,{ro o"i
ti.to 'LO1tt
),ilu$" v/
Menlngkat Rurnah
beton konvensional pelat bondeck
PUST.{K{.{\ {RSIP.{\
AWA TI]IT-R
precast concrette s a:
M I STRA
r-
lll uu'1x/o ot
qPIS
allarJuoc
lsnud uo]sls tr
uolrle8
\Jepuaqs ulo]sls tr
uelsls tr
uolsrs tr
tr uralsrs tr tr
uoleray
n{ey Lueisrg
l0q0H laued lelod
\JapuoB lelad
leuorsuo^Uoy uolaB
rualsls tr
uo]sts tr
HVNNU
IV'1!,ilU1Uffi
i
I
hl_-
I
powilalanfu
tr tr tr
t4trtuk istri tercinta: Hj. Elly Rusmiyati, anak-anakku tersayang: Elmy Meinard Dwianty, trrmy Zalbia Febrima, Rusistra Zariariega Pradipta, serta mereka yang ingin meningkat rumah dengan biaya yang murah dan
arnan,
Dilarang mengutip atau memperbanyak sebagian atau seluruh isi buku ini tanpa izin tertulis dari
penerbit.
lsi di luar tanggung jawab percetakan.
bulan danlatau denda paling lama 7 (tujuh) tahun dan/atau denda paling banyak Rp 5.000.000.000,00 (lima miliar rupiah).
2. Barang siapa dengan sengaja menyiarkan, memamerkan, mengedarkan, atau menjual kepada umum suatu-Ciptaan ,tuu b.rung hasil peianggaran Hak Cipta atau Hak Terkait sebagaimana dimaksud pada ayat (l). dipidana denga,i pidana pen]a-ra paling lama 5 (lima)tahun dan/atiu denda paling banyak Rp 500.000.000,00 (lima ratus juta rupiah).
'lSPeJv e{d8
vtlsIW
n TEKN lK
t
Ruman
il:ilt"* MENINGKAT,ustrasisampur:
Mistra
T.
Foto sampulr Wibisono Foto ilustrasi: Wibisono, Anggoro W, Farry Gambar iluttrasi:
Mistra, A. Wardana, J. Sugito
T.
B.P,
Nia, Hafid
Penerbit:
tr::l:f
Penebar Swadaya Wisma Hijau, Jl. Raya Bogor Km. 30 Mekarsari, Cimanggis,
laq
Depok 1 6952
Tel p. (02
1
7 1
27 7
Http : //www.penebar-swadaya.com E-mail : psEpenebar-swadaya.com Pemasaran : Niaga Swadaya, Jl. Gunung Sahari lll/7,
Jakarta
Tel p. (02
1
061 0
421 4821
Cetakan:
l.
ll.
3) 97 8-97 9-26-36s1 -2
5HA01
GK064.A013.0108
r"rspaq
tpue0
Og'qe5 ayaDuo) lsnatd ulalsls r{punu }e)6utuary 'l g?')papetaqs ualsts qeunu 1e16urua61 'H L{eunU 1e16utuay1 'g qeunu le)6ulua6 l qeunu 1e16uruay1 'l qeunU lP)Ouluaw 'C
92'uol!leB rualsts /"uolpJa) utalsls 9g'n(ey ualsts 9g'laqaH laued lelad Luatsls
g')pa1 uolaquedg ualsts qeunU 1e16uruay1 'f ,'l)apuog lelad Luolsrs qeunU }el6utuaw 'g
gZ,HVWNU .LV)DNIN]W
/e'leuolsuanuo) uolag
)IN)]J.
sdrl'D
'E BVB
,t'6ueng elef upqeqnJad ') tl 'qeuel lslpuo) lueqed '8 g'1e16ur1rg uele 6ue( ueunbueg tueqed 'V 8'HVWnU IV)DNlNlW 'NVVNV)N:lUld 'Z BVg
,HVWNU
OZ')gad 1e16ueua6
9,NVNI9NI])
IV)9NIN]W 't
T
BV8
,VlWVUd
rsl
uvr!vc
E\
BAB
4.
A. Petunjuk Meningkat Rumah Bertingkat,53 B. Meningkat Rumah Tipe RSS/60 m,55 C. Meningkat Rumah Tipe 36/60 m,76
D. E.
F.
G.
Meningkat Rumah fipe 21/60 m,95 Meningkat Rumah Tipe 36184 m, 120 Meningkat Rumah Tipe 38/96 m, 142 Denah Konstruksi untuk Bangunan Tipe Lain, 77I
DAFTAR PUSTAKA,
'98
,, 2
griya
kreasi_9 l"rnrun
HHNTNGI(A,T
muvan_Daftar
lsi
ueleuaq6uad'r66ur] Lltqal lpefuaur uele e{erq esrq-eslq '}el6utuaq ueunbueq ueleue)uaraLu u,relep uetlqeal e(und lepl] 6ue( 6ue1n1
epedal
uelL,1erasrp
'epuela8 ueuez
eped ie16ul] qeurnJ qelllsl uerlruop '6ugapta1'teluel enp lpefuau 1e16ur1rp gedep e6n['epe 6ue( qeuel spnl ueIlpLUts)eulau] ue6uep uel6uequalrp urelas rur adr] qeunl elptu repeuau er(erq eM'zu re(unduau e(uuunuun LZ ad!l L{eLUnU
00 L-OS rel!)as qeue] senl
'ueqnlnqa) tensas tse^oualp nele uel6ueqLua)lp ledep Inqasral qeunl 'e,(ur}.ry 'qnquln] qeulnj uelednrauu LZ adll qeunl e(ueserq 'qplnru urplas 'qeMeq ue6ue;e1 1e1ele{seu !}eututp 1e6ues rseue^raq 6ue( ueqe; sen; ue6uap L Z adli qeLu nU'qeMeq a>1 qe6uauau ue6uo;o6 lelerer(seu rbeq ueOurr Jllelai 6ue( e6unq ueltJaqruau ue6uap ue6ue] unrn] und qeluuauuad ueIL{eB '}!paJI se}lllse, rnlelau qe;oradrp 6uer( eueqlapas adrl qeunJ re(undurau rur ua6au lelerer(seu uele(ueqal ellf r6e1 unuun etseqer uelnq qepns
gp
'sele a) snlPq Lleunl tsenouaj neu lpprl neu e66urqas 'buelnlleq utleuas ueq utlpuas etpasla] 6ue( ueqe; euarel refean n]r leH tesaq e]ol-e]o) rp 1e66ur1 6ue(g " qeunJ runq6ued derlas uerdur ue>lednlau LleurnJ ie16uruaffi
g
vrvyvud
bisa saja dilakukan, tetapi apakah dapat memberikan jaminan keamanan bagi penghuni rumah. Di sinilah faktor yang harus dicermati. Oleh karena
mereka
yang ingin meningkat rumah. Buku ini menyajikan berbagai macam cara meningkat rumah daricara yang sudah lama hingga yang terbaru.
Ucapan terima kasih penulis haturkan kepada semua pihakyang telah
membantu terselesaikannya buku ini, terutama kepada Bapak. lr Dandy Melianda yang telah memberikan data tentang meningkat rumah dengan sistem keraton.
"Tidak ada gading yang tidak retak'i begitu pula dengan penyusunan buku ini. Oleh karena itu, penulis mengharapkan kritik dan saran yang sifatnya membangun untuk penyempurnaan pada edisi berikutnya.
Penulis
griya
kreasi_!
ql-i\ 5 rt
Prakata
rsPaJl
upp
uPPlolred qPreep rp
rOpl
qrqalra] 'spleqre] upqel relundueu 6ue,( eOten;a1 r6eq ueqnlnqal rpeluaur qepn5 iey6url qeun5
:.i,:ji;r
itiri:;.#
'zu 002-05 [
qeue] senl uebuep qeulnr tlequaur r66ur] dnln> ue;rseq6uedraq 6ue( l6eq 'r6e; tel6urua6 'zru 0St-00[ ele]ue
sen; ue6uap qeOuauau selal )nlun utel adrl epe 'nll urplas.,'zu 00t-0S etplue Lleue] sen; re(undulau uep e(uleuruad 1er(ueq 6ur1ed 6ue( eueqlapas qeurnl adrl 'ure;-urel uep 'e6ren;a1 elo66ue e(uqeqruelroq 'ele:e epe 'e)l1atsa e(u -lesru 'uesele reOeqlaq eualel qeunl rsenouarou lnlun er(uueur6ural lnq
NVNITNI;},{
t\
o o o o iG
!
s
Perumahan
z
-a
terbatas sehingga tak ada jalan lain selain meningkat rumah untuk menambah luas rumah
o
-9
merupakan
menambah jumlah kamar. Jika tanah yang ditempati cukup luas, tentu tidak menjadi masalah. Namun, berbeda jika luas tanah terbatas, samping kanan, kiri, dan belakang terdapat rumah tetangga,
serta di depan terdapat jalan raya. lngin membeli rumah sebelah belum tentu dijual, malahan bisa dianggap
menghina. Dengan
permasalahan
Sebelum membangun rumah tingkat diperlukan rancangan desain terlebih dahulu agar dapat diketahui anggaran biayanya
itut:*i i_Meningkat
rsParl
m
,,n)euelst'nlqeLU nl,,
ue)ele6uaLu L{e}edad tereql 'lunqlp )nlun ueue uep uprup^u 6ue( qeunr qenqas ledeprp uelP e)eu )nfunted rensas ueleueqeltp uep upllleL{ladlp rnpasord enuas qelaias 'seleqrol
ueqPUaq qerunJ 1r;ruad ered Llalo uelefialrp 1e(ueq 6ue( qelrur uerbeg 'rspnouar ueun6ueq leOeqas lnqasrp tut ueun6ueg 'rpef qepns 6ue( ueunOueq uralsrs uellenqrp 'n]!
urelas 'nreq ueun6ueq sruaf 1nlun dele redues rsepuod rJep relnu 'de16ua;6ue(
ffif I
uPLl uerpnua) rp qelespu ue)lnqultuau ledep )ulstl tselelsut 'lnpasold rensas )eP!I e{uuelenquad uelep e)tf 'ueue 6ue( 1u1sr; LUalsrs uerel6uet qenqas ]enquaur LUelep tp llL,;e 6ue( 6uero uelnlladr6'I!lls!l tselelsut uere>16uel qenqas urpuaslenquau uptlqea>1 e(und 6uero enuas 1ep11 6ue( ItJlstl tselelsut reua6uau Llelepe lqlelal uer6eg 'leqeLU dnln> 6ue{ rqnrlsuo) e(erq ;n:unu ue)e'e(u1eqt1y
ffi
lnlun Jnl)nrls
rn])nrls
ff ff ff
le>l6uruaq ueun6ueq
Inlun
uersaquad
epaqraB
uelrfesrp e6nf
1 ltDlDlsu!
'ueuP uep ']en).1 'qe;nLU Jll)aJa 6ue( uersaquad ualsts qenqas uellrseq6uaur
ue).le rnUnrls llqe 6ueloas qalo lenqtp 6ue( srsr;euv tollnJlsuol nelp Jn])nlls eue:ualad ]nqastp rur 6ueprq uelep
'rpef 'uere)eqa) uellnquluaul lpdep 6ulplsuol uerpefal'e{uqere6' 6wp1suo4 uetnqas ue6uap leualrp 6ue(lapuad ue -6unqnq uerpelal lpe[a] ledep e(u;esru
pq$u11
e(uqn66unsas lnqaslal ueun6ueq eleur Ounlnpuau 1epr1 e(urn+1nl1s elrf 'leua)ra] Jnqousle uebue>uer uep ltseq Lleunr Llenqas ue;rduel und ede qeputas 'te>16uryaq ueunbueq qenqas uelenlal uelnluauaLU le6ues ru r u er6eg'rs1 nrlsuol 6ueplq lp llqe 6ue( 6ueloasas e(u;esrtl 'urpuaslal uerlqeol reXundr.uau 6ue( 6uero ederaqaq ue)]eqtlau euas qeunr uresap uelnluauau uple laltsle nele uellnsuol espf 'Ialrsle nele uellnsuol eseI ueleun6rp estq qeurnl utesap Inlun
BAg
llustrasi: J. Sugito
I pabila seseorang mempunyai hajat Ar,., kegiatan yang sekiranya penting tentu dibutuhkan planning
atau
A.
Ditingkat rumah, ada baiknya dikenali terlebih dahulu kondisi bangunan yang akan ditingkat. Jika bangunan tersebut dibuat oleh
Sebelum meningkat
Perencanaan yang matang akan menghasilkan rumah tingkat yang nyaman, murah, dan indah dari segi estetikanya
griya
kreasi-9 Trnl'ltr
-qpunU
1e16urua61 uepup)ualad
LZ edrl ueunOueq
uolo)i rsrsod
rnUn.rts
urolol
"nu"e"
u""rUr"a
selllen) r6upln6uaul ueOuap ue)nleltp und ;e1e re1n6 'er(uue6un1une1 i!)lpas resaq ueur)Ounrua>1 e(ueuuual;p 6ueI ,,ue6uoroq,, e6leq ;eqepe6'ue6un1una1 esrs ue1]edepuau ur>16unul leLUts)eLuas l6uoroqruad qolo eln[02
eLlesnraq uele
e6reqleq eueLpapas uauodruol uebuap IZ ad!] qeunr e6req rrep ue16ue(eqrp lede6'efua1 eduel elnfg eqe; ledepuaur
6untun
ledepuaru ue)e V ro])erluol e66urqas elnIgZ re(equuau tuelaq y 6uoloquua6 'y 6uoroqu.rad epedal ;en[rp r>1r1rLurp 6ue( (y65) efuay qeluuad ]erns 'eln[ 0 e6reqraq LZ adll Llpurnr'Lloluo) re6eqa5 'eueqelad rebeqas )epl] ldelal 'V roUerluo) eped uele{etradrp un6ueqrp
1e[ueq (SSU)
eueqrapas
IZ adl] qeunr epPd Ieledtp esetq 6ue^ Luolo) uep ]ools rsrpuol 6uelua] tser]snlt
uelrfesrp lul tnluaB 'rle>las uelUrleq -rlduau qn66uns e(uueepeay'ro6o9 rp tZ adl} qeunr rsenouaraLu
L{eraep
uellnquruaur ue)e euale),,ue6ue)e1,, buoroquad Llalo ]enqtp L{eurnr e)lI In)unLU ue)e ueqeleseurad'er{uefial ;tseq depeqlal qennef 6un66uelraq ue)e ]nqasla] 6uequa6ued nlual'apuDuoq 6ue{ 6ueqruaOued uep tunL.ltp 6uns6ue1 'qepnur rpefuau ue)e e(uue;eoslad
uep qnef r;aqrp 6ue( ueqeq e66ulqas 'ueun6ueq leualeu seltluen)i uep
utelas
Besi 208
lP(l
I
1,u".
i
I
lY ll^l
,
l)
lLll
15cm
Kenyataan di lapangan
Cari kolom yang agak bebas posisinya, lalu bobok kolom tersebut untuk memeriksa kelayakan atau kualitas strukturnya. Jangan lupa periksa besinya, apakah layak atau
tidak.
t-r1; lhrl l
15 cm
Seha rusnya
2\
memenuhi syarat, tentu akan dibuatkan pondasi pendukung yang ideal agar bangunan yang
akan direnovasi menjadi lebih baik.
3)
Kondisi s/oolpondasi
Besi
1@8
tl
l"l
13 cm
lA
kah kondisinya masih dalam keadaan baik atau tidak. Selain itu,
periksa jenis kayu yang digunakan.
4)
1,..,
t
s)
Kenyataan di lapangan
-ll
! I
to-z
13 cm
It. l*l ;l
Seharusnya
'll -I13cm
I
bang, mintalah detail konstruksinya. lni diperlukan untuk mengetahui ukuran dan sistem konstruksi, misalnya ukuran pondasi, ukuran kolom dan pembesiannya, posisi
kolom, serta ring balok.
Kondisi kolom
10
griya
kreasi_i)
1 1",1.;i
I :1
LT
rsparl
s f,l I Nl
t^l
).t I
r3
6-qeunu
lPl6urual/lll UPPUP)uaJad
'ln)uaq
re6Pqas
rnllnrls .uolol
"Au.p.
u..rr\r.d
V7
er{u6uefued
qlqal e)!r 'w v-z leururu uelueresrp 6ue( uolollelue Ieref 'ue6ueluaq euarel resaquau 6ue(
uolaq Ioleq rrepurqbuau Inlun !u! leH 'nreq Luolol ueqeque] n;rad 'n11 qeqas qal6'ueue) nele url ldat 6u;purp eped uelurelau 'urolol epe lepr] e{uqebual
lp
ueqaq eulrauaur
leraq 6urled rur ruolo) 'qrqal uerleqrad ledepueuu snreq qe6ua1 rp eperaq 6uer( r.uolo) resaq qrqa; qnef lnlrdrp 6ue( ueqaq lebur6uar.u '1e16uryaq Iepl] ueunbueq uolo) ue6uap epaqJaq uele nlual te)6uguaq ueun6ueq uolo)
tuolol
'.D SZ-OZ;a6aqrelue leref uebuap LULU 9-, JalauJerpJaq rsaq releurauJ e{u1a6ag 'LuLu B-9 Ja}auerp uebuap ,,!fueq,, rseq ednraq elpr-eler ueleunOrp 6uer( rsag 'uelrensasrp und
e(uuersaquad ualsrs';r:a1 e(uueqaq euarel qa16'de1e upqaq e(ueq rur srual urolo) r.lalo euua];p 6ue,( ueqaq qeqas 'eueqlapas er(uunun lel6uruaq 1sp11 ueun6ueq eped uolol rnUnrls
ueln)elrp qrfem bueuaLu rur rnpasoJd 'leluel enp rpefuau qeunl 1e16uruau )nlun sdll ederaqaq qeluetllua6
E.
:-r2:C
5a
/r,t
trz Y1/
O V
I
Daerah ini perlu tambahan kolom baru karena kolom yang ada jaraknya jauh (5.25 cm)
3
1
R.
Keluarga R. Makan
Daerah ini perlu tambahan kolom baru karena kolom yang ada jaraknya iauh (5,0 m)
ll
Denah
pen9gantian
Denah
pen99antian tipe Bagian 0h \<2 kolom yang harus diganli beserta pondasinya kolom pada rumah tipe
B0/
1
tipe kolom
pada rumah tipe
451
0h v
120
griya
50
12
kreasi_q
T r tti
** i
tt
i"1
l"] I hi
fi
l,i
ft iil.1.&
il_Perenca
naa n Menin
gkat Rumah
tt
lSPalI
ir-qpunU
]p)i6utual^l upeue)uatad
adlt
eped
a
'LledLUes ueunqurll selaq Lleue] qelepe ]e)Outlraq Lleunr )nlun Ie^el Iepl] 6ueX qeuel eueqrapas ere)as 'e(use1e rp
-U
]eI6ulu
ltusrlud
'I
uenluauad'4a1duro1 Ljeulnl
'e{uuerseqruad
1s1nr1suo>1
{ntun
tO
.leque6
tg
epe
lp
'Ptpastal
(/t
leluel uElulsllal ura]sls uEnluaued u 'sele lqluel !p q?qull lle up rolol lte tselels -u1 ueledueuad ua61s ue;n1e6ua6 (g 'e{u.rge aunloA PlJas sple !p JIB l{uptr uetedu.lau -ad' lnseural 'Lllsraq Jle rsplplsr;l
upEupseurad rualsls ueeueluarad tS 'ssle lBlusl rp Jeursl nE]
*as qEuJnJ lerluo{ nsLe rsenoua.r euelas qpulnJ rp 1e66u;r delal ue{p e6renlal snules qe{ede uen}uauad {gt
'deqelJoq nele lelo] ele)as ueunbuequ.rad ulelsrs ueeun$6ua6 'ueleunErp uele
6uer{ 1e1ra1elu ueLln}nqa>1 uedersta6 tulol.srs
19
1
(b
{E
1p.1
rqed;p ue4e 6uert ede s;uaf e66uel uelnluauau upp sele lsluq aI Elpau {nlun p66uet uetredu}auad
.JEsep
{e
uBrnle6uad
nele uesuElualad {l
r
Jika dipaksakan, dinding rumah bisa patah dan roboh. Lantai didalam rumah pun akan mengalami keretakan secara terus-menerus. Keadaan ini tidak dapat diperbaiki dengan cara apa pun. Jika mempunyai tanah dengan kondisi
seperti ini, buang tanahnya, lalu diganti dengan tanah urug yang baru. Tanah yang mempunyai kepadatan baik umumnya berupa tanah bekas kebun atau tanah merah. Tanah bekas sawah dan setu masih dapat digunakan, tetapi memerlukan pondasi khusus.
o j I
o o o
E ,9
'_
o o o o o o
Pemadatan
tanah.
Mencegah
Untuk kawasan real estate alau perumahan, tanahnya telah dianalisis dan dipadatkan, sehingga aman
dijadikan lahan rumah bertingkat. Jika pengembang berbuat nakal, ia sendiri yang akan mengalami kerugian dan harus mengganti kerusakan bangunan.
E
[,
tr
6 E o G ! f
- ,i
.,
0. [Vlerencanakan
Ian$ga kebutuhannya
Tangga menurut
14
griya
kreasi_:i
st
rsPajl
Pt(uo-HVhnb tYySNiN:il
yl
Nllll
6-qpulnu ]pl6utua[J
upeue)ueJad
,,n,, e66uef
-eq re)euad 'u: 97 uep lt)a) qtqal elrf 'u) SE-SZ uelnlnlaq e(u;e -apr 'e66uel )eue eped relep lere; (Z 'e(ueun66uad uelqela;au ue)e und u: 0Z Upp qtqal 'ueleun6rp ueue{u 6ue.rny u,l S L rrep 6uelny 'LUr 0Z-gI ele]ue uernlnraq e(u -lPap! ')leu (e66ue1 4eue) dotl (t ']nIuaq le6eqas
uep'uere16ur1 qebuales
(V
snrnl e66uEl
i,1-1,, e66ue1 (E l;1,, e66ue1 (Z 'snrn; e66ue1 (1 e(uelelue !p,lapou ue6eraq re{unduau 1e66ur1 qerxnJ Inlun e66ue1'e{uure; uo}aq uauodtuol
l0qure]
rPluel
uP)les
,,1,,
B66uel
qeOar
,q
ue6uap uel6urpueqrp 1e{ueq qlqal l!)lpas 6ue( uersaqruad uelnlroulau e66uel 't$lnllsuol lnpns lieC
uelepP
qrqa; e(uuelrdtuel e66urqas qepul bue( suosaqe nelp ueLlequel lrurad-1ru,tad Uaqlp redep e66ue1 'sele uep qemeq
uauua;a
'url ot-08 qner -as leurqeul l)e) qe)6uel eualel qelal ]eda) eun66uad lenql'Uau
ue)e u) 0E uep qtqal Pletuaruas lt) -urla6la) )epl] re6e liell-lteqtaq snl
Jepelas uep qtqal 6ue( re;ru le(unduau e66uei qenqas'ue1e1e1rp lede6'rouolu rrep uerbeq rebeqas ue1uo6a1e1lp eslq e66uei euale) ednr uel>lrtuapas e66uel
r
epe
kan tangga "ll' memerlukan lebar 60-70 cm. Kesimpulannya, tangga "U" masih memerlukan pertimbangan pemanfaatan sisa ruangan
yang ada.
