Irma Baraku Fakulteti I Drejtesise

E drejta pr informim dhe mjetet e realizimit t saj n Republikn e Shqipris
1
UNIVERSITETI I TIRANS FAKULTETI I
DREJTSIS DEPARTAMENTI I S
DREJTS PUBLIKE
E DREJTA PR INFORMIM DHE MJETET E REALIZIMIT
T SAJ N REPUBLIKN E SHQIPRIS
Dsertacon pr gradn
Doktor
Disertante Udhheqs shkencor
Irma BARAKU Prof. Dr. Ermir DOBJANI
Tiran 212
2
Mirnjohje
Mirnjohje pa fund pr udhheqsin shkencor, Prof. Dr. Ermir Dobjani,
pr mbshtetjen e vazhdueshme q m ka dhn gjat periudhs s
punimit t disertacionit. Faenderime t ve!anta pr konsutimet dhe
kshiimet e dhna n vazhdimsi, duke ndikuar n formimin tim
profesiona n fushn e t drejtave t njeriut e m gjer dhe pr nj
paraqitje m t mir t ktij punimi.
Faenderime t ve!anta kam pr koegt e mi t Fakutetit t Drejtsis n
"niversitetin #$uigj %urakuqi& t 'hkodrs, t cit m prkrahn dhe
mbshtetn gjat ksaj periudhe.
(j faenderim t ve!ant pr famijen time q m ka mbshtetur
gjithmon pr t reaizuar s)nimet e mia* pa fund faenderime pr fmijt
e mi t cive u kam munguar n kohn q duhej t kaoja me ta dhe tani
e kan t qart se sa mund duhet pr t punuar nj desertacion.
!
Hyr!
"h#illim i teknolo$ji#e t reja lidhet n$usht me komunikimin e ndrsjellt jo #etm
mes indi#id#e% por edhe mes t&re dhe institucione#e q mbajn pushtet apo dhe
ndrmjet kt&re institucione#e t pushtetit' (a tre ars&e pse #endosm t trajtojm
kt tem)
S pari% n nj hulumtim t modalitete#e pr realizimin e komunikimit e#identohet
fakti se aspektet e ndr&shme t komunikimit kan ne#oj t rre$ullohen permes
rre$ullash juridike% t cilat prb|n at q sot quhet e dre|ta pr t
komunkuar' *isur n$a k& fakt #endosm q t trajtojm t drejtn pr
informim si nj ndr aspektet kr&esore pr realizimin e komunikimit dhe ushtrimin e
s drejts pr t komunikuar'
S d&ti% s&nimi i Shqipris pr t realizuar proceset inte$ruese sht konkretizuar me
nj sr masash% q kan n themel prafrimin e le$jislacionit shqiptar me aktet
ndrkombtare% t cilat sot materializohen n krijimin e nj korpusi li$jesh dhe aktesh
nnli$jore% t cilat rre$ullojn t drejtn pr informim si nj e drejt themelore e
njeriut'
S treti% zbatimi i li$je#e% pr t cilat tashm studiuesit% politikant dhe q&tetart
mendo|n se prg|thssht |an g|e t mra% mbartin me #ete nj sfid t
#rtet pr tu zbatuar% $j q krkon konsolidimin e praktika#e t mira%
#e+anrisht n komunikimin mes q&tetar#e dhe pushtetit'
E#identimi i problematika#e t msiprme jo #etm ishte ars&eja pse z$jodhm t
trajtonim t drejtn pr informim% por edhe prcaktuan strukturn e ktij punimi% q
pretendon t sjell nj trajtim t hollsishm juridik t $rshetuar edhe me analizn
filozofike dhe doktrinale' *prmjet strukturs s ndrtuar s&nohet t jepet analiza
konceptuale e s drejts pr informim mbshtetur n le$jislacionin shqiptar% e
ndrthurur shpesh edhe me problematikat e zbatimit konkret t kuadrit prkats li$jor
t #n her pas here prball rre$ullimit prmes akte#e ndrkombtare% t cilat
rre$ullojn t drejtn pr informim'
,rkufizimi i konceptit t s drejts pr informim nuk sht nj ndrmarrje e leht dhe
shpesh dhnja e kuptimit t tij shoqrohet me prcaktimin li$jor t elemente#e q e
prbjn kt t drejt% apo t rezultate#e q sjell zbatimi i saj- shpesh shoqrohen me
trajtime t rndsishme teorike t kt&re elemente#e' .eqnse objekti kr&esor i
tems sht rre$ullimi juridik i s drejts pr informim n Republikn e Shqipris%
ars&e pr t ciln pjesa kr&esore e punimit i sht rezer#uar ktij aspekti% duke mos e
shkputur edhe n$a trajtimi teorik i ksaj t drejte dhe i t drejta#e t tjera q
inte$rohen me t drejtn pr informim' /e+ ksaj z nj #end t rndsishm edhe
trajtimi i akte#e ndrkombtare% kr&esisht at&re q tashm jan nnshkruar dhe
ratifikuar n$a Republika e Shqipris% por duke e#identuar edhe le$jislacionin e
0ashkimit Europian% prafrimi me t cilin mbetet nj det&rim n realizimin e procesit
inte$rues'
1
Strukturimi i tems duke iu prshtatur s&nime#e t msiprme prfshin 2 kapituj)
3nalizn e konceptit t s drejts pr informim% t par n knd#shtrimin e
e#oluimit t ktij koncepti dhe t aspekte#e t tij'
Rre$ullimin sipas le$jislacionit shqiptar t s drejts pr informim'
Trajtimin e transparencs s administrates publike q ka n thelb si nj ndr
komponentt e saj t rndsishm t drejtn pr informim'
3nalizn konceptuale dhe juridike t konceptit t pri#atsis% si nj e drejt e
rndsishme q #endoset shpesh here prball me t drejtn pr informim'
3nalizn e akte#e ndrkombtare q rre$ullojn t drejtn pr informim'
* qendr t k r e ut t par qndron e#oluimi i konceptit t s drejts pr informim
n$a kuptimi i saj si nj komponent i liris s shprehjes s mendimit% n t drejtn pr
t marr informacionin q i ser#iret dhe n t drejtn pr t krkuar informacion mbi
dokumentat z&rtare% i n|ohur s kam nga sekret tek transparenca. Pohm se,
informacioni dhe qarkullimi i tij sht faktor determinant pr zh#illimin ekonomik
dhe formimin e opinionit publik% q ndikon dukshm n #endimarrjet politike t cilat
reflektohen edhe n nj shumllojshmri ndikimesh sociale% qndron n baz t
trajtimit t ktij kreu'
"h#illimi teknolo$jik krijon nj situate ku kemi nj demokraci formale t pajisur me
m|etet e nevo|shme pr t ju prshtatur forma#e t reja t bashkjetess dhe
ku informacioni prbn nj t dhn thelbsore pr #italitetin dhe realizimin konkret
t saj' 3jo q #len t #ihet n dukje ka t bj me shqetsimin se cili sht sot
raporti mes teknolo$ji#e q e prhapin kt informacion dhe efektit etik e social dhe
kush e mban pozicionin dominant n kt raport' *dr problematikat themelore
n nj shoqri t ktill% sht ajo q ka t bj me #endin t cilin z indi#idi n kt
shoqri
dhe #e+anrisht si respektohen t drejtat e njeriut n kt kontekst' "h#illimi i
teknolo$jis lidhet n$usht me mundsit q ai krijon brenda ksaj shoqrie pr
q&tetart e saj% n mn&r q t komunikojn me s&nim zh#illimin trsor e t
qndrueshm' 4 kemi kushtuar rndsi ktu edhe t drejts s informimit n
knd#shtrimin e mjete#e kr&esore pr realizimin e saj% liris s sht&pit dhe
radiotele#izionit'
Duke #endosur n qendr t punimit rre$ullimin li$jor t s drejts pr informim n
Shqipri% k api t u i i d ) t e trajton kt si nj t drejt themelore kushtetuese t
njeriut% q $jen rre$ullim t #e+ant n dispozitn kushtetuese% e cila hedh bazat pr
trajtimin juridik t ksaj t drejte% por edhe t kufizime#e t cila#e ajo u nnshtrohet si
dhe mekanizma#e mbrojts q ajo parashikon pr t drejtat themelore t njeriut' E
drejta e pr$jithshme pr informim $jen mbrojtje n$a nj li$j specifik% i cili mbron nj
aspekt bashkkohor t s drejts pr informim% aksesin pr dokumentat z&rtare si nj e
drejt indi#iduale% duke rre$ulluar juridikisht shum koncepte t dhna pr kuptimin e
ktij li$ji% q jan edhe pjes e debate#e mes jurist#e pr prcaktimin e kufij#e
dhe
terma#e s dokument zyrtar apo autortet pubk. Prcaktimi i s drejts
pr
informim shihet edhe si nj e drejt e #e+ant% e cila ushtrohet $jat nj procedimi
administrati#' ,rcaktimi i t drejta#e dhe det&rime#e q subjektet kan $jat
ushtrimit t s drejts pr informim sht nj $aranci pr t mundsuar zbatimin e
ksaj t drejte- njohja e rru$#e t ankimit pr t mbrojtur t drejtn pr informim%
duke parashikuar ankimin administrati# dhe $j&qsor e prforcon kt $aranci'
2
Duke #lersuar sfidn e madhe para t cils ndodhet shoqria shqiptare dhe shteti &n%
objekti#in madhor pr tu ntegruar n bashksn europiane% sht e pashman$shme
prpjekja pr t e#identuar ne#ojn pr krijimin% zbatimin dhe ruajtjen e standarte#e t
larta t mirqe#erisjes dhe miradministrimit t pun#e t shtetit' (to standarte q
|an prcaktuar pr tu arrtur nga Bashkimit Europian mbshteten% mes t tjerash% n
parimin e respektimit t t drejta#e t njeriut% por duke shkuar edhe m tej nprmjet
prcaktimit pr her t par% si nj t drejt themelore t njeriut% t s drejts s
miradministrimit% t informimit dhe aksesit n dokumentet z&rtare'
,rcaktimi i till i t drejts pr tu informuar ka kaluar prmes parashikimin
kushtetues dhe li$jor% i cili jo $jithmon mjafton pr t arritur standartet e krkuara n
respektimin e ksaj t drejte% pr faktin e qart se praktikat e zbatimit shoqrohen
akoma me probleme e #shtirsi q lidhen me ekzistencn e mentalitetit% i cili e
konsideron administratn si nj #eprimtari t fsheht% $ati mistike' ( k r e un e tre t
trajtohen problemet e msiprme% duke e#identuar se aksesi n dokumentat z&rtare
sht nj kusht thelbsor% por jo i #etmi% pr t realizuar transparencn n
administratn publike' (rijimi dhe funksionimi mbi bazn e rre$ullime#e li$jore
specifike i struktura#e t komunikimit me publikun me qllim informimin e tij% sht
nj hap cilsor pr t realizuar transparencn' (jo praktik ne#ojitet t jet e
pr$jithshme' Duke mos prjashtuar n$a k& det&rim or$anet qndrore t qe#erisjes%
theksohet #e+anrisht dosmosdoshmria e mirfunksionimit t kt&re struktura#e edhe
brenda or$ane#e t qe#erisjes #endore% t cilat jan m afr publikut'
Trajtimi n kt kre s&non $jithashtu q t e#identoj t drejtn pr informim si nj
mundsi q i jepet publikut pr t plotsuar krkesat indi#iduale% por dhe si nj
mundsi q i jepet administrats pr t realizuar krkesat e shtruara para nj shoqrie
demokratike% pr nj qe#erisje sa m afr q&tetarit% t arritur me krijimin e struktura#e
t posa+me si pika kontakti dhe shkmbimi t formacionit mes autoritete#e publike
dhe publikut' 5iria e informimit #endoset n qendr t #mendjes% duke trajtuar edhe
teorit mbi nat&rn e saj- jan br prpjekje pr ta prkufizuar at duke konkluduar
n miratimin e nj sr aktesh ndrkombtare% si dhe jan pasq&ruar edhe n
le$jislacionin e brendshm q rre$ullon li$jrisht t drejtn pr informim pr
dokumentat z&rtare'
E drejta pr informim nuk sht nj e drejt absolute- kufizimet e saj prcaktohen n$a
aktet e ndr&shme ndrkombtare apo jurisprudenca ndrkombtare% por edhe n$a
(ushtetuta dhe le$jislacioni shqiptar' Duke i kushtuar nj #mendje t #e+ant nj t
drejte tjetr themelore% t drejts pr respektimin e jets pri#ate% k r e u i k a t rt i
trajton kto d& t drejta n nj raport prballjeje si kufizuese t njra6tjetrs'
.bshtetur kr&esisht n jurisprudencn e 7j&kats Europiane t t Drejta#e t
*jeriut jemi
prpjekur t e#identojm cili sht kuptimi q merr koncepti prvats; cat |an
ato
komponent t jets pri#ate q $jejn mbrojtje- cila sht #ija ndarse mes sfers
publike dhe pri#ate' T $jitha kto shihen me s&nimin pr t tre$uar se kur e drejta e
informimit merr prparsi dhe kur ajo mund t kufizohet pr shkak t det&rimit pr t
mbrojtur jetn pri#ate' 5e$jislacioni shqiptar q rre$ullon t drejtn e pri#atsis%
nprmjet mbrojtjes s t dhna#e personale z nj #end t konsiderueshm n kt
pjes t punimit'
8
Duke qen t kujdesshm pr t realizuar nj le$jislacion bashkkohor n fushn e
mbrojtjes s t drejts pr informim% Shqipria aderon tashm apo s&non t jet pjes
e nj sr or$anizmash ndrkombtar' (jo sht shoqruar me nnshkrimin dhe
ratifikimin e disa akte#e ndrkombtare q #endosin det&rimet prkatse pr shtetet
antare' ,r nj analiz t akte#e q tashm jan t det&rushme pr tu zbatuar n$a
institucionet dhe q&tetart shqiptar pr mbrojtjen e s drejts pr informim% por edhe
pr t menduar pr situatat q perspekti#at e zh#illimit dhe inte$rimit krkojn% jan
trajtuar n k r e un e p e st disa prej akte#e ndrkombtare t cilat n fakt qndrojn
n baz t le$jislacionit shqiptar% prfshir edhe kon#enta apo direkti#a t cilat
akoma nuk jan nnshkruar apo nuk kan fuqi juridike brenda sistemit li$jor shqiptar'
,r shkak t faktit se (on#enta Europiane e t Drejta#e t *jeriut sht tashm pjes e
sistemit t brendshm dhe trajtohet si kufiri minimal i mbrojtjes s t drejta#e t
njeriut q nj shtet duhet t $arantoj% i sht kushtuar nj #end i #e+ant trajtimit t
saj shoqruar me interpretimin e 7j&kats Europiane t t Drejta#e t *jeriut% t cilat
ofrojn nj trajtim doktrinal t s drejts pr informim' (on#enta e (shillit t
Europs pr aksesin n dokumentat z&rtare% me$jithse akoma nuk sht nnshkruar
z nj #end t rndsishm% sepse le$jislacioni shqiptar ka nj prafrim me
parashikimet q prmban kjo (on#ent' *$a ana tjetr ajo na e#identon qart ne#ojn
pr amendime t le$jislacionit shqiptar dhe ndrh&rjet konkrete q duhen realizuar'
9
KREU "
E DREJTA PR INFORMIM DHE LIRIA E SHPREHJES
T ndodhur +do dit n #orbulln e nj jete akti#e ku ndr#eprimi social q shfaqet n
di#ersitetin e forma#e t realizimit t tij% q pasurohet pafundsisht n$a informacioni%
i cili n koh rekord bn xhron e bots prmes m|eteve shum t zh#illuara t
komunikimit- q ndodhet prball problematika#e t rndsishme% t cilat rrjedhin n$a
kjo prballje tashm e qart mes zh#illimit teknolo$jik dhe ndikimit t tij mbi jetn
sociale dhe +shtjet etike% lind ne#oja q t parashtrojm fillimisht disa ide t
rndsishme mbi problematikat e siprprmenduara'
Referuar shoqris n t ciln jetojm% e kemi t pamundur t mos e#identojm se
informacioni sht tashm nj kusht prcaktues pr disa komponent t saj% q kan t
bjn jo #etm me zh#illimin ekonomik% por edhe me realizimin e disa funksione#e t
rndsishme t qnje#e sociale% si+ sht formimi i opinionit publik t lidhur n$usht
me #endimarrjet politike% t cilat kondicionojn pastaj jetn sociale' Duke pranuar
kt rol t informacionit ndeshemi me shqetsimin e prcaktimit t raportit q
#endoset mes teknolo$ji#e q e prhapin kt informacion dhe pasoja#e sociale n
prpjekje pr t e#identuar dhe kush e mban pozicionin dominant n kt raport'
*j ndr problematikat themelore n nj shoqri t ktill ka t bj me #endin q z
indi#idi n kt shoqri% si nj subjekt i t drejta#e dhe liri#e themelore' *se do t
fokusohemi n kto t fundit% liria e informimit #endoset n qendr t #mendjes'
,randaj prpjekjet pr ta prkufizuar dhe $arantuar at jan materializuar n
miratimin e nj sr aktesh ndrkombtare% t cilat jan pasq&ruar edhe n
le$jislacionin e brendshm dhe rre$ullojn li$jrisht t drejtn pr informim'
".". E#o$%imi i &o'(!)*i* *+ ,+ -r!*+, )+r i'formim
Shoqria demokratike sht e lidhur n$usht me respektimin e t drejta#e themelore t
n|erut, aq sa sht krstazuar dea se Demokracia dhe iria e shprehjes
kan bashkjetuar gjat dhe nuk mund t ekzistojn t ndara
"
- pr m tepr%
pa#arsisht se n form reazohet liria pr t komunikuar dhe liria e shprehjes%
ato nuk mund t trajtohen ndr&she #e+ si t drejta themelore t njeriut'
*uk sht shum e thjesht t prcaktosh nat&rn e mirfillt t s drejts pr
informim- ajo pr shum koh sht par nn formuln e pr$jithshme t liris s
shprehjes' * fakt% pr t shp|eguar kt do t referohem ndr&shimit t madh
q psoi koncepti i t drejta#e t njeriut n shekullin e :4:% duke kaluar n$a
trajtimi i
t&re si t drejta n$a shteti ;ose ne$ati#e< n t drejta n shtet ;ose poziti#e<
.