3)
perhitungan yang terencana. Ada cara sederhana untuk menghitung ukuran anak tangga seperti contoh berikut ini.
* * *
Bentuk tangga dapat didesain sesuka hati, terutama bagi yang memiliki lahan luas. Akan tetapi, untuk
rumah di lahan terbatas, bentuk tangga yang ideal adalah tangga "L'i Sementara tangga tipe "U" masih kurang cocok untuk rumah tipe kecil. Tangga
16
griya
Meningkat Rumah
LL
rsPaq
lpl6utua|/\I uppup)uatd
1
:*;..
I'
\
)eto
L{alo rnl{rp_r.1epns
!lel
>1era6
e66uel
1e{ueqas e66uel leue ueltedeptp ue)e u g e(ur66url 6ue( sele rplupl 'e66uel
1e(ueq uele e66uel )euP qelrrnI 'ru g uep Lllqal ellf 'e[es u E leurqeu uele(ednrp e(usele !eluel r66ull
'6utpo4 ueqPl
rp lr)al
qeLUnr Inlun
'leap!
enuas 'ueue{u uep te}ups snleq rde1a1 '6ue6al qaloq )ept] e66uel t)teuaW 'ersn e;e6as Inlun nlpllaq e66ueg 'uero) e)equau nep ptqobu lrqLues estq ue)qeq 'nles rad nles e66uel )eue tpqtlau snJeq eduel sele rpluel redues e66uel tltuau ledep e66uel releued lenqLuaLu qelnlt lUadas 6ue( ere3 'e(uqaloradrp 6ue( ueule)ar rensos qe16ue;eu re6e r1e1 uelera6 ;a1a(uau ue)e lelo'e(uin[uelas 'uouraur uplep a) e(uuellnseuau uep 'uelalau ue)e lelo nlel 'eleu
ue6uepued qalo !ln)l!p qel6uelaru r1e1
der1a5 'e6r1e1 e66uel )eue uep 'pnpa) e66uel )eue nlel 'eueuad e66ue11eue rrep qel6uelau ue)e 11e1 'e66uei )!eu ue)e elrla) Zuerlruap edebuayil 'qnlp[ uele untn] undnele )teu )epuaq 6ue( e66uet eun66uad derlas ue)llsed!p ledep qepns 'ueepaqrad rpefial pl!f 'epaqraq qaloq lept] uep de1a1 snreq ueqnrnlasa) eJe)as e66uel >1eue (1reu e16ue) lellu eMLleq qelepe e(uureu uernlv 'e66uel leue (1reu e16ue) re;ru uer6eqr.uad ;rseq ue;rfuebal lleselr(uauu erp) qelrur luadas 6ueura61'e66ue1 leue
6ueI e66ue] Ieue r66ur1 leref 1e(u -eq nlepal r6uetn6uau nele lqlqalau )ePll e(u)epueq'ue6uenq e66ue1 leue r66urt uernln esrs ]enquau LUeleC 'er(uure; 6ue{ e66uet leue r66ur1 ue6unlrqrad esrs ue6uenq rebeqas uelrpefrp er(ueserq rrq>1eta1 e6 -6ue1 leue nele eLUeuad e66uei leuy 'ueqrol qnlef leIueq ue)e uelrlsedrp qepns'e(uuernln epaqraq 6ue( 71-a1 nele /-a) uplnrn rp e66uet leue L{enq enp nete nles epe'uellesr6 'qe16ue;au seqoq 11e1 e(urn[uelas 'qemeq 6ur;ed
rq)e nele e66ue11eue leme tp ue))elallp snreq urf bL lesaqas ests lellN 'tu) 0g = (ests e16ue) Lu) t [ + ru) 9E= x 17 e66uel )eue qelLunlledepr6
Lu) 9L
'ru),
= gEE-os'rpefuaut up)eup)ualtp
e66uel leue leref ue>lrensaluau )nlun eleu ue)Llpluuouau rlequa) )plo'qeM -eqral e66uet Ieue rle)apuau e)tla) 'e66uel runrnuau elrf e6nf uer)tuaC 'l)e) qe16ue; 1ela6 rnlebuau Iplo se6nl qelresalas 'nlr qelalas lq)elal e66uel leue lreu lereI uerensa(uad ueln)elaui )nlun eleu ue)qPlurJaLUau Ielo 'rqleJal e66uel )eue rlelapuaLu uep Ireu uele e)rilsrleuolo ele)as
ol
ue>16uern1rp
Meletakkan atau menempatkan di sebuah ruangan tidak boleh mengganggu pandangan, tidak boleh mengganggu sirkulasi udara, atau mengganggu arus lalu-lintas. Seharusnya posisi tangga membuat
posisi tangga
suasana ruang menjadi lebih indah dan
menyenangkan.
tangga besi spiral, bila dibuat dengan sentuhan seni, dapat menjadi sebuah tangga yang artistik, tergantung siapa yang mengolahnya. Jika di tangan seorang arsitek hasilnya bagus, tetapi jika di tangan seorang tukang besi hasilnya tentu lain.
Saat ini banyak dijumpai tangga "L"
Tangga putar atau tangga spiral yang umumnya terbuat dari baja tidak cocok ditempatkan di dalam ruangan yang berfungsi sebagai interior. Tangga
besi biasanya merupakan tangga service
untuk keperluan darurat saja, misalnya untuk ke ruang jemur di atas dak beton atau untuk naik pembantu ke kamarnya.
yang di bawahnya dimanfaatkan untuk menyimpan perkakas dan perabot rumah tangga. Bahkan di beberapa tempat dijadikan sebagai ruang tidur. Tangga tipe "1" sangatcocok untukrumah sederhana karena tidak "memakan" ruang terlalu banyak dan berada di sudut
Foto : Hafid_lokasi : Cimanggis, Depok
20 buah x 25 cm = 450 cm
N q
= o
o 3
il
a o o f
di luar ruangan
18
griya
ftLii"4 A, H_Perencanaan
Meningkat Rumah
6L
']lMas )ePll 6u e( er(erq ue>lqnlnqulau uep snrauau-snral rpefiel uele rul sruaf
6ue;e1 ueleMerad'lo)oq qepnur
u
e(u1e
e1e 6ue1e1
n1e; 6uas
uep n(e1
1e6ues
-srLU 'e)rlalsa ele)as sn6eq ue)e )eptl er(u1n1uaq'uelesledrp e)t['se]eqra] 8 uep 6uern1 e(uqeuel reqe;
ueqeq uep ]enqrp eIr|uolaq uep ]enqlal snreq uelnq rre 6ue;e1 eped qe;epe lnqLUl]
tse)gtpoW
duly;apoy11
ueual qenqas ueOueseuad ue6uap
ue)ilepluprirp ledep e66ue1 qe,,ireq 6ueng e66ue1 qe,rneq
'l
l.
.Lu)
0B
ueuel
rrep 6uern1 ue)qaloqrp 'eoledra1 eyrp 'ersauopul 6uero eler-eler r66ur1 rrep llqLUelp'e{udrsuu6'e(eqeqlaq 1e6ues 6uern1 e)rf 'ur) 08[ leutulul se]e Ioleq depeqral e66uel leue uep ueup )erei
'qeMeq uep (1opat-tal eualra]
'leur$leu ele)os
uellpeJueulp ]edep e66urqas ueOuenr
'sple rplupl uep e66ue1 lpup p.relue upup )je.rpl
(drlsrlue) 6ursou delg
e66ue1
uauoduol
1euebua,.,
Umumnya, batas antarkavling rumah tipe 21 berhimpitan satu dengan lainnya. ltulah yang menyebabkan mengapa atap dari bangunan yang berderet dengan lebar kurang dari 8 m berbentuk pelana. Bahan yang dapat dipakai untuk rangka atap pada rumah tinggal
sederhana bisa memakai bahan kayu, rangka beton (sopi-sopi) atau memanfatkan teknologi baru, yaitu atap baja ringan (zincalum). Bahan
atap baja ringan dapat dipakai sebagai
alternatif rangka atap. Saat ini harga rangka sampai pada reng untuk setiap m2 ditawarkan mulai dari Rp 125.000Rp135.000 (tahun 2004). Luas atap dihitung dari kemiringan atap. Jarak maksimal antar-rangka baja ringan maksimal 1,5 m. Untuk rangka atap, penulis menyarankan terbuat dari beton (balok sopi-sopi). Rangka ini lebih murah, kuat, dan aman dari rayap serta
api.
o o o
a o
[.
Penangkal Petir
-9
o o
Untuk bangunan
Io
yang tidak boleh dianggap sebelah mata. Satu set alat penangkal petir
merupakan bagian dari instalasi listrik.
Penangkal
petir bukanlah
alat
penolak petir, tetapi justru sebagai alat penangkap arus listrik yang dihasilkan
20
griya
kreasi_Q
'l-[iniii]..
Meningkat Rumah
LZ
rsparl
efiJ6-i{yi,,]li!
irir].ltf.ii].1;i"J ):.iil',iirti
*-qpunu
lelbutuev\l upeup)uated
lulsrl
rselelsur
rern[
rled
lPl6uPUad
rernl
euelad dely
qelo] llsed e^uuresap e66urqas lu! leLl ue)e LUeqed qepns lp)trJl)ala 6ue:uera6 rliad de)6ueuad uauua;a qenq nles uep qrqal epe uele dele 1n1uaq qenqas
Luelep eleu rslalord e(ep ueseleqrala) euare) qalo 'tede:ral ue)e )ept] ueueue6uad 'n1r lnpns lenl
unsns eueled dely
!C '.St T ue6urrrrual leferap ne]e ]npns tltltulau rrlad ;e16ueuad rs1a1or6 'urpuas nlt lele efua1 rensas ue)n)elrp snreq rrladllue lele ue6ueseuad t!]ad ;e16ueuad )nluaq lepupls uelednrau 6ue( ;rlrsod 1;rts;; r6raua )rJeuaul rs6unyaq 6uer( 1r1e6au )Ulsll rbreua uelren;a6uau up)e )equol uauala 6unf61 '1r6ue; a1 depeqbuaur 6ur:unl Ounfnraq )equo] ) nluaqraq eueLUapas I rladrlu e 1e;e LU nu n ere)as 'e(urunqbuad qnunquaLU ue)L{eq'LleLunl
eueled dely
lesnJau ledep 6ue( lrtad uelequles uep ueuie uele rrladrlue ]ele lelOuerades ue6uap rdel6ua;rp qepns 6ue( qpLUnU 'rrlad uerequres depeqlat ueMer ]e6ues e{ure1r1as !p ulel qeunr-qeunl tp r66ur1 6ur;ed 6ue{ qelunr qenqas
eJelue
'rLunq ulelep
Elemen antipetir
Antipetir
45.
\5 ,/
Bagaimana jika sudah dipasang perangkat antipetir dan tiba-tiba terjadi serangan petir di tempat lain, lalu listrik di rumah itu manjadi padam. Seluruh peralatan elektronik yang pada saat itu tengah dalam keadaan on, lalu menjadi off dan tidak dapat digunakan. Apakah antipetir yang ada sudah tidak berfungsi?
Semua perangkat antipetir hanya mampu menyalurkan sambaran listrik yang dihasilkan oleh sebuah "serangan"
Dahulu, metode
pemasangan
petir,
timbul dua macam energi, yaitu energi listrik yang berdaya jutaan volt dan gelombang elektromagnetik. Penangkal petirjenis apa pun tidak berdaya pada
serangan gelombang elektromagnetik. Gelombang ini aman ketika memasuki seluruh ruang udara yang merambat dan menyerang perangkat elektronik yang pada saat itu dalam keadaan on.
serangan
jalinan kabel cooxlal memanjang dan memasuki bumi. Pemandangan ini juga mengurangi keindahan sebuah rumah. Saat ini pemasangan semacam itu tidak lagi dijumpai karena karpus (nok) khusus yang dibuat untuk instalasi antipetir telah banyak tersedia. Kabel tembaga atau coaxialakan terus masuk melalui lubang pada karpus antipetir. Kemudian kabel dipasang di bawah atap sampai menuju ke ground (tanah atau bumi).Semua kabel terisolir terhadap sentuhan benda kayu atau besi dari struktur bangunan.
Meningkat Rumah
22
griya
rsPaJl
tPI6uruay\l uppue)uarad
-iwpunofi qelelultu eleu uefnLl Lursnu eped lenqrp lllad le)Oueuad uelenq
-Luad e)rrnejetual ursnui ueppea) uelPp qeuel re p)nLu rede:uau sn;eq 6wpunofi ueuelepa) e(ueserg
ean 6uuato3
6unpa6 dely
6urpurp :en1 rp rrladgue rse;e1sur ue6ueseura6
ragamnya.
Semakin baik atau semakin luas cakupan proteksinya akan semakin mahal harga dan pemasangannya. Biaya pembuatan sebuah instalasi penangkal petir konvensional tidak terlalu mahal seperti pada Tabel 1.
TABEL 1. DAFTAR HARGA KOMPONEN ANTIPETIR KONVENSIONAL UNTUK
G.
sedapat
pembongkaran dinding yang sudah ada. Pembongkaran selain membutuhkan biaya yang tidak sedikit, juga akan membuat material bongkaran tidak terpakai. Pembongkaran terpaksa dilakukan
RUMAH TINGGAL
Satuan
bh m m
25.000,00
20.000,00 3,000,00
harus
2!0.000,00
50.000,00
Bandingkan dengan penangkal petir untuk bangunan gedung tinggi seperti padaTabel 2 di bawah.
TABEL2. DAFTAR HARGA KOMPONEN
ANTIPETIR UNTUK GEDUNG TINGGI
bah jumlah biaya yang dikeluarkan, ada beberapa tips yang berhubungan dengan pembongkaran rumah yang akan direnovasi, antara lain sebagai
berikut.
Satuan
Harga {Rp)
i#jni:iifr$ffi
1)
*rt#.;t*ffiiij'#6ie;lirrffi
4
Surge
bh
325.000.00
Jika terpaksa dibongkar, upayakan dengan hati-hati agar bata bekasnya dapat dimanfaatkan lagi.
arestes
15
teta b,h
2300.000,00
res,3 phase
2)
24
sz
rsParl
P,(u6-HVi"inu
]q6utuaw uppue)uated
.
rsaq ueGuap bunqr-uesrp
'e^uurel
'(q) tseq
1n1un
6ue( eueln rsaq uebuap eues e(ulalauJetp ue)lese ests )edep ulolol )nlun eueln
tsaB
Z/t
ueOunques uep
t-uo1o1
'rolPq ;a6aq nete urolol ;e6aq 1n1un ueleun6rp LUtu 0[-9 ralauerpraq rsaq e(ueserg 're1edla1 >1epr1 6ueX efes u:
(t
esrq r;e16uereq leduual nles rp ue>1;ndurnllp ue)utelaul '6uenqrp ue6upf ue>1eun6 lp iedep qtseu 6ue( 6ual -ua6 uep'6uoJ 'ose1 '6urpro6 ryadas n(e1 dele ueqeg
(g
L!
-
'qeMeq reluPl
uasnl uebuap ue)tensas sele teluel )nlun uasn) Inluaq 'lesnr qepns elrf rlental 'e(u;apou.r qeqnlp nltad 1epr1 e;apuaf uep nlurd uep t;tpla] 6ue( uesny
'r6e1 reledrp ledep
(s
tu
(s
qrseu
0/086
rsaB
ruolol )inlun eueln rsaq ue0unqures uebueseua6 reledrel 1eprl uerel6uoq lpualpu ]pnqueu uep ]rlrpas Ieprl 6ueI er(erq uelqnlnquaN 'uerel6uoqua;
{l)
'l 90 rsaq )nlun ua lz 'l 80 rsaq )nlun LUc Zt u-rc 0, = -l 0[o rsaq )nlun Lllc 8? = -l zIo rsaq )nlun uEDunqures 1nlun rsaq 6uelue4
= =
T
o o
r
= a o o o I
o a o
@
Bas
)rmeningkat rumah ada dua macam. Pertama, meningkat rumah mulai dari pondasi hingga atap atau dengan kata lain bangunan belum ada. Kedua, bangunan sudah ada direnovasi menjadi bangunan bertingkat.
Jika kita membicarakan bangunan bertingkat, bayangan pertama yang terlintas adalah sistem strukturnya. Para ahli menyebutnya dengan istilah pembesian. Pembesian terdapat pada elemen-elemen bangunan antara lain 1) pondasi,
6)
2) 3) 4) 5)
26
pemilik bangunan menggunakan jasa konstruksi. Umumnya, mereka telah mendapatkan pemborong bangunan yang sudah punya pengalaman atau telah mengantongi jam terbang yang panjang. lni sah-sah saja, sebab dari mereka pun banyak terwujud rumah-
griya kreasi
_9
L7,
tspaq p/(u6
i-1
t-in8
"!-v ti s
f,J
t l;,"1
ii l r,t)i i _L b
qeunu ]pI6uluat/\J
ltqal
'urel eJplue'qeunl 1e16uruau lnlun reledrp ledep 6ue( ueqeq uauoduuo>1 upp apotaLu ederaqaq epe le>l6uruaq
ueunbueq ueeuesle;ad
uteleC
'1el6ulYaq
qe[unJ qenqas un6uequau In]un leapt 6ue( qe;rur luadas 6uoroqr.ua6'urel ue).le e(ulrseq n1ue1'ueu)ez ueOuequal.rad
qepns
'ue)eunOrp 6ueref qepns !ul ualsts eletu ueefialed e(erq uelauau lnlun uep lreu teqrueJaru re;nu n(e1 e6req qelalas'le)6uruaq qemaur ueunbueq -ueunbueq lnlun ueleunOrp qrseul lur uralsrs und 6uerelas redues uelqeB 'lul LUalsrs ue1eun66uar.u 6unrapua> 6uero'ledeprp Llepnu uep Llernu qrseu n(e1 lee5 'sele uolaq )oleq uep reluel buedouad eueres reOeqas nqueq nele n(e1 (qe:uerad) 6urlsalaq ueqeq o/oOOl ueleun66uaur rur ualsrs 'ue-09 unqe]
era 1eles re;ndod Llepns rur ua]srS
efial
ua}sts
luu0rsu0ru0)l
de1a1 uele rur ueure;e6uad e(ueselg 'ueue;e6uad rrep qa;oradrp 6ue( ntu;r ueleun66uaur efra>1aq pIalaw'nleq
r6o;ou1ai-160lou)a]
'6upsed dels uopq lepd nstrs qtrls.aJtpJluof, Iswatd r,.rals$ '(5
t,
ue1)edepuaur
uppl)papt,,,t,ffi1:x- t*
letruE.l'{olq;'n*rr' uorriec:,,.ru',.'tg
'(4nsnr felad1 uolaq 1,rod,uor;
uele nlua] unlaq 6uoroqured 6uer -oas 'te)6uruaq qeunr unbuequau Luelep !p lul uPnLUal tseuloJut ueluaqruau ue6urluadal e(und 6ue( qelelaraLu euale) rnDlnrls !lqe eled qe;e(ueq rln1r6uau 6ue( rur leualeu ue6ueqr.ua4a6 'qelnul uep 'srqeld
neie ueded
n(e>1
ledep'ru(e4
ueqeq
'laqaq
(s
lau.i*.:::litiad-''ua*i
uo1a,ry "
.trI6E l:,*ie*tl.$ir,I{t:
'eueqrepas 6ue( ueqeq-ueqeq ednraq le>lburuaq Lleunl unbuequtau uelep nreqral r6o;ou1al e{u;n:unu ueOuap tepuellp lul leH 'uenfeual tue;ebuau e{uunqel dellas rqnr}suoI un6ueq
. ; .: , ..,.:,;.: j,,,.,,,,,.',,.i'ii,;+.:iJlol
.,ltt
'
rr{le
uerplruad
'lelburyaq
qpulnJ
o o
T
a
E c o
!
o o
Ia
_s
o o C
o ( a
,a
z
o o
Sebagai gantinya, dipakai bekesting besi yang dikenal dengan sebutan scdffoldi ng.
secara maksimal
Kelebihan bahan ini adalah dapat dipakai terus-menerus dan bergantian dari lantai bawah ke lantai berikutnya.
Sebaliknya, jika menggunakan bekesting
cukup
2) 3)
Setelah pengecoran selesai, harga jual bekesting turun drastis. Harus ditunggu paling tidak 21 hari
agar perancah kayunya bisa dilepas sehingga ruang bagian bawah tidak
bisa dikerjakan.
selesai maka akan dikembalikan ke tempat sewanya. Apabila tidak memakai scaffolding, pastikan kayu bekas bekesting dapat dimanfaatkan secara
maksimal. Kerugian meningkat rumah dengan
4)
Pengerjaan pemasangan bekesting memakan waktu lama sehingga ongkos tukang menjadi lebih
besar.
5)
28
griya kreasi
-(.
6Z
6ur1sa1aq ue6ueseLuad qeua6
n,(q leueq
-eqas ue)eun6rp redep osel n^e) eI6ueu (v 'LU) 0g )erefuaq osel n^pl elouer ueunsns (E 'e(uqe6ua1-qe6uel lp uoddns epe snreq
LU
+ ?
o
l
6ur1sa1aq e16ueg
I
l
u y Dueluaq ue6uap
n,{e1 6unseleq uereleued ueleuaq6ua4
6urpur6 (t
e>1rf
'1n)uaq re6eqas urel erelue 'n(e1 Ourlsalaq ueleun66uau e(erq uelauaur )nlun sd!l edereqaq epv
'resaq
-6urqas ( lerpuaq 1enne1) uolaq ]pMe) uep 'n>1ed 'uo1aq lsaq ueleun66uau 1e(ueg '6ur1se1aq selaq leualeuJ lndunu )nlun reqal,,erls)a,, ]edua] ue)nlradrC
-aur
e,(uuolaq ueOuuaDuad )jnlun plupl 6ue[ nqerrn
ue>1qn1
1e16uruay1
g bueluaq ue6uep
n,(e>1
?
o
9.
o
o o q
r
t
1.
Jarak
I :
pemasangan antarbesi mulai dari 1520 cm, bahkan ada yang berjarak setiap
25 cm.
Pembesian pelat lantai
tergantung dari jarak antarbalok beton dan beban yang dipikul oleh pelat dan balok di atasnya. Ketebalan pelat lantai
yang akan dicor adalah 1 2 cm. Sementara
2.
* *
Besi yang dijual di toko material semuanya disebut "besi banci'i Konsumen yang membeli besi berdiameter B mm ditoko bangunan akan diberi besi dengan diameter 6 mm. Kecuali, jika membeli besi ukuran penuh (fult) akan diberi besi berdiameter 7 mm. Harganya pun tentu lebih mahal. Jika membeli besi standar KS (krakatau steel) harus sabar menunggu. lni disebabkan, toko tidak menyediakan besijenis ini. Lagi pula besi KS harganya mahal. Hal ini disebabkan besi beton jenis KS digunakan untuk proyek-proyek besar atau rumah mewah yang memiliki perjanjian kerja, sehingga penggunaan besi ful/ diperbolehkan. Selain "besi banci" dan besi full, juga terdapat dua jenis besi beton. Pertama,
kode
yang
dengan
"A
30
griya kreasi
_q
TrKr,uit fim"riFifiK,{ i
ftLiti,ar-i
rsPaq P,(u6
HVilnu lvlr*shlll.i:t".]
yil{x:l 6 -
qsunu }Pl6uluau\l
{qal
'uarsge rpefueu uelrenlalrp 6ue( e(erq e66utqas JlUala uep lr)al qrqal uolol nele loleq uernln re6e qelepe Jrln rsaq ueeun66uad uebuequluad'(C) rln rsaq ueleun66uau 6uer( epe uep ,,O,, opol uebuap so;od 6ue( epe 'rsaq LUP)eur enp uelrfesrp rur nlnq uelep rO
ueepea) uelep nele uerP)euad Luelep ue)esnJaI urodel epe unlaq tut qneras tedues 'lel6uruoq qeunr Inlun reledrp le^ueq upp srlnuad qalo uresaprp Ie^ueq ]nqasral uelrfesrp 6ue( uersaquad ualsrs 'r66url ur)pur 6ue( rsaq e6req euelnral lesaq e(etq ueleuau leuorsuonuol ro: 1e;ad uolaq rsaq uereleurad ennqeq 6un66ursrp qelal ueLue Jopuol
rlrada5 'lunq!p
lnlun
er(uruo;o1 nple Ioleq rsuaurp ;rseq 1r;n rsaq uebuap uresapuau ellq ppaqraB resaq uele e(ursuaurp lrseq 'rur sruaf nele loleq rsaq relPuaui uolaq
uolol
'ueuue{u uep ueue Llrqal eserau ur6ur euarel url6unut e(uuenfnl 'LleunJ lel6uruaur uplep leuorsuanuo)
euep uelsrqeq6uau
undne;ery1
uresapuaLu elrqedy 'uol , lle)apuaLu e16ue eped snlnd uele uep llrellp nlel 'e(u6un[n enpal tp ]lda[!p'so1od uo]aq lsaq uerfnbuad ualsrs ue6uap PtuP e(uuerfn6uad 'uo] , r]elapuaur n]re( 'r66url 6uer( ue6ue6al seleq re(unduraul euare) reledrp 1e(ueq uep lpualrp rln rsaq 'r$lnrlsuol prunp !C ,,9[C],, apo)
qeunr
ler;6u luaur Inlun leuo!sualuo{ uolaq 1e;ad uelsequed >1;r1 '
ue6uap sllnllp uele uu 9 [ ra]aluelpraq rln rsaq ':eque6 qPnqas ueleO ,,C,, ]nrnq ue6uap e(uapo>1 uesrlnuad
le>16ur1 rp leqeped
uetep e(uuerlaquad uelqpqastp lul url6unyy '(o/ol resaqas) ll)a) ]e6ues e6req ueepaqrad Jesaq 'roDleJluo) 'so;od tsaq e6leq uep
ueun6ueq olo] !p rln rsaq e6req 'unulep
lPua)rp 6ue( rsaq epe 'er(ulnlue;as 'uerOeq enp rpefuatr snlnd uele uot l'Z.rrdureq uelenlal eped redues Iupllp uep ]lda[!p e(u6un[n enpal elrq 'e(ur1.ry 'uot V'Z e16ue llelapuau efeq re(undr.uaur eleJ-eler ]nqasral
nlnui
rsaq lueraq requeb Llenqas eped y7 -dlfB apol tedepral ellf i,OIO,, slln]lp uele uul 0[ ra]auerp ueOuap uo]aq lsaq 'e(u;esry11 'rsaq ralauprp !ueraq
pascagempa. Umumnya, jika terjadi gempa, keruntuhan dimulai dari kolom, lalu balokyang dibarengi oleh pelatyang terbawa balok. Pelat hanya berfungsi menerima beban secara merata dan beban disalurkan ke balok, lalu ke
kolom dan terus ke pondasi dengan cara
sebagai berikut.
1) 2)
Memasang balok di dalam pelat pada tengah bentangan di bagian tengah bentangan panjang.
Tujuan pemasangan balok di dalam
32
griya kreasi
_q
EE
rsPaq Pifu6
HVI,.J{"1U
lV}lCNrN;l"J }liN}1JI 6
qpunu telbulual^ll
llqel
;
ue6uo1o6
.nt!
Inlun )oleq
ue)eun6rp
tp
N o 3
e66urqas
qe6ualuerbeq eped
>1o1eq
e(ueq lsaq ue6ueseuad nlre( 'urpuasral uenlualal releuau 6ue( 1e;ad uplep rp ue6ueseuad 'enpal uer6eq epe6
'e(uueanel ue6ueluaq uep lr)a) qrqal 6ue{ uernln leref re(unduaur
euas ppe 6ue( uebueluaq qplepe >lapuad 6ueluag '6uefued 6uetuaq uep lapuad 6ueluaq nye( 'ue>lqesrdral ur>.16unur 1epr1 uep rpe(ra1 ueeuesraq nlelas uep ue)pur
enp epe uebuelueg 'uolo) al uolol nele loleq aI loleq erelue seqaq >1eref qelepe
yang
berbeda karakteristik. Shear connector berdiameter 10 mm atau 12 mm dan dipasang dengan jarak 20-30 cm.
Pelat bondeck jarang dipakai untuk
gelombang. Bahannya terbuat dari besi baja dengan ketebalan 0,75-1,2 mm. Panjang pelat mencapai 12 m dan lebar 1 m. Pemasangannya langsung "digelar" di atas balok beton atau balok baja lWF. Di atas pelat bondeck dipasang besi beton dua baris di bagian bawahnya, sedangkan bagian atas tidak (lihat
gambar di hal. 39).
rumah tinggal bertingkat karena secara estetika kurang bagus dan harganya pun
mahal. Aplikasinya banyak digunakan pada masjid, pabrik, dan kantor. Namun, karena waktu pemasangannya relatif cepat, sistem ini juga layak diterapkan untuk membangun rumah bertingkat. Kelebihan sistem ini adalah tidak menggunakan bekesting dalam
pengerjaannya, sedangkan kelemahannya
Pemasangan pelat bondeck yang menempel di balok baja harus dibuatkan besi penghubung (shear
connector). Sheor connector ini berfungsi
pada
Pelal bondeck
34
griya kreasi
_9
rseaq p(ub
- !r,r[if][i
.j-ilrr)i..jii..]iii,.j
Io)o) qlqal lul ueLleB 'etsnueu e6eua] qa;o telbuerp qepnu lepll e66ulqas
000000
e(uresaq uep ]eraq ederaq ue16ue{eqrp 1ede6 'ru I ]ede:uaur reqal uep ul 9 rede:uau e(u6uefued rur loloq uolaq telad emqeq lnqela)!p nUad 'reluel sele a1 le;ad ue)qepur tuaur Inlun (auott ur tu) ueprppua) r)nseurp estq snreq lel6urtrp ue>;e 6ue( qeunr rselol uellese 'qeLunl
r
lolof
tut ueqeB
'e(uunun
eped le1ere(seu rp ra;ndod 6ueln>1 6ue{ ueqeq Inseura} e6nf rur ula}sts ]elad 'loloq uolaq ]nqasrp e66urqas '6ueqn;-6ueqnpaq 6ue( e(u1n1uaq euaJel uer)ruap lnqastc ,,loloq uolaq ]e;ad,, uelnqas ue6uap 6ue1n1 eled
'auDD uePlPpua) qalo rlnsPUrp esrq el(urse)ol 6ue^ (olot qerunr) olnr nele ]e)6urlJaq Jolue) ueun6ueq )nlun
lq[utuoN
'3
Petat panet
hebell
memasyarakat.
Pelat panel hebel mempunyai ukuran tebal 125 mm, 150 mm, 175 mm, dan
200
t.
adalah
kayu untuk meningkat rumah. Sampai sekarang masih ada yang menggunakan
misalnya
villa, resort, dan rumah nuansa alam. Alasannya, ingin dipertahankan bentuk originalitas dan estetika arsitektur yang
1)
2)
5)
Selanjutnya pemakaian bahan kayu untuk lantai tingkat perlahanPenampang Pelat panel hebel
36
griya kreasi
-.1
i f r:il r ii
n,*:,r ;.1';
1
ir r:,
fi,.ii"l.'[U
LE
rsParl el(rr6
HVHnU
lvil}NlNIt4 yttJ}l:I * -
r.lpunu }el6utuay{
Itulel
-6ull p(ueq e(ueun66uad 6ue(Jsp: -a;d te;ad nele e66uolaq lo) uolaB (t 'lnluaq
(e reOeqas urpl eJetue'e{uunsn(uad ueqeq uelrpsepJaq qpunl lelEuruauu uelep
(e
uenura] e6ll epv 'ueqeunlad ueqeq r6o;ou1al uenula]-uenual teleuau ue6uap qelepe teluel enp rpefuauu
reluel ntes e(ulenne 6ue( qerunJ qenqas
le16uruau
rp r$lnrlsuol Uaqlp uep ue6uad -ual lnluaq uelep 4e1a:rp 6ue( eqr;rs rrsed ueqeqJaq reluel lelad 'e(usele lp sldll uolaq uero> ue6 -uap dnlnllp uep ledr.ual lp lalslp ueqeq nlPl 'ueqeq uesauau ;e6
tqntlsuo)
qaldulnu re1puau
1e16un re1uel
rqnllsuoy
tinggi. Pelat rusuk yang menggunakan tanah liat bakar sebagai bahan pengisi. Secara keseluruhan, pelat ini tidak kalah dibandingkan
dengan cor beton, bahkan mempunyai daya dukung yang lebih tinggi.
Di Eropa, teknologi
tbknik beton, hanya lnggris saja yang mencantumkan keberadaan pelat rusuk (ribbed floor construction) secara sumair saja. Akibatnya, perkembangan teknologi ini di
seluruh Asia, teknologi ini belum dikenal sama sekali. Model pelat rusuk yang berkembang di negara Jerman, Belanda, dan Euro-Latin sampai ke Timur-Tengah berbentuk I U, C, atau l. Bahan ini sudah ba nyak dibuat di luar negeri dengan nama yang berbeda beda, seperti pada gambar di bawah ini. Berdasarkan temuan-temuan di atas muncullah teknologi baru yang
disebut pelat rusuk. Bahan dasar utama pembuatannya adalah tanah liat yang dibakar. Dalam struktur pelat rusuk, bahan pengisi rusuk berperan penting
38
griya kreasi
_g
6t
rseaq e,(u6
-f.tYt.[]u
j.,t!r.)f..iii.i;i"t
.rtit"t)qt
L *-qpunutplouluanJltqal
teleua141
']e)ere^seur leua)rp nll6aq 6uern1 und rurlnpord e66urqas lnqasral ueqeq ]pnq -ued uasnpotd 6uns6ue; rbunqnq6uau
,!leuJa]le
1er(ueq
relnur qepns 1e1elerGe6l 'lu! ualsts ueleun66uaru ledep qeunl ed!] pnuas
'1e16ur1raq
sn;eq uaulnsuo) 'uelesed !p len[lp >1epr1 'e(uure; sruef leluel telod )nlun ereluaulas'urpuas 6ueseueu esrq 6ue(
uPqeq olol lp etpaslal und e{uueq -eq 'e[uueefiaOuad qepnu utelas
6ue1n1 1e(ueq qepns lu! ]pes'ueun6ueq
lul
ueqeq teleuau
ueQeq
dnyn: 6ue(
'leuorsuanuol uolaq rof ueqeq ue6uap eues e{use}rlen) tut ueqeg 'uelgrubrs ueun6ueqr-uad e(erq
'uolaq uelenlal reuue(uatu 6uer( uelat elep uenduuetual uep r66url 6ue( uenlelal luadas ';n66un ]eJtsreq 6up{ qlltd!p lsr6ued ueqeg nlnu depeqral
'00-)
'SZZ->| 'SLL->I
reol^ )polq
PHe
loporu
Insnr lPlad
ppueleg uppreol16u11sa4aq otloqau lepou Insnr iptad uaLeolt peld uaqqu ppow
Insni ]eled
ideyang murah dan mudah bagipeminat rumah tingkat. Berpijak dari pemikiran tersebut, kecenderungan pemakaian
cipta no. 202817. Sistem ini telah dittji kekuatannya di laboratorium struktur PUSTEKIM, Bandung. Bahan uji yang dipakai adalah lebar 1 cm, panjang 4 cm. Adapun dari hasil uji lendutan didapatkan hasil L0/20-L0/25 (10=
panjang bentangan) pada pembebanan mendekati 12 ton. Jika pembebanan
yang dipakai serta memperkecil balok beton yang digunakan sebagai bahan penahan atau pengikat. Penghematan besi dan balok beton tentunYa akan mampu menekan biaya pembangunan fi sik perencanaan rumah bertingkat.
Pelat rusuk keraton mempunyai daya dukung hingga 1 ton untuk setiap
1 m'z. Penggunaan bahan keraton
Pelat rusuk keraton diciptakan oleh lng. Yudiro Soedarjo dan telah mendapatkan hak paten serta hak
lstimewa
konstruksi lantai
40
griya kreasi
_i
i'liit+iir
!'riill!il\i[;it,,&
ftL"il-lAf-l
LV
rsParl P(u6
-r-ivr.i{iH
ly.r*r,J:i".J;1"",1
},iit"t:!:l fl-qPUnulPI6ulua[^l|{ulal
'lel
rsaq nele
In]un
(LULU
BO)
1e1r6uad
uolaq lsaq
uen;.rada>1 O
'w) t-Z leqalas uolaq ro: ue6uap dnlnlrp uolera) selp ueelnrurad
'seued uep erens
(s
'w b-.
ueqeq
(Z
ue6ueluaq )nlun 1e1ad ue6ues -eued leA e uelnpual qe6a:uau 'lnlun e66ue(uad 6uerl ueln;radrp 'uolaq uetenuad
uPp uPlnsn(uad rdepeq6ueu )nlun
uebuap ro) uotaq gelue; te;ad eped -uep qernur qrqal uolera)4 upqeq (t
uoleral
4)
1)
M
2)
/W\
tIr--_lE
w \M/
5)
lsi celah dengan adukan semenpasir.
w \M/ rr-_lr
3)
Sambung keraton satu dengan lainnya.
w
rr---lE
6)
Lonjoran pelat keraton sudah jadi.
Ieknik Meningkat Rumah
42
griya kreasi
_q
rspall e(u6
r.lPunu }elbulue|/\l
llqal
-ed ueefialad ueOuap uellnfuel (9[ 'uolaq uero: ueOuap rolrp uo] -eral le;ad 'resolas enuras qe1e1a5 (91 )o)lp
!p epe reqal 6ue( uer6eq 'llleqlp uoleral uerofuo1 rsrsod se]e al eM -Pquau nele Oueseuaur lees eped (ot
'e(uqeaneq uer6
-eq epedrrep
lllal
Llrqalselp uer6eq
(o
unlaq 6ue( uolaq loleq rsaq uere) -6uer ue;ep a) uellnseulp uetp -nual '1n1allP rPnl aI rn;nfueu 6ue( uoleral lsaq 6unfn-6unfn 'uo]
-era1 le;ad uetel6uet qa;o dn1nl
-ra1 rPluel qnrnlas e66utqas eues
(rI
(B
e(uqe6ual6ue1t Uaqlp LU ,-E uebueluaq eped (Zt 'ro:rp ders uPp uolaq )oleq sele
Er--_-lE
rr-tn
r---r
M M
'eutnd
-uas sera6uau qelal uolaq rsaq uep rrsed-uauras uele)r rsrra] 6uer( qe;ar eped re6e rreq S- euelas
uoleJal te;ad uelndurnl uelterg (t
Dicor beton
re re re
Er----1E
Er----lE
r---r
tf
Pada bentangan
3--4
m diberi liang
supportdi tengahnya
44
griya kreasi
-9
Trxrutr
MEN1NGKAT RUl4Ai-l
s,
qPuinu lel6uruat^l
ue.rsluot ueunsn,(uad
eloj
ffi
@<-
-I
.l*
L
@<-
T
illlilt
0.
O. ffiTt-
l
ue6upseuad'uoleJal )elad le>l!6uaul uep ueqeuaur Inlun nreq 6ue{ uo}aq Ioleq uellenqrp dnln: 'eleq burpurp relbuoqr.uau sn,tpq lppll sete leluel
resaq
qequeuaq uoleral lelad 6unlnp P^ep re6e uelnlellp lul leH'lapued bueluaq eped uelqererp sple rp 6uesedrp ders uep rpef qe;a1 6ue( uo]pra) uerofuol
uolPrel leled
G.
Baliton
dari
6)
beton ringan pracetak. Sistem inidapat digunakan untuk meningkat berbagai tipe rumah. Bahan dari baliton 1000/o terbuat dari adonan bubur beton dengan perbandingan tertentu tanpa
Diperlukan tiang penyangga untuk mencegah lendutan pada awal pemasangan pelat untuk bentangan
3-4
7)
m.
Blok
B)
baliton dibuat dengan ukuran yang mudah diangkat oleh tenaga manual dan ukurannya hampir sama dengan ukuran keraton. Pemasangannya juga
hampir sama, yaitu dirangkai atau distel
di bawah
(tanah), kemudian dibawa ke atas. Setelah kering, lalu diangkat ke atas dan dicor bersamaan dengan pengecoran balok beton. Keuntungan
sebagai
1) 2)
kekuatan
Baliton lebih ringan sehingga mengurangi beban bangunan secara keseluruhan (bobot mati hingga
180 kglm'z).
Hasil bobokan
3) 4) 5)
Baliton ramah lingkungan. Besi untuk pengikat blok baliton hanya dua buah untuk setiap lon-
0--01 2)
46
griya kreasi
_9
Trr.rutr FlENli"j*Krxr
FUf"'j{rH
LT
tsPatl P/(uO
l,rN!II 6 -
r.lpunu lelbulue!/\I
lrqal
y-g
uotaq rsag
uotaq rsaE
'e(uuasnpold rP)euraur
)nlun
ueresed rp lepalaq
unlaq
ueqeB (r
'LUr 9-' leqolos uolaq lo) ue6uap ue)n)elrp uoltleq ]elad uednlnuad (ot 'seued uep erens ureparad teoeqos ts6unJlaB G
'ro)rp unl
-aqas uolaq lelad uelnsn(uad uep uerenuad rseleouau Inlun uoltleq
Sebelum dicor
Posisi dibalik
2-2,5 n
H.
Shendeck
Sheradeck termasuk bagian dari beton ringan pracetak. Bahan dari sheradeck 100o/o memakai adonan
sian sesuai panjang yang dibutuhkan. Jika semua komponen struktur dan flooring block telah terpasang barulah dilakukan pengecoran secara keseluruhan. Memakai sheradeck untuk konstruksi lantai atas mempunyai
lain
block yang merupakan pengganti pelat lantai beton dan yang kedua
adalah precastT beam. PrecastT beom
2) 3) 4) 5)
merupakan penerima perletakan flooring block. Pemasangan balok precast T beam berjarak 50-75 cm
antarbalok. Flooring b/ock mempunyai kuat tekan mencapai 400 kglcm2 (mutu beton K-400). Oleh karena balok "T" merupakan bahan yang telah jadi maka
untuk
48
griya kreasi
_9
Trxrurr. HENtNSKAT
RLJT,IAH
6t
rseaq e,(ub
lsneld - weeq
1 IoPq lnluag
\nNeA
uoloq rsa8
t-
releuaui )nlun
ueresed rp reparaq
unlaq
rur ueqeg
(o
'ru)
g-t
(s
ue6ueluaq Inlun 1elad ue6ues -etuad leMe uelnpua; qe6a:uau lnlun e66ue(uad 6uer1 ue>1n;rad16
'uolaq uerenuad uep
(g
toncrette Slah
Precast Concrette S/ab adalah pelat
satu lapis. Tebal pelat yang dicor adalah 6 cm, permukaan atas agak dikasarkan,
dan ukuran pelatnya 6 cm x 40 cm x 110 cm. Panjang pelat jangan melebihi '110 cm. Pengecoran dibuat sedemikian rupa dengan catatan kedua sisi yang
akan diletakkan di atas balok beton dan besinya harus dilebihkan.
Pada saat balok beton sudah dicor,
Pembuatan untuk bahan lantai tingkat sama dengan pembuatan jalan fly over. Semua pelat dicor di bawah lengkap dengan besi pelat dua arah
barulah pelat yang sudah jadi diangkat dan diletakkan di atas balok. Semua balok beton diberi shear ccinnector untuk mengikat besi pelat yang menonjol tadi. Jarak antarbalok maksimal 120 cm. Setelah semua pelat terpasang, letakkan bagian atasnya dengan besi berdiameter 8 mm dua arah yang jarak antarbesinya sebesar 30 cm. Jika semua telah selesai, barulah dilakukan pengecoran ulang
o ^l ol
l
I
---
-,".---]
Model pembesian
Pembuatan dimensi pelat precast ada ketentuannya karena pengangkatan pelat siap pasang ini umumnya menggunakan tenaga manusia. Berat sebuah pelat precast harus dapat diangkat oleh dua pekerja. Selanjutnya pelat diletakkan pada balok kayu yang diposisikan miring, lalu ditarik ke atas. Berat beton untuk 1 m3 adalah 2.400 kg maka pembuatan pelat precast paling tidak ukurannya adalah 6 cm x 40 cm x 1 10 cm =26.4A0 cm3=0,0264 m3. Dengan demikian diperoleh berat beton pelat
50
griya kreasi
_9
Trrt.iri..
fiFtrliF.tGKr,T Rlll'4AH
ts
tsPatl e(u6
lPlburuay!
Irqal
o o
lnsns
u
e6u el nI
tersebutadalah 0,0264 m3x2.400 kg = 63,36 kg. Sebuah pelat precdst ukuran 6 cm x 40 cm x 110 cm adalah seberat 63,36 kg. Artinya, berat pelat tersebut
masih bisa diangkat oleh dua tenaga kerja. Dengan cara tersebut kita dapat menentukan sendiri berat ukuran yang diperlukan sebuah pelalprecast.
52
griya kreasi
_9
-f
ES
tspaqp(ub
-HVtinu
'!I!eq
-radrp nelp rlupotp snlPq eleu len) Luolol nele tsepuod tltf
6uern>1
(Z
'ul
qelepe sple teluel ueunOueq
t66ut1 (t
'lnluoq
qepns euJel ruolo) 'e,(uruo1o1 eped nlre( elueueln upnlplJed 'uu t qeupl reqa; uebuap SSU qeunr snsel eped 'ru gl x u , qeuet uernln ue6uap (559) adrl qetun.r le16u1uau e(uqoluo)'sele relupl ue6uap eulelnla]'ueqeqntad ue6uap lsetdeperaq nduteu le6e epe qepns 6ue( 6upnr elel tnle6uau ue6uap relnurp teluel enp tpefuatu
lse^oueJaw
qelepe
rPluel nles rIrItllau e(ueq rdela] 'un6ueqtp qepns LleunJ eped lsenouar ueltfestp tur nlnq uele6 'ertu-bwqstug ueefialad lnlueq delp e66urq rsepuod uep telnutp ueeuesle;ad
qtsPtu
e(ulnfuelas deqel 'leJnl)nlls leuaq -reuaq 6ueI uolo>1 qenqas uelnUauau eleu (qeuel reqal uelleutqeLuaLu) tx , qelepe uolo) ue6ueluaq tebutbuaW rnqnrls reqr.ue6 eped ledeptal 6ue( ll.radas nreq uolol ue6uap rlue6rp
snreLl upp ]e,re(s rqnueurau 1epr1 rlsed
lq0u!uoI
qeunulp)|0uluol,ll{nlun}od'u
HVNNU
IVCVBU=B
t3)
sisinya tepat di atas kolom lama, pemotongan besikolom lama harus menyisakan besi sepanjang 40 cm sebagai media penyambung besi kolom baru.