% q
konsistojn n pjesmarrjen akti#e n formimin e pushtetit politik' =sht krejt e
"
GUIDI G., La socet de nformazone: bert, purasmo, rsorse6D4R4TT> ,U0054?>
?>.,3R3T> ED EUR>,E>6 Att de convegna deAssocazone d San Marine% !
Septembre
22% 7'743,,4?@E554 ED4T>RE% 28% fq 2'
.
ANASTASI A., E dre|ta kushtetueseCk eksonesh, Tran 2003, fq. 75.
A
nat&rshme q t lind nj qndrim md&shs pr nat&rn e ksaj t drejte q $jen
shprehjen e #et n p&etjen q juristi 7ent 4brahimi shtron para studiues#e t s drejts)
3 sht e drejta pr informim nj e drejt m #ete% krejt e shkputur n$a liria e
shprehjes% apo sht nj in$redient i ksaj t fundit
/
B Shum studime e kan lidhur t
drejtn pr informim me lirin e shprehjes% por dokumentat ndrkombtare q
parashikojn dhe $arantojn t drejtn pr informim% nuk e kan z$jidhur pr nj koh
t $jat kt dilem' 5e$jislacionet kombtare n disa raste e kan $arantuar si e drejt
m #ete' ,a#arsisht shumllojshmris s qndrime#e% ajo q e#identohet ka t bj
me faktin se subjekti q lidh demokracin me lirin e shprehjes sht q&tetari% i cili
ka nj pozicion igjor subjektiv n raport me informimin
0
' ,randaj% mendojm
se
edhe duke e pranuar faktin q n disa le$jislacione liria pr informim parashikohet si
nj e drejt m #ete% prsri nuk mund ta shohim dot t shkputur n$a liria e
shprehjes'
* #et#ete liria e shprehjes sht nj e drejt ne$ati#e% e drejt pr t qen i lir n$a
ndrh&rja e +do karakteri censurues% shtetror apo pri#at' .osndrh&rja e shtetit sht
kusht $arantues pr respektimin e ksaj t drejte' ,or a mjafton kaqB 5iria e shprehjes
sht n fakt mekanizmi kr&esor q mundson rolin politik t indi#idit dhe t
$rupime#e t ndr&shme n jetn politike' (jo na paraqet situatn e par juridike% a t t
mani fe st i m i t t mendimi t' 5iria e shprehjes ndikon edhe si mjet i realizimit shpirtror
dhe intelektual t indi#idit% duke na prezantuar edhe d& situata t tjera juridike% si ajo e
li ris p e rson a le dhe t d r e jt n e ind i #id i t p r t re a liz u a r p e rson a li tetin e # e t
1
' 5idhja e
n$usht mes kt&re tri situata#e juridike dhe liris s mendimit% prfaqson elementin
q mundson prfshirjen e liris s informimit n rrethin e liri#e kushtetuese t
$arantuara' 0azuar n lidhjen e kt&re tre situata#e% rezultati sht i qart) *
kontradiktn mes idealizmit dhe funksionalizmit manifestimi i mendimit sht nj
mjet pr realizimin e personalitetit t njeriut apo mjet pr realizimin e interesa#e t
kolekti#it apo mjet pr t realizuar pjesmarrjen e q&tetar#e n demokraci dhe
institucione
2
B
Duke u nisur n$a premisa e identifikimit t nj sistemi demokratik% ndr t tjera edhe
prmes t drejts pr t shprehur lirisht mendimet% shkojm nat&rshm tek idea e
konsttuconastt t n|ohur Martnes se shkaa e zhviimit t demokracis s nj
sistemi sht proporcionae me shkan n t cin njihet dhe zbatohet konkretisht
iria e shprehjes s mendimit&
3
' * fakt% do t ishte e pa#lefshme% por edhe e
pamundur t $arantosh t drejtat e tjera si lirin e personit% t mbledhjes apo
or$anizimit% nse n t njjtn koh nuk i jepet q&tetar#e e drejta pr t shprehur
mendimet e t&re'
.irpo% k|o e dre|t sduhet t trajtohet si qllim m #ete- $arantimi i ksaj lirie%
qoft edhe maksimalisht do t ishte nj $j e pa#ler nse opinionet dhe $j&kimet nuk
do t
/
IBRAHIMI G., G|yqsor dhe e dre|ta e nformmt, n Konferencn Kombtare E
dre|ta e
informimit6e drejta themelore e n|erut, Tran 2003, fq. 41.
0
?ituar n$a) ' .3*73*3R> C'% T3SS>*E R'3., I nuov drtt d cttadnanza: drtto d
nformazone, 7iappichelli Editore% Torino% 22 fq' 12'
1
ZACCARIA R., Drtto denformazone e dea comuncazone, Torino 1DDA% fq' 2'
2
Shih) GARDINI G., Regoe de nformazone6 Prncp gurdc, strument, cas, Pearson
,ara#ia% 0runo .ondador% S'p'3% 2D% fq' 186 1A'
3
Martnes T., Drtto costtuzonae azhornuar n 2003, fq. 380.
D
#lersoheshin% direkt apo indirekt n$a autoriteti shtetror si ushtrim efekti# i
so#ranitetit. Natyrsht k|o do t reazohe| nse normat |urdke do t shrbenn%
qoft edhe indirekt% interesit t pr$jithshm pr informim% q n nj re$jim
demokratik krkon jo #etm mun$esn e pen$esa#e li$jore t pajustifikuara% qoft
edhe t prkohshme% pr qarkullimin e informacionit dhe t ide#e% por edhe
shumllojshmrine burime#e t informacionit dhe mundsin pr t pasur akses n to'
Ee#erisja demokratike% duke qen nj sistem q ka #n n baz t tij zh#illimin e
plot t qnies njerzore dhe pjesmarrjen efekti#e t t $jith q&tetar#e dhe $rupe#e
sociale n or$anizimin politik% ekonomik e shoqror t #endit% duhet t $arantoj nj
$rshetim t role#e t q&tetarit dhe t qe#eriss#e' (jo do t thot q z$jedhjet e
ndrmarra n$a qe#erissit duhen njohur dhe t qe#erisurit duhet t jen pjesmarrs
n procedurn e ndjekur pr t arritur tek z$jedhjet e bra'
Sot tendenca sht q administrata t funksionoj si nj or$anizm i hapur ndaj
publikut' * kt aspekt e drejta e informimit paraqitet m tepr si nj e drejt
poziti#e q dikton #eprim poziti# n$a shteti pr t mundsuar realizimin e saj' ,ra%
duke e marr t drejtn pr informim si nj prbrs i liris s shprehjes% mund t
pohohet se nuk mjafton sanksionimi i s drejts pr t folur dhe pr t shkruar lirisht'
3jo presupozon edhe si$urimin% n$a shteti t mjete#e pr ta ushtruar at% si mundsin
pr tu informuar% tubuar% operuar lirisht n tre$un mediatik etj' *$a ana tjetr duhet t
pranojm se% drejta e informimit sht e$ocentrike- ajo i shrben s pari interesa#e t
n$ushta indi#iduale' *dr&she ndodh me lirin e shprehjes q konsumohet kr&esisht n
media dhe n$a njerzit e medias ose t politiks n ndjekje t interesit publik' (jo nuk
i zhduk lidhjet q ekzistojn n mes t&re- $arantimi i disa t drejta#e t tjera si e drejta
e informimit% tubmt.et|.) #... i jep prmbajtjen iris s shprehjes, e shpton
nga
abuzimi me fjan... (se iria e fjas do t zhveshej nga thebi informues, roi i saj
poitik asnjansohet&
4
.
"... Na*yra ! -yfi,5*+ ! ,+ -r!*+, )+r i'formim.
E drejta pr informim lidhet me t drejtn pr t komunikuar% e cila kuptohet si e
drejt pr t marr dhe dhn informacion' E drejta pr informim ka aspekt t
d&fisht- ra pr tu nformuar dhe ra pr t nformuar, e dre|ta pr t qen
i
nformuar dhe e dre|ta pr t komunkuar, pr t br t dtur t t|erve
nformaconet
tona' (to d& an t lidhura prbjn premisa t domosdoshme pr +do akti#itet
njerzor' *j norm q do t ndalonte kdo t ushtronte akti#itet informimi% do t
ishte e pamundur t zbatohej% sepse do t sillte pushimin e akti#itetit njerzor dhe t
#et sistemit juridik' .und t thuhet se n shoqrit jodemokratike ndrh&rja e par
sht pikrisht kufizimi i liris s informimit' Sistemi demokratik prcaktohet ndr t
tjera edhe n$a sasia e informacione#e t rndsishme q qarkullojn brenda tij% pa
kufizime' Rndsia e mbrojtjes s liris s informimit ka br q n shum sisteme
juridike e drejta pr informim t njihet n kushtetutat e shtete#e% si nj n$a t drejtat
themelore t njeriut'
1
4
Martnes T., Drtto costtuzonae% 7iuffrF Editore% .ilano 2!% fq' !A'
11
*donse liria e shprehjes sht par si nj prfitim n$a t d&ja palt si n$a ata t cilt
e transmetojn informacionin ashtu dhe n$a ata q e marrin at%ideja se q&tetart jan
prcaktuar t ken t dre|t pr tu nformuar nuk shte e shtrir n koh'
Cillimisht kjo njohje sht br n tekstet e para kushtetuese% si liria e fjals dhe e
sht&pit% pra nprmjet formuls s pr$jithshme% si liria e shprehjes s mendimit'
Suedia e kishte si$uruar t drejtn pr informim me (ushtetut q n$a #iti 1998% por
ajo ishte ende nj pakic' Galter 0a$ehot% teoricien i parlamentarizmit britanik% duke
mbajtur qndrim nihilist ndaj s drejts pr informim% shprehej se demokracia mund t
vepro| vetm nse rre$ullat e ti| t vrteta |an t mbro|tura nga hetmet
vugare' (& qndrim lidhej me iden se sistemi parlamentar i 0ritanis s
.adhe sht i bazuar mbi hipotezn se sht nj pushtet le$jislati# q heton
#eprimet e qe#eris dhe jo publiku' ,a#arsisht n$a kjo% n art'1 t Deklarats s t
Drejta#e q prmban (ushtetuta Cederale e S@03
6
% theksohet se +ongresi nuk mund
t kufizoj irin e fjas a t sht)pit&' * Cranc% n art' 11 t Deklarats s t
Drejta#e t *jeriut dhe E&tetarit% pohohet) se#+omunikimi i ir i mendimeve dhe i
opinioneve sht nj ndr t drejtat m t !muara t njeriut&
"7
'
Por rndsa q ka e dre|ta pr tu nformuar dhe pr t qn i informuar sdo t
thot se k|o e dre|t ska mte. Edhe n shoqrt m demokratke ka kuzme pr
shkaqe pri#ate dhe pr shkaqe publike' * kto kufizime marrin rndsi t #e+ant
ato q
prekin disiplinimin e mjete#e t komunikimit' ,rdorimi i mjete#e t informimit rrit
efektet e #et informacionit n mn&r t atill q $jeneron nj pushtet t #e+ant% t
quajtur pushteti i katrt ' ,r kt ars&e e drejta pr t informuar ka $jetur rre$ullim
li$jor kushtetues% duke u trajtuar edhe n kuadrin e liris s shprehjes'
/etm n disa kushtetuta t koh#e t fundit sht #n n dukje k& aspekt i d&t i t
drejts pr informim' (ishte #ende si 4talia% q n (ushtetut parashikonin #etm t
drejtn pr t informuar' E dre|ta pr tu nformuar nuk sht n|ohur pr nj koh t
$jat n$a doktrina% e cila e mohonte ekzistencn e saj ose e konsideronte si nj
$arantim indirekt i s drejts pr t informuar% rezultati i pastr faktik i liris s
shprehjes s mendimit
""
' * 0ritani% historikisht Ee#eria ka ushtruar kontroll strikt
mbi prhapjen e informacionit mbi #eprimtarin e qe#eris dhe autoritete#e publike
".
'
Studimet e m#onshme tre$uan rndsin e ekzistencs autonome t t d& t drejta#e
ose thn me nj $juh m t pranueshme d& aspekte#e t ndr&shme t s drejts pr
informim% ndonse n$ushtsisht t lidhura'
E dre|ta pr tu nformuar n kuptimin e n$usht t saj% e konceptuar si e drejta pr t
marr at q manifestohet apo shprehet% duhet t shoqrohet mbi t $jitha me
mundsin pr t rea$uar e #epruar pr marrjen e informacione#e% nprmjet aksesit
edhe n burime t shprndara dhe hetero$jene si dhe me mbledhjen e t dhna#e
6
(ushtetuta e S@036s sht miratuar m 19 shtator 1AA9'
"7
GRAMANTONIO E., Manuae d drtto denformatca, Terza edzone, voume I, fq. 109.
""
C>4S% ,rincipi costituzionali e libera manifestazione pensiera% .ilano% 1D29% fq' 2!- $jejm ktu t
sht|euar den se e dre|ta pr tu nformuar garantohet vese ndrekt neprm|et dspns s
rs s medas.
".
.3*73*3R> F., TASSONE A.R., I nuov drtt d cttadnanza: drtto d nformazone, fq.
3
dhe :44'
12
nprmjet #zh$imit t drejtprdrejt t n$jarje#e e situata#e
"/
' (& aspekt i d&t i s
drejts pr informim% po aq i rndsishm sa i pari% parashikohet n disa dispozita q
e $arantojn at sidomos prmes liris s shprehjes% por edhe n dispozita t tjera q
$arantojn lirin e or$anizimit% t pjesmarrjes n sindikata% parti% lirin e kulturs% t
krkmeve shkencore et|. Smund t mos vhet re q e dre|ta pr tu nformuar
sht
bazamenti pr nj formim korrekt t opinionit publik% pra pr nj kontroll demokratik
t +do #eprimtarie sociale dhe politike pr zbatimin e parime#e t demokracis dhe
so#ranitetit dhe pr zh#illimin e personalitetit njerzor'
*isur n$a k& fakt% mund t flasim pr ndrmarrje% t cilat s&nojn t realizojn nj
transparenc sa m t $jr t jets publike% t materializuar n hartimin e
le$jislacionit t ne#ojshm% q bn t mundur pr publikun aksesin n dokumentat
z&rtare t administrats publike' (shtu% parime t tilla si ai i publicitetit dhe
transparencs n #eprimtarin administrati#e specifikohen n det&rn pr informim
dhe komunikim me publikun% q li$j#nsi imponon ndaj administrats
"0
% det&rim q
shfaqet pikrisht n lidhje me t drejtn e q&tetarit pr akses n dokumentat z&rtare t
administrats publike dhe t drejtn e publikut pr t marr pjes n #endimarrje'
*$a analiza e msiprme konkludojm se liria e informimit shfaqet n d& aspekte) n
lirin pr tu informuar dhe t drejtn pr t krkuar informacion' 5iria pr t
komunikuar sht e le$jitimuar n mn&r q publiku t mund t marr pjes lirshm
n aktvtete potke dhe pubke' ,a#arsisht tendencs pr mb&llje ndaj publikut%
studimet kan demonstruar rndsin e ekzistencs s pa#arur t d& t drejta#e
autonome edhe pse t lidhura tepr n$usht% pr #et faktin se e drejta pr informim
sht baza pr t formuar nj opinion publik korrekt si nj komponent t
domosdoshm pr t transferuar formmn e ndrg|eg|es potke nga
vendet
tradconae n fushn e medave dhe si parm baz proceseve potke
n
demokract
prfaqsuese
"1
'
"./. 8S5o9+ria ! i'forma(io'i*: -5! &ara&*!ri,*i&a* ! ,a.
*se deri n fundin e #ite#e 86t dhe fillimin e #ite#e 96t mund t flitet pr at q
socoogt e qua|n shoqr post6 moderne apo post6industriale% m pas e
veanrsht n dtt tona mund t asm pa asn| pk dyshm pr shoqr
t nformacont
"2
' (& lloj kaprcimi n kate$orizimin e nj shoqrie ka kaluar
n diskutime e prsiatje filozofike e sociolo$jike% por jo #etm' Duke iu
referuar
koncepte#e q #ijn t prpunuara n$a autor t ndr&shm prqndrohemi n
problematika t rndsishme si raporti mes teknolo$jis dhe karakteristika#e t
"/
Shh t sht|euar kt de tek: I drtto denformazone e comuncazone, Padova 1998, fq.
108
-5! *!&: ZANELLI E., Manuae d communcazone sttuzonae,
fq. 5.
"0
CORSA G., Normae d drtta akumnstratve, Torino%
21'
"1
GARDINI G., Regoe de nformazone6 Prncp gurdc, strument, cas, Pearson
Parava,
0runo .ondador% S'p'3% 2D% fq' :46:44'
1!
"2
Po aty. Matteart mendon se ky term u prdor pr her t par nga Organzata pr Kooperm
dhe
"h#illim Ekonomik n #itin 1D92% ndrsa pr Hames 0eni$er k& term prdoret pr her t par n$a
ekonomisti Critz .achlup $jat studime#e t tij mbi sektort e ekonomis q kishin t bnin me
prodhimin e shprndarjen e njohuri#e- .anuel ?astells pohon se k& term ka lindur n #itet 2 n
Haponi dhe sht zh#endosur drejt Europs n #itin 1D9A'
12
shoqris% apo rre$ullimit li$jor t mbrojtjes s t drejta#e t njeriut n nj shoqri t
till' Dshiroj t parashtrojm disa ide n kt aspekt)
S pari, #len t diskutohet mbi rolin e informacionit n +do shoqri' Sipas sociolo$ut
amerikan Daniel 0ell
"3
!do shoqri sht nj shoqri informacioni& dhe shoqrit
post, industriae karakterizohen nga #forcimi i idhjeve mes shkencs, tekniks dhe
organizimit t puns&' *drkoh q% duke ruajtur t njjtn linj mendimi #jen
koncepti i sociolo$ut t njohur francez 3lain Touraine% spas t ct shoqria post,
industriae sht shoqri e informacionit, prderisa teknoogjia e informacionit dhe e
komunikimit prhapen n t gjitha fushat e jets sociae
"4
' 3utor t tjer pretendojn
se k& zh#illim i mjete#e t komunikimit dhe informacionit nuk sht thjesht prparim
i teknolo$jis% pasi historia tre$on se sot mund t flitet pr nj rol dominues t
informacionit n zh#illimin ekonomik t #ende#e perndimore' (& ndikim i shtrir
edhe prtej aspektit ekonomk na on dre|t des s Matteart se rrjetet kan
kontribuar n shkputjen e grupeve humane nga rrethi i fataizmit nat)ra, duke i
!iruar nga paragj)kimet q idhen me kufijt fizik e mendor, por edhe kan
konfiguruar modee t reja t pushtetit dhe hegjemonis kuturore
"6
' * prpjekje pr
t dhn nj prkufizim pr shoqrin ,ietran$elo thot se ajo sht kuptuar si
#nj
univers n t ciin teknoogjia dhe raportet sociae jan eemente t ndrvarura dhe
mn)rat e prodhimit dhe shprndarjes s teknoogjive nuk imponohen, por krkojn t
administrohen dhe rreguohen n funksion t ndrveprimit socia
.7
' ,roblematika q
shfaqet n konceptimet e msiprme ka t bj me faktin se sado zh#illim t ken
teknolo$jit% n shoqrin e informacionit $jejm d& komponent t rndsishm q
jan) komponenti t e knolo $ ji k dhe e tik '
S dyti% e#identohet nj problem tjetr i rndsishm q bashkekziston me shoqrin e
informacionit i qua|tur problem i demokracis dhe t dre|ts s qytetars. (& ka
t bj me faktin dhe frikn nse zh#illimi i sotm i mjete#e t informimit dhe
telekomunikacionit sht n t njjtn #ale me krkesat e nj shoqrie demokratike
pr barazi dhe mosdiskriminim n prfitimin social n$a k& zh#illim i teknolo$jis s
komunikimit' (t d&shim e $jejm edhe tek ?ordini
."
;,rofesor i s drejts
administrati#e t krahasuar<% i cili liston si problem n lidhje me demokracin)
$arantimin e indi#id#e n$a abuzimi i mjete#e t komunikimit dhe mbrojtjen e
sfers pri#ate
..
-
domosdoshmria e nj re$jimi juridik pr t disiplinuar prodhimin%
mbledhjen% klasifikimin% prdorimin dhe komunikimin e informacionit-
,r$ji$je ne$ati#e i |ep shqetsmt t msprm Lyon kur mendon se nuk
ka
ekui#alenc ndrmjet no#acione#e teknolo$jike dhe prfitime#e socae,
ndrsa
19
Sociolo$% por edhe shkrimtar% botues dhe professor n Uni#ersitetin e @ar#ard6it'
"4
BELL D. The soca fq' 569, ctuar nga PIETRANGELO M. La socet de
nformazone tra
reat e norma, 7iuffrF Editore% 29% fq' 9'
"6
PIETRANGELO M. La socet de nformazone tra reat e norma, 7iuffrF Editore% 29%
fq' 8'
.7
,o at&% fq 1'
."
CORDINI G.,Socet de nformazonee drtt costtutona, n La socet de
informazione) bert, purasmo, rsorse6Att de convegno de Assocazone d Drtto Pubbco
Comparato ed Europea% 7'7iappichelli Editore% 28 6(onferenc e mbajtur n San .arino%! Shtator
22% fq 8A68D
..
Kt de e g|e|m edhe tek: GARDINI G. Le regoe de nformazone6 ,rincipi $iuridici%
strumenti%
1!
cas, Mondador, .ilano 2D% fq'
:4'
11
7ianfranco Sias flet pr nj kufi t ri, i cii duket se sht kontroi socia i
teknoogjive
./
' (jo dikotomi mes aspektit teknolo$jik dhe atij etiko6social ka
karaterizuar at q e quajm shoqri informacioni q&sh n$a #itet 9' ,randaj% $jejm
kto #ite nj sr pro$ramesh t hartuara n$a shtetet% q syno|n t |apn shoqrve
t
tyre karakterstkat dhe funksonet e shoqrs s nformacont' * fillimet e
kt&re
prpjekje#e tendenca ishte pr t forcuar #etm komponentin teknolo$jik t kt&re
shoqri#e' * 1D91 Haponia harton strate$ji ku shoqria e informacionit ishte nj
objekti# pr tu prmbushur n #itin 2- (omuniteti Europian harton n #itin 1D9A
pro$ramin e par pr zh#illimin e shoqris s informacionit duke s&nuar n
parashikimin e pasoja#e ekonomike dhe sociale t ktij zh#illimi' ,or% ndrsa
shtoheshin pro$ramet pr t realizuar shoqrin e informacionit% duhet thn se #endet
europiane kaluan $radualisht n$a zh#illimi i komponentit teknolo$jik tek
domosdoshmria pr tu prkujdesur edhe pr komponentin etiko6social me t njjtn
#mendje' ,ra% shtrohen probleme t rndsishme pr t kuptuar si ndikon
komponenti i pare ;teknolo$jik< n cilsin e jets% duke s&nuar n nj ni#el
mirqnjeje kolekti#e'
.und t pohojm se #iti 1DDD prbn nj hap cilsor n riprpunimin e kuadrit
normati# t bashkss europane, pr t baancuar poitikat iberaizuese t
prhapjes s internetit me termat e siguris s t dhnave
.0
' /mendja prqndrohet
tek $jetja e z$jidhjes pr ndikimin e teknolo$ji#e n punsim dhe +shtja e
demokracis e mundsi#e t barabarta% $j q +on drejt ides s ecjes paralele t
teknolo$jis me kohezionin social' * #itin 22 ri#endoset objekti#i pr aksesin n
informacion% e ndjekur pastaj n #itin 22 me s&nimin pr krijimin e mundsi#e pr
t ofruar publikut nj shrbim m efi+ent cilsisht m t mir% t cilin e realizon
mundsia e di$jitalizimit' ,ro$rame e dokumenta t miratuara n #azhdim e#identojn
tre prioritete t (omisionit Europian) krijimin e nj hapsire unike europiane t
informacionit- inkurajimin e no#acione#e q s&nojn rritjen dhe punsimin e
qndrueshm- krijimin e nj shoqrie t informacionit q s&non prmirsimin e
shrbime#e publike
.1
'
Duke iu rikth&er komponente#e q karakterizojn shoqrin e informacionit% mund t
themi q zh#illimi i teknolo$jis lidhet n$usht me mundsit q ajo krijon brenda
ksaj shoqrie pr q&tetart e saj q t komunikojn me s&nim t nj zh#illimi si
indi#id dhe si pjes e nj shoqrie t caktuar' (jo lidhet n$usht me qarkullimin e
informacionit% q shrben pr t krijuar opinionin publik t ne#ojshm pr t br
z$jedhjet' (jo ne#oj shprehet n iden se zh#illimi teknolo$jik krijon nj situate ku
kemi nj demokraci formae t pajisur me mjetet e nevojshme pr t- iu
prshtatur
formave t reja t bashkjetess, q krkojn teknoogjin dhe tregun e ire
.2
% apo se
2!
Shh: ANGELI F., Socet de nformazone un futuro neguae?, Mano, 2002, fq. 12.
.0
U kr|ua Lbr Bardh q uan spas Zhak Deor ron e n| rre$ullatori publik pr shprndarjen
e
d|eve dhe aksesn n teknoog| t re|a.q prb|n pasur t kombeve; Lbr G|ebr orento
dre|t
kontrollit t konkurrencs n iniciati#at pri#ate'
.1
Pr m tepr shh: PIETRANGELO M. La socet de nformazone tra reat e norma, fq. 156
!9'
.2
BALLESTEROS T G. Mezz d communcazone e svuppo democratco n Spagna, fq. 4; n
La socet de nformazone: bert, purasmo, rsorse6Att de convegno de Assocazone d
Drtto
,ubblico ?omparato ed Europea% 7' 7iappichelli Editore% 28 ;(onferenc e mbajtur n San .arino%
12
! Shtator 22<'
11
shoqria demokratike ka tek informacioni nj t dhn thebsore pr vitaitetin dhe
reaizimin konkret t saj
.3
'
".0. V+,5*rim *!ori& m;i $iri'+ ! ,5)r!5!, -5! ,5*y)i*
Sot #rehet nj prirje e pr$jithshme% e dukshme qartazi n S@03% Europ e Haponi%
pr t pasur m pak rre$ulla dhe m shum konkurrenc prsa i takon rre$ullimit t
re$jimit juridik t mjete#e t realizimit t liris s shprehjes dhe informimit' (jo
tendenc shprehet n raport me sht&pin dhe radiotele#izionin% me$jithse kto nuk
jan t #etmet forma t realizimit t komunikimit' (jo sht karakteristik kr&esisht e
demokracive q i mbeten
besnike
fiozofis iberae jo vetm me fja
.4
' "#endsimi i rre$ullore#e autonome me
dispozita anti6monopol t shoqruar me krijimin e transmetues#e pri#at po lshon
terren tashm pr realizimin e infrastrukturs s domosdoshme pr qarkullimin e
informacionit% si nj element i domosdoshm i shoqri#e ku jetojm% i cili qndron n
themel t procese#e $lobalizuese ku $radualisht po z #end re#olucioni numerik
.6
n
fushn e radiotele#izionit'
.jetet pr t realizuar lirin e shprehjes $jenden mes respektimit t li$je#e t
konkurencs dhe disa prjashtime#e prej t&re% shman$jes n$a lo$jika e ekonomis s
tre$ut' Rre$ullat e funksionimit t sht&pit pa#arsisht se mbshteten n parimin e
konkurrencs% ndr&shojn n$a #endi n #end' Sht&pi an$lez sht nj shembull $ati i
prsosur i re$jimit konkurues% sepse duke mos qen objekt i asnj li$ji t #e+ant% i
nnshtrohet rre$ulla#e q mbrojn t drejtat e njeriut dhe pr t prcaktohen #etm
masa fiskale q mbrojn konkurrencn' T njjtat parime #lejn edhe pr sht&pin
francez ku $jejm mun$esn e nj autorizimi paraprak% konkurencn ndrmjet
burime#e t informacionit dhe or$ane#e t shprehjes
/7
'
/len t e#identohet ktu nj qndrim i konsoliduar tek studiuesit e media#e mbi
damn mes nformmt prmes shtypt dhe nformmt prmes rado6
tele#izionit; e para dentkohet me t dre|tn e do person pr t
komunkuar t t|erve, pa ndrh&rje rezultatet e bindje#e t tij kulturore% artistke
e potke% duke u ofruar mbrojtje li$jore at&re- tek e dyta sub|ekt t ct i
ofrohet mbrojtja e s drejts pr informim nuk sht autori% por subjekti t cilit i
drejtohet informacioni% q ka t
drejtn pr t marr nj produkt t karakterizuar n$a pluralizmi% paansia dhe
plotsia
/"
'
.3
CALAMAND P., L nformazone e drtt dea persona6 ?entro di iniziati#a $iuridica'
.4
0E55E C'% .edia dhe Shoqrit6 botim6 sht&p6 kinema6 radio6 tele#izion6 internet% ,apirus% UET
press% 211% fq' 212'
.6
,rocesi i transmetime#e numerike audio#izuale'
/7
0E55E C'% .edia dhe Shoqrit6 botim6 sht&p6 kinema6 radio6 tele#izion6 internet% ,apirus% UET
press% 211% fq' 219'
/"
Shih) 73RR>*E 0' 7'% 3ppunti di diritto pubbco de nformazone e dea comunncazone,
Hustutiam ?olimos% Torino% 1DDA% fq' 2A'
12
".0.". Liria ! ,5*y)i*
"anafilla e liris s sht&pit si nj e drejt e mbrojtur n$a li$ji% ndeshet pr her t par
n (ushtetutn suedeze t #itit 1988 e cila sanksionon parimin baz% ndalimin e
censurs dhe q me li$jet e m#onshme solli edhe nj sr principesh t tjera)
caktimin e nj pr$je$jsi botimi% mbrojtjen e burime#e t informimit% parimin e
aksesit t lir n dokumentet z&rtare% li$jin mbi shpifjen q mbron indi#idt' T njjtin
rre$ullim ka br Shteti i /irIhinias n (artn e t Drejta#e t /irIhinias n #itin
1998% e ca sanksono se iria e sht)pit sht nj nga mburojat e fuqishme t
iris dhe s-mund t kufizohet, ve!se nga qeverit demokratike; ky parm
rpohohet n amendamentin e par t #itit 19D1 t (ushtetuts s Shtete#e t
0ashkuara t Amerks, spas t ct Kongres nuk do t nIjerr asnj li$j q
kufizon lirin e fjals apo t shtypt. N Dekaratn e t Dre|tave t N|erut
dhe Oytetart theksohet n nenin 1 se Askush nuk duhet t ndshkohet pr
opnonet e veta% $j q prforcohet edhe me nj dispozit tjetr;neni 11< ku
mbrohet liria e botimit e shoqruar edhe me kufizime t nat&rs le$jislati#e' 5i$ji
themelor $jerman
/.
i #itit 1D1D thekson se nuk ka censur; Re#olucioni francez i
#itit 19AD pr her t par e pr+on lirin e sht&pit prmes terma#e uni#ersale% ndrsa
n shekullin 1D6t bhet nj n$a format e liris s
shprehjes s opinione#e q li$ji francez i #itit 1AA1 e sanksionon' * embrion kemi
disa prpjekje pr t konsoliduar mendimin liberal mbi lirin e sht&pit% $jithmon
brenda disa korniza#e t caktuara q imponon koha
//
'
Shekulli i 1D6t shoqrohet n$a l#izje t reja n kt fush' Shtetet e 0ashkuara t
3meriks shtriu mbrojtjen e liris s shprehjes nprmjet sht&pit edhe mbi mjetet e
tjera t shprehjes s opinione#e- dsa vende skan g| mb shtypn; disa e
rre$ullojn kt nprmjet dispozita#e kushtetuese ;4talia n 1D1A% Suedia n 1D1D%
Spanja n
1D9D<- disa #ende e rre$ullojn nprmjet le$jislacionit t lande#e apo kantone#e
;"#icra dhe 7jermania Cederale<' 4nstitucionet me autoritet moral n ushtrimin e
profesionit t $azetarit shpesh nuk konsiderohen si mjete t mirfillta pr lirin e
sht&pit'
T $jitha kto fakte tre$ojn se ekzistenca e nj li$ji mbi sht&pin nuk sht
det&rimisht faktor prcaktues i liris s sht&pit' Shembull i ksaj sht dshmia q
#jen n$a historia e sht&pit an$lez- liria u mor me forc n$a pushteti politik dhe ku
pa#arsisht se nuk ka nj li$j pr sht&pin% 0ritania e .adhe sht #endi ku lindi sht&pi
i madh modern- ku u prdorn teknolo$jit e reja- ku u futn formulat e reja ;si ajo e
css dhe vrtetss s nformacont); ku nd gazetara e re q konsston n
n|
shumllojshmri rubrikash dhe paraqitje t re' T $jitha kto nuk mund t shihen t
lidhura me ekzstencn e n| g|, por me faktn se nstrumentat e liris i
prkasin kulturs politike t 0ritanis s .adhe
/0
'
/.