6.
"-}
*"r;
7)
menggunakan besi banci, tetapi sedikit banci masih bisa dipakai. Misalnya, yang seharusnya besi O8 mm ternyata tersedia besi @7 mm masih aman untuk digunakan. Ukuran besi yang dipakai adalah @6 mm, @B mm, @10 mm, dan
@12 mm.
Kolom baru
Begel Besi kolom baru
8)
Media cor yang dianjurkan adalah pasir putih dan batu split ukuran + 2 cm. Gunakan air yang bersih
Iro t
t
griyakreasi
_g
ss
(1e16ur1
(rlse
'6ueleq ZB le^ueqas urLU BO uolaq rsaq uetelpruad '(qenq BL =zLu i zw 6t )e^ueqas uolero) uere)euad 'uoleral ualsrs re)euralrJ se]e le]uel ueqeq aLUnlon
E
, t *
n
T.l
O
I
s,
l8
(,t
{Eurreq)
I
9
t
I
Fug uEt{n}nga)
" ''
7.g
90'f, 5l'tt 8o'' 5l'( fl'iJ 88't 9s'l I 8s'o 8ucnq;ar ,{Suereq} u?qmnqax JoqBJ
oN
re6
')nIuaq
-eqas rnllnJls
lnlun
tsaq uelnuaLuaLu
(ru g
u
t
x ru t) ugg/ssg
'E
Potongan memanjang
tEt
t l:ir t
KI
.r.ri
_f
.n f
KIA
,.: DPR
/l
t
DPR
I
::
+
D
E
TIDUR
I **s
TIDUR
K,
K.
R,
KELUARGA
{
R, R,
TAMU TAMU
I
L.t) :ii
+a,
,
ai
sesudah direnovasi
griya kreasi
_ ? TrKI'ttK I.ItNINGKAT
RUMAH
LS
rseaqp(ub
6-qpunuad;lle6eqragepedqeunglel6uruayy
sPlP lPluel
uolol loleq
qPua0
qPMPq reluel
uolol
O-cZ
r{Pueo
1l4'-,lt__-__1
f-ntI
!q
t,
CZ
)?I
I ed[ e66ue1
zt
07
L
ld
rsPpuod
Hf,q Hnq
ira,d
7-
5g
griyakreasi_
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
65
6ea])l e,(Ub
HvhJnH tVll3N,N3t"J
yrNltl 6 -
9Z x Eu8feq
9t
Euepq y'g
-
?'? c l'l x p * gg FSqE ls{,iq $Sqr+flqel lgtol.. L'Z x i = Z td Feq ueqnpqot letol , = r$l ? ii l lotcq uElurryl l
Euegeq 1'7 = ZL i t'tz qeppe Zl@ rsaq uellnlnqa) w t'tz = 99'LL + qL'ZL 'ZLA Feq ouelued le]of ur 99'!! = 98'E x t (nt g8'e) Luc A8e ouPtued = ZIO
qB^ eq lsag
tx qL'zL = gZ'V x
OZ 5uelued
t
= ZtA
sele !sa8 6ueleq ['I = ZL : e'tl qelepe uJur 80 lsoq uenpada) (ur e'et) Luc ott't = Lur OZ x qq 6[ : le6eq rseq uelln]nqe) lplo_I I + I + 0[ + 0[ + oz + 0z : le6oq rseq 6uelued
r.uc0z =
ruu.r
96 la6aq uern16
ul,, Ot
{oleq uernln
-r-nl -"19-lt'
'"P,,
urcu;c71a6eq 1n1uag
t-l
urc
0[
L l!!l
ZLAI,
l,,.ll ll
trzll ll
ll.o"-
,r,,1[-J
Bentuk begel/cincin
Ukuran balok - Ukuran begel O8 mm -Paniang besi begel | 25 + 25+ 10 + 10 + 5 + 5 = 80cm - Total kebutuhan besi begel : 26 bh x 80 cm = 2.080 cm (20,8 m) - Keperluan besi O8 mm adalah 1,7 batang
17,4 m
Besi bawah
(3,85 m)
2x3,85=7,7m
. Jumlah balok B-2 = 2 bh - Total kebutuhan besi 012 = 2 x 2.1 = 4,2 batang - Total tebutuhan besi begel #* = 2 x 1,7 = 3.4 barang
Total panjang besi @12 adalah 17 ,4 + 7,7 = 25,1 m - Kebutuhan besi @12 adalah 25,1 : 12 = 2,1 batang
-
60
griya kreasi
_ + TrIf.iii{
r,1ri!rN{d,AT
Iir."jt4,&t"i
t9
rseaJl
e,(il6
HVr"tnu .j-vlcNtNst"t
ytNytl 6 -
0 x 0t -g loleq ouPduPuad
oueleq gt'[ = ZL i t'gl qelepe 0[O rsaq ueqn]nqe) ,'9[ = L'L + L'8 qelepe OtO rseq ouelued lelol uJ
urL'L=98texz
qe/$pq lsag
qe, = ggt +
SZ
sele rseg
(ur 89'e t) tuc 89t [ = wr zL x qq 6[ : le6eq rsaq ueqn]nqal le]of uazL= I + I + I + I + 9Z + 97:1e6aq rsaq Duelued
Luur
80 la6eq ueJnln
u;cu;c71e6aq qnlueg
l--i
I-.[n]""
t_tr]
OLAZ
2010
--l
20 cml
F1,.:[
,o''olL-"il
l,u".l
Ukuran balok
-l
Bentuk begel/cincin
- Ukuran begel O8 mm
-Panlangbesibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5= 60cm - Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m) - Keperluan besi @8 mm adalah 4,8 : 12 = 0,4 batang
Besi atas
15 cm
--r
I
l
I
@10
2x1,7 =3,4m
Besi bawah
-
- Total paniang besi @10 adalah 3,4 + 2,8 = 6,2 m - Kebutuhan besi O10 adalah 6,2 : '12 = 0,52 batans
2x1,4=2,8m
62
griya kreasi
_ 9 TEKNIK
l',IENlNGKAT RUMAH
rsparle,fu6
-HVilnu
oz
N
I|
5
o 3
I
<,
5t
ln
3
U d u.I s-di @
EqB uF39
3H
I -J-
o-
E
G o 3
,s .'_O
/
Efol
3i
gL ,^, t+
3ga ., x +
l
EM
=
O LSf
c. c.
irttI
gBxoil oo
^f
.1o
,EeB
o
3l
e"ts u:tN do ll
E
3'.8 E 9.6@
N
lt
o t!. o o
s
N
^o: NO9
JO
! o l
!. o
@
I Nio xo
o-o oo^ J J
N q O
oa
",@
..,f
ir
3
= N
so+ NJ
iloq
o N o o 3
3u +
io o o
il
drr
3
Y!N g tos
oJ
so
itc
o o o l
to
o .=-
,c,
3@12
m
t-.1
15 cm
,E
ho
",ln
Ukuran balok
- Ukuran begel @8 mm -Panjang besibegel : 20 + 20 + 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm - Total kebutuhan besi begel : 19 bh x 70 cm = 1.330 cm (13,3 m) - Keperluan besi @8 mm adalah 13,3 : 12 = 1,1 batang
Besi atas
@12
= panjang20 +
3 x 4,25
20
+ 385 =
425 cm (4,25 m)
12,75 m
- @12
3x3,85=2,8m
= panjang 385 cm
(3,85 m)
12,75
24,3 m
64
griyakreasi
_ I
99
tspaq p,{ub
Hvr,.J{lrJ
iv),1it'.ilNil,(
ytNytI 6 -
0z
I I vg-B loleq
Duedueuad
6ueteq g8'O = ZL : Z'OL qelBpp 0[@ rsaq ueqn].nqe) w Z'OL = B'n + V'9 qelepe 0IO rsaq Duelued 1e1o1
w8't=ttzxz
(uJ
OLO -
qe^ eq lsaS
(LU
t'Z)
Luc OLZ
OnZ
6ue1eq 9'g
uc
urc09
= rlrc 09 x qq Z! : le6aq
rsaq upqntnqal
1ZL
lelol
urc 0[
Ioleq uernln
il
uc ct
urcu;c7lebeq 4n1uag
'.'Fil4,
\do,^
Urc
l__.1" 0['
2012
-T tr-zl ll ll 25lcm
,r,, lL-J
2012
l-"-i
Ukuran balok
r@
Eg
Bentuk begel/cincin
""?l.l
lt
- Ukuran begel O8 mm
,J;f
L L_.1 itt
{s ""]'
1%J
Besi atas
2412
912 = panjang 15 + 15 +
160 cm (1,6 m)
2x1,6=3,2m
;;I
I
Besi bawah
- 012
- Total pan.jang besi @12 adalah 3,2 + 2,6 = 5,8 m - Kebutuhan besi O12 adalah 5,8 : 12 = 0,48 batang
2x1,3=2,6m
= paniang
130 cm (1,3 m)
66
griya kreasi
_ I
Trrrutr
MENtN0KAT Rlll"lAH
L9
tspall p(u6
0z
I I vt-gu loleq
ouedLuPuad
(t! 8'tt)
oueleq t0'[ = ZL I E'ZL qelepe 0lO rseq ueqn]nqa) u e'zl = r'8 + 6't \ePpe ola Isoq Euelued le]ol 08! I = Luc 069 x z qelepe ot@ lsaq suefued (Lu 6'E) urc OGE = O6t Duelued = OtO urc
qe/r^eq lseg
urt'8=zxz'tqeppe
urc OZn
(u z'?)
= 06t + g[ + gt
sele rseg
urc 0[
fi
loleq uern{n
,rtrFn{
6ueleq 6'6 = ZL i 1'OL qelepe uu.l 8@ lsaq uenlloda) tsaq ueqn]nqal lelof : Lxc x qq (ru urc 8[ 1a6eq [ 09 O8O = B'Ot) r.xcog = g + I + ol. + ot + 9[ + 9[ : la6aq rseq ouPfued tutu 96 labeq uelnln
-
u!curc/le6aq InluaS
tl
uJc
9[
-[|il]""
ot@z
Bentuk begel/cincin
LJ
m,j4
Besi bawah
,o'l
J ta"--1 rI
l1 -
[ll E
:
Ukuran balok
z,s",."T-
L__l
lz,s.,
Keperluan begel untuk setiap 1 m balok : - Ukuran begel O6 mm - Panjang besi begel adalah 8 + 2,5 + 2,5 = 13 cm - Total paniang besi begel adalah 6 bh x 13 cm = 78 cm (0,78 m)
r begel
OG nnnadalah 35 x 6 bh = 210 bh egel sef uruhnya 210 bh x 13 cm - 2.730 cm 127,3 ml r besi O0 mm adalah 27,3 t 12 = 228 batang
3x6
68
I
griya kreasi
69
rsparl p,(ub
HVt nH
tvrsNlN]ld )llN){al
qpurnu
adrl e66uPI
{
x
s o
II
N o
sele reluel
":
7'
I
e66ue] u.rolo)
urc 09
qeuu
166u;1
P'Euer
q'ue. f l
x
il
qetrnl !elue'l
uJc
N q N o o
00t
l1_rl
sele relue"l
)ole8
qLL = 9Zx
saproq lelod
l+s".
170
cm
r70 cm
Js".
!
A+B = 205 cm + 205 cm = 410 cm Total paniang besiA + B = 4'l0cmx4 = 1.640cm (16,am) Kebutuhan besi 010 = 16,4 : 12 = 1,37 batang
Panjang besi (O10)
10 cm
15cn1
75 cm
!( |\
!(
\aX.o
Wd^
rscr{ \\,^
Besi
E:O1O:4bh \>
cm
R\
_ F5ff]
Panjang besi (010) D + E = 240 cm + 240 cm = 480 cm Total panjang besi D + E = 480 cm x4 = 1.920 cm (19,2 m) Kebutuhan besi @10 = 19,2 : 12 = 1,6 batang
F9llll a@8
gesi C : @8 = 15 bh Atas dan bawah = 2 x 15 bh = 30 bh Panjang besi = 30 bh x 55 cm = 1.650 cm (16,5 m) Kebutuhan besi = @8 = 16,5:12 = 1,37 batang
Besi
,55cm
FoJr--t
@10-20 lE
Atas dan bawah = 2 x 8 bh = 16 bh Panjang besi = 16 bh x 55 cm = 880 cm (0,88 m) Kebutuhan besi @8 = 8,8: 12 = 0,73 batang
F:@8 =8bh
Kebutihm hcsl keseluruhan Total paEirins besi S10 1,37 + 1,6 = 2,97 baraos Tot*l paniang be*i 6* 1,3? + 0,37 = 2,1 bstang
* *
70
griyakreasi
_ I
MeningkatRumahpadaBerbagailipeRumah
LL
lseaq e(u6
Hvi^inu tv)lsNrNlt'r
llN)nl 6 -
qpunu ad;l
gebeqtag eped
qeung lel6u;uay1
Oupteq gZ'0 = ZL I t qelepe Luur BO rseq uenpodo) lur E) ruc ooe = ujc 09 x qq I : ;e6eq rsaq ueqnlnqal lelol LUcOg
Luc
0[
lolBq uErnln
I +9
+ 0[
+0!
Lu3
9I
6ue1eq 97'6
= ZL : B'e =
91
Lu9'[=8'0xz
0t6n
Luo
oB
qe*eq lsag
Lu
['[
l1-,"
r
E'l
tl '
ztaz
t-uc
08
selp lsag
1 adu e66ue1
uoloy
ruolol laEeg
Luc 6
'e66ueg
uo;oy
T].",.
I
I
4
uJc
l*
t@
Io
I)'ruolol ue6uolod tI
l. lo
ll L@
(u
99'O)
oueleq 9'O = ZL : 99'0 = O[O lssq ueqn]nqa) uc 099 = uc a9L x qq ? = OLO.I_) uolol rsaq ouelued 6uelpq 9e'0 = A I nl'n = gO rsaq ueqnlnqa) (u t['r) uc tlt = uc at x qq 6 = labeq lsaq letol uo gt = I + I + 6 + 6 + 6 + 6 = la6oq ouPtued qq 6 = uu BO lo6aq ueqnlnqo)
lo
uc ogt = 1) uolol
ouetued
l=
__t
r
Jumlahkolom=4bh
Lantai atas
,
"tt "{_-l _
,
P..
t'/a -lq'
ItL_le
lgjr!
E 6@12
- Panjang besi kolom = 365 cm - Jumlah besi per kolom = 6 bh, ukuran @12 - Paniang besi @12 = 6 bh x 365 cm = 2.190 cm (21,9 m) - Total pan.iang besi @12 = 21,9 : 12 = 1,83 batang
2012
iF-----zt-T
,r,rlL-!]
Lantai bawah
13 cm
l[
.]1..",]"
- Ukuran begel O8 mm -Panjang besi begel = 30 + 30 + I + I + 5 + 5 = 88cm - Jumlah begel per kolom = l7 bh - Panjang besi begel = 17 bh x 88 cm = 1.496 cm (1a,96 m) - Kebutuhan besi @8 mm = 14,96 : 12 = 1,25batang
-ET
TE .-., .-Lre
Potongan kolom KI
Jurrilah kolom KI 4 bh Total baniang besi O12 - 4 bh x 1.83 = 7,3z:batang Total kebuluhan hGsl beget O& = a bh x 1.2$ = 5 batang
Penampang kolom
Kl,
I3
x 35
Jumlah kolom = 12 bh
'"d:
- Ukuran begel @8 mm - Panjang besi begel = 9 + 9 + I + I + 5 + 5 = 48cm - Jumlah begel per kolom = 17 bh - Panjang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m) - Kebutuhan besi @8 mm - 8,16 : 12 = 0,68 batang
rffi; Irrl__l
|
- Panjang besi kolom = 365 cm - Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @10 - Panjang besi @10 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m) - Total panjang besi 010 = 14,6 : 12 -- 1,22batang
,r".
ll
A.
Potongan kolom K2
il
"41
lt
Iul
S/oof pondasi yang sudah ada
Penampang kolom K2, 13 x 13
12X 132 I4t64 bitqftS Totaf kebutuhaq besi begel fit * V bL x 0,68 ;:&JS
Bentuk begel/cincin
t" t
griyakreasi_
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
,1
rspaJl
pi{[6
HVi,']iru l-v]iy,'tiI,Hl"i
]tiht]t1
(t t x t t)
Bueraq
d)
rxolo)i 6uedLueuo2
fiuelBq
lot
If.ox
g? =
lslol
uc
le}ol
Lr
I 1
w.L
(U,
ll
r-t
l*,.1
T fg-----e *"rrll ll
Dueleq tr'O = ZL : l'g = ww g@ tsaq ueqnlnqa) (ru 0t'9) ruc O[9 = r.!c rt x qq g1 = la6aq rseq 6uelue6 qq 9[ = tuolol red labeq qelu,tnf + z + L + L + / = le6eq rseq 6ue[ue4 r.uur gO Ie6aq ueln)n -
r.ucrt = e +
Y"o.
l_
sele !elue"l
lk--.1
Dueleq [ = ZL : ZL = 90 rsaq ouetued leiof (u z[) urc 002 [ = urc ooe x qq ? = 90 rseq oupfued 90 uelnln 'qq , = uolol tad tsaq qelunf tuc 00t
dele reluel
qqz=urolo{qelutnr
(t t x t l) d) uolol 0uedueua6
U]
LI
,
9t,9 = 57,0 x qq
Eueleq ps,y1,
Z,L
urculcT;e6eq 1n1ueg
Susleq
I6-cl
1a6aq paq
zz,, L
x qq er
=6
D
d)l ruolo{ ue6uolod
sele leluP"l
LJ]
Dueleq tr'O = ZL : L'g = urru 86 tseq ueqnlnqe) (ur 0t'9) urcol,9 = Luc rt x qq 91 = 1a6aq rsaq 6uefue6 qq 9[ = ttlolol rad la6eq qplunl rseq 6uelue6 turu gO le6eq ueinln
tuort = t + t + L + L + L + / = la6eq
(u.t
6uepqZZ'l = ZL:9'tL = 80 rsaq Ouelued lelol 9'?t) tuc o9r'[ = uc 99t xr.iQ ? = gg rseq 6uelue4 /qq 80 ueln)n , = ulolol lad tsaq qelulnn
ujc ooe
;:r m .r
tLJl
- Ukuran begel OB mm
Bentuk begel/cincin
,rram4
Ukuran balok
+ 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm - Total kebutuhan besi begel : 7 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m) - Keperluan besi @8 mm adalah 4,8 : 12 = 4,8 batang
-Panjang besibegel : 15 + 15
Besi atas
E
Besi bawah
= =
15
1,7
15
10
x 2 = 3,4 m
170 cm (1,7 m)
- 010 = panjang 140 cm (1,4 m) - Paniang besi 010 = 2 x 140 cm = 280 cm (2,8 m) - Total panjang besi 010 adalah 3,4 + 2,8 = 6,2 m - Kebutuhan besi O10 adalah 6,2 : 12 = 0,52 batang
fialck E8LlB,.ada i. bh Total hesi 610 = 3 bh x 0,87 = 2.61 batang Total kebutuhan besi begel 68 = 3 bh x 0,4
Penampang balok RB- 1 B, 1 5 x 20
1.2 batang
i74
i I I
griya kreasi
Q TrrNrx MENiNGKAT
RUMAH
SL
rspaq e,{u6
eped qeurngleqouruapl
oz
Dueteq
xg
(u 9I) uo OOg t = 00, x t = ouelued lelot uc00t = 06t + 9 + 9 = O (9O) rsaq ouelued
t8't = ZI : 9t
= 90 rsaq ueqnlnqa)
6ue1eq tr'9 = ZL : Z'Lg qelepe 0!O rseq ueqnlnqa) wz'tg = ax9'0t = 9,6 + I + 9[ = 3 + E +V (rx 9'6) urc 009'6 = 0t + Oe6 ouelued :J (ru g) urr 009 = Oe + OZg Euelued :E g[) ruc 009't = 0t6 + O/9 ouelued :V ; 0Lo loleq lseg (ur
5ueltq 9Z'Z
(u /Z) uc
ue 06
OOZ
09 +
9t + 9! =
uco8
-"
d)
t-llolol
iurqo{lsag
1-l
I
6il*1qq 5:6
6ueleq t6'O
ZL
I g'Lt =
nx6'z
lw
I
r? x.{q s:* g#,tq8qq $et ueq$nq$t teiar 6uqeq E,gI = t,9 x qq t = OL@ rsoq lBtoI
; rlolEg lsag
.+0'[ I
l>.
,1,, z
\6oe
lu
6ue1eq 1g'g = Zl i Zt't qelepe LllLU gO tsaq uenuoda) zn'nl wa zll = Lxc ?t x qq 61 : la6eq rsaq 6ue[u?d le]oI u.rcre = t + t + l. + L + L + 1 : le6eqrseq 6uelue6rur.u
-,,FE1".
UJI'
u1c
L- Ion
0r
J
,\^
(ru
,'8t)
oueleq Z't = ZL : t'gt, qelepe LULU 80 lsaq uenuade) rxc o8ilt = Luc 09 x qq ,9 : la6aq rseq ueqnlnqal latof tuc09 = 9 + 9 + 0! + 0[ + g[ + g[ : la6eq rsaq 6uetue6-
4;
n";r
lsL,l__l LY,,
(viA
lolPq uernln
m_a
-,.1,8''""''ffi
fI
I ----
r
C.
Iipe 30/00 (5 m x 12 m) Bangunan tipe 36 merupakan jenis bangunan yang banyak diminati. Selain luas tanahnya yang cukup untuk keluarga kecil, cicilannya cukup terjangkau. Bangunan tipe 36 ini akan diberikan contoh pengembangan dan strukturnya. Jika
IVleningkat Bangunan
tidak menggunakan bahan cor pelat beton konvensional untuk lantai atasnya, pondasi kemungkinan tidak harus dirubah. Bila dimensinya tinggi 60 lebar 60 cm. Tetap menggunakan pondasi lama, pondasi cukup aman mengingat kondisi tanahnya pun cukup baik. Selain itu keadaan tanah dibawah pondasi telah padat dan stabil.
''NO ,."lt''ll1
I
Dlaiilitsr besi.:
:,1;
Ksbqtuiri,i.
13,39
::, . :!'
:,faktor
|,34
';1rqt.!-1 6
,''' '-
{batang}11'
:, terbuang5%
2
3
',',. t:'.Sl"
t0
.:
,
t
.
536,f'..-,.,.'r..-.-.
24,75
t11:6!:;1,
1 ,;.t,1,
:,..
Jumlah (batang)
Kebutuhan Final
(batang)
15
5i
30
,1,
'
* Volume bahan lantaiatas memakai sistem keraton. t.. Pemakaian keraton sebanyak 33 m2 (1 mz= 1B buah). * Pemakaian besi beton @8 mm sebanyak 56 batang.