0het fjal pr Republikn Cederale t 7jermanis'
//
* #itin 1811 Hohn .ilton ;poet an$lez< krkonte lirin pr t sht&pur pa autorizim e pa censur%
brenda caqe#e t krkimit t s #rtets kristiane- kjo ide e rikth&er n #itin 1D82 n$a @erbert .arcuse
;sociolo$% filozof dhe studiues i teori#e politike $jerman<% i konsideruar si autori i tolerancs represi#e
sipas t cilit 8the teos of toerance s truth. ,r m tepr shih 0E55E C'% .edia dhe Shoqrit6
botim6
sht&p6kinema6radio6tele#izion6internet% ,apirus% UET press% 211%
fq' 21D'
/0
0E55E Meda dhe Shoqrt6botim6sht&p6kinema6radio6tele#izion6nternet, Paprus, UET
press,
211% fq 28!6288'
18
*j #end t #e+ant z teoria liberale e informacionit
/1
% e zh#illuar n$a fundi i
shekullit :/444 deri n fillimin e shekullit ::% e cila #endos parime t rndsishme si
m posht)
E k uiva e n c a m e s i ri s s m e ndimit dhe i ri s s sht)pit. @istoria e zh#illimit t
shoqris njerzore ka tre$uar se prpjekjet pr t ushtruar lirin e shprehjes s
mendimit jan br njkohsisht me prpjekjet pr t mbrojtur mjetet me t cilat
realizohet liria e shprehjes s opinione#e' * kt knd#shtrim liria e shprehjes s
mendimit shihet tashm si nj liri q shkon paralel me lirin e sht&pit'
+und rsh t imi i parimit t autori t e ti t. (undrshtimi i parimit t autoritetit sht i lidhur
n$usht me konceptin se e #rteta nuk mund t jet monopol i askujt- +dokush ka t
drejtn t shpreh opinionin e #et pr realitetn dhe k|o s mund tu imponohet t
tjer#e si nj e #rtet absolute' Duke u thelluar kjo ide shkon deri n mun$esn e
krkimit t autorizimit q do t hapte rru$n pr nj kontroll paraprak e censur'
Pura izmi. ,luralizmi sht nj parim q prfshin si pluralizmin n burimet e
informimit% ashtu edhe n or$anet e informimit' Duke mbshtetur kt parim liberalt
#endosin konkurrencn n baz t funksionimit t liris s sht&pit- pra k& sht nj
kusht i ne#ojshm% por jo i mjaftueshm pr funksionimin e liris s sht&pit' (jo sht
nj teori q prshkohet n$a optimizmi q pluralizmi do t ket nj rezultat t
dukshm- e #rteta do t ket mundsi t e#identohet dhe lajmi i mir do t triumfoj'
(ur flasim pr lirin e media#e% shpesh autort mendojn se kjo sht nj luft q nuk
mbaron kurr' Teoria liberale e trajtuar m sipr nuk i eleminoi dot sfidat e ksaj lirie
$jat kohs q ajo n fakt njohu mbshtetje e elaborim' .und t flasim pr d& sfida t
mdha q duheshin prballuar n shekullin e ::6t
/2
)
Sfida q lidhej me lindjen e re#olucionit bolshe#ik n 1D19 dhe q i shtriu
efektet der n vtet 906t' 3jo karakterizohej n$a rehabilitimi i parimit
t autoritetit' (jo ide e#oluoi% n$a idea marksiste sipas t cils prmb&sjet
e mdha q sjellin re#olucionet n +do fush duhet t shtrihen edhe tek liria e
sht&pit dhe m tej tek idea leniniste se sht&pi duhet t jet nj mjet propa$ande
dhe nj hallk e transmetimit t saj tek publiku'
Sfida me t ciln liria duhej t prballej pas #itit 1D12% q lidhet me qndrimin
e disa eseist#e amerikan dhe europian% t cilt kan n thelb iden e
prg|eg|shmrs shoqrore t medave. E ndur n|kohssht me
shpikjen e tele#izionit% por edhe me ne#ojn pr ndr&shime t shumta pas
katastrofs s 5ufts s D&t 0otrore% me nj sr kritikash pr rolin e
sht&pit dhe shkeljes s shpesht t moralit publik e t jets pri#ate t
q&tetar#e- nnshtrimi ndaj bznest t madh, teora berae nuk mundi
t shman$ e as t fitoj prballjen me sfiden n fjal'
Vtet 806t u karakterizuan n$a nj zh#illim q ka n thelb kundrshtimin dhe akuzat
ndaj sht&pit% situat q shoqrohet n$a mundsia pr t ndr&shuar e bashk me t edhe
qndrmet nda| t|. Vtet 906t shnojn rilindjen e fuqishme t media#e%
nprmjet diskursit ideolo$jik- ato ishin faktor i padiskutueshm n ndr&shimet e
sisteme#e
/1
(oncepti liberal i informimit $jendet i trajtuar hollsisht tek) 0E55E C'% .edia dhe Shoqrit6
botim6sht&p6kinema6radio6tele#izion6internet% ,apirus% UET press% 211% fq' 21D'
/2
,o at&% fq' 222622A'
19
politike dhe shoqrore t nj pjese t madhe t bot- konkretisht t re$jimit t shtete#e
ish komuniste n Europn 5indore dhe Eendrore'
5uhatjet e msiprme jan e#identuar edhe n raportet e Creedom of @ouse% e cila
monitoron ndr t tjera edhe lirin e sht&pit prej #itit 1DA' Bazuar n ndeksn Pr
rn e shtypt, freedom of House konkudon se tani iria e sht)pit sht n rnie
pothuajse n !do vend t bots. .etm /01 e q)tetarve t bots jetojn n vende q
gzojn irin e sht)pit. ( pjesn tjetr t bots, qeverit dhe aktort jo shtetror
kontroojn kndvshtrimin e q)tetarve dhe sht)pin brutaisht zrat e pavarur q
s)nojn t promovojn ogaridhnjen, qeverisjen e mir dhe zhviimin ekonomik
!9
'
T n||tn qndrm mba|n edhe Reportert pa Kuf| kur anazo|n stuatn
aktuae t zh#illimit dhe respektimit t liris s sht&pit' * #itin 21 Sekretari i
,r$jithshm Reporter pa ku|, tha se M shum se asnjher m pare ne
mund t shohim se zhviimet ekonomike, reformat institucionae dhe respektimi i t
drejtave themeore t
njeriut, jo domosdoshmrisht shkojn dor pr dor. Mbrojtja e iris s medias
vazhdon t jet nj uft, nj uft pr ta ruajtur n vendet e Europs s vjetr dhe nj
uft kundr sht)pjes dhe padrejtsis n regjimet totaitare prreth bots.
Cinlanda% 4slanda% @olanda% *or#e$jia% Suedia dhe "#icra jan n kr&e t lists si
#ende me ni#elin m t lart t respektimit t t drejta#e t medias' ,or% n raportin e
#itit 21 shprehet shqetsimi se shum #ende t 0ashkimit Europian po bien n
indeksin q tre$on ni#elin e respektimit t s drejts s medias% duke rrezikuar q t
humb statusin e shembullit pr tu ndjekur% duke dobsuar dhe pozicionin e tij
prball krkesa#e ndaj #ende#e me re$jime autoritare pr t marr masa' 1! #ende
n$a 29 jan n 2 #endet e para t indeksit% ndrsa 11 t tjera jan n #ende shum m
t ulta% p'sh% 4talia n #endin 1D6t% Rumania n #endin e 226t dhe 7reqia dhe
0ull$aria n t 96n'
*uk ka pasur pro$ress n disa #ende ku% Reportert pa ku| evdento|n n| sr
problemesh' ,r Crancn dhe 4talin pasq&rohen probleme q kan t bjn me
shkeljen e mbrojtjes s burime#e t $azetar#e% prqndrimin e #azhdueshm t
pronsis mbi median% rritjen e ankime#e t npuns#e qe#eritar ndaj $azetar#e dhe
puns s t&re dhe padi#e $j&qsore'
".0.. Liria ! ra-io*!$!#i<io'i*.
/itet 9%A karakterizohen n$a lidhja e debatit pr lirit publike dhe mediat me
liberalizimin e mjete#e audio#izuale n Europ' 5indi nj prpjekje e fuqishme q kjo
faz t karakterizohej n$a mbshtetja e asaj q quhet e dre|ta pr komunkm,
duke
e konsderuar tashm rn e nformmt s n| aspekt t |ets s qytetarve, e
ca jo
#etm duhet z$jeruar% por edhe pasuruar% duke prqndruar #mendjen edhe tek mjetet
e tjera t komunikimit' E $jitha kjo mbshtetet n d& faktor t rndsishm)
mundsit q sjellin teknolo$jit e reja dhe krijimin tashm t nj shoqrie
komunikimi ku lind det&rimi i shtetit pr hartimin e politika#e t komunikimit
/4
'
!9
Shkarkuar n$a) JJJ' fr eedo mho use'or $Krepor t 6t &p esK fr eedom 6pr es s% d at 2!'1'212'
/4
0E55E C'% .edia dhe Shoqrit6botim6sht&p6kinema6radio6tele#izion6internet% ,apirus% UET press%
211% fq 281' Sqaro pr inicuesin e euro#izionit pr ket concept'
1A
Cilozofi dhe sociolo$u francez Hean Stoetzel mendon se sht e domosdoshme q t
mbahet parasysh se shtyp ka n| sr funksonesh, ku n|r sht funkson
zyrtar i informimit% por ka edhe t tjera funksione) sht&pi nprmjet informacionit
q shprndan lehtson prfshirjen e indi#idit dhe identifikimin e prkatsis s tij n
nj
$rup t caktuar- ai sht nj mjet pr tu ar$tuar- sht&pi realizon funksionin katartik%
ku subjekti zh#ishet n$a pasionet apo realizon ndjenjn e tij t protests
/6
. (to
aspekte dhe funksione t tjera t liris s sht&pit trheqin #mendjen tek mjetet e tjera
t komunikimit% t cilat krijojn kushtet pr nj kaprcim cilsor t shoqris s sotme
n$a e drejta pr informim n t drejtn pr t komunikuar'
"h#illimi i tele#izionit dhe rre$ullimi juridik i re$jimit t tij juridik ka karakteristika
t ndr&shme jo #etm n shtete t ndr&shme% por edhe n kontinente t ndr&shme'
(shtu tele#izioni n Europ sht i shumllojshm prsa i takon rre$ulla#e prmes t
cila#e rre$ullohet pozicioni i t&re juridik dhe moti#e#e e kuptimit t t&re' ,or ka nj
karakteristik t prbashkt mes t&re% sepse ndr&she n$a tele#izioni amerikan%
tele#izioni europian indi n hije t monopoeve pubike, prmes prpjekjes pr
nj
regjim juridik europian q i karakterizon teevizionet, por edhe bn daimin mes t)re.
+to prpjekje kan t bjn me nevojn pr t prcaktuar organizimin, funksionimin
dhe shkan e iris q gzojn kto teevizione
07
' Referuar eksperiencs s shtete#e
europiane mund t pranojm se zh#illimi i radiotele#izione#e ka kaluar prmes tre
faza#e)
a. Futja e formave t monopolit publik. 5e$jislacioni europian sht moti#uar n$a
konsiderata principialisht teknike- para s $jithash n$a ne#oja pr t planifikuar
instalimin e impiante#e t transmetimit me qllim e#itimin e ndrh&rje#e- futjen e nj
modeli t menaIhimit t shprndarjes s #al#e t radios dhe tele#izionit t tipit
monopolist' Rezultati ishte q shum iniciati#a pri#ate m t dobta u zhdukn%
ndrsa emetuesit m t fuqishm shndrrohen n shoqri pre#alente ose me kapital t
plot publik' (ontrolli shtetror mbi kon+ensionarin publik shfaqet n d& drejtime)
emrimin e or$ane#e drejtuese dhe menaIhimin e buIhetit t t&re-
hartimin dhe mbikq&rjen e pro$ramacionit t t&re'
Thelbi i debatit politik dhe publik ka t bj me ne#ojn pr t shtrir edhe mbi
informimin prmes radiotele#izionit% mbrojtjen kushtetuese dhe li$jore q i bhej
liris s sht&pit' .e fjal t tjera lindi si domosdoshmri q #eprimtaria
radiotele#izi#e t prfshihej brenda liris s shprehjes s mendimit'
;. Reforma e regjimit ligjor t monopolit. *johja e le$jitimitetit t rolit t shtetit si
menaIhues i drejtprdrejt i mjete#e atje ku krkesat pr pluralizmin e informacionit
nuk mund t knaqen ndr&she'
/6
0E55E C'% .edia dhe Shoqrit6botim6sht&p6kinema6radio6tele#izion6internet% ,apirus% UET press%
211% fq' 8226 828'
07
Sipas autorit Europa ka kaluar ne tre faza pr t arritur tek situata sot) ekzistenca e nj monopoli q
imponon nj pro$ram pr t $jith #endin- kur t njjtt pr$je$js ofrojn pro$rame t ndr&shme-
pluralizmi n kuptimin e sotm kur pr$je$js t ndr&shm ofrojn secili pro$ramet e
#eta'Shih)0E55E C'% .edia dhe Shoqrit6botim6sht&p6kinema6radio6tele#izion6internet% ,apirus% UET
press% 211% fq' 2186!19'
1D
(. Kriza e monopolit dhe zvendsimi me nj sistem t przier publik e privat' 7jith
k& proces solli n nj rezultat t pakundrshtueshm t kalimit n$a monopolizimi i
informimit tek informimi i lir dhe pluralist' /e+anrisht n fazn e tret mund t
themi q shfaqen disa dukuri t rndsishme q nuk duhen anashkaluar si)
6 kontrolli le$jislati# merr prparsi ndaj atij ekzekuti#-
6 kori$johet tashm modeli i monopolit publik n kt fush-
6 #endoset nj lidhje e n$usht mes struktura#e radiotele#izi#e dhe autoritete#e
#endore-
6 prdorimi i radiotele#izionit n fa#or t $rupe#e sociale t #e+anta'
*drsa fazat e msiprme ishin karakteristika t shtete#e m t zh#illuara t Europs
mund t themi q shtetet e tjera kaluan n fazat e mposhtme)
liberalizimi i mjete#e t komunikimit me kabll dhe me eter-
liberalizimi n ni#el lokal i radiofonis-
liberalizimi n ni#el lokal i rrjete#e tele#izi#e me kabll
liberalizimi n ni#el kombtar i radios dhe tele#izionit'
E#identohen tashm iniciati#a pri#ate t pri#uara n$a qllime fitimi ;p'sh n 0el$jik%
"#icr% Suedi% *or#e$ji% @oland< ose shoqri tre$tare t #rteta;3n$li% Cranc%
7jermani% Spanj<' (to iniciati#a i nnshtrohen kontrollit t institucione#e q
deri#ojn apo #aren n$a qe#eria apo q funksionojn si or$ane t pa#arura'
Disiplinat anti6trust mbi bazn e direkti#a#e komunitare parashikojn
0"
)
prcaktimin normati# t ni#elit maksimal t prqndrimit-
paracaktimi i nj sr det&rimesh pr transparenc-
#nia e reklama#e nn kontroll t $rupe#e sociale apo t siprmarrjeje#e q
#eprojn n fushn e teleradiodifuzionit'
".0./. Prof!,io'i i =a<!*ari* m!, )o<i*+, ,+ )rof!,io'i,*i* -5! )%'+marr+,i*
Duke ju rikth&er mendimit t autorit italian 7arrone n raport me lirin e sht&pit
kuptojm se ai bn nj dallim t qart mes ushtrimit t liris s sht&pit n$a ana e nj
personi t zakonshm dhe ushtrimit t saj n$a nj person i kualifikuar si $azetar% i cili
e ushtron lirin e sht&pit me cilsin e nj profesionisti' * 4tali k& profesion
rre$ullohet li$jrisht q n #itin 1D22- nprmjet tij #endosen disa det&rime pr
$azetart si) nnshtrimi i $azetarit italian ndaj nj pro#imi kombtar pr tu re$jistruar
n re$jistrin e urdhrit profesional- klasifikimi n kto lista sipas tipit t akti#itetit
duke e#identuar shumllojshmrin e fi$urs s $azetarit
0.
' E njjta $j mund t
thuhet edhe pr det&rimin e $azetar#e n Spanj pr t mbajtur diplomn e njrs
prej shkolla#e t $azetaris' /len t theksohet se konkretizohet modeli or$anizati# i
urdhrit t $azetaris' (jo shoqrohet me dhnjen e konceptit t akti#itetit t $azetarit
i cili% duke iu nnshtruar parime#e t profesionit t lir% sht $arant n raport me
0"
GARRONE B.G., Appunt d drtto pubbco de nformazone e dea comunncazone, |ustutam
?olimos% Torino% 1DDA% fq' 8A'
0.
,o at&% fq' 12'
2
lirin e ndr$je$jes s $azetarit' 7azetari% q sht inicuesi i informacionit% por jo
mbajtsi i #etm i tij% ndodhet n nj pozicion t d&fisht dhe problematik' 5iria e tij
shpesh mund t rrezikoj t ndeshet me objekti#at e siprmarrjes ku ai ushtron
profesionin' (shtu q ai ka nj status t d&fisht) $azetari si profesionist% q i
nnshtrohet rre$ulla#e q imponon komuniteti i or$anizuar i $azetar#e dhe $azetari
si i punsuar q #aret n$a siprmarrja'
,r kt ars&e% n shum li$je parashikohet q botuesi duhet t publikoj marr#eshjet
e bra me drejtuesit q jan pr$je$js% n lidhje me linjn editoriale t $azets dhe t
informoj paraprakisht redaktuesit- prfshirja e sindikata#e t $azetar#e n hartimin
e politika#e t siprmarrjes editoriale- shpallja n$a drejtuesi i pro$ramit editorial q
shrben pr ta ruajtur autonomin e $azets n$a botuesi' (a pasur diskutime q
rrjedhin n$a prpjek|et pr t shptuar varss s #eprimtaris s $azets
n$a
financuesi' (& debat u zh#illua edhe me miratimin e li$jit francez ku prmes
ndr&shime#e kushtetuese parashikohet rezer#a li$jore pr t caktuar rre$ullat mbi
rn, purazmn dhe pavarsn e medave
0/
' 0elle su$jeron se do t ishte m i
prshtatshm prdorimi i konceptt autonom, sepse ra e medave nuk mund
t jet absolute dhe $jith+ka #aret n$a mn&ra si rre$ullohet dhe funksionon ajo'
".1. Ko'&$%<io'!
Referuar trajtimit t paraqitur n kt kre% dshirojm t e#identojm disa konkluzione
q besojm se paraqesin interes)
Shoqra |on shfaqet s n| shoqr e nformacont ku e dre|ta
e komunikimit merr #emendje t #e+ant si dhe shfaqet si nj e drejt q ka n
themel informimin' E#identojm se informacioni sht faktor determinant pr
zh#illimin ekonomik dhe formimin e opinionit publik q ndikon dukshm n
#endimarrjet politike% t cilat reflektohen edhe n nj shumllojshmri
ndikimesh sociale'
"h#illimi i teknolo$ji#e t komunikimit jep mundsi pr forma t ndr&shme t
komunikimit t cilat prmbajn n #ete#ete d& komponent) kompon e nt i n
teknolo $ ji k dhe kompo n e nt i n e ti k' (jo dikotomi ka $jetur trajtim t ndr&shm
duke alternuar qndrimet q i trajtojn ato si faktor autonom dhe t palidhur
n mn&r t drejtprdrejt me trajtimin si faktor q kondicionojn njsoj
njri6tjetrin' Pyet|a q u prpoqm ti japim pr$ji$je ka t bj me
raportin
mes t&re dhe prcaktimin e pozita#e dominuese' Tendenca e mendimit juridik%
por jo #etm% sht t shman$ elementet ne$ati#e q mund t shoqrojn
procesin e zh#illimit t teknolo$jis q konkretizohet n) $arantimin e
indi#id#e n$a abuzimi i mjete#e t komunikimit dhe mbrojtjen e sfers
pri#ate- domosdoshmrin e nj re$jimi juridik pr t disiplinuar prodhimin%
mbledhjen% klasifikimin% prdorimin dhe komunikimin e informacionit'
.endimi filozofik dhe juridik ka e#oluar #azhdimisht dhnjen e nj koncepti
mbi lirine e informimit' E trajtuar si nj element i liris s shprehjes i jepet
rndsi ndikimit q ajo ka n formimin e personalitetit dhe realizimit
1!
(ushtetuta e Crancs shkputur n$a
21
shpirtror dhe intelektual t indi#idit' .und t themi q k& e#oluim i ide#e
filozofike formalizohet n nj sr aktesh ndrkombtare ku fillimisht liria e
informimit trajtohet edhe juridikidht si element i liris s shprehjes dhe $jen
mbrojtjen nprmjet saj'
E trajtuar si element prbrs i liris s shprehjes dhe duke e par kt t
fundit si t drejt ne$ati#e q krkon thjesht mosndrh&rjen e shtetit% doktrina
dhe jurisprudenca pr t drejtn pr informim ka shkuar prtej ksaj% duke u
trajtuar si nj e drejt karakteristike pr qe#erisjet demokratike ku qartsia dhe
transparenca sundojn'
E drejta pr informim tashm mund t themi q nnkupton si lirin pr t
dhn informacion% ashtu edhe lirin pr t marr informacion' .n&ra e par
e t kuptuarit t ksaj t drejte qndron n themel t liris s media#e dhe
mbron jo #etm t drejtn pr informim t $azetarit apo redaktor#e pr$je$js
pr informacionet q prcillen por edhe t burime#e t informacionit' .n&ra
e d&t e t kuptuarit mbron t drejtn e publikut pr t marr informacion' (&
konceptim ka e#oluar n$a pohimi se publiku ka t drejt t marr
informacionin q u ser#iret tek parimi se publiku ka t drejt ta krkoj #et
informacionin dhe kjo konkludoi me t drejtn pr akses n dokumentet
z&rtare'
3jo q shihet qart n trajtimin e msiprm mbi lirin e sht&pit dhe t
radiotele#izionit sht fakti se ato shkojn paralelisht me t drejtn pr
informim% pikrisht sepse jan mjetet kr&esore pr realizimin e saj' .e$jithat%
liria e sht&pit dhe e radiotele#izionit $jithnj e m shum po i nnshtrohen
rre$ullimit li$jor si t drejta themelore t njeriut dhe rre$ulla#e t konkurencs
q i sheh ato thjesht si siprmarrje' Eksperienca ofron modele t ndr&shme t
rre$ullimit li$jor ku prplasen n etapa t ndr&shme tendenca pr #endosjen e
monopolit publik me $rshetimin e sistemit pri#at6publik'
,araqet interes% mendojm% e#identimi i nj realiteti tashm n disa #ende% t
cilat kan prcaktuar nj status t $azetarit% q nuk sht i thjesht pr tu
$zuar' 7azetari ndodhet n nj d&zim t prditshm- si profesionist q zbaton
disa parime t rndsishme pr nj informim korrekt t publikut dhe si
punmarrs tek botuesi% q tenton t ndikoj dhe ka mundsi reale t ndikoj
n politikn editoriale t sht&pit'
22
KREU .
RRE>ULLIMI KUSHTETUES DHE LI>JOR I S DREJTS
PR INFORMIM N REPUBLIKN E SHQIPRIS
* rru$n e $jat e t #shtir t tranzicionit Shqipria ka ndrmarr an$azhime t
mdha% q rrjedhin n$a antarsimi tashm n or$anizmat ndrkombtar dhe n$a
sfidat e inte$rimit q s&non t realizoj' Shqipria sht antare e >(06s dhe ka
nnshkruar si Deklaratn Uni#ersale t t Drejta#e t *jeriut% ashtu edhe ,aktin e t
Drejta#e ?i#ile dhe ,olitike% $j q sjell edhe det&rimin pr t respektuar ndr t tjera
principin e liris s informimit' ,o kshtu% si antare e (shillit t Europs ajo ka
nnshkruar dhe ratifikuar (on#entn Europiane t t Drejta#e t *jeriut dhe q&tetart
e sa| mund t dre|tohen G|ykats Europiane t t Drejta#e t *jeriut pr t mbrojtur
t
drejtat e parashikuara n$a kjo (on#ent' @&rja n fuqi e .arr#eshjes s Stabilizim
3sociimit ka #endosur det&rime t reja pr Shqiprin% t cilat krkojn fuqishm
amendime li$jore' (& proces sht shoqruar edhe me det&rimin pr t prafruar
le$jislacionin e brendshm me prmbajtjen e t&re'
,rtej nj qasjeje t till ndaj akte#e ndrkombtare% krkohet q liria e informimit t
$jej mbrojtje n$a le$jislacioni i brendshm' =sht e rndsshme q qytetart t
|epet si$uria juridike pr mundsin e mbrojtjes s t drejta#e dhe liri#e themelore% $j
q shpesh mund t jet nj sfid e #rtet% pasi ai mund t $jendet mes mundsis pr
t mbrojtur t drejtat pran institucione#e ndrkombtare dhe pasi$uris q kt mund
ta realizoj prmes procedura#e li$jore t brendshme'
@api i par sht q kjo liri t parashikohet si nj e drejt themelore n (ushtetutn e
nj #endi' (ushtetuta% duke qen igji themeor i nj shteti, parashikon parimet m t
rndsishme% t pr$jithshme pa e rre$ulluar me hollsi kt t drejt' * fakt% m pas
ne#ojiten procedura t qarta dhe efi+ente pr realizimin dhe mbrojtjen e s drejts pr
informim' *punsi pr$je$js duhet t dij si do t pro+edoj me krkesat-
respektimi i liris s informimit ka ne#oj edhe pr institucione mbikq&rse e $arante
t s drejts- qimi dhe prjashtimet nga iria e informimit t jen t prcaktuara
qart dhe n mn&ra t hollsishme' (jo sht ars&eja q duhet nj li$j i #e+ant i cili
$aranton t $jitha aspektet e siprprmendura t liris s informimit'
..". Rr!=%$$imi &%,5*!*%!, i ,+ -r!*+, )+r i'formim.
..".". E -r!*a )+r i'formim ,i '+ ! -r!*+ *5!m!$or! ! '!ri%*'
Duke e par (ushtetutn si li$jin themelor t nj shteti% por edhe si nj marr#eshje
mes qytetarve dhe pushtetarve
00
kupto|m natyrshm se (ushtetuta ka pr
qllim t $arantoj lirit dhe t drejtat themelore t shtetas#e si dhe nj qe#erisje t
dobishme pr shoqrn
01
'
00
(ushtetuta sht nj akt% kuptimi i s cils n prkufzmet e ndryshme dhet me raportet e saj
me shtetin, me sistemin igjor, me shtetasit&. Pr m tepr shih2 OMARI L., ANASTASI A., E
dre|ta kushtetuese% 0otimet 30?% Tiran 21% fq' 2!'
01
(t kuptim t kushtetuts t mbshtetur n rndsin e kodifikimit t t drejta#e themelore t njeriut
n kushtetuta e $jejm tek) GARDINI G., Regoe de nformazone6 ,rincipi $iuridici%
strumenti% cas, Pearson Parava, Bruno Mondador, S.p.A, 2009, fq 4, -5! tek) "373*H>R4 :@'%
3*3ST3S4 3'% L3*4 E'% Shteti i s drejts n (ushtetutn e Republiks s Shqipris% 3delprint%
Tiran 211%
2!