L,-_
500 cm ---,:'-
,--+
500 cm
76
griyakreasi
TenNtn NENTNGKAT
RIJIYAH
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
rspqp,(ub
rsP^oualtp unleqas
(r1se) qerneq rpluel qpue6
--ry' f rqz
|
osz
I
l=
+ l00sl + I 092
tl
oqz
r4
I
F
l=[
uele@ g
IIPN
_J=
l-
--J"
__l=
ffi
llll
oql cot
Oqz
6uefueuau ue6uo1o6
--
seqse delv
6ualuaO 1op
tcH SAKUR
TU}iGGAL 1BH
SAKLAR DOBEL
2BH
5BH
SOP
KONTAK
I
"l-
i=l_
I
250 ]
,ro
78
griyakreasi_
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
tspaJlp(u6
ur 9
ouPtuPd Z-BU
ffi
L
Ocz
| osz
2@10
;
170 cm {1,7 m)
2010
,,,,m
2@1oL:
r--------1
tl ts"I
Ukuran balok
Bentuk begel/cincin
Panjangbesibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 * 5 =60cm Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m) Keperluan besi O8 mm adalah 4,8: 12 = 0,4 batang
Ukuran begel @8 mm
Besi atas
@10
= panjang
15 + 15 + 2x1,7 =3,4m
Besi bawah
@10
- Total panjang besi O10 = 3,4 + 2,8 = 6,2 m - Kebutuhan besi @10 = 6,2-. 12 = 0,52 batang
2x1,4:2,8m
= panjang
140 cm (1,4 m)
80
griya kreasi
_ I
tg
tspaqp(u6
6-qeunuadtlleoPqta8PpPdqPunulPlbutua|^l
oz
:r:
xg
* usroxI *
qlg_ts|tryiql11-.-qt,{*111t{,
{q g
8rgrlo}eal 4B$rlnf 6ue1eq 19'6 = ZL : t'OL qeppe Ol@ rseq ueqnlnqe) ru t'0[ = 6', + 9'S qelepe 0[O rseq Duelued ;e1o1 (ru 6'r) tuc 06, = tuc gtz x Z = 916 ;seq Duetued lut gV'Zl uc ArZ Duelued = ZLO -
qe/r^eq rsaS
g'9 =
Zx
gtz = \LA
5uelued
].,",,
sele
urc 0[
rseS
il
6ue1eq g'g = ZL : Z'L Llelepe urtu 80 tsaq uenpada) lu Z' Ll ur} OZL = ux 09 x qq Z, : 1a6eq tsaq ueqnlnqal lelol + g[ + 9[ : la6aqtseq6ue[ue3
r.uc09=q +
+ 0[
+0!
urur BO la6oq
uernln
loleq uernln
u!cu!c/leEeq Inlueg
Em""
OLOZ
3@12
2612
m
tl
|
,."-
Bentuk begel/cincin
Ukuran balok
Ukuran begel @8 mm Paniang besi begel :20 + 20+ 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm Total kebutuhan besi begel :22bhx 70 cm = 1.540 cm (15,4 m) Keperluan besi @8 mm adalah 15,4 : 12 = 1,29 batang
- O12
Besi atas
= panjang 430 cm (4,3 m) 2 x 4,3 = 8,6 m - Total paniang besi @12 = 14,1 + 8,6 = 6,2 m - Kebutuhan besi @12 = 22,7 : 12 = 1,9 batang
@12
430
470 cm (4,7 m)
Besi bawah
5 x 25
a2
griya kreasi
_ 9 TEittttx t"tENINGKAT
RUMAH
E8
tspall p,(U6
HVhJnu lv}i9NrhlrN
)llNvlI 6 -
gz x gL I L- lolPq 6uedLueua4
6ue1eq 1'1 = Zl : V'OZ = ZL@ 'saq ueqnlnqa) u t'oz = 8'? + 9'9 [ = zla |saq ouelued |e1o]
w8'l=ttzxz
(ur
'
qeMpq rseg
(u 8'Z) ruc
OgZ
OnZ
OZ
Zt@
]"*
selP lsag
urc0/ =
Luc O?B
= ZL: t'g qelepe ulu 80 tseq uenpada) = urc OLx\qZL: la6aq rseq ueqnlnqel leloj
[i''
urcu!c/lebeq {n}uag
l-t
o'
E
@..-
Eo N-E E3E
',
9.1,3r
E
cio
o r o o o
il
E o o N
o
o+<.
.lso oo!a c hO
G=! O-G ,. ol
cN! L;6
.q
'a o ! o l !
il
E": '-.o oN
o
o 6
il
oll
5P9
oF @i o 6".iE g, - ll o + -N E''i
oo -@s
ll
N ,g;
o *
IL
E
S 6 o
dl
-N trv O-
o
'6 '6
FlI$ \_____J'
E
.o
J
+ x-
o
E
EEx
6 c
o
roN '$! Q..O oJ: ^o-
o N
l
!llnl
lL- .il
5 N
lts
6v l)6 ! f
l,:
Dfr S't
6 -
r.tsr
I o
i:
r
;
I
g)tr
3,:E
^ G.;
! _+: 6 e 9)19 =
fw O-.\ loOO ](LF!Z
sa=; oXl-
5 x 20
84
griya kreasi
s8
rsearl e(u6
HVhnu
ivl
gNrNit.r yl Nytl 6
qemeq lseg
sele lseg
6ueteq 86'Z -- Zl : Lg't, = ZLA |soq ueqnlnqa) ur Lg't = 8'tt + 6'tZ = ZLAFeq Buelued lelol ur 8't[ = 6'9 x Z (tu 6'9) ruc 069 Buelued = 716 -
(w
i'zzl wr olz'z =
urc0z =
6ue1eq 19'1
= ZL i i'ZZ qelepe uilu 80 rseq uenpede) urc 0z x qq zE : la6aq tsaq ueqnlnqar letol + ol, + 0! + 0z + 0z : la6aq rsaq 6uefue6 tu.rtu 96 la6aq uern161
{oleq uern{n
u1cugc71e6eq 1n1uag
tt
ucaL
FM"
ZLAI,
LUru 8@ laOaE
!t
2012
,rrrm'{
Ukuran balok
n
-
'"oL
ll
10
cm
Ukuran beget @8 mm
- Total kebutuhan besibegel:18bhx70cm = 1.260cm - Keperluan besi O8 mm adalah 12,6 : 12 = 10,5 batang
eanlansbesibegel
:20+20+10+10+5+5=70cm
(12,6 m)
H
Besi atas 412 = panjang 20 + 20 + 330 = 370 cm (3,7 m)
2x3,7 =7,4m
Besi bawah
2x3,3=6,6m
- Kebutuhan besi@12
= 14:12 =
+ 6,6 = 14,0 m
1,17 batang
5 x 25
86
griya kreasi
_ I
i.-
Lg
tspatlp(u6
-HVhifiIJ ivilsNiF{:r{
}ilNr;l
6-qpunuadtlleoeqtagPpPdqpunutploutuef{
0 x
ot
6uepqZL'l = ZL:9'OZ = 0[O rsaq upqntnqa) r.u 9'02 = 8'6 + 8'0[ = olo rsoq ouetued lelol
ru8'6=6/?xz
(ui 6'?)
uc 06, ouetued =
OLO -
qe^ eq rseS
t--1'
(ur Be'f
urzL=
g+
ueqnlnqa) lelol
uernln
-.,Fil]-"LY,"
Iolpq uernln
u!rurc/le6aq Inlueg
l"otl T- fffil0roz
l.,..llll t_ kIl
OLAZ
4x25=100cm
l.-t
I |
*l "fiaik
160
x25 = 225 cm
o N N
o
il
o x o
N
o
N N
;L lz
;
I
o
x
tl
L___l 60 crrl
Denah tangga
Potongan 2
Lantai
={Tinggi rumah
rumah
Balok tangga
Kolom tangga, KT
Pondasi tangga
Tangga tipe 2
88
L
griyakreasi
MeningkatRumahpadaBerbagai TipeRumah
68
tspaqe,(Ub
8uelBq 6g'? Eugtsq oueteq gg'O = ZL i g'g = 80 rsaq upqnlnqe) (ur 9'9) uro 099 = urc 99 x qq Zt = rsaq ouetued qq zt = qq I x z = qeMeq uep selv
gq'0 +
l*rntr
qq9= 86:lrsag
ulqq
(w ?n'62\ w3
w6'z =
6ueteq gr'Z = ZL i tt'62 = 0!O rsaq ueqnlnqa) urc 89t x I I uep 6 rseq Buelued qe1un1
lucssl
-"t't,,3
(Lu Zl,) ruc O0Z
Bueleq [ = Zl i ZL-- 0[O lseq ueqnlnqe) I = ru3 00t x ? = I rseq ouefued qelunf
(ur
u) oz-84
t)
l.Uc
qq?= oto:8rsa8
,/.{ A\"/
(u
)' ,/>
---l"srf
lur ol
E
seproq
oueleq rS'[ = ZL i ZZ = gO rsoq upqn]nqe) zz) LUc 002'z = wc 99 x qq o? = rseq 6uefue4 qq 0? = rlq 0z x z = qeMeq uep selv qq 0Z = (BO) O rsa8
ffi
Eueteq (ur
lal oz-ot6
60'! =
ZL :
tL = 0!O
rseq ueqnlnqe)
e[)
Luc OOt
! = r.uo gZtxt
qq?=
lYl oz-oLo
l.*o/
,/
*"9t'
Y
){
lxl oz-ga
,/
4 -"or=, r t\,,/
Kolom tangga, KT
L-----------l ''11,,.^T |
4410
u{\
s..n
Irrl__l
l,r"Potongan kolom, KT
Balok pondasi yang sudah ada
a---4 r I ttt lg
.,-n1 ]
Begel kolom
= 120 cm Kebutuhan begel @8 mm = 6 bh Panjang begel = 9 + 9 + I + I + 5 + 5 = 46 cm Total besi begel = 6 bh x 46 cm = 276 cm (2,76 m\ Kebutuhan besi @8 = 2,76 : 12 = 0,23 batang Panjang besi kolom KT O1O = 4 bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m) Kebutuhan besi @10 = 4,8 : 12 = 0,4 batang
Pan.jang kolom KT
Besi
atas
g0 cm
,*a
,+
Besi bawah
@12
2x1,1 =2,2m
-T15]cm
l
@12
2x0,8=1,6m
= 2,2 +
1,6
2412
20 cm
fr
10 cm
""?1...
15
cnl
Iz";l
1,u".
Ukuran balok
Kolom dan balok tangga tipe 2
!i1
IX
10 c
- Ukuran begel @8 mm - Pan jang besi begel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm - Total kebutuhan besi begel : 5 bh x 60 cm = 300 cm (3 m) - Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang
90
L
griyakreasi
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
t5
rsparls(u6
S-qpunuadlllpbpqiagppedqeunulplbutuali\J
sPlP uep qe/Y\eq
dy uoloy
!d)
ruolo{ ue6uolod
6usle{i,e0? = E f0 x qq ,f t := 96 F$aq I*6q uHlnrq6{ tsrol Sueleg = l. x r{q,?i, s S0 Fq Bqplued le$t urololl Llsluinl
'l
tt
l)l
| '"'
tl
aan
l-r--------l
]-I
l_,
-
Lla---il
Oueleq (ru
ulcrt
t{q
rt
;lf
Y","
sele reluel
6ue1eq 1 = ZL : ZL = 9@ rsaq 6uelued lelol (rn Z[) urc 002 [ = ruc oot x qq I = BAtsaq 6uelupd 80 uernln 'qq ? = Luolol red lseq qelulnl uJc 00t = ulolol lsaq 6uetuPd
relue"l
d) urolol
6ue1Eq tr6'g st'$x qq s = 96 p6aq l3pq uEqnnqo{ F}01 = ' ffuBleqrfg:'A = tZ'! x r4tl I = Ed !sa{ ueqnlnqal IEIoj qq I dx ujolol qqrunl
ueOuolod
u!cu!c /te6eq
InluaS
E------rl
r&-ll
uc
ZL
D
TI
Eueleq
6r'0
ltu 8L'9)
uJc
8/9 = tlc rt
qq
Beq
! Y,"
w1 L
uro? = e +
+L+L+L+
96 le6eq uern)in
f_
resep reluel
Oueleq tZ'[ = Zl : B9'7, = gO rsaq buetued 1e1ol (ur gg'?t) ruc B9r'[ = urc l9 x UQ ? = 96 rsaq 6uelueS 80 uernln 'qq , = ruolo) lad tsaq qe;ulnl ruc tgt = lrlolol rsaq 6uelued -
sele reluel
Jumlahkolom=5bh
= 365 cm
kolom = 4 bh, ukuran @10 - Panjang besi O10 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m) - Total paniang besi @10 -- 14,6: 12 = 1,22batang
I
LTcml
EEil*
S/ool pondasi
yang sudah ada
'"?1..
P-l
- Ukuran begel @8 mm - Paniang besi begel = I + 9 + 9 + I + 5 + 5 = 48cm - Jumlah begel per kolom = 17 bh - Paniang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m) - Kebutuhan besi @8 mm = 8,16 : 12 = 0,68 batang
F],;I lL-rl__I
13cm
I
n
Bentuk begel
Lantai atas
Potongan kolom K2
Penampang kolom K2, 13 x 13
/ cincin
Jumlahkolom=3bh
- Paniang besi kolom = 365 cm - Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran O12 - Paniang besi O12 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm {14,6 m) - Total pan.iang besi @12 = 14,6 : 12 = 1,22batang
- Ukuran begel O8 mm - Panjang besi begel = 20 + 20+ I + I + 5 + 5 = 68cm - Jumlah begel per kolom = 17 bh - Paniang besi begel = 17 bh x 68 cm = 1.156 cm (11,56 m) - Kebutuhan besi @6 mm = 11,56 : 12 = 0,97 batang
b cml
Lantai dasar
[r-4.1
TJ]
1,,
".
92
L
griya kreasi
E6
rsPaJle,(u6
-HVNnU
l.V)1SN1N:r.j
vrNlrSl
6-rlpunuadrlre6eqragepedqeunS1e16u1uayr1
tt
:i
.,
.:.:. ,
* qq zl : goEu = gO rsaq upqfigrqa}t i W ste = eAgqnrrFra teEfil iiue;ti4i r$ gig = qq 9 xgE : gd F6ae ueqnlnqai
ur gf,
. ,
,,
reql.de)t
oueleq rg,g = qq
,, ,
, ,
.. ,:,:
i iopqqrullssrr1lllrtrquE{rtad,r,
(ur
8/'0) tlc gZ = ruc tt x qq g : le6eq rsaq ouetued lelol ulc El = g,z + 9,7, + g : la6aq rsaq 6uefue6
: {oreq
E[-l -4
: 4oleq tu 1 derlas 1n1un
(u [)
ruz= Lxz
qe^ Bq lseg
u!curc/le6eq {nlueg
{oleq uern{n
l'"''i
l* m,,.
I
,rram'1
1,.".1
UK uran
30
balok
r/\
cil
'1
*l
I
2,1 x 4
'"o -l---1
EEEI,..
lTcml
_1\
Kolom:
- Ukuran begel O6 mm - Panjang besi begel i7 + 7 +'l + 7 + 3 + 3 = 34cm - Jumlah begel per kolom = 7 bh - Total panjang besi begel : 7 bh x 34 cm = 238 cm (2,38 m) - Keperluan besi @6 mm adalah 2,38 i 12 = O,2batang
"",
Balok
E
10
- Ukuran begel @8 mm -Pan.iang besi begel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 : 60cm - Total kebutuhan besi begel : 35 bh x 60 cm = 2.100 cm (21,0 m) - Keperluan besi @8 mm adalah 21,0 : 12 = 1,75 batang
cnl
{
l0
cmts 10.m-
7 +
itto
10
cm
".
+ 340 + 10 + 10 = 780 cm (7,8 m) B: panjang 420 + 30 + 10 = 460 cm (4,6 m) C: pan.jang 350 + 40 + 10 = 400 cm (4,0 m) A + B + C = 7,8 + 4,6 + 4,0 = 16,4x2 = 32,8m Kebutuhan besi @10 adalah 32,8 : 12 = 2,74batang
Balok SP.2 ada 3 buah Sesi balok : Total besi 610 = 3 bh x 2,74 = 8,22 batang Toral kebutuhan besi begel OB = 3 bh x 1,75 Besi kolom r Total besi @8 = 3 bh x 0,2 : 0,6 batang Total kebutuhan besi begel A8 '- 3 bh x 0,37
5,25 batang
1,1 1
bdlang
5 x 20
griya kreasi
Rijl'lh i'j
s6
rsPa,tle(u6
(1e16u11
,,
urc 009
6b
9Z
t6
8i
ft'z
g59i' ,
6V'lZ
:,,
,'dl
0t
'
(./'9(,
t
'
.5
6
sf-ts
8r'8
{ Buereq} ry1urpf
,".:16'lc
,:',,g; ,
9 r:
x,
I
80'8
{8mruq}
.{turreq):
usiI}lr.rqa}t.
Fuu; utrlrBnga)l
aN
'6ueleq ,S le^ueqas uLu 80 uolaq rsaq upre)eurad '(qenq B[ =zur l) twZEle^ueqas uo]eJa) uetelerrrad 'uoleral ualsrs re)euraLu selP reluel ueqeq aLUnlon
reoeqas rnDlnrls
* *
n
'1n)uaq
0tx
ru g) ru 0g/tZ
'[
Nok genteng
Potongan memanjang
96
griyakreasi_
TEKNTK
MEilrNcKAr
RUMAH
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
t
I
selPrPluPlqPuao
l00sl
ffi
-l_
lr to lot t-t
I
t."
lo
I
rseA0uaIp tlPpnses
1", lo
__l
!se^oueJrp urnleqas
ffi
11.
l00ellooel
ffi
lo
t1
l=l=
l_ +lo
I
la
-1-
t"
t1:
1_1:
le
t,
__l-
II]i)sz
002
0q
{
lMAIERIAL LISTRIK BAWAH IP- NFON 1O W 3BH
MATERIAL LISTRIK ATAS
LP, PIJAR
5W
3BH
1BH
SAKLAR TUNGGAL
2BH 5BH
4BH 5BH
4BH 4BH 4BH
il
=l=l
il
Perkiraan posisi kolom yang ada
griyakreasi
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
66
lsparl e,fu6
HVilnU lV)loNlNlH
}ltNl3l 6 -
uolol qpua6
os/tz t
}t"
qeqnrp snreq
60el uolo)
ffi
ffi
ffi
6upnr
Talang air
29
l-E
I
b:1"j
El lr-l_u
=l
,ll 'lll
=1"IEI
I
il
IOO
griya kreasi
_ 9 Trnrurr
piENtNGKAT RUIIAH
tOt
rspaqp(Ub
6-rlpurn5adrlrebeqragepedqeung1e16uruaq
6ue1eq 19'6 = ZL i t'Ol = OIO rseq uellnlnqe) ru r'01 = 6', + q'9 = 0!O rsaq 6uefued ;e1o1 tu 6'? = it'ZxZ = OLA rsoq ouefued gn'Zl LUc arz rseq ouelued = 916 -
lu
qe^ eq lseg
(u
9Z'Z)
],,
sele rseg
Oueleq g'0
lu z'Ll wc ozL = wc 09 x qq z [ : la6eq rseq ueqnlnqal lelol r.ur09=9 + I +0[ + 0[ + 9l +9! : la6eqrsaq6uelue6
Lil1
|
's,
ntl
L_.1
tuc oI
IolBq uernln
urcu!c/la6eq Inluag
_[_ | '"
lE=-loroz
a
9Q
lrUl
0taz
Z[ = urtu 80 la6ag
Begel @8 mm = 31 bh
2410
l,u
"-
t
I
-T
Bentuk begel/cincin
Ukuran balok
fr ""{
10 cm
J;[1%]
Pjq
Besi atas
LL__l 4,"
Panjangbesibegel : 15 + 15 + 10+ 10 + 5 +5= 60cm Total kebutuhan besi begel : 31 bh x 60 cm = 1.860 cm (18,6 m) Keperluan besi @8 mm adalah 18,6 : 12 = 1,55 batang
Ukuran begel O8 mm
619 = panjang 15 + 15 + 590 = 620cm (6,2 m) panjang besi @1O = 3 x 6,2 = 12,4 m
Besi bawah
Panjangbesi @10 =2x5,9 = 11,8m - Total pan.iang besi O10 = 12,4 + 11,8 = 24,2m - Kebutuhan besi @10 = 24,2:12 = 2,O2batang
1O2
griyakreasi-
Trrt'itt< MEFINcKAT
RUI'4AH
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
E0t
rseaqp,(u6
6-qeunuad[lpbpqJagpppdqpunutplburua|/\l
9Z x Eueteq Z6'i = ZL i 96'ZZ -- ZIA tseq ueqnrnqa) w 96'ZZ = qL'ZL + Z'OL = ZLA tsaq Euelued lplof u Z'OL = r't x t (Lu ?'t) urc O?E 5uelued -- ZLO
-
qe/neq lsog
uv't=
(u 9Z'r) uc 92, =
9Bg
LtLxz
= ZtA
OZ
OZAuetued
sele lsog
(l.x
6ueteq g0'[ = ZL i 9'Zl qelepe Luu] 80 rsaq uenpada) g'z[) uc 092 [ = u.tc oz x qq 8[ : ;a6aq tseq ueqn]nqar le]oj urcoz = I + I + o[ + oL + oz + 67 : la6aq tseq 6ue[ue6 u.ru.r 96 la6aq uern1l
urcu1c7la6eq 4ngueg
E@elzroe
l,,rrllll
Lk-Jl
ZL@T
=8bh
2010
lml,,
2010 2410
It l-t lt
l-__-]
l,o",."
Ukuran balok
Bentuk begel/cincin
ls .,.n
Ukuran begel O8 mm Paniang besi begel i2O + 20 + 5 + 5 + 5 + 5 = 60cm Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m) Keperluan besi O8 mm adalah 4,8 : 12 = 0,4 batang
Besi atas
Besi bawah
2x1,55=3,1m
- Total panjang besi 010 = 3,7 + 3,1 = 6,8 m - Kebutuhan besi @10 = 6,8 : 12 = 0,57 batang
104
griya kreasi
_ I
s0t
tsearlelu6-HVr{nu tv}sNtN:1,.t
}.ltNlil
6-qpunuadrlrebeqngepedqeurnglelburuayl
9Z x
oueteq t6'[ = ZL : L'eZ = ZLA |saq ueqnlnqa) L'CZ = 9I'Z! + 96'0t = ZL@ tseq buelued 1e1o1 ur 96'0[ = 99'e x t 99't) ruc Agt ouelued = Z[6 (ur
r.lrc gge
qe^ eq !sa8
xg
u ql'Zl = 90',
OZ
OZ Buelued
= ZIO
LUc 99e
sele lseg
(Lu
6ue1eq 96'g = ZL : g'ZL qelepe uul gO tseq uenlrada) 9'Zt) urc 0gZ L = r.xc 0a x qq B[ : le6eq rseq ueqn]nqa) lelol r.l.rc0t = g + g + Ol, + 0[ + 0Z + OZ : la6aq rsaq Duelued
tuu.r
96 laDaq
uern161
urourc/le6eq lnlueS
t;;
l
dertos) qenq
BI u]ru
g@ la6og
43
=
1,0 batang
Bentuk begel/cincin
Paniang besi begel : 20 + 20 + 10 + 10 + 5 + 5 = 70cm - Total kebutuhan besi begel : 17 bh x 70 cm = 1.190 cm (11,9
Ukuran begel O8 mm
m)
2x3,35=6,7m
Besi bawah
2x2,95 = 5,9 m - Total panjang besi O12 = 6,7 + 5,9 = 12,6 m - Kebutuhan besi @12 -- 12,6 : 12 = 1,05 batang
-BalokB2$adt4'bh',
- Total kebutuhen besi
012 = 5 bh x 1,05 = a,2 bdang - Total kebutuhan besi begel @A = 4bh x 1,0 = 40 batang
Penampang balok B-20
1
' 1::'
;-.;....1,.:1,.-.