Duke pasur t njjtn qasje% (ushtetuta e Republiks s Shqipris
02
ka prcaktuar
rndsin e madhe q kan t drejtat t ciat !do individ, shqiptar ose i huaj, gzon
ndaj ndrh)rjes s shtetit n jetn e tij, dhe i trajton kufizimet mbi tagrat e shtetit si
nj eement thebsor t demokracive kushtetuese
03
' 3utor t ndr&shm flasin pr nj
$lobalizim t sisteme#e li$jore% proces q mbart n #et#ete t mira dhe t kqija% por
ku qartas mund t pohojm se ka krijuar mundsin pr krijimin e standarte#e li$jore
t prbashkta pr mbrojtjen e t drejta#e t njeriut
04
' Duke i qndruar besnike ksaj
ideje% (ushtetuta ka prcaktuar se respektimi i dinjitet t njeriut% t drejta#e dhe liri#e
t tij sht ndr parimet q prb|n bazn e kt| shtet dhe shtet sht detyruar
t respektoj dhe shpesh edhe t marr masa pr zbatimin e t&re' (jo sht ars&eja q
pjesn e d&t (ushtetuta jon ia kushton t drejta#e dhe liri#e themelore t njeriut'
Duhet thn se (ushtetuta e Republiks s Shqipris parashikon t drejtn pr
informim si e drejt dhe liri themelore e njeriut' ,or% n #azhdim e shtrin mbrojtjen e
ksaj t drejte edhe n pjes t tjera q kan t bjn me rre$ullimin li$jor t
funksionimit t or$ane#e t pushtetit shtetror% si dhe n disa dispozita t tjera n t
cilat e drejta pr informim paraqitet si nj element t rndsishm pr t realizuar
ushtrimin e t drejta#e t tjera themelore t njeriut'
Rre$ullimi kushtetues i s drejts pr informim parashikohet n nenin 2!% sipas t cilit)
1' E drejta e informimit sht e $arantuar'
2' (ushdo ka t drejt% n prputhje me li$jin% t marr informacion pr
#eprimtarin e or$ane#e shtetrore% si dhe t persona#e q ushtrojn funksione
shtetrore'
!' (ujtdo i jepet mundsia t ndjek mbledhjet e or$ane#e t z$jedhura
kolekti#e'
1' * pikn 1 parashikohet nj parim i pr$jithshm i s drejts pr informim' Duke
patur n| karakter dekaratv, a garanton t dre|tn e prg|thshme t ku|tdo pr
tu informuar% e cila e nnkupton at si nj t drejt ne$ati#e q duhet ushtruar pa
ndrh&rjen e autoritete#e publike'
2' *drsa bhet $arantimi kushtetues i s drejts pr informim% n pikn 2 mund t
themi se parashikohet rezerva igjore% pr ta rre$ulluar m tej me li$j t posa+m t
drejtn pr t krkuar informacion z&rtar pr or$anet shtetrore ose pr personat q
ushtrojn funksione t tilla' (jo dispozit nuk ka br #etm nj mbrojtje t
pr$jithshme t s drejts pr informim pr +shtje t interesit t pr$jithshm publik%
por e ka specifikuar si nj t drejt m #ete t drejtn pr t krkuar dhe pr t marr
informacion z&rtar n$a or$anet shtetrore ose funksionart e t&re'
fq 11'
02
(ushtetuta sht miratuar n$a (u#endi me li$jin A119% dat 21'1'1DDA% ka h&r n fuqi me shpalljen
prej ,residentit t Republiks me dekretin nr'228% dat 2A'11'1DDA% ndr&shuar me 5i$jin nr' D892%
date 1!' 1' 29 si dhe 5i$jin nr' DD1% date 21' 1' 2A'
03
(ushtetuta dhe materiale shpje$uese% dhjetor 1DDA% fq' 1'
04
Shih) 03550M .'% ?omparati#e #ieJ of administrati# laJ issues% 3lbdesi$n ,rintin$ @ouse% Tiran
21% fq 1!61A'
21
!' * thellim t mbrojtjes t s drejts pr informim% (ushtetuta e ka trajtuar at si nj
element t rndsishm pr t realizuar nj qe#erisje sa m t hapur dhe transparente'
(t qllim s&non t $arantoj pika ! e nenit 2! t (ushtetuts% q parashikon t
drejtn e kujtdo pr t ndjekur mbledhjet e or$ane#e t z$jedhura kolekti#e' Duhet
thn se kjo pik mund t analizohet edhe e $rshetuar me dispozita t tjera t
(ushtetuts% q ndonse nuk e rre$ullojn n mn&r t drejtprdrejt lirin e
informimit% e prmbajn at si nj element t rndsishm dhe transparencn si nj
parim t #e+ant n punn e or$ane#e% #eprimtarin e t cila#e kto dispozita
kushtetuese rre$ullojn'
,r#e+ nenit 2!% t drejtn pr informim e $jejm t $arantuar dhe n nenin 28% n t
cilin $jen mbrojtje e drejta e do person pr informim pr gjendjen e mjedisit dhe
mbrojtjen e tij' (a autor q mendojn se #gjeneza e saj idhet me gj)smn e d)t t
shekuit t 34,t dhe i prgjigjet nevojs pr ndrgjegjsim pr t penguar
shkatrrimin e ekosistemit ton t krcnuar seriozisht nga shkatrrimi potencia i
civiizimit modern&
06
' Duke #lersuar rndsin e akte#e ndrkombtare n mbrojtjen
e mjedisit mund t themi se shteti shqiptar ka ndjekur prafrimin me standartet q kto
akte ofrojn
17
' E drejta pr mbrojtjen e mjedisit bn pjes n t ashtquajturn
$jenerat e tret e t drejta#e t njeriut% t cilat po njohin sot nj #mendje t #e+ant
n #eprimtarin e or$anizata#e t ndr&shme ndrkombtare% pr rolin q ai ka edhe pr
si$urimin dhe mbrojtjen e t drejta#e t tjera themelore pr nj qnie njerzore
1"
'
(ushtetuta n nenin 2A t saj i ka dhn nj #end t rndsishm t drejts pr
informim% me qmn q ndvdt t sgurohet n| mbro|t|e sa m efektve n
n| proces penal' 3jo parashikon shprehimisht se kujtdo t ciit i hiqet iria, ka t
drejt t njoftohet menjher n gjuhn q ai kupton, pr shkaqet e ksaj mase, si dhe
pr akuzn q i bhet' ,ersoni% t cilit i sht hequr liria% duhet t njoftohet se
nuk ka asnj det&rim t bj ndonj deklarat dhe ka t drejt t komunikoj
menjher me a#okatin% si dhe t |epet mundsa pr reazmn e t dre|tave t t|
;neni 2A% ,jesa 44% (apitulli 44< (& rre$ullim #azhdon edhe me nenin !1Ka% i c
thekson se gjat procesit pena kushdo ka t drejt t vihet n dijeni menjher
dhe hosisht pr
akuzn q i bhet, pr t drejtat e tij si dhe t-i krijohet mundsia pr t njoftuar
famijen ose t afrmit e tij. .brojtja e s drejts s informimit n procesin penal
apo ci#il $jen rre$ullim m t hollsishm n (odin e ,rocedurs ,enale dhe (odin e
,rocedurs ?i#ie (kto s|an objekt i ksaj teme<'
'i e rreguon +ushtetuta shqiptare t drejtn e informimit gjat veprimtaris s
organeve t pushtetit shtetror, ve!anrisht at)re kushtetuese5
E drejta pr informim% prsa i takon #eprimtaris s (u#endit% duhet par n d&
aspekte)
06
Shih) ?UT3*D3 5 0' Tek) ?omparati#e #ieJ of administrati# laJ issues% 3lbdesi$n ,rintin$ house%
Tiran 21% fq !2!'
17
Shqipria ka nnshkruar (on#entn e 3arhus6 it ;?on#ention on 3ccess to 4nformation ,ublic
,articipation in Decision6 .akin$ and Hustice in En#ironmental .atters<
1"
. tepr pr kate$orizimin e $jenerata#e t t drejta#e mund $jeni tek) GARDINI G., Regoe de
nformazone6 Prncp gurdc, strument, cas, Pearson Parava, Bruno Mondador, S.p.A, 2009,
fq.
A'
22
a' E dre|ta e pubkut pr tu nformuar mb veprmtarn e
nsttucont
li$j#ns'
b' E dre|ta e Kuvendt pr tu nformuar mb veprmtarn e
ekzekutvt,
t ciln e realizon nprmjet interpelanca#e dhe seanca#e d$jimore'
a. (ushtetuta e sheh t drejtn pr informim si nj element t rndsishm n
#eprimtarin e or$anit li$j#ns% (u#endit' * nenin 9D parashikon se #Mbedhjet e
+uvendit bhen t hapura& duke njohur e $arantuar t drejtn e publikut pr tu
informuar mbi #eprimtarin e institucionit li$j#ns dhe duke #endosur mbi baza
kushtetuese parimin e transparencs' Duke qen se sht e rndsishme q q&tetart t
njihen me #eprimtarin ;mbledhjet< e or$ane#e t z$jedhura kolekti#e% li$ji themelor e
parashikon kt pr (u#endin duke mbshtetur nj ide tashm t konsoliduar se
egjisativi ashtu edhe qeveria kan nevoj q t funksionojn duke u mbshtetur n
nj miratim pubik
1.
'
Duhet thn se transparenca le$jislati#e nuk ka pasur nj #mendje t #e+ant deri n$a
fundi i #ite#e 86t' 4nciatia#at e para pr t si$uruar kt $aranci lidhen me
an$azhimin politik t >r$anizats s Si$urimit dhe 0ashkpunimit Europian duke
marr prsipr q eg|sacon do t hartohet dhe mratohet s rezutat i nj procesi
t hapur q reflekton #ullnetin e njerz#e si drejtprsdrejti ashtu edhe nprmjet
prfaqsuesve t tyre t zg|edhur
1/
' =sht e rndsishme q q&tetart t din se kujt
ia kan dhn #otn% si prfaqsohen n$a t z$jedhurit% si arrihen z$jidhjet politike q
#endosin pr t ardhmen e z$jedhs#e' ,or duhet thn se (ushtetuta #endos nj
balanc mes $zimit t ksaj t drejt dhe prjashtimit prej saj' *eni 2D n pikn 2%
#endos kufizimin e s drejts s msiprme% si nj prjashtim% duke parashikuar se
#kto mbedhje mund t bhen me d)er t mb)ura kur e krkon Presidenti,
+r)eministri ose /60 e deputetve, dhe kan votuar pro shumica e t gjith antarve
t +uvendit&'
;. *eni A% pika 1 e (ushtetuts s Republiks s Shqipris% parashikon q
Kryemnstr dhe do antar i (shillit t .inistra#e, sht detyruar tu
prg|g|et nterpeancave dhe pyet|eve t deputetve brenda tr |avve. /len t
prmendet se Kushtetuta nuk e ka rreguuar t dre|tn e pubkut pr tu nformuar
pr veprmtarn e (shillit t .inistra#e% n t njjtn mn&r si pr (u#endin'
Duhet thn se ktu
kemi nj prjashtim n$a rre$ulli i pr$jithshm% q #endos ajo n nenin 2!% pika !' *
nenin 1% pika !% q rre$ullon or$anin kushtetues t (shillit t .inistra#e%
parashikohet shprehimisht se mbedh|et e Ksht t Mnstrave bhen
t
mbyura
10
' * fakt% (shilli i .inistra#e sht nj or$an kole$jal% jo i z$jedhur%
$j
q shman$ pr mendimin ton det&rimet q rrjedhin n$a neni 2!% pika ! e (ushtetuts'
*$a ana tjetr% (shilli i .inistra#e n #eprimtarin e tij karakterizohet n$a nj nat&r
operati#e dhe shpesh konfidenciale e puns% prandaj nse do t parashikohej ndr&she%
ai do t pen$ohej n realizimin e funksione#e t tij'
1.
,r m tepr shih) Eendra e e Studime#e ,arlamentare% Transparenca dhe pjesmarrja e publikut n
procesin le$jislati#% Tiran 22% fq !69'
1/
Dokumenti i .osks 1DD1% pr m tepr shih) 0ER0ER4 S'% Eendra e e Studime#e ,arlamentare%
Transparenca dhe pjesmarrja e publikut n procesin le$jislati#% Tiran 22% fq' !16 !2'
10
,jes /% *eni 1% pika ! e (ushtetuts s RS@'
28
*eni A% n pikn ! t tij% e z$jeron rrethin e or$ane#e t administrats publike mbi t
cilt bie det&rimi pr t informuar li$j#nsit% duke prfshir dhe drejtuesit e
institucione#e shtetrore' 7jithashtu (ushtetuta i njeh (u#endit t drejtn t
informohet edhe n lidhje me #eprimtarin e institucione#e t tjera kushtetuese si
3#okati i ,opullit;neni 8!<% apo (ontrolli i 5art i Shtetit;neni 181< (& standard q
parashikohet n$a (ushtetuta si$uron $arantimin e s drejts pr informim t opozits
parlamentare% duke i dhn mundsin asaj t luaj rolin e saj politik t kontrollit t
maIhorancs politike'
*drsa prsa i prket det&rimit apo jo t or$ane#e t z$jedhura t qe#erisjes #endore
q t zh#illojn mbledhje t hapura% nuk sht parashikuar ndonj rre$ullim
kushtetues specifik% por mund t mbshtetet n parimin e parashikuar n$a neni 2!K!'
3spektet financiare t #eprimtaris s shtetit duhet t jen transparente dhe t hapura
pr publikun' (jo sht ars&eja q (ushtetuta e ka parashikuar shprehimisht nj parim
t t. Pr ta sqaruar, do t do|a t dre|tohesha d& nene#e t saj) S pari% neni
129% pika 1% q rre$ullon financat publike% i cili parashikon det&rimin e or$ane#e
shtetrore dhe #endore q t bjn publike t ardhurat dhe shpenzimet' *donse
indirekt% (ushtetuta mundson brjen publike t financa#e publike edhe n dispozita
q rre$ullojn or$anin kushtetues t (ontrollit t 5art t Shtetit' * nenin 181% pika
1'a
parashikohet det&rimi q k& or$an i pa#arur ka pr paraqitjen n (u#end t nj raporti
mbi zbatimin e buIhetit t shtetit dhe pr dhnien e nj informacioni mbi rezultatet e
kontrolle#e sa her q krkohet n$a (u#endi' .e$jithse (ushtetuta nuk sht
shprehur% Rre$ullorja e (u#endit prcakton se #seancat penare pr diskutimin e
bu7hetit jan det)rimisht t hapura pr pubikun&'
(ushtetuta i jep rndsi t drejts pr informim edhe prsa i takon krijimit t
le$jislacionit' E drejta pr informim z$jerohet m shum me parashikimin kushtetutes
se li$jet duhet t botohen n Cletoren "&rtare
11
dhe k& sht nj kusht pr h&rjen n
fuqi t tij' (ushtetuta% ndonse prmban edhe rastet e masa#e t jashtzakonshme dhe
ne#ojs ur$jente ;kur me shumicn e t $jith antar#e (u#endi #endos dhe
,residenti i Republiks i jep plqimin< si rrjedhoj e t cila#e li$ji h&n n fuqi
menjher% prsri e trajton t drejtn pr informim si nj det&rim n$a i cili kto
nsttucone s mund t shman$en' ,rjashtimi i msiprm n$a det&rimi q sjell neni
A1% pika !
12
% n fakt kushtzohet n$a det&rimi% q li$ji t njoftohet publikisht' (&
sht edhe qndrimi i 7j&kats (ushtetuese
13
ku a|o arsyeton se ...njoftimi pubik
i aktit normativ me fuqin e igjit sht det)rim kushtetues pr organin q e n7jerr
at.
Megjithat,brja pubike e kt)re akteve nuk ka si domosdoshmri botimin n
Fetoren 8)rtare, +shii i Ministrave pr kt qim mund t prdor, n funksion t
kohs q ka n dispozicion, krahas botimit n Fetoren 8)rtare dhe komunikimin
11
Nen 84, pka 3, parashkon se Lg| hyn n fuq me kamn e |o m pak se 15 dtve nga botm
n
Fetoren
Zyrtare.
12
respektimi i afatit 12 ditor n$a botimi n Cletoren "&rtare
13
7j&kata (ushtetuese e RS@6s u parashikua s pari n 5D(( t 2D'1'1DD2 dhe pastaj n
(ushtetutn e RS@6s t vtt 1998 dhe n g|n organk t dats 10.02.2000 Pr organzmn
dhe funksonmn e G|ykats Kushtetuese.
29
z)rtar me mjete t tjera t prshtatshme, njoftimin me an t mediave apo me mjete t
tjera si kjo
14
'
Duhet thn se transparenca n #eprimet e or$ane#e shtetrore prfshin edhe at t
$j&qsorit' (ushtetuta nuk i sht shman$ur parashikimit t ktij parimi% por e ka
rre$ulluar at shprehimisht dhe jo #etm n nj dispozit' (jo sht realizuar duke
$rshetuar d& nene t (ushtetuts s RS@6s' S pari% n nenin 12 (ushtetuta i jep t
drejtn +do indi#idi q t mbroj lirit dhe interesat e tij kushtetuese n nj $j&kim t
drejt dhe pubik brenda nj afati t ars&eshm n$a nj $j&kat e pa#arur dhe e
paanshme e caktuar me li$j' ,or% (ushtetuta e specifikon det&rimin pr transparenc
n #eprimtarin e $j&qsorit edhe n nenin 118% pika 2% kur thot se #vendimet
gj)qsore shpaen pubikisht n !do rast&' ,ra edhe n rastet kur seancat $j&qsore
pr shkaqe t li$jshme nuk mund t bhen publike% #endimi $j&qsor duhet t bhet i
njohur publikisht'
.."... Para,5i&imi &%,5*!*%!, i &%fi<im!#! *+ ,+ -r!*+, )+r i'formim
(ushtetuta prmban nj dispozit t #e+ant ;neni 19<% q parashikon rre$ullimin pr
kufizimet e t $jitha t drejta#e dhe liri#e themelore% prfshir edhe t drejtn pr
informim' (onkretisht neni 19 parashikon se)
1' (ufizime t t drejta#e dhe liri#e t parashikuara n kt (ushtetut mund
t #endosen #etm me li$j% pr interes publik ose pr mbrojtjen e t drejta#e t t
tjer#e' (ufizimi duhet t jet n prpjestim me $jendjen q e ka diktuar at'
2' (to kufizime nuk mund t cnojn thelbin e liri#e dhe t t drejta#e dhe n
asnj rast nuk mund t tejkalojn kufizimet e parashikuara n (on#entn Europiane
pr t Drejtat e *jeriut'
(& nen% duke prcaktuar rastet dhe kushtet kur mund t kufizohen t drejtat dhe lirit
themelore% n fakt prforcon $arantimin kushtetues t kt&re t drejta#e% duke
shman$ur kufizimet arbitrare t t&re' (shtu neni 19 ka prcaktuar se kushtet pr
kufizimin e t drejta#e jan)
Kufzm duhet t |et i parashikuar n$a li$ji'
Kufzm duhet t vendoset pr mbro|t|en e t dre|tave t t t|erve.
Duhet thn se n kt nen bhet i qart fakti se (on#enta Europiane e t Drejta#e t
*jeriut sht pjes e sistemit ton t brendshm% prsa i prket mbrojtjes s t drejta#e
dhe liri#e themelore' 3jo trajtohet si kufiri minimal i mbrojtjes% por prsa i prket
kufizime#e% ajo prbn kufirin maksimal t kufizime#e q mund t #endos shteti'
7jithashtu n nenin 19% para$rafi 2% n baz t kufizime#e duhet t jet parimi i
proporcionalitetit% q do t thot se kufizimet jo #etm duhet t bhen n prputhje me
nj qllim t li$jshm% por duhet br nj balancim midis ne#ojs s domosdoshme t
nj shoqrie demokratike n #endosjen e kufizimit dhe interesit t indi#idit pr
ushtrimin e s drejts'
,arimi i proporcionalitetit krkon q)
14
/endimi i 7H( *r' 21K28% cit' n$a "373*H>R4 :@'% 3*3ST3S4 3'% L3*4 E'% Shteti i s drejts
n (ushtetutn e Republiks s Shqipris% 3delprint% Tiran 211% fq 11A'
2A
(ufizimi duhet t jet n prputhje me $jendjen q e ka diktuar at'
(ufizimi nuk duhet t cnoj thelbin e liri#e dhe t drejta#e'
(ufizimi n asnj rast nuk duhet t tejkaloj kufizimet e parashikuara
n (on#entn Europiane t t Drejta#e t *jeriut'
(ushti i par% parashikimi me li$j i kufizimit sht i domosdoshm dhe konkuron me
d& kushtet e tjera' 7j&kata (ushtetuese ka theksuar kt kriter t domosdoshm pr t
pasur nj kufizim t li$jshm t liri#e dhe t drejta#e t njeriut% duke ars&etuar se
aktet nnli$jore nuk mund t cnojn kto t drejta' (& qndrim pasq&rohet n
ar$umentimin e 7j&kats (ushtetuese se ...rreguimi i parashikuar n nenin /9
pr
kufizimin e irive dhe t drejtave vetm me igj, ka t bj edhe me prcaktimin e
kompetencs s nj organi konkret q n kt rast sht +uvendi. (j shprehje e ti
t referon n kompetencn e organit igjvns dhe n7jerrja e akteve t tjera pr t
rreguuar marrdhnje t tia, cnon kompetencat e ktij organi
2D
' *drsa kriteret
jan t domosdoshme dhe njkohsisht t zbatueshme sa her q #endoset nj
kufizim'
(ufizimet e t drejta#e prmes li$jit duhet t mbajn paras&sh si t rndsishm edhe
qllimin q ka pas li$j#nsi' (onkretisht% g|vns ka treguar ku|des n
balancimin sa m t drejt t s drejts themelore t informimit dhe t det&rimit pr
respektimin e jets pri#ate''' Det&rimi pr deklarimin e t ardhura#e dhe pasuris
personale% si dhe mundsia e publikimit t t&re nuk s&nojn dmtimin e subjekte#e
deklaruese% por nj kontroll m ri$oroz ndaj pasurimit dhe raporte#e t t&re financiare
me t tret...
27
'
*j kufizim tjetr parashikohet n$a (ushtetuta prsa i prket subjekte#e q $zojn t
drejtat dhe lirit themelore' Duke konsideruar se subjekte t s drejts dhe t liri#e
themelore jan shtetasit shqiptar% si dhe t huajt a personat pa shtetsi n territorin e
Republiks s Shqipris% (ushtetuta njeh edhe prjashtime n rastet kur #et ajo e
lidh n mn&r t posa+me me shtetsin shqiptare ushtrimin e s drejts dhe liri#e t
caktuara' * kt knd#shtrim duhet thn se e drejta pr informim sht nj e drejt
q e $zon jo #etm indi#idi% por edhe $rupe indi#idsh t or$anizuar n $rupime
politike% ekonomike e sociale' Duke u bazuar n kt ide% (ushtetuta ka parashikuar
se t drejtat dhe det&rimet e parashikuara n (ushtetut #lejn edhe pr personat
juridik% aq sa prputhen me qllimet e pr$jithshm t kt&re persona#e dhe me
thelbin e kt&re t drejta#e% liri#e dhe det&rime#e;neni 18<' Si+ e kemi theksuar e
drejta pr informim u jep mundsin dhe u $aranton edhe ushtrimin e t drejta#e t
tjera ekonomike% politike a sociale'
Theksojm se edhe pse rre$ullohet n nj dispozit t #e+ant liria e informimit%
prsri (ushtetuta% duke e konsideruar lirin e shprehjes si nj liri q n themel ka
informacionin t konceptuar si ide apo opinion% q dshirojm t prcjellim tek t
tjert apo t marrim prej t&re% i l nj #end t #e+ant komponentit q lidh d& lirit%
mekanizmat% t cilat realizojn kt kalim informacioni n format q ato ekzistojn'
16
"373*H>R4 :@'% 3*3ST3S4 3'% L3*4 E'% Shteti i s drejts n (ushtetutn e Republiks s
Shqipris% 3delprint% Tiran 211% fq' 98'
8
(jo ide sht kristalizuar n) /endimin nr 18 t 7j&kats (ushtetuese t Republiks s Shqipris%
dat 11'11'21'
2D
.."./. M!&a'i<ma* &%,5*!*%!, )+r r!a$i<imi' -5! m;ro*!' ! ,+ -r!*+,
)+r i'formim.
Duhet thn se #lera e (ushtetuts n mbrojtjen e s drejts pr informim qndron jo
#etm n faktin se ajo e parashikon at shprehimisht% n mn&r t drejtprdrejt% por
edhe se ka si$uruar nprmjet dispozita#e t saj mekanizmat e ne#ojshm pr t
realizuar kt t drejt'
,r her t par n historin e s drejts kushtetuese shqiptare parashikohet nj
institucion i pa#arur e i rndsishm% si+ sht 3#okati i ,opullit' * nenin 8 sht
parashikuar shprehimisht se funksioni dhe qllimi i ktij institucioni sht mbrojtja e
t drejta#e% liri#e dhe interesa#e t li$jshme t indi#idit n$a #eprimet dhe
mos#eprimet e parre$ullta t administrats publike' =sht fakt se cnimet m t
mdha q indi#idit i bhen ndaj s drejts pr informim #ijn n$a #eprimtaria e
administrats publike' ,randaj ekzistenca e nj institucioni t till sht nj mundsi e
madhe pr $arantimin e ksaj t drejte'
(ushtetuta prcakton nat&rn e kompetencat e 3#okatit t ,opullit duke theksuar
karakterin rekomandues dhe propozues t masave q duhet t merren sa her #rehen
shkelje t t drejta#e dhe liri#e t njeriut n$a administrata publike;neni 8!<' * fakt%
3#okati i ,opullit ka t drejtn kushtetuese pr t marr +do informacion prej
administrats publike pr +shtjet q bhen objekt i shq&rtimit prej tij' *at&risht q n
kto +shtje $jen #end dhe pretendimi i subjekte#e t ndr&shme pr cnimin e liris s
t&re t informimit' (jo e drejt e 3#okatit t ,opullit pr t marr informacionin q i
ne#ojitet parashikohet n$a (ushtetuta si det&rim i or$ane#e dhe funksionar#e publik
q t paraqesn Avokatit t ,opullit t $jitha dokumentat dhe informacionet
e
krkuara prej tij;neni 8!% pika 1<' /eprimtaria e 3#okatit t ,opullit paraqitet si akti#e
dhe shum e rndsishme% jo #etm se njihet e drejta e tij pr t marr informacion
n$a or$anet e administrats publike% por edhe pr det&rimin q ka pr t br
transparente #eprimtarin e tij n or$anet li$j#nse% nprmjet nj raporti #jetor q
duhet t paraqes Kuvendt;neni 8!% pika 1<apo raporte t #e+anta pran
(omisione#e ,arlamentare'
Duke e konsideruar t drejtn e informimit si nj t drejt themelore% institucioni i
3#okatit t ,opullit n kuadr t zbatimit dhe respektimit t saj% nuk ka qndruar
#etm n pozitat e mbikq&rsit apo kujdestarit t zbatimit t li$jit' 3#okati i ,opullit
n bashkepunim me US34D% n kuadrin e projektit pr shtetin li$jor n Shqiperi ka
pregattur n| Draft me Rekomandme Pr miratimin e Rre$ullores Tip pr t
drejtn e nformmt (RTDI). Synm shte q t |epte fund praktkave te
paunkuara qe zbatohen sot n$a dhjetra or$ane te administrates publike shqiptare'
(& rekomandim i
sht dr$uar t $jitha or$ane#e t administrats publike' (& rekomandim prcakton
|o vetm konceptet e dokument zyrtar, kuzmet e s dre|ts pr nformm,
por edhe det&rimin li$jor pr krijimin e z&ra#e pr$je$jse pr informim% si dhe afatet
dhe pro+edurat pr t krkuar dhe dhn informacionin'
*$a interpretimi i nene#e 12 dhe 1!2 t (ushtetuts% konkludohet se mbrojtja e t
drejts pr informim si e drejt themelore realizohet edhe nprmjet pushtetit $j&qsor
t strukturuar n tre shkall hierarkike' Rolit shum t rndsishm t interpretimit t
le$jislacionit t brendshm i jan referuar konstitucionalistt shqiptar q shkojn
!
paralelisht me #endimet e 7j&kats Europiane t t Drejta#e t *jeriut n kt
problematik' Duke iu referuar nj situate juridike specifike ku z$jerohet baza li$jore
n t ciln $j&katsit mund t mbshteten n #eprimtarin e t&re e shohim me #ler t
sjellim n vmend|e faktn se ...sht dshmuar qart nj tendenc pr
universaizimin e s drejts, pr ndrthurjen e roit t gj)qtarit kombtar e
ndrkombtar dhe qarkuimin e jurisprudencave e doktrinave kushtetuese t vendeve
t tjera. Mendojm se kjo prbn nj nga rezutatet e pavarsis s gj)qtarve, q
mund t kaprcejn edhe kufijt e shteteve me interpretimet e t)re dhe njkohsisht,
formon nj garanci t vrtet pr t drejtat dhe irit themeore
2"
'
Duke konsideruar se t drejtat dhe lirit themelore jan s pari% t drejta kushtetuese
sht me vend t referohem pohmt se pr t garantuar eprsin e +ushtetuts
nj mjet i rndsishm sht ekzistenca e nj drejtsie kushtetuese, q bn t mundur
reaizimin e krkess q edhe shteti t-u nnshtrohet normave m t arta
2.
*j
mekanizm i rndsishm i mbrojtjes s t drejts pr informim sht edhe 7j&kata
(ushtetuese- n raport me lirin e informimit si pjes e nj katalo$u t drejtash dhe
lirish themelore kjo g|ykat ka vendosur parme t rndsshme me t cat
ka zgjeruar me fja t tjera thebin e prmbajtjes dhe fr)mn e
+ushtetuts
2/
' (ushtetuta e #itit 1DDA e kufizoi mundsin e 7j&kats
(ushtetuese pr t $j&kuar
+shtje n lidhje me t drejtat dhe lirit themelore t inicuara n$a indi#idi% duke br
hapa prapa n raport me dispozitat e 5i$jit (ushtetues
20
' ,r shkak t parashikimit
kushtetues t br n nenin 1!1% pika f% sipas t cilit ajo ka juridiksion t #endos pr
gj)kimin prfundimtar t ankesave t individve pr shkejen e t drejtave t t)re pr
nj proces t rregut igjor, pasi t jen shterruar t gjitha mjetet juridike pr
mbrojtjen e kt)re t drejtave'
Duke prcaktuar subjektet q mund ti drejtohen 7j&kats (ushtetuese ;neni 1!1<%
(ushtetuta parashikon se sht indi#idi ai q mund t pretendoj shkeljen' *se
or$ani procedues administrati# apo $j&qsor e cnon t drejtn pr informim t pal#e%
ather ai ka cnuar indirekt t drejtn pr nj pro+es t rre$ullt% duke dhn
mundsin q ndvd t dre|tohet G|ykats Kushtetuese me n| ankes% e cila
duhet t ket paras&sh edhe krkesat e tjera t ksaj norme' Duke iu rikth&er edhe nj
her institucionit t 3#okatit t ,opullit mund t themi se ai mund t jet nj
rre$ullator i rndsishm pr kufizimin e msiprm' 3i sht parashikuar shprehimisht
si subjekt i le$jitimuar pr t #n n l#izje 7j&katn (ushtetuese #etm kur
ar$umenton se +shtja lidhet me interesat e tij' 7j&kata (ushtetuese ka ar$umentuar
mbi kuptimin e konceptit nteres i t| duke e dhur me kompetencat
themeore t t|, pra me
mbrojtjen e t drejta#e dhe liri#e themelore t njeriut
21
'
Duke br dallimin mes le$jitimimit t 3#okatit t ,opullit pr t inicuar procesin e
shq&rtimit t kushtetutshmris s akte#e nnli$jore dhe kushtetutshmris s li$je#e%
2"
Shih) "37RE0E5S(N 7' Cjala prshndetse n 26#jetorin e krijimit t 7H( 4taliane% cit' n$a
Shqipris% 3delprint% Tiran 211% fq' 19!'
2.
OMARI L., ANASTASI A. E dre|ta kushtetuese, Botmet ABC, Tran 2010, fq.
406.
2/
Shqipris% 3delprint% Tiran 211% fq' 19'
20
Lg| 6561, dt 29.04.1992 Pr dsa ndryshme e potsme n g|n pr Dspoztat
Kryesore
Kushtetuese
.
21
/endimi i 7H( *r' 1DK2% Cletore "&rtare nr' 2K2'
!1
ai le$jitimohet pr t inicuar 7j&katn (ushtetuese nse n krkesn e tij $jenden t
paktn tre elemente
22
)
T jen cnuar t drejtat e lirit themelore dhe interesat le$jitim t indi#idit
n$a aktet normati#e pr t cilat krkohet shfuqizimi si antikushtetuse-
?nimi t ket qen konkret dhe t jet hetuar n$a 3#okati i ,opullit-
T ket apo t mund t ket cnim t rre$ulla#e t or$anizimit dhe
funksionimit t 3#okati i ,opullit n$a nj akt normati# pr t cilin krkohet
shfuqizimi si antikushtetues'
7j&kata ka dhn kontributin e saj edhe n prcaktimin se kush prfshihet n
subjektet q mund t adresojn ankesat pran 3#okatit t ,opullit% duke prfshir jo
#etm indi#idt% por edhe $rupet e indi#id#e% >HC6t dhe subjektet juridik pri#at'
*j mekanizm tjetr sht edhe 7j&kata Europiane e t Drejta#e t *jeriut' E
prmendim ktu sepse sht #et (ushtetuta q n prpjekjet pr t pr#etsuar
standartet europiane pr mbrojtjen e t drejta#e t njeriut% e ka parashikuar
(on#entn Europiane t t Drejta#e t *jeriut si pjes t le$jislacionit t brendshm
duke i njohur praktikisht t drejtn +do indi#idi a $rupi indi#idsh ta mbrojn lirin e
informimit edhe prmes 7j&kats Europiane t t Drejta#e t *jeriut% si$urisht pasi
jan ezauruar t $jitha shkallt e brendshme t ankimit'
.... Rr!=%$$imi m! $i= i ,+ -r!*+, )+r i'formim.
....". Rr!=%$$imi i ,+ -r!*+, )+r i'formim '+ $i=i' :P+r *+ -r!*+'
)+r i'formim )+r -o&%m!'*a* <yr*ar!:
23
.
Respektimi i t drejts pr tu informuar mbi dokumentat z&rtare ka mundsi t
prmbushet permes prcaktimit t standarte#e ndrkombtare% t cilat ndonse nuk
zbatohen totalisht n$a li$jet #endase mund t shrbejn si nj test pr ni#elin e
z$jerimit t s drejts s publikut pr informacion dhe kriter mates pr realizimin e
reforma#e n kt fush' >r$anizata 0otrore pr Shprehjen e 5ir
24
ka parashikuar
nj sr parimesh t cilat $jejn #end edhe n li$jin shqiptar q mbron t drejtn e
informimit% t cilat mund t grupo|m s m posht:
1' 4nstitucionet publike duhet t jen t det&ruara t publikojn informacionin
kr&esor- mbledhjet e t&re duhet t jen t hapura pr publikun- kto
institucione duhet t promo#ojn qe#erisjen e hapur- le$jislacioni i s drejts
pr nformm duhet t shrbe| transparencs maksimale'
2' Krkesave pr nformm duhet tu jepet pr$ji$je me shpejtsi e saktsi dhe
n
raste t #e+anta mund t ket edhe refuzime- prjashtimet duhet t jen
paraqitur qartsisht dhe hollsisht'
!' 4ndi#idt nuk duhet t frenohen n$a autoriteti publik pr t paraqitur krkesat e
t&re pr informim nprmjet kostos administrati#e'
22
Shqipris% 3delprint% Tiran 211% fq' 2!2'
23
(& li$j% me nr' A2!% u miratua m datn !'8'1DDD dhe u shpall me dekretin e ,residentit% nr'
21D% dat 11'9'1DDD'
24
(jo or$anizat njihet si 3RT4?5E 1D'
!2
1' 5i$jet q bien n kundrshtim me principin e hapjes maksimale t qe#eris
duhet t amendohen apo ribhen'
5i$ji shqiptar Pr t dre|tn e nformmt pr dokumentat zyrtare% duke tejkaluar
t kuptuarit thjesht si nj parashikim formal dhe duke pranuar se sht nj
zh#illim konceptual dhe rre$ullash praktike t parashikuara prej tij
26
% $aranton nj t
drejt t pr$jithshme t liris s informimit pr dokumentat z&rtare' 4 krijuar pr t
rre$ulluar
nj marrdhnie t caktuar ai prcakton objektin pr t cilin subjektet e s drejts pr
nformm hy|n n marrdhne |urdke dhe ku prqndrohen t dre|tat
dhe det&rimet e tyre t ndrs|eta
37
' (shtu% objekti i s drejts pr informim sht
ajo +ka neni 1 i li$jit ka prcaktuar shprehimisht #t drejtn pr informim pr
dokumentat z)rtare&' Si+ shihet% n qendr t anazs do t vhet koncept
dokument zyrtar. Prcaktm i konceptit t msiprm sht i rndsishm%
sepse na jep n mn&r t sakt informacionin q mund t jepet n$a or$anet ose
personat q kr&ejn
funksione n or$anet publike' ,rkufizimi i sakt duhet t prfshij t gjith
informacionin e dokumentuar, pavarsisht nga forma n t cin ai sht mbajtur apo
arshivuar. *isemi fillimisht me kuptimin e #dokumentt, q nnkupton nj
prezantim me shkrim% kopje% por edhe re$jistrim i cili mund t leIohet% t d$johet
apo t kuptohet n nj mn&r tjetr% por #etm n kuptimin e nj ndihme teknike
prkatse- pra% bhet fjal pr letra% shkrime a kopje% por edhe nj re$jistrim n kaset
apo n rru$ elektronike
3"
' 3jo q ka rndsi n interpretimin e li$jit sht t
kuptohet +far e bn nj dokument z&rtarB Referuar li$jit shqiptar marrim prkufzmn
se me dokument z)rtar kuptohet dokumenti i !do oji, i mbajtur nga
autoritetet pubike
3.