5 x 25
106
griya kreasi
_ I
LO
rsperl p(u6
HVr,ifiU tVysNlN:r.1
).itNytl
ot x 0l tz-B loleq
DuPduPuad
6ueleq 96'1 = ZL :9'Zl = OtO tseq ueqnlnqa) w g'ZL = 8'9 + 8'9 = O1O rsaq Buelued le]o1 = 6'Z x Z = OLA rsoq Euelued Luc 06Z ouetued = 0[O
ru B'g
(u 6'Z)
qe^'leq lseg
sele !se8
B@ rsaq
uenpede)
;e1o1
ffi
(tu 9'0t)
ulculc/leoeq rnlueg
-m iJ
f_)
t-l
tl
ucq
{olBq uErnIn
Fm""
OLOZ
qenq
g!
LuLlr BO
la6eg
t
I
I
E
@-
-N trv
i
I
tsoo OC
i
ll @o --N!
6o=
Eo E-.8
E]
ol
'lt o o -J
ooN F@e
+Etr
i l l i
+ x.r@
:i
N
o o .;L
cNE s6
Bn!3
.sl
ol
o
E
3n; - oo
a gG! -o
., df I=
EP9
.lY
-o
f !
il @
9 o
dl
ffi
5L oi
-q F---C
15 cm
I
- (]-c" +
E
N 1l
o I l-lo
n tr
I
'6
i
,-\E li\"
ililo tllJ^
r
il
il D
E
N
--- T
L
oE
6
E
o r
N N
++
-il 9n 'ets oN
o
66 !P
il
I I
o N
pl
S N
I
6o
I
1
tro
15 cm
:o
; o
,6
@
5 x 20
?08
griya
kreasi'_ Q Trrt".itr<
mm.irNGt(A
RUf'4Ar.l
50t
rspaqe,(il6
6-r.lpunuadl;ebeqragepedqeurng1e16u;uay'1
SZ x 9
I Z-g yoleq
DuedLueua;
Luc
0[
9'Zt)
uJo O9Z
[ = r.r]c Ol x qq B[ : 1e6aq
96 la6aq uernln
uc-b-
[--l -T
hL]1,
t---l
IY,,
tl.tc 0 I
{oleq uernln
l._t tt
Bueleq e?'Z --
Zl i
ur96't[=99'rxt=
T- lssel ztoe
J.
l'"
srl
L@l
n,ll
ll
urc 99?
ZLAE
qeMeq !se8
tu
(ru 9O'9) urc aog
urcu;c71e6aq
g['gt =
99n
n
WJ
rnruas
tr
OZ
sele rsg
ZL6T,
(LUc OZ
8@
Jumlahkolom=6bh
Lantai atas
- Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran O10 - Paniang besi @10 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m) - Total paniang besi 610 = 14,6 : 12 = 1,22batang
__+t_
zcm] Lantai dasar
;"-
fi
lcm
l-: L3s-['"'
- Ukuran begel O8 mm - Paniang besi begel = I + I + I + I + 5 + 5 = 48cm - Jumlah begel per kolom = 17 bh - Paniang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m) - Kebutuhan besi @8 mm = 8,16 : 12 = 0,68 batang
ml
13 cm
cincin
l3 x 13
Jumlahkolom=2bh
- Panjang besi kolom = 365 cm - Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @12 - Panjang besi 412 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (1a,6 m) - Total pan.iang besi @12 -- 14,6 : 12 = l,22balang
- Ukuran begel @8 mm
no'z
l;.]-fu-l
L
I L-]Tl ls".
-Paniang besibegel = 20 + 20+ I + I + 5 + 5 = 68cm - Jumlah begel per kolom = 17 bh - Panlang besi begel = 17 bh x 68 cm = 1.156 cm (1 1,56 m) - Kebutuhan besi @8 mm = 11,56 : 12 = 0,97 batang
Irt-alsh,k4rgrll:63,
rlirat
Potongan kolom K3
Penampang kolom K3, 13 x 25
I 13cm
1
I
plrrithg t}.Fei' ft12 = 2 bh x 1,22 = 2,:r4 b.6rang @utr}hs* beei begel O8 = 2 bh x 0.97 = 1,92t baiEng
hh
110
griya kreasi
tLl
rspaqefu6
6-qeunuadrltebeq:agepedqeungte16u1uay1
t x t I lly
tuo1o1 6uedueua6
|---_-]
I '""
f *-------@ I
k_il
gan {ru t'g)
oueleq t?'0 = ZL : L'9 = LuuJ 90 lsaq ueqnlnqa) = ruc ?e x qq 9t = le6eq rsaq Euefued
l.I]c OI9
ucte = t
+e+
+L+L+
g[ = Luolo)jad
le6aq qelurnl
YQi
uernln
q H
sele lPlue"l
8an
s o
il
o 5 =
6ueteq
[ = ZL i ZL = 80
u ZI)
LUc O0Z
80 uernln
= r.!o OOt x qq, = 80 rsaq Euelued = tllolol lad lsaq qelulnf luc o0 = ulolol lsaq ouelued
'qq,
dele relue-l qq
rl
@
:
1,,".1
Ukuran balok
Besi bawah
Bentuk begel/cincin
L:J
2x1=2m
T;* J I ;;J_ I I L I
Keperluan begel untuk setiap 1 m balok : Ukuran begel @6 mm Panjang besi begel : 8 + 2,5 + 2,5 = 13 cm Total paniang besi begel : 6 bh x 13 cm = 78 cm (0,78 m)
Keperluan b6si unttrk seturuh balok : Ukuran balok RB-3 = 29 m Paniang besi 08 : 29 x 2 = 58 m Kebutuhan besi 68 = 58 : 12 bh = 4,84 batang Keoertuan bgel l.Jntuk seluruh belok : Panjang balok E8-3 = 29 m Keb$tuhan begel fi6 i 29 x 6 bh = 174 bh 17a bh : '13 cm = 2.262 cm (22,62 m} Panjang begel seluruhnya Kebutuhan b*si W = 22,82: 12 bh = 1,89 batang
3x6
112
griya kreasi
Q Trrrurx plENrN6riAr
RUr'tAf
tt
6-qpunUadrlre6eq.ragepedqeurnglel6uruay1
&re1eq !'g = gg'tr x qq a = BO leEeq rseq upqntn{al le}af = m'e x qq t, = flL6 r$sq ueqr{nqs{ lslot ; qq z = ?-8u lqBq qelurnf6ueleq tif,
(ur
8'tt)
6uepqZO'Z = ZL i Z'?Z = OLO rsaq ueqnlnqa) uZ'tZ = A'LL + n'Zl = 0[O rsaq ouelued |e1o1 = r.uc 069 x Z = OL6 rsaq Buelued (ui 6'9) urc 069 ouetued : 0tO
ur 0g['1,
qe/t^eq rsa8
(u
u l'ZL Z'9)
Z x Z'9
1,,
sPlE lseg
lnlueg
ruc
01,
[t
ur.u 80
r
,
Begel @8 mm 12 buah
;t --i
Bentuk begel/cincin
2010
[r_1],,.;
,r,.lk-'J
tt Itscm
|
I
Ukuran balok
Ukuran begel O8 mm
Panjangbesibegel : 15+ 15+ 10+ 10 + 5 + 5 =60cm Total kebutuhan besi begel : 12 bh x 60 cm = 720 cm (7,2 ml Keperluan besi 68 mm adalah 7 ,2 : 12 = 0,6 batang
Besi atas
O10 = panjang 15 + 15 + 245 = 275 cm \2,75 m) Panjang besi @1O = 2,75 x 2 = 5,5 m
Besi bawah
- O10 = pan.iang 245 cm (2,45 ml Panjang besi O10 = 2 x 245 cm = 490 cm (4,9 m)
- Total paniang besi @10 = 5,5 + 4,9 = 10,4 m - Kebutuhan besi O10 = 1O,4:12 = 0,87 batang
5 x 20
114
griya kreasi
_ 9
stl
rspaq e(u6
HVt,lnu iv)tsNl
Ntil !ltN}:l 6 -
0z
6uelpq Zg'O = ZL : Z'g = 01@ rseq ueqnlnqa) w Z'g = g'Z + n'E = OIA rsaq ouetued lelot uJ g'Z = t'L x Z = OL@ rseq 6uelued uJc 0?[ suefued = O[O -
(u r'I)
qB^ eq lseg
ul't= L,Lxz
oueJued = OlO
{u Z'[) uc 1Ll =
OnL
+ 9! + q!
selE rsaS
u;cu;c71e6aq 4n1uag
6ue1eq y'6 = ZL i g'n qelepe uu gO tseq uenpeda) (ru 8'r) ruc 09, urc 0g x qq I : le6aq rseq ueqnlnqel lelof = + I + 0I + O[ + 9[ + 9! : le6aqrsaq 6uelue3 Llru 80 lo6eq uernln
ur309 =
a
0L@z
Iolpq uernln
rlc 9t
F
qenq 8 rrur 96 le6ag
5
ll
x N o o o
o
9x25=225cm
4x25=100cm
Balok tangga
E
o o
Kolom tangga, KT
o N
6
Tinggi rumah
Potongan 9 x25
1
225 cm
o
N
o N
ll
Tangga tipe 2
116
t_
griya kreasi
_ g TEKIitK
MENINGKAT RUMAH
l,
r, ii
rsparl pfu
HVt.liil l.vlcNlN:r.i
)i
lNlti 6 -
Sus$gttt
(u 8'9!) uo
oueleq ,'L = zI : 8'9[ = 0[O rsaq ueqntnqa) 089 t = qq x wo OZI = f+O ISaq 6ueluPd lelol rsaq 6uetued
6.uErsqS1t.* hg.o,+'t,g 1 F 8fii$q 6t*tuerf1*l6! + S6lt * OiA isaq 0urfuBd1r$l l,*rylrry{it{ !6.q1,ggnftrqrrl
= ' , .1.
t,t
w. ozi = uc 0l.z + uc
OLZ
: l+C (0tO)
uc ntz =
(u
lu.ccl
6uereq gg'O = Zt : 9'9 = 80 rsaq ueqnlnqa) 9'9) uc 099 = uc 99 x qq z[ = rsaq ouelued qq zt = qq 9 xz = qemeq uep selv
4 r ucgqr
rseo 6uelued
(\
qqr= olo:lrsa8
qq9= 80:lrsa8
0z-oLa
uc 0l
*rgrL
Eueleq 6g't = Z! : u O9/0, =, x g!'OL = OtO ouefued telol (u SI'ot) uc a[O L = uc a6, x uo OZ9 = 916 rsaq ouelueJ
\Jl oz'8@
uo 029 =
rsaq 6uefued
qqr=(oto) vrsa8
IUCOt
6uelpq rS'I = ZL i ZZ = BO rsaq ueqnlnqa) (u ZZ) uc OOZ'Z = uo 99 x qq Ot = lssq ouelued qq 0z x z = qeMeq uep selv qq 0z = (8o) c rsaS qq
0t =
' ucqg'
lwc ot
ucaL
uc 96t
qqr=
4010
E !
Potongan kolom,
Balok pondasi yang sudah ada
KT
Begel kolom
o a
dl
@ il
6 o o
Kolom tangga, KT
= 120 cm Kebutuhan begel OB mm = 6 bh Panjang begel = 9 + 9 + I + 9 + 5 + 5 = 46 cm Total besi begel = 6 bh x 46 cm = 276 cm (2,76 ml Kebutuhan besi @8 = 2,76 : 12 = 0,23 batang Panjang besi kolom KT A1O = 4 bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m) Kebutuhan besi @10 -- 4,8 : 12 = 0,4 batang
Panjang besi kolom KT
Penampang baloktangga
5 x 20
Besi atas
15.-
I
@12
2x1,1 =2,2m
80 cm
Besi bawah
11
10 cm
2a12
^ I I ".a | | _1 \'
2x0,8=1,6m
,^^-T
l"+d]
I I I' I
io
-Ukuranbeser@8mm
"#,
2012
,r,rm'4
Ukuran balok
Kolom dan balok tangga tipe 2
t18
griyakreasi_
9 Trrutn
MENTNGKAT RUMAH
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
6t
tspaJl p,{U6
-E
-Hviint
1v)15NtN:t
eppd r.lpunulplburue|/!
= r
! o l @ q p
x>o@>@ S o .. o " =
o
-!
a 7oo333q
9+oco
9.
u
N
-o{llll3 **-o+
E.83d
il; @6 o:d5
_ @o o ! JJ oll ,
l.*!s! s: J J
!Y
t-\
IJ
f
! l.s-
r r1>r- r= I r
I li
#+-
{^o r-#*t.
J/E
r
^i-
c
o
E
9
lE-----------El
"49
f
Ir__tl
-t =l
st =o
o o 5
@
1
lc
g
0
GI
o -
a;rr=e
iE s
i'u
6r'qFg
69r;:1 Sii6H 9r o
3
1
I
o +
5 3E
a'.
\ \3
\-,
..^
3 fr !
6
3
J3tr
il
fl
Ets
[]
.i.o
.o
:l?
-oNoo
IOEI
BEx+
il
--rr
e o r 5
t
t? t5 f
o n *
131
;5tt
sH q6
+J l6
frr? s;:o
N8E
s9+
il|,i
N^
CG
o
L
lel
lg!l i;
tEo l3=l lal Ils tlo
I
3 ,is E
L
Eie rq
CJ
t t
EI Sl
-@
L
3
llB
;b
t.
n * .i.
,'l:rNs
I
1B buah).
D,ia
beri,{rnm}
6
,{bfing}.,:.
8,98
.
':
f,akor
0,45
'r:
' l . i.
,
i-.-
terbuang 5%
:..,
:,.
Kebutuhan final
,;1 {batang)
,;ria,.
3
.
-8".
t0 ','[.], -
'-
9,43
.-..:,
54:i
25,6
r:i,'', :
''TIi',:',.
t,28
,iril::1trlis6
26,84
|]
:,,i t'
t0
5 27
il:4'.
'.
. .l 47112, ':,i,,r
.,Xi?6: r:
;',
,,:.5S
120
griyakreasi_
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
tZl
rsearlpi(u6
-HVhnu
tV)1CNlN:t"l
)llNrll
6-qpunuedtltebpqlegepedqpunulplbutuaq
6uefuerlau ue6uo1o6
_l-l
:l 3t
I
R.
MAKAN
]l
Hl
=l
R.
}IAKAN
R.
KELUARGA
R.
KELUARGA
R. TAI/U
R. TAIIU
J=1
l\
R.
BEI,AJAR
R.
KELUARGA
griya kreasi
rseaqe(u6
6-qpunuadrlreoeqtagepedqeurngleqoutuayl
qPueo
ffi
'.
aal
){Y}r fi
\/
Oqr 92,
H89 H81
E((
do.ts
0)(,
H8Z
- )vrNo)
H8t
HNII
Hfli
H8'
HflZ
dvlld
d
',,I-']
M OL NO]N
:::::::f
6,
(P
KP
ll KP lli
KP
60
r=L
I
rp
KP
KP
ill
KP
sl
_1
hr
t_
(P
va
c1
=1
=l
-l
B-25
,H
il
124
griya kreasi
szt
rspeJl
plu6
HVr,Jnu
-LvyrNrN:l"r ).iiriyr1 6 -
0z
I t t-8
lolPq Duedueuad
6ueleq gio = F?.x qq e -, gd t6$sq Faq ueqnt*qa{ tBtol ' oueleq ?011, = e!'O x qq Z = Otr6 F*q uBqmnqal Fl*l qq e = r-E {oteq qeltufir.
Bueteq Zg'0 - Zl i Z'g = 0l,O rseq ueqnlnqa) w z'9 = g'z + n't, = ol@ rseq ouefupd lelol
(Lu
,'[)
Luc
qe^ eq lseg
(u Z'[) ur
OLL
sele rse8
urcurcTpa6aq r;n1ues
Buegeq
urc09=
= r.!c 09 x qq I : la6eq
+ 0l + 0[
+9[
rsoq ueqnlnqal
lelof
r-,* t-l I
ls ,_j1
loleq ueinln
ffl
OLAZ
ll ll l-I lill
[,"0,
Begel O8 mm 10 buah
2410
ffit
,0",,1
2410
tll
,r,rlL-:
I
15cm
Ukuran balok
10 cm
Bentuk begel/cincin
[0 cml
Ukuran begel @8 mm Panlang besibegel : 15 + 15+ 10 + 10+ 5+ 5 =60cm Total kebutuhan besi begel : 10 bh x 60 cm = 600 cm (6,0 m) Keperluan besi O8 mm adalah 6,0 : 12 = 0,5 batang
Besi atas
619
Besi bawah
Panjang besi @10 = 2 x 1,9 = 3,8 m - Total panjang besi @10 = 4,4 + 3,8 = 8,2 m - Kebutuhan besi 010 = 8,2: 12 = 0,69 batang
- Junrlah balok
'
'Tirtiii keburstan''F-esi
&4A = 3 bh
tr.e-j.a F
tlr
126
griya kreasi
LZL
rsearl p,(u6
HVft
nU lV)1
$Nr
N:t"r
)ilNHrl
gz
xg
| 0z-g loleq
6uPdruPusd
Gilelsq 6'E = o'l x qq,g 5 gd la$sq Faq ueqnmqa)l Frot gfi't x {.1{l g * t!6 F$q {eqn}nqoq F}oI ,Sueleq SZlg
qq g = oe,8 {o|*q
qqurq'-
r.u
6ue1eq g'i = Zl i g'ZL = ZL@ 'saq ueqnlnqa) u g'ZL = 6'q + t'9 = Zl@ $eq buelued letof 6'9 = 96'Z x Z = ZIA rseq 6ue[ued gg'e) LUc a6Z rsaq 5uelued = ZLd (LU
qe^i\eq rseg
(u
w L'9 = Z x ge'e = 0LO rsaq ouPIuPd ge'e) uo geg = 962 + OZ + Ozbuelued = ZtA
sele lseg
Ioleq uernln
|"nrl
l;*[m,'" t_@l
ZL@Z
6ue1eq g'1 = ZL i 6'LL qelepe uu.t BO rseq uenlleda) (ur 6'[[) uic 06! [ = urc oLx\q Ll: la6eq rsoq ueqn]nqor le]ol ru30t= I +9 + 0I +0t + oz + 0z : la6eqtseq6uelue6
Lur.u
urcurcT;a6aq r;n1uag
go la6eq uernln
2012
,rrrlH-]
I H
Besi nyambung ke balok B-20
',u"-
Ukuran balok
Bentuk begel/cincin
15 + 10 +'10 + 5 + 5= 60cm Total kebutuhan besi begel : 8 bh x 60 cm = 480 cm (4,8 m) Keperluan besi O8 mm adalah 4,8 : 12 = 0,4 batang
Besi atas
Besi bawah
r
-
O12
+ =
- q12 = panjang bes, 140 cm {1,4 m) Panjang besi 412 = 2 x 1,4 = 2,8 m - Total pan.iang besi @12 = 3,6 + 2,8 = 6,4 m - Kebutuhan besi @12 = 6,4 : 12 = 0,53 batang
5 x 25
128
griya kreasi
_ 9 TEKN{K MENINGKAT
RUi'1Arj
6ZL
rseerl pifu6
I 6-
9Z x
Bueteq r'[ = ZL : B'gl = ZL@ saqueqn]nqe) ru 8'9[ = 0'B + g'g = ZL@ 'saq ouelued lelol 0'g = 0'? x Z = Zl@ rsoq ouBtuBd
r.x
qe^ eq lseg
(u
t't)
uc
ot
tseq 6uelued
= oon + 0z + oz ouelued =
zla
sEle tsag
Ioleq uernln
*'n'
l
ZLAZ
i-r, orl
urcurc/leoeq rn]uag
gg lsaq oueleq 99'6 = zL : z'olqelepe uru rrx 80 rsaq uenuadey (ur z'0!) urc 0zo'r, = LUc 09 x qq : ra6aq rsaq ueqnlnqal ueqn]nqal pto1, - wc Lucoe = e + s + 0L + or urcoe : la6aq rsaq 6uelue3 or' + er sr t';,f?il,:."JrtJ"'ff3 uJr! B@ le6eq uernln -
[[
1",
I o]
(uJc OZ
lI
ur.! gO la6ag
--------T
r-[
2612
! I
_l
25 cm]
,r,rm'{
,or)
Ukuran balok
,E
H
Bentuk begel/cincin
Besi atas
10 cm
400 cm
Besi bawah
- Total paniang besi O12 = 13,2 + 8,0 = 21,2 m - Kebutuhan besi @12 = 21,2 : 12 = 1 ,77 batang
5 x 25
130
griyakreasi-
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
rt
rsparl
plu6
HvNnu
lv!SNiNJt )irhi!31
oz x s I 9z-g lolPq DueduPued bueieq 69'1 = Z! : 9'9[ = ZIA tsoq ueqnrnqa) rir 9'91 = 0'B + 9'B = Zl@ |saq 6uelued le]o1 tu 0'8 = 0'? x Z = ZL@ lseq 6ue[ue4 (u ?) ur3 OOt lsaq 6uelued = 7y6 -
qeMeq !se8
u 9'8 = Z x e'n = ZIA rseq 6uB{ued (u 't) uc Ott = 00, + 9L + 91 ouelued = ZLo
sete !sa8
u;curc7la6aq 1nlueg
Bueteq g8'O = ZL i Z'OL qelepe urur 80 rsaq uenliada) (ur z'ot) urc 020'! = urc 09 x qq 1[ : laoaq rsoq ueqn]nqel letof + 9! : le6eq rseq 6uelued tu-rtu 96 le6eq uern161
urcog =
+ 0! + o! +
91,
Ioleq uPrnIn
a
l-'nr
I
l--------J
I;[n1""
I_
kll
ZLAZ
qPnq
/l
LUtu
80
2410
r,,,,m4
lro"tt
|
Ukuran balok
,'
begel/cincin
25
cm -
Ukuran begel @8 mm Panjang besi begel'.25 + 25+ 5 + 5 + 5 + 5 = 70cm Total kebutuhan besi begel : 34 bh x 70 cm = 2.380 cm (23,8 m) Keperluan besi @8 mm adalah 23,8 : 12 = 1,99 batang
Is cml
Besi atas
690 cm
14,8 m
Besi bawah
- 010 = panjang besi 690 cm (6,9 m) Panjang besi 0'10 = 2 x 6,9 = 13,8 m
- Total pan.iang besi @10 = 14,8 + 13,8 = 28,6 m - Kebutuhan besi @10 -- 28,6 : 12: 2,39 batang
Penampang balok 8-26 10 x 30
132
griyakreasi
_ I
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
EEl
rsParli
P(u6
HVL^tnH
rv){*NtN;i^t illi't)1:i h -
qpu.lnu
adl lpopqlag
oz
gl
Lz-a)iolPq BuedLuPuad
Eueleq tZ'1. = Zl i Z'gL = ZLA $eq ueqnlnqe) w Z'91 = E'L + 6'L = Zl@ tseq Buelued |e1o1 e't = gg't x Z = 1tA rsaq ouefued 99't) urc age rsaq 6'uetued = 796
ur (ru
qe/t^Eq lseg
(u
96'e)
uc
w 6'L =
96e = 99t +
D
Ioleq uernln
o
rl
1",
l_-ntl
I
6ueleq 99'6 = ZL i Z'OL qelepe uu 80 rsoq uenpede) (uJ Z'ot) ruc OZO [ = LUc 09 x qq Zt : le6eq rseq ueqnlnqa) le]ol l.llc09 = I + 9 +Ot + O[ + g[ + g! : lo6oqrseqBuefued
LULU
"
8O le6aq uernln
I:*[m,,"
lLll
ZL6Z
1_l,
las) qPnq LL
wu 8a
t lol
I
E
N
lpi
otE
-@= 6-ll s roo. 'Fjo il;,, 6" r oo' !! x {'..
Eo
t+ o l o
E
o'
lr
il
o o @E @-o FE
-PO
pP
oN
il
+v.
trNp osS
o!6 c O oq
-! O --6
I 'eo eo a
E BA
IN Fi
o dl
t--F--1
I
c, ot loi
o
o
3
G
EP9
E
N.
Nl9!
'-o
o cl
3: p ll No
I
.N O-
-IE
'ilo -o'i Ioil OoN -@^ -N
DE:
I
o 6 E
o N
a N
E
lt
:o oo
-6 c3 E6 I l
P ss 3:s q.6
oxl!-!
E; E !
8r'R;i
+ b: .- o'E _r!
I I
5 N
i: q= o Y6Oo ]O-F:Z
5 x 20
134
i
griya kreasi
_ I
sr
rspallp/fu6
6-rlpunuadl;e6eqngepedqeungleqouruayl
9Z x
-y
1o1eq 6uedueua6
zd)l tuotor
ue6uo1o6
ffi
FHI'-
l;;l
(Lu
**F
Luc89 =
oueleq Z6'0 = ZL : gg'LL = r.llr.u gO rseq ueqnlnqa) 99'll) uJc g9['[ = r.uc 89 x tle /I = ;e6eq tsaq ouelued qq /[ = r.llolol ]ed la6oq qeluJnf = le6oq rsaq 6ueluedurur BO le6eq uernln -
+ 6 + 6 + 0Z +
OZ
6ue;l-q ZZ'L = ZL i 9'?L = ZLA 'seq Euelued le]o1 (ru 9'?t) uc 09r't r.!c 99e x Ue ? = ZLAFaq Buelued = /qq zLa uun\n , = Luolol red rsaq qelLlrnl rur ggt = r.xolol rsaq ouelued
qqg=uololqelulnl
Lx : ;. . .' ,. 1..
t I Zy uro1o1
6uedureua6
,$ilrrsg
[r?=
Xf,'[,*;tGl
...,-:
.,..
,.,r
Srt?Ssd-Isrtrl'
.1
lelqi
zd)urotorue6uolo4
|'*,,-]
uroi
qqulnp
ri
Oueleq 99'6 Z! :91'8 = uru 8@ rsaq ueqnlnqe) = (ur 9t'8) Luc a[8 = l.llc 8? x qq 11 = 1e6aq tseq 6ue[ue3 qq Z[ = ruolol rad 1a6aq qelLunn + 6 + 6 + 6 + 6 = le6eq tsaq 6uefue6ruur gO le6eq ueinln -
r-uc$f =
l--J ","
urcurc 7ge6eq 1nluag
o
I
a
6uepqZZ'L = Zl i q'nL = OIO rsaq ouelued ;e1o1 (ur 9'?t) Luc o9r'l = Luc 99t x qq ? = oLO lseq Duelued O[O uernln 'qq t = Luolo)i lad tsaq qellunl rxc age = uolol rseq 6uefue4
-
sele relue-l
qq6=uololqelunf
E ! 6
o a 6
- Panjang besi kolom = 300 cm - Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @8 - Panjang besi @8 = 4 bh x 300 cm = 1.200 cm (12 - Total paniang besi @8 = 12: 12 = 1 batang
Lantai atas
4@8
md
Potongan kolom KP
Bentuk begel/cincin
- Ukuran begel O6 mm - Panjang besi begel = 7 + 7 + 7 + 7 + 3 + 3 = 34cm - Jumlah begel per kolom = 15 bh - Panjang besi begel = 15 bh x 34 cm = 510 cm (5,1 m) - Kebutuhan besi O6 mm = 5,1 : 12 = 0,43 batang
lz".
Penampang kolom KB 11 x
'1
1
136
griya kreasi
_ 9 Trnrurx
MENTNGKAT RUMAH
rsPaq P,(u6
Hvi"inu iv}rcNrN3r.1
)ilN)El
Pped
qeunu tqbulual,lll
ad[ e66ue1
wc 9zz =
9zx6
e66ue] rsepuodl
o
x
lt
N o
o o
3
qei\^eq reluel
a o N N
il
B66uel qeueo
6 N x o
1)
$f---r 3rr
tuc 001, = gz
uolo)
soproq lelod
x,
Po
cml
= 4 x 325 =
=
1.300
13 : 12
1,09 batang
=4bh
=
70 cmr
300 cm
Jumlah panjang besi B = 4 x 300 = 1.200 cm (12,0 m) Kebutuhan besi @10 = 12 | 12 = 1,0 batang
55 cm
Besi C (O8) = 20 bh Atas dan bawah = 2 x 20 bh = 40 bh Panjang besi = 40 bh x 55 cm = 2.200 cm (22 m) Kebutuhan besi 08 = 22 | 12 = 1,84 batang
55 cm
BesiF:O8 =6bh
Atas dan bawah = 2x 6 bh = 12 bh Panjang besi = 12 bh x 55 cm = 660 cm (6,6 m) Kebutuhan besi O8 = 6,6 : 12 = 0,55 batang
L55cm
Jumlah panjang besi D dan E = 8 x 368 = 2.944 cm 129,44 m) Kebutuhan besi O10 = 29,44: 12 = 2,46 batang
138
I
griyakreasi_
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
6r
tspaqe(u6
-HVhnH
tv){3t',llNEl"r
yINy:l
6-qpunuad[rpbpqjagpppdqpunu]plouluaul
9x
l t-u
)oleq ouPdueued
{$
. .
suepq
.,.', r'
I
.'
,
ura
'illo|+U.unlnFqr&unis6agu94pedq1
(tu 8Z'o)
uc
8Z
uc e[ = 9'Z + 9'Z + I : la6aq rseq 6ue[ue6 turur gO le6aq uelnln ui ! dellas )ntun 1a6eq uen;raday
;e1o1
(ur l.)
:
uz = Lxz
BO
uc 00[ ouetued =
{oleq uernln
loleq
Lu L derlas
lnlun 80 uenlieda)
tt
ffi
qe/neq rs38
urculcT;a6eq 1n1uag
l*"1 II
Kolom tangga, KT
4@10
-T ll '11,.",1
f.----El
u'Q'-
ir-ll__I L,..
I
ll
Potongan kolom, KT
S 6 o o
(Il
co
Paniang besi kolom KT = 120 cm Kebutuhan begel O8 mm = 6 bh Panianq beqel = I + I + 9 + I + 5 + 5 = 46cm ioiif U"".i b-egel = 6 bh x 46 cm = 2-tG cm (2,76 m) Kebutuhan besi O8 = 2,76 : 12 = 0,23 batang ii""i"ro O"S f."fom KT @10 = 4 bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m) renutuian besi 010 = 4,8: 12 = 0,4 batang
- Ukuran begel O8 mm Fr"iu"g b-esibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm (3 m) - iotai telrtrnan 6esi begel : 5 bh x 60 cm = 300 cm - Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang
2012
,U.t
@'12
Besi bawah
,r,m4
l',u".1
Ukuran balok
@12
l"uutufrrn o""i
= 2buah, Panjang
O
{2
140
griyakreasi
9 Trntlrr
FlENlNCc'Al a''Ya
l-
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
t?t
rsparl
piq6
HVr,"lnu
lv}lgNtNlr.t }{iN}1rl 6 -
Llpunu
ad[ lpbpqlag
0Z x 6uspq 96'q
I t r-ds
rdos-rdos 1o;eg
i if,t x qq g = 96 p6sq ,$69 rrBr{dnqs{ lr}oi . .oueiq gt'e = a6io x qq g = d lssq Fr6t
t6.Z = d$lo x qq e = gg lgBaq lssq uBqn$qal lBlol _uersq 4r? .i 6tli { r{q E - 4is !!sq p}.qr qq
bueleq 6t'L = Zl : B'Ll qelepe OLO rsaq ueqnlnqa) wg'LL = 9'Z+ 9'9 + L'8 = C + I + V (u 9'Z) uc O9Z = 0t + O0Z 6up{ued :C (u 9'9) uc 099 = Ot + 029 6uetued :E 1'8) uc 028 = 0L + Ot + OtZ + OZ9 oualued ;V : 016 loleq rsa8
(u
Oueleq Z6'0 = ZL I
wz'9=tx9'z
f'Ll =
Z1g
= 6'0 +
1'L
oueleq Ze'O = ZL : ,7l'eqel'pe uu gO rsoq uenlrada) 1r'71 (u8rl'El ucVLt=wc ttxqq LL: te6aqrsaq6uetuedtelof - , ", fa.f--l -l uc?0=t+t+Z- Lr L+ L: lo6oqrseqDuetue6- "-' Vf,-:_L ruolo) Vq,
uslnluel
t#s
I
''n'
I
Ioleq uErn{n
oueteq 96't = Zl I n'EZ qelepp uu gO rsaq uenlrada) lw ?'tzl wa OttZ = uc 09 x qq 6E : la6aq rsaq ueqnlnqal letol u309 =9 +9 +01 +OL + 9L +9I : la6aqrsaqOuefued: )ioleg
I*[r1"*
LUI
[.
lllleningkat Bangunan Tipe 38/96 m (8 m x 12 m) Untuk meningkat rumah tipe 38 memerlukan besi untuk struktur sebagai berikut.
* * *
, f-..&o
D{arnetrii'
irr
so;,ffi.
6
t5,7
,
t
::,:,
0,78
7'
3.,ii''l,;;.:
t0
:: 12-,' i:,,". ,
l.
:,
";ig,!i64,.,Ji;i
33,0
t
.,li:'.e,'ifi
''
;i;
'
16,49
'4
=-:.,*ffidl,'',,',
'!i
1,65
$.-,, ,;.i$tffi#.;,i
35
FIII
ililil
ilrril
ffi
Tampak depan (rumah asli)
l__,,,
_ I
1_
,,,
.l
142
griya kreasi
TrKhrtx
MENrI'TGKAT RUMAH
8lt
tspaq p(ub
Ouelueuaur ue6uoio6
seqse
delv
rnze16 6ua1ue9
6uetueO IoN
\@
R mrkan
I tanoaa t:oe z
\;_^-/
R. keluarga
R.
tamu
rr]
1,,,],,j,,,1
800
Izool lpr^l
Irll
roo j
roo
sesudah direnovasi
sebelum direnovasi
B. belajar
R. duduk
l,ll
lzooj
'800t
ioo I
:oo
144
griyakreasi
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
stt
lsPaJIe/(u6
6-qpunuadrlreoeqragepedqeunS1e16urua61
qPMeq
lulsrl
rsPlPlsut qeu30
lls
.--1
I
I
t
(
tt..
(/+
)O
_1-
H89
yv.LNo) dots
A8Z
)1V_LN0)l
dots q
H8'
H8e
1800
8V-tlYS
H8Z
H8 HBU
lYccNn_L u!.1)]vs
c,at
.:::::::-
146
griyakreasi
_ I
Trxr.rrtr i'IENiNSKAT
Ri-lt4ai-:
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
LIL
tspeqp(UO
6-qeulnuadllleoPqlegPpsdqPunulqbulua|l\l
pondasi lama
Perbaikan pondasi - P2
Pondasi - P2
148
["-
griyakreasi_
5,
tspaqp(u6
6-rlprxnuadrlrpbeqtagpppdqpunulelbutuat/\J
oz
I I r-g loleq
DuPdueuad
EuelBq S? ? f0 x qq g = !S tenoq leaq]jeqnrnqa4 IElaJ= eg'S x qg.g = oio lssq reqntnqq t*}ol . qq ! = f-E {otpq qs$$nf 6ug1Eq g,U
"
oueteq Zg'O = ZL i Z'9 = Ol,0 rseq ueqnlnqe) u Z'g = I'Z + n't = OL@ rseq Euelued lelof
urc (ru
qel eq lseg
(u
w V't = Z x L'| = 0lA rsaq buelued 1'L) u3 011, = orl + 9t + 9[ ouetued = O[d
sPle !sa8
= ZL : g'V qelepe
u;curc7le6aq
InlueS
8'r)
uJc OB,
Luc09 =
I +0[ +O[
Luc 09
D
r.u3 01,
0t@z
OL@Z
2610
2@10
t-.lT 4,,.m'{
l,u "l--J
I
Ukuran balok
Bentuk begel/cincin
Ukuran begel @8 mm
m)
Besi atas
O10 = panjang 15 + 15 + 19O = 22O cm 12,2 ml Panjang besi @10 = 2,2 x2 = 4,4 m
Besi bawah
- 010 = pan.iang 190 cm (1,9 m) panjang besi @10 = 2 x 190 cm = 380 m (3,8 m) - Total pan.fang besi @10 -- 4,4 + 3,8 = 8,2 m - Kebutuhan besi O10 = 8,2: 12 = 0,69 batang
5 x 20
150
griya kreasi
lSt
lspalle^ub
6-qPUnUadtllebeqagepedqeunglel6uluayl
0z
-
xg
I g-g loleq
ouPdtuPuad
Suelpq
z'l
lel'I
BlJBiaq
il'l
f,8',S x qq z,
'
(ru
6ueleq l8'O = Zl 1 n'Ol = gLO rseq ueqnlnqe) r.u + 9'9 = 0Io rsoq ouelued |e1o] r'01 6'? = 6'r) ui 06, = urc gtZxZ = Ol,O rsaq 6ue[u?d (tll 9?'Z) tu. g?Z ouetued = 0[O
u g'9 = Z \
lw
gL'Z\
gL'Z
, !sa8
6ueteq g'O = ZL : Z'L qelepe uul 80 lsaq uenllada) tsaq uPqnlnqsl lelol x qq urc (rx uc 1a0eq zt: og ozl = z'L) r.u309 = g + I + 0I + O[ + 9[ + 9I : la6aqrsaqbuelued r.rlr.u 80 la6aq uelnlfl -
,["*l-_ll
!
,ffi
l*,
0[
ulc
Iolpq uelnln
lurc
uqcu1c7le6aq 1n1uag
atl
[,,[r1""
a
r.xc 092
I
Lkll
OL6Z
0t@z
z[ uur 80
@8
2@12
,rrrm4
ts
cml
Ukuran balok
10 cm
""d.l {b ,.1-*m4 {m 20
_____t
fr
Ukuran begel O8 mm Pan.jangbesibegel : 20 + 20 + 10+ 10 + 5 + 5=70cm Total kebutuhan besi begel : 17 bh x 70 cm = '1.190 cm (1 1,9 m) Keperluan besi O8 mm adalah 11,9'. 12 = 1,0 batang
Besi atas
,E
Besi bawah
O12
,4
- 912 = panjang 295 cm (3,65 m) panjang besi @12 = 2x 3,65 m = 5,9 m - Total panjang besi @12 = 6,7 + 5,9 : 12,6 m - Kebutuhan besi @12 = 12,6 : 12 = 1,05 batang
- Jumlah balok HB-4
- Total kebutuhan besi @12 = 2 bh x 1,05 = 2,1 batans - Total kebutuhan besi begel 68 = 2 bh x 1,0 = 2,0 batang
= 2 bh
5 x 25
152
griyakreasi
_ I
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
ESl
rsPaqP,(u6
6-qeunuadrlre6Pq,agepPdqpunutelburualJ
oz
9t 6z-g lolPq
6uPduPuad
6ue1eq 1'1 = ZL i Z'tL = ZLA $aq ueqntnqa) w Z'eL = 6'9 + e'l = ZL@ Faq 6uelued telot 6'9 = ur 96'Z x Z = 716 tseq buelued (Ln 96'Z) um 962 ouelued = ZIO
Lu
r.lE^ Pq lseg
w e' L = Z x 99't = ZLA rseq ouelued (u 99't) uc 99e = 962 + 9[ + 91 auelued = ZLA
sele rseg
(Lu
tuo09 = 9 + g + 0l + O[
6ue1eq 91'6 = ZL:6 qelepp Lurx 80 rsaq uenl.tede) = ruc 09 x qq 9[ : 1a6aq tseq uetlntnqal le]ol
+9[
{oleq uern tn
f;i
[E---@
I
T-
ZL@Z
t_"@l ztaz
I".,ll ll
{luc
OZ
lpref derlas) qq g1
tur-u
96 laDeg
2612
,r,rm'4
fl,u.- .j
]
Bentuk begel/cincin
Ukuran balok
Paniangbesibegel : 15+ 15 + 10+ 10+ 5 + 5 = 60cm Total kebutuhan besi begel : 15 bh x 60 cm = 900 cm (9,0 m) Keperluan besi @8 mm adalah 9 : 12 = 0,75 batang
Ukuran begel O8 mm
Besi atas
412 = paniang 15 + 15 + 340 = 370 cm (3,7 m) Panjang besi @10 = 3,1 x 2 = 7,4 m
Besi bawah
= panjang 340 cm (3,4 m) panjang besi @12 = 2x 3,4 m = 6,8 m - Total paniang besi @12 = 7,4 + 6,8 = 14,2 m - Kebutuhan besi @12 = 14,2: 12 = 1,19 batang
@12
5 x 20
154
griyakreasi
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
SS
lsPaJI Pi(u6
qeunu lplbutua4
qZ x
oueleq B?'l = ZL : gg'LL = Zl@ ,seq ueqnlnqa) r.ltl 89'Zt. = 88'8 + 8'8 = ZtA saq buelued ;e1o1 88'8 = u tl'l x Z = ZLd rsaq Duelued
u.f
qeMpq !se8
ru 8'B = Z x n'? = ZL@ rseq 6ue[ue6 (r! r'r) urc 1nn = Onn + OZ + Oziuelued = ZLA
sele lseg
zt@z
T- G-l f. ll ll l_@l
o.
zt@z
(Luc 0Z
c 6 o
tr
.L J
-9
o o
a
o OE !'6 JC Eo d
o
o@
95 o
o
J
N N
t tr
o
o N
OG
l
N
o Eni
+l
rr
OFN
6 ll
o N
I l
o!@r!6 rOO I oc o .. o
+x"
o=t -o!
69-
tr
u_d q 6 91 6 =;
E ! N E
E
@
Ea Pd o:&
- OO !6OO lo-F!z r
o a ! I N
o C
o
6 N I N
@
o
E
il
E !
E E
@
E
@-
o!
1/
c_ oE oiv 6
ilo
oe.
E
e
\
il
'6 o
! c ! l l ! o
6 o o
6
o @ s
il
e2 E
o r o t
o.
o <f
@c ,N +6r o oll CN .9x c-^ ouo6 lllt
N +
; E o
ON
+il
N
+
CN,,
NN .P F.. rr o
o = ill
al
+
6
E ! N
E E
@
3 g E 3a
96- !'Q oX
es
a N
oln -l-
!o
rr
!@ .:9,,
cll
+l ie .l 6N Ol
ol $l
E or o g
a l C a st
6c c'll G - -6
6 o o
m
-: E; 5i89
G
o-
oE
5 rr {I
ilNri
[rL
l
o x lt 6
N
\
il
o N
N co
v
p
o
o
! 6 o c 6
6 6
to
6 II
'6 o
o ! '6 o
o
6 c o L
E
to
156
L
griyakreasi
Trrriir
HHr.ilr',ifir,i."\-i frr:i'{AH
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
LSI
rsPaJIP[u6
9Z x
L - 1oleq 6uedueua6
6ueleq Z'[ = ZL: t'OZ = ZL@ lseq ueqnlnqo) u ,'02 = 8'6 + 9'O [ = ZL@ $eq buetued 1e1o1
ru8'6=6'txz=
= ZIO
qe^ eq tso
(ur
r's)
Luc
ors = 06?
* o, * #8r9lriot=tir'q
sele rsag
urc0l =
g+g+
,'[ = Zl : g,gl qelepe tl-lul gO tsaq uenpado) = ruo 0z x \q tz i ;e0eq rseq ueqn]nqel letol
0l + 0[ + 0z + oz : la6aq rsaq
6ue[ue3
96 la6ag
Begel O8 mm, 25 bh
,,,m.4
Ukuran balok
Bentuk begel/cincin
n
I
S. I;J-lu,T
L7
il
7cm
L L--l'rt
cml
Ukuran begel 08 mm Paniang besi begel i 25 + 25 + 7 + 7 + 5 + 5 = 74cm Total kebutuhan besi begel : 24 bh x 74 cm = 1.776 cm (17,76 m) Keperluan besi O8 mm adalah 17 ,76 : 12 = 1,48 batang
+ 25 + 490 =
540 cm (5,4 m)
Besi bawah
@12
- Total panjang besi O12 = 10,9 + 9,8 = 20,7 m - Kebutuhan besi @12 = 20,7 : 12 = 1,73 batang
Penampang balok B-34 1 2 x 30
=2x4,9=9,8m
158
griya kreasi
_ 9 Trrrutn MENiNGKAT
RUr.lAr-l
65l
tsPeqe(u6
6-rlpunuadrlrpbeqJageppdqpunutqoutua|/ll
0z
I t s- loleq ouPduieued
c
o.I r 6 lq lo lf
9
N N l-F----- o
I
Q.o6
-l
^5-
rr
9.e
oJ
3
oq'638 @rHQqr l
-^:! JI
lL---sl N
I I
;b.E
x
d -
T +
o -ao
3
Nor -= o .. N
!l
=
o o
o 5 l o
o o
TG
@ g o
@
t2.
o o
6 E o f
il
tt
ol
|2.
! o o
fP&:J
.E-Nll
N^iNs
o { o
o o
o *. o o o
-f 3 tt o ,,5='r= .|rHdL3
t9.oro P-sg.
s
NE
II
I
a
3
N
rE. ir3
il@
:N^ ,X oN =to JO df o +
;d
3+
o
+
!
$
ll
o
il
! o
b
3
s
3
lo
lo
@8
2412
,a.,rls-al
Ukuran balok
ffit;l_
)
Bentuk begel/cincin
Besi atas
Besi bawah
620 cm
,c
,E
10 cm
- 912
= panjang 620 cm
(6,2 m)
- Total panjang besi @12 adalah 13,2 + 12,4 = 25,6 m - Kebutuhan besi @12 adalah 25,6 : 12 = 2,14barang
2 x 6,2= 12,4 m
+ 20+ 10 +
10
cm
+ 5 + 5 = 70cm
5 x 25
160
l
griya kreasi
L-
l9
rsParl P,fu6
HVNnU lVySNIN:14
)ilNyll 6 -
lqouluew
gz
xg
I g-g loleq
ouPdrxPued
N o f I
c tr
I
9 N
tE---------r
I
I ol ol
j-.-
t.5 Av-
a'
gd
t'q
of
B
N
d -
lr_Jl
tl
rN
o o f
= =
FB
oq=d3B o= H 9 9r
= ^. df O-
9.o6 -,5oo
:
5 *E.-qE q;,U E.
Er-l RII
6-
dU
3GE.r " i
N+ N
=' c.
l
e o
o o
I
o
I I
o"o
fa 5@r
.ou= or .. x
N
il
tr,
E
'ot lol Ii lJ
c J
o t!. o o
s
N
o
L
o a. o
N
N N 5 o o
= o
N! o!. idg I@
il
o o
b,+
6;o
@
.N
o
3
+ {
@ o il
aiNa gdl-
o
3
F
3
oo rsr
!=
l*l
lol
3
EL
3
ON
Jumlahkolom=2bh
- Panjang besi kolom = 365 cm - Jumlah besi per kolom = 6 bh, ukuran @12 - Panjang besi @12 = 8 bh x 365 cm = 2.920 cm 129,2 m\ - Total panjang besi @12 = 29,2 : 12 = 2,44 batang
- Ukuran begel O8 mm -Paniang besi begel = 35 + 35 + 9 + 9 + 5 + 5 = 98cm - Jumlah begel per kolom = 17 bh - Panjang besi begel = 17 bh x 98 cm = 1.666 cm (16,66 m) - Kebutuhan besi O8 mm = 16,66 : 12 = 1,39 batang
9cm
ira_-Z,l-l tb dl
lb
13
t
l
tilt
cm
Jloo..
S/oofpondasi
yang sudah ada
Potongan kolom K4
Bentuk begel/cincin
Tbtat panl*n$'heei Erl = 3 51t *,,44 - 4,88 hata*g Tatq!:l(Ebutuluri, beai b*gel Os = 2 bh t,gs = 2,78 batang
&rnlahldlqrnrl4*Xbh
Penampang kolom K4 13 x 40
I
:I
Penampang balok K-2 13 x 13
- Panjang besi kolom = 365 cm - Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @10 - Panjang besi 010 = 4 bh x 365 cm = 1.460 cm (14,6 m) - Total paniang besi @10 = 14,6:12 = 1,22baIang
]rL__I>__l '4)
| 'gcm'
__ist l' /)
s^ [----j
!9cm,
_
zo.,,l
- Ukuran begel @8 mm - Panjang besi begel = I + 9 + 9 + 9 + 5 * 5 = 48cm - Jumlah begel per kolom = 17 bh - Panjang besi begel = 17 bh x 48 cm = 816 cm (8,16 m) - Kebutuhan besi O8 mm = 8,16 : 12 = 0,68 batang
tP?;I
Lb-il
L,"_
l
* t0 bh Tat*! p*n[6ng.bsi St& = 10 bh x1,tZ *'l:,2 batang rfolal Lebqtuh*h h,e*i'begel S8. = 10 bh x 0,68
,Jumtahkotam l(2
S;'Sbatsrg
Potongan kolom K2
162
griyakreasi_
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
891
rsPaqplu6
-HVHnU t_VleNrNJt,t
ythilll
6-qeunuadtltp6?qla8pppdr{punule)lbulual/ll
9Z x
t'Vtdy
Luo;o1 6uedueua6
&,*q 16.a E dEfg.x ttrqe = !6 Isfraq.fssq uEqr$nqq{ F}ot &Hsg E6.t ? t$:S x qq g * 0t6 issq Euelued ustinlFqai iqrqr Suspq 9g,g = IE,t, x qq E =:etcl l*sq BuBi*Gd eeairj*ii*)i:ielor
V[)
u!cu!c/lo6eq
ruolol uebuolo6
gq g
*IX ruqot
Inlue8
-[-
ucer
."sszl ll
[e----el*a. ll
D
6ueleq Z6'0 = ZL : gg'LL
I lP fl L t*1,,,,
I
loroz
Luc
6l
-t-f-rl
'"'f oat,
-.*
(Lu 99't[] Luc 99l,'[ = Llrc 89 x qq l! = ;e6eq rsaq 6uetue6 qq /I = Luolol red la6eq qelurnl I +6 + 6 + 0Z + 0Z = la6aq rseq 6uelue6_
tuc89 =
I "10'
I 1",
Luc 6
Bepuod/oo/5,
(u e't)
6ueteq [9'O = ZL : e,L = OLA,seqEuetued lelolurc gge x qq Z.= ol@ rsaq qslunl qq z epe 0Io uernln rse8 Luc
otz =
6ue:rq ZZ'L = ZL : g,VL = ZLA rseq Buetued lelol _ (r! g'rt) u,c 09r'[ = ruc 99t x qq, = ZLO$aq 6uetue6 uun\n'qq ? = uolol red rsaq qelunf ZL@ r.lt3 99e
sele reluel
qqe=uololqelunr
Jumlahkolom=6bh
- Panjang besi kolom = 367 cm - Jumlah besi per kolom = 4 bh, ukuran @8 - Panjang besi @8 = 4 bh x 367 cm = 1.468 cm (14,68 m) - Total paniang besi @8 = 14,68 : 12 = 1,23 batang
4@8
I
S/oofpondasi
yang sudah ada
Penampang kolom KB 1 1 x
1
1
[n-4; b---d I
I
L
Potongan kolom KP
Bentuk begel/cincin
- Ukuran begel 06 mm - Paniang besi begel = 7 +'1 + 7 + 7 + 3 + 3 = 34 cm - Jumlah begel per kolom = 17 bh - Panjang besi begel = 17 bh x 34 cm = 578 cm (5,78 m) - Kebutuhan besi 06 mm = 5,78 : 12 = 0,49 batang
164
F\
griya kreasi
_ 9 Trxurn
MENITNGKAT RUMAH
s9r
6paq e(u6
HVr,inu
t x t t i$l rxolol
Duedupued
6ue1eq gy'g = ZL i L'g = LUr.! 90 rsaq ueqnlnqe) = trc rg x qq gtr = le6eq rseq ouetued -
9[ = urolol
.tad le6eq
qelunf
ucre = e + e + z + L + L + 1 = le6eq
u.rtu
rseq 6uelue4 -
96 ;e6aq uernln
gbn
@
s o
8@n 6
il
6ue1eq 1 = ZL i ZL = 90 rsaq ouetued lelol (ur Zl) l.Uc 002't = u.rc oot x qq ? = BO rseq buetued go ueinln ,qq t = ulolol.led tsaq qelulnf luc 00t = lrJolol lseq ouefued -
dele
re1ue1
qq [Z = sele
uolol qelunf
Pelat bordes
4x25=100cm
Balok tanqqa, KT
Kolom
@
:o
N
lt
z
o
N N o o
Ir
T..l
Lantai atas
Tinggi rumah
Denah tangga
60 cm
9x25=225cm
Tangga tipe 2
166
I
griya kreasi
_ I
t-
L9l
rspaq pIuO
HVNnU iv),tlNtNtl,.J
ytN!11
oueleq
(u
B'91)
ur
,'L
0g9
t = qq , x uc
wr
OZn
= uo 0IZ + uo
rseq 6uelupd
= ZL : 8'9! = OIO lseq ueqntnqs) OZt = f+C rsaq ouelued lelol OtZ = l+O (0tO) rsaq 6uelued uc
rsaq ouelued
qil"lS qE? * Sq:0 + ffiI g6!rp+erd{.dd l*}al EucsEqsr9'= rlr +'ti?;drtit$q tst*Fr&d Flo* dsrFriifii*aX lstt ru{ryq.I
uc 0IZ =
LZ
qqt= 0[o:]rsa8
qqr=
otO:Orsag
sEle leluBl
el
uces
----;\ -7\
\\ \\
."\\ "*\\J l'"st Ytr UC
OL
i-,9]
lll
0z-0la
6uslBq gg'O = ZL : 9'9 = gO rsaq ueqnlnqa) (u 9'9) uo 099 = uc 99 x qq Z[ = rssq ouefupd qq zt = qq 9x z = qPMeq uepsPlv
(o) oz-oro
qq9= 80:lrse8
ur
qq
lJl oz-Ba
6uelpq tg'[ = ZL i ZZ = gO rsaq upqn]nqa) (u 99'0) u3 099 = uc 99 x qq ZL : rsoq ouetued qq 0, = qq 0z x z = qeaeq uep sPtv qq (8O) I 0Z = il
rsag
UJ qq
uc 0l
*"srL
fi
la],
1z-ola
uc
ol.
lvl oz-ola
(u 9t'0I) uc 9L0 t = uc oueleq6t'e = Zl : uOg/Ot = ?xgto [ = rsaq 6u?[uBd lelol 96, x uc OZ9 = oto (g + V) rsaq ouelued
UC
OZ
."seL
\ ^/
\
uc a6, =
qqr=
rsaq ouetuPd
(0rO) srseg
\\ \\ \\-
Vt;
Kolom tangga, KT
4@10
4410
!
@ il @
a
dl
6 o o
I
L- ()../\
Potongan kolom, KT
r4
I n"."
I
= 120 cm Kebutuhan begel O8 mm = 6 bh Panjang begel = 9 + I + I + 9 + 5 + 5 = 46cm Total besi begel = 6 bh x 46 cm = 276 cm (2,76 m) Kebutuhan besi OB = 2,76 i 12 = 0,23 batang Paniang besi kolom KT A1O = a bh x 120 cm = 480 cm (4,8 m) Kebutuhan besi @10 = 4,8: 12 = 0,4 batang
Panjang besi kolom KT
Begel kolom
Besi atas
. |
80cm
2412
412 = 2 buah, paniang 1,1 m
15.r1
2x1,1 =2,2m
,4
- O12 = 2 bh pan.lang 80 cm
'"?|..
l-t
I
;10
cm
=2x80=160cm(1,6m)
''E
110
4,",
cnl
08 mm - Pan jang besibegel : 15 + 15 + 10 + 10 + 5 + 5 = 60cm - Total kebutuhan besi begel : 5 bh x 60 cm = 300 cm (3 m) - Keperluan besi @8 mm adalah 3 : 12 = 0,25 batang
- Ukuran begel
168
griya kreasi
_ I
6'9
sEeq e/(u6
HVNnU
lvyoNrNril yiN}rrI
9x
t t g-gu loleq
ouPdiuPued
II
t[
(ru gt'O) ruc gt = Luc x r]q g : ge6aq rseq 6uefued le]ol r.lJ3 = 9'z + 9'z + 8 : la6aq rsaq EuelueS urru 96 1a6eq uern11 : )oleq ur 1 deqlas 1n1un le6eq upnUado)
tl
urc q',z
| "t -r[-_l.,,4
t
uz= Lxz
loleq
u;cu;c7ga6eq 1n1ueg
m
I
qE^ eq rsag
{oleq uernln
rt I ,.et
ll
ffi
8Az
I.'
-/\
"''
-q- ^4
"9---t
350
cm
,",.lul
J,u".l
jo" {
I ll'll,."J
l--p--;al
7cm
_1
F,*l=4. I L-fi2_r1,".
l,
10
""qil
"-l
Ukuran begel g6 mm -Panjangbesi begel : 7 + 7 + 7 + 7 + 3 + 3 = 34cm - Jumlah begel untuk kolom = I 1 bh - Total panjang besi begel : l'l bh x 34 cm = 347 cm 13,74 m) - Keperluan besi 06 mm adalah 3.74 : '12 = 0,32 batang
Ukuran balok
cm
I
'1
I
I
.t
1,0
+ 2,0 =
3,Ox4:'12:12=
5o^l
Ukuran begel g8 mm - Panlangbesi begel : 15 +'15 +'10 + 10 + 5 + 5 = 60cm - Total kebutuhan besi begel : 45 bh x 60 cm = 2.700 cm (2,7 m) - Keperluan besi O8 mm adalah 27,0 : 12 = 2,25 batang
^l
dtrit
lorir b&weh
=----\t{-.a
]t0..
Besibekk:
Torsl besi O10 =
6,75 batano
35 :
12
2,92 batang
Baai b.loL : Tntat be*i 6S + 3 hh x 0;2 F 0,6 batsng ?oril kebutilhan basl begl p6 = 3 bh x 0i32 = 0,96'batang
170
griyakreasi-
9 Terux
MENINGKAT RUMAH
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
tLa
6eaq pfu6
HVhnu }v)l$NilN:N
ytNy:l 6 -
qeunu adtl
tpopqJaB pped
qpunu lelbutua|/\l
'er{erq ue>;el6uaqruad
ue)auau ledep e66urqes's!tuouola 6ue( elure;!u eualel saqse dele teleuaur 6uele1aq uerbeq eleluauas 'ual1 buepas 6ue( ure; 6ualuab nele lnze;braq 6uelua6 releuau uellnfuerp uedap uer6eq 'sruaf enp ueluaqtp e6nf dnlnuad ueqeg'dele e16uer leuaq6uau tedep eualel eue;ad lapou q!l!dlp dele Inluag 'tlepuaqa)tp 6ue{ ueunbueq adrl qr;ruar.u redep ueun6ueq 1r;rruad e66urqas 'ue>llfesrp Ieplt uedap ledruel lapou )nlun
(S
'JnDlnrls uep lnqaltsle tlLle ue6uap urpuas utesaptp ledep lnqasla] ueunoueg 'sele aI qeouauatu qptunj InsetuJal rur srual ueunoueq euarel rur nlnq uelep uelrfesrp lepl] ul B sele lp qeup] leqa; ue6uap ueunEueg (g
'PueL{Japas adll t{eunt Inlun sed 6uer( qeltut lapou eualel Z-adll e66uet qelepe rur leque6 uelep rp reledrp 6ue( e66ue1 'detat uersaquuad uep ,uelnln ;e1o1 dele ueouuruual uep buefued eped ue)nlpltp uelensaluad .-dS adrl ;rqruerp tdos-rdos 1o;eg
(Z
'Llequer!p qal
loleq rsuaurp
-oq tdetat 'tbuernlrp qaloq Ieptl e(uqe;unf 'rsaq >1n1u61 ')oleq uersaquled uep 'qo}uo).leque6 teleuau delat er(ul!e1ap ,rde1a1 uely
e{u;esrr.u
'e,(u>1r;eqas uep lapuad qtqal uele loleq e66ugqas,e[es e{u1o1eq Ouefued ue1 -rensa(uau ;e66ul1er(ueq e)equlad 'bLL-Lg ueueleq reque6 eped epe 6ue{ )oleq lretap ue6uap e(u;retap eules uele lept] nlual er(u1o;eq sruaf e:eqrp e1r; (t
'tut lnluaq uenluatal ederaqaq uelrleqradrp elulreqas 'ure; adll lel6ult ueunbueq qpuap teqr.ue6 e)equau Inlun
'bLL-Lg ueueleq telnu qeunl requue6 eped leqrlrp ledep e(u1o;eq adll leul!laur )nlun uenpued ;e6eqa5 .eIu1o;eq adll-adll euasaq uelolequad ualsts qPuap uellpnqtp gelal e{uulel qerunr adu Intun
utul odrl uuunfiuug {n}un lslnllsuo)l
rluuofi
'$
sebelum direnovasi
setelah direnovasi
172
griyakreasi_9 TenNrx
EIL
rsparle,{u6-HVNnU rVySNtNlN
}trNy:l
6-qpunuadrlrpopqragpppdr.leunulqbutua|/v
5loqoiaa edU
uc uen)es aelep
ueJn)ln
*r
O N
O
re 6uele1
tl1l
r nor -
00r
092
O N
qeMPq ur0l0I
cerobong
l
I
asap dapur
_=l
ri
_!
I
Ell
Denah sopi-sopi
30/40 (3)
I
I
174
griya kreasi
l-
SLL
rseaqp,(u6
-HVhnil
.LV)15NlNtr.t
HN,:l
6-rlpunuadllpbpqtagpppdqpunulqbulue!/\l
zLtvz adrl
0qt
00t
rsP^ousrp qPlalas
qPMPq rPluPl qeua0
0Et
001
rsP^ouaup unlsqes
l,lP/uPq leluPl qPu30
]t;
llDenah balok atas
ru
It; ll'
Denah kolom bawah
l=[
l_l_
ll"
l_l=
Denah balok atap
F
Denah mening-
24t7? (2\
176
griyakreasi_
Trxrutn
MENTNGKAT RUMAH
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
Lt-L
rseaqelu0
6-qeunuadl;e6eqtagepedqeung1e16uruay1
tt) vsttz
I
rseAouallp L]Ela}es
qeMPq reluel qeua0
l l
l=1 _-I]
l
0,
a.(
10,
lsEAoualp ulnlaqes
qeMeq rPluPl LlPueo
Denah pondasi
F
400 EA 370 25A
150
E
n' ukutan dalam satuan cm
179
griya kreasi
_ I
6Z
6paq p,(u6
Hvr{nu lvy3NtNll,.t
)ilNyll 6 -
ua uenles uelep
ueJn4n +*
rdos-rdos qeua6
>1o1eq
6uu qeua6
sebelum direnovasi
R.
tamu
R.makan
-l=
lDenah lantai bawah
-+
-1_ _1-
setelah direnovasi
lgO
griya kreasi
_ q IEKNII
r4rNiN{3(AT RutlaH
tB
rspaitr
e(u6
HVt",lt'iu
rv).trNtNlt"i
).1tNr;
.| 6 -
91
"+
I
L
l,,
i
lJ)
1
L_!]
qemPq
u0l0l qeuao
:l
0q, 00t 00t
0q
b-0
g2
griyakreasi
MeningkatRumahpadaBerbagai lipeRumah
f8
6aflelu6
-Fyxr! ivrtNiNlh
}]rN\1;i 6-qeunuadtltebeq.lagppedqeulnulqouluav!
(
t) rslst
r
l
;]
:l1l
l l
fI I
lei
s1
-l
+I
'l_
:l
-T-,Ill
:ll
---1=l
N O
# s.t s(t
t9.
ffi
--.11 _il
lsP^ouairp unlaqas
qeMPq rPluPl qPu00
K3
K1A
K2
K2
(P
184
griyakreasi
_ q
MeningkatRumahpadaBerbagaiTlpeRumah
7
581
tsParlPl(u6
-HVilnU
(t) tglse
u, uenles uelep ueJnln **
| '
)sz
)qz
00zr 00t
E.dS
00,
-l.I
l=T
-T-l
O1
t9Zl
'
agz
00t
9zl
dele 1o1eq qeua6
sebelum direnovasi
l_ lg
l'
l=
-1
I
1
1"
200
Denah mening-
38/e6
(1
1g6
h\
griyakreasi
_ 9 Trrrurn MENINcIrAT
Hi.JI',lAf"l
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
Igt
,?;jrii.u6
6-qeunuadllebpqtagpppdqpunulqbutual/\l
(d satgt
. oqz ' 00(
00r
*,
d)
002 I
qe/'^Pq
u0l0)i
OOZ
N O O
o O
o
RB.1
o O
G O O
N O O
O O
G O O
fi
125
188
griya kreasi
_ 9 TEKNIK fiENINGKAT
RUr',rAri
[..
68r
rspaJl p(u6
I b-
-:,-
-:-
-:-a6
l
- oa.- aqt-' iL-1(
I
lsp^ouarp qelales
qe^{eq re}uel qPuec
-l
l"
"'ri
__1
\l
I
kolom bawah
F l1lt_
J00 v5
1
10
r20
E
Denah mening" ukuren delem satuan cm
u_
MENTNGKAT RUMAH
40/80 (2)
l90
griya kreasi
_ 9 TEitlx
t:-
HVhJnu
lvvsNrN:h 5.11N}:l
LlPUnU
1e16utuayr1
-i-;-
.uua6
19,
qL
00t
te,
I
ae( lnrl
l-8U
l-88
9/
00t
f-1n l=
i-
sebelum direnovasi
1l=
Lg
setelah direnovasi
500
30c r
300
--
1E0 ++a
I
l5r
4C0
(1)
192
griya kreasi
T Tr:,,t\;i, r-rl:.jiir1ii[,tr
ltLJi''i&ti
E6L
i:j.r
PIu6
]iilfi*;l-
1e16uruay1
Q)
++1 .,
Al
Jlt
d)
+=l
qP^ eq
urolol qeuec
_t
I CqL
l
OEL
I
=l
I
1
I
=l
.t-
asbes
=l '1
-,t
l
Denah balok sopi-sopi
+a ukutan dalam satuan cm
1g4
griyakreasi
_ 9 Trrilir
MENu'r6KA-i RUMAH
MeningkatRumahpadaBerbagaiTipeRumah
7
95t
rseul e(u6
HVhJnu l.vvgNlN:r.,r
)ilNvll 6 -
I)
satsv
1e>1
adrl qeunt
-6uruau qeua6
rse^ouaJtp qelelas
!se^ouailp qelalas
qP/(Pq rPluPl qPue0 E
G
ueleu
rsP^ouaJlp urnlaqas
6
d
nuet,U
qP/Y\Pq
leluPl qeua0
ugleu
,ndeo
i
Denah balok lantai atas
i rl-e
l;B-20
11
B-4 3
B-20
l_
834
a-32
B.2A
V
B-11
B-11
-1
,-,
l=
B-1
8,1
8,1
_.1
E
Denah pondasi kolom bawah
B-20
s-20
B-4 B-20
^
B-20
,-ro
il=
B-20
B-1
__1
I
1",
---{
I
lLI
--1
i
l"
-.t
E
Rumah pada Berbagai Tipe Rumah
196
griya kreasi
_ 9 -iri.ruir<
tr
I
L6l
rsPJrIe/ill6
6-qpuJnuadrlrpbpqragpppdqpunulqoutua|i\I
rLr
rdos-rdos
lopq
qPueo
l-
t-8u
t-88
./
?,/\q
rl
.\ ,/
\-
DaFTAR PuSTAKA
Departemen Pekerjaan Umum, Petunjuk Perencanaon Beton Bertulang dan Struktur Dinding Bertulang untuk Rumah dan Gedung (Jakarta : Departemen
Pekerjaan Umum, 1987).
I
I
rea
griyakreasi-
t-
DaftarPustaka
__J
65t
tsParl
efu6
HVhlnu
ivy*NlN}^t )ilNItl
6 -stlnuad buplual
t1{uog uD/ADA qDDoO tp qDwnA sodtstluy uep 'odwag uDtlol qDunA unbuoqwalll 'qotuny unbuoquayy uonpuDd qelalas tseal) e(tr9 qa;o
erfue1 ue>lednratu
LlDwna lD\6wuaw \!u\al6 n)nB 'nlnq )nluaq uelep 1e1ere(seu a1 e(ur6eqtuau Inlun lela6ral e{ulenquau ueEuedel tp ueuelebuad reOeqlaq
rre6 '6unpa6 ueunbuequuad bueprq rp lera6laq 6ue( resaq 1a{ord uelpp }eqllla} 6uuas el 'e}ie)ef 'eapr)lv Id lnDinJls utpsap re6eqas qelepe ltqlela] ueue;ebuad 'rs6[ sn]sn6Vp llCllAl
elal
nnNrd
cNVrN=
t-