% prkufizim q l mundsi t konsiderojm kushtet e
domosdoshme q nj dokument t konsiderohet si i till) mbah e t n $ a nj a utor i tet
publ i k dhe #le r sohet n p rputhje me r re $ ul l a t # e + a nta% s e sht ma r r a po h a rtu a r
n $ a nj a utorit e t publ i k' Kt kuptm |ep edhe Lg| Pr arkvat% sipas t
cilit
dokumente zyrtare |an t gjitha aktet e krijuara nga autoritetet pubike,
gjat
ushtrimit t veprimtaris s t)re n funksione administrative* aktet e krijuara nga
institucionet joshtetrore si dhe subjektet juridike e fizike private, kur versohen me
rendsi historike kombtare(nen 2% pika 2< '
Sot sht z$jeruar m tej kuptimi i termnoog|s s konceptt t dokumentt
zyrtar, pr shkak t zh#illimit aktual t teknolo$jis elektronike' Tashm
informacioni mund t prcillet nprmjet rru$#e t ndr&shme) institucionet
komunikojn nprmjet e6 mail6it informacione% raportime% etj- ka det&rime q
realizohen on6line- t drejtat
mund t mbrohen nprmjet ankesa#e t realizuara edhe on6line- prokurimet publike
realizohen on6line- shrbimet e ndr&shme ofrohen on6line- t $jitha kto shoqrohen
me prpjekjet pr kompjuterizimin e t dhna#e% dokumenta#e dhe informacione#e q
nj autoritet publik zotron' (& zh#illim ndrkoh realizon shpejt dhe plotson m
mr krkesat e pubkut pr tu nformuar mb dokumentat zyrtare, duke ehtsuar
dhe
26
Konferenca kombtare e organzuar nga Avokat Poput E dre|ta e nformmt e dre|t
themeore e n|erut Tran 2003, fq. 101.
37
>.3R4 5'% ,arime dhe institucione t s drejts publike% botim 4 $jasht% Tiran 21% fq' !2A'
3"
|AUPI A., Dokument zyrtar dhe g| Nr. 8503, dat !'8'1DDD Pr t dre|tn pr tu
nformuar pr dokumentat zyrtare, Konferenca Kombtare E dre|ta e nformmt, e dre|t
themeore e n|erut, Tiran% 2!% fq' DA'
3.
5i$ji nr' A2!% !'8'1DDD % Pr t dre|tn e nformmt pr dokumentat zyrtare, nen 2,
pka b.
!!
akti#itetin e persona#e pr$je$js pr informimin pran kt&re autoritete#e publike%
por s|e dskutm prsa takon konceptmt t dokumentt zyrtar. Diskutimit
t msiprm mund t |apm prg|g|e duke u refruar edhe g|eve t t|era q na
|apn prkufzmet e tyre mb dokumentn zyrtar. ,rkufizimi i dhn n
le$jislacion pr dokumentn eektronk na referon tek !do informacion i
krijuar me #cisi dokumentare&, i drguar, i marr ose i ruajtur n form
eektronike nga nj sistem
kompjuterik apo nga nj mekanizm i ngjashm dhe q potson kushtet pr
vefshmrin, n prputhje me nenet 0 deri n : t ktij igji. Prmbajtja e dokumentit
eektronik prfshin t gjitha format e t dhnave, pasq)ruar me shkronja, numra,
simboe, z dhe imazh
9!
' /len t theksohet ktu se dokumenti elektronik nuk e
z#endson dokumentin shkresor kur le$jislacioni e parashikon shprehimisht formn
shkresore;neni 2% pika 2<'
'
* praktik konsiderimi i nj dokumenti si z&rtar t prball me disa problematika% t
cilat duhen trajtuar dhe mbajtur paras&sh' Huristi Sokol 0erberi shtron disa p&etje n
lidhje me projektli$jet e (shillit t .inistra#e q jan n proces diskutimi n
institucionet% t cilat ka n #arsi apo q akoma nuk jan miratuar n$a (shilli i
.inistra#e- kan ato cilsit e dokumentit z&rtar pr t cilat mund t ushtrohet e drejta
pr informimB Spas kt| autor ...nuk ka rregua q e ndaojn brjen pubike
t
projektigjeve dhe projektakteve normative n prgjithsi&, por #kto jan probeme
q...varen nga fr)ma dhe prqasja e qeveris ndaj transparencs dhe prfshirjes s
grupeve t interesit&
30
'
(a rndsi t mbajm paras&sh se)
1' *j re$jistrim elektronik nuk konsiderohet si dokument z&rtar i mbajtur n$a
autoritet publik% pr nj autoritet publik q ka #etm funksionet e prpunimit teknik
apo t ruajtjes'
2' 3 trajtohet si dokument z&rtar nj $rupim dokumentash t marra n$a autoriteti
publik q n termat e li$jit shihet si nj i tr% i qua|tur mba|tur nga autortet
pubk. (& dokument quhet i marr n$a autoriteti publik kur ai ka arritur n at
autoritet apo n duart e nj z&rtari kompetent n kt autoritetB
!' Domosdoshmrin e re$jistrimit
31
% q dokumenti t cilsohet si z&rtar' (tu bhen
prjashtime pr letra e mesazhe q kan t bjn me +shtjen q po shq&rtohet n$a
autoriteti publik% por theksohet se kt letr punonjsi n kt autoritet nuk e ka marr
si i till% por n nj cilsi tjetr% si analist apo politikan' * kt rast letra a mesazhi
nuk shndrrohet n dokument z&rtar' ,or% kur letra e mesazhi lidhet me #eprimtarin e
autoritetit% por i drejtohet nj punonjsi t autoritetit si t till% athere k& mesazh
duhet protokolluar dhe shndrruar n dokument z&rtar'
1' @artimi dhe prpilimi i dokumentit z&rtar n$a autoriteti publik% dhe parimisht nj
dokument sht z&rtar kur ka marr formn e tij prfundimtare' (jo do t thot se nj
dokument i hartuar n$a nj autoritet publik quhet z&rtar kur autoriteti publik e dr$on
apo e shprndan jasht tij' ,o kur dokumenti nuk shprndahetB *j ide sht se
dokumenti do t quhet z&rtar kur +shtja s cils i prket sht z$jidhur prfundimisht
n$a autoriteti- nse dokument s prket n| sht|e|e specke, quhet i till
;z&rtar< kur sht kontrolluar prfundimisht'
3/
L g | Nr. 10 273, dat 29.4.2010 Pr dokumentn eektronk, nen 3.
30
,r m tepr shih) 0ER0ER4 S'% tek) Eendra e e Studime#e ,arlamentare% Transparenca dhe
pjesmarrja e publikut n procesin le$jislati#% Tiran 22% fq' !9'
31
,rotokollimit'
or$anet e pushtetit qndror% t cilat
administrati#e-
kr&ejn kr&ejn funksione
or$anet e ente#e publike n masn
administrati#e-
q ato kr&ejn funksione
!1
,ra% ekzistenca e mundshme e nj dokumenti z&rtar shfaqet n d& drejtime)
32
6marrjen dhe prpilimi n$a autoriteti publik-
6re$jistrimi i tij n protokoll n$a autoriteti publik'
,or% duhet thn se li$ji paraqet man$sit e #eta n raport me prcaktimin e
konceptit dokument z&rtar' ' pari% man$sit bhen t ndjeshme prsa i takon
konceptt marr nga autortet pubk n rastet kur etra a mesazh i
dr$ohet npunsit t autoritetit publik% por leIohet paraprakisht prej npunsit t
protokollit t autoritetit publik% duke shkelur t drejtn e pri#atsis s personit pr
postn e ardhur n emr t tij' ' d)ti% ndrlikimi m i madh sht kur letra a mesazhi
duke krkuar informacion pr autoritetin publik% ndrthur edhe t dhna q
konsiderohen n$a
le$jislacioni n fuqi si t dhna personale t personit'
* marrdhnjen juridike q lind $jat ushtrimit t s drejts pr informim pr
dokumentet z&rtare% subjektet e saj jan) a utori te ti publ i k dhe publ i ku' (& raport i
#endosur mes subjekte#e t msiprme sht mbshtetur n iden tashm t
konsoliduar se% ndr raportet q m s shumti #endosin or$anet e administrats jan
ato q reektohen n marrdhnjet n t ciat organet e administrats shtetrore
n
mn)r autoritative vendosin pr t drejtat, det)rat dhe interesat jetike t
qytetarve
33
' Duke u referuar nent 3, !do person ka t drejt t
krkoj informacion pr dokumenta z)rtare% q kan t bjn me #eprimtarin e
or$ane#e
shtetrore dhe t persona#e q ushtrojn funksione shtetrore pa qen i det&ruar t
shp|ego| motvet dhe autoriteti pubik sht i det)ruar t jap +do informacion
n dh|e me n| dokument zyrtar, prve rasteve kur me g| parashkohet ndryshe.
". 5e t analizojm konceptn autortet pubk' (& koncept i referohet !do organi
t administrats shtetrore dhe enteve pubike. ,r ta prcaktuar n mn&r m t
hollsishme konceptin e autortett pubk, duhet t referohem edhe g|eve t
t|era, si (odit t ,ro+edurs 3dministrati#e
34
dhe g|t Pr funksonmn e
organeve koeg|ae t admnstrats shtetrore dhe enteve pubke. K|o sht e
domosdoshme% sepse li$ji pr t drejtn e informimit mbi dokumentet z&rtare nuk
e rre$ullon n
mn&r t hollsishme se kush bn pjes n or$anet e administrats shtetrore dhe
ente#e publike' * fakt% neni ! i (odit t ,ro+edura#e 3dministrati#e i prmbledh
kto me n| term t vetm admnstrat pubke dhe prcakton se or$anet
e administrats publike jan)
or$anet e pushtetit #endor% t cilat kr&ejn funksione administrati#e-
32
Avokat Poput Konferenca kombtare E dre|ta e nformmt e dre|t themeore e n|erut
Tran
2!% fq' 1'
33
D>0H3*4 E'% ,>55>"@3*4 0'% ST3/45E?4 E'%S354@U 5'% E drejta administrati#e6aspekte
krahasuese% Shkup 21% fq 11!'
34
(odi i ,rocedura#e 3dministrati#e u miratua n$a (u#endi i Shqipris me li$jin nr'A192% dat
12'2'1DDD'
!2
or$anet e Corca#e t 3rmatosura si dhe +do struktur tjetr punonjsit e t
cils $zojn statusin e ushtarakut% pr aq koh sa kto kr&ejn funksione
administrati#e
*drsa n g|n Pr funksonmn e organeve koeg|ae t admnstrats
shtetrore dhe t enteve pubke parashkohet se organe koeg|ae t
admnstrats shtetrore dhe t enteve pubke n kuptmn e kt| g|, do t quhen
t g|tha ato sub|ekte t s drejts publike t cilat e ushtrojn #eprimtarin ekzekuti#e
#endimarrse n mn&r kole$jiale' .e ent pubk pr qmn e kt| g| do t
kuptohet do sub|ekt i s drejts publike jo shtetrore% i krijuar me li$j dhe q
s&non realizimin e nj interesi
publik'
Duke u nisur n$a kuptimi q i |ep ky g| autortett pubk nd pyet|a: A do t
|en n kt kuptim #etm or$anet e administrats publike ;me at prmbajtje q ka
prcaktuar (,3 n nenin ! subjekte t s drejts pr informimB 5e$jislacioni shqiptar
sht prpjekur t prafroj prcaktimin e tij me at q ofrojn si model dokumentet e
ndr&shme ndrkombtare' (shtu% li$ji q po shq&rtojm ka nj prafrim t
konsiderueshm me (on#entn e (shillit t Europs mbi aksesin n dokumentat
z&rtare% pa#arsisht se nuk e ka nnshkruar at' ,or% duhet thn se n prkufizimin e
autortett pubk a|o nuk ka dhn n| prkufzm dentk s Konventa, e
ca
prfshn edhe institucionet igjvnse dhe autoritetet gj)qsore, pr aq sa
kr)ejn
funksione administrative sipas egjisacionit t brendshm dhe personat fizik
e
juridik pr aq sa ato performojn funksione pubike ose operojn me fondet pubike,
sipas igjit kombtar
36
% duke #n n qendr t konceptimit t tij pr autoritetin
publik at +far ata bjn dhe +far ata jan pr qllimin e li$jit pr lirin e
informimit' (& kuptim q (on#enta e msiprme jep sht prshtatur me nj ni#el m
t lart t kuptimit t autoritetit publik n$a 3RT4?5E 1D
47
' (t koncept pr
autoritetin publik ka edhe ,rofesor Dobjani i cili i sheh si t tilla edhe nj sr
institucionesh kushtetuese e t pa#arura
4"
'
,roblematikat e msiprme krkojn nj analiz duke ndrthurur dispozitat li$jore q
jan n fuqi' (shtu% (ushtetuta indirekt e bn (u#endin subjekt t s drejts pr
informim% duke e trajtuar (u#endin si subjekt q ka t drejt pr t marr informacion
pr #eprimtarin e (shillit t .inistra#e% nprmjet interpelanca#e dhe si subjekt q
ka det&rimin pr t zh#illuar seancat e tij t hapura pr publikun' 4nteresant sht
qndrimi ndaj ktij problemi n raport me $j&qsorin, c duke pretenduar pr
nj
$j&qsor t pa#arur dhe duke u nisur n$a ars&etimi se liria e shprehjes nuk duhet t
cnoj dhnien e drejtsis n$a $j&katat% tradicionalisht mban nj profil t ult
36
,r m tepr shih (reu /'
47
(& artikull jep fillimisht nj prkufizim t pr$jithshm t Insttucont pubk duke prfshr
t
$jitha de$t n ni#elet e qe#eris% duke prfshir qe#erisjen lokale% institucionet e z$jedhura%
institucionet t cilat operojn sipas nj mandati statutor% koorporatat industriale kombtare dhe
koorportat publike% or$anizatat joqe#eritare% institucionet li$jore dhe institucionet pri#ate% t cilat
ushtro|n funksone pubke. Dhe n vazhdm ARTICLE 19 prfshn nsttuconet prvate
spas re$jimit t aksesit t informimit% pr t prcaktuar ata q mbajn informacion% n$a i cili shoqria
mund
t prfto|. ARTICLE 19 prcakton shprehmsht se Insttuconet prvate n vetevete
duhet t
prfshihen nse ato mbajn informacione hapja e t cila#e z#o$lon riskun e dmtimit t +shtje#e me
!8
interes publik% t tilla si ambjenti apo shndeti' >r$anizatat joqe#eritare jan $jithashtu subjekt s
dre|ts s
nformmt
4"
Shih D>0H3*4 E'% E drejta administrati#e 1% Tiran 21% fq' 2'
!9
publik
4.
' *j raportim i pakufizuar n sht&p pr pro+eset $j&qsore mund t
+#lersoj pro+edurat $j&qsore% sepse do t sillte q opinioni publik t formonte
pikpamjen e #et mbi +shtjen% para se ajo t shq&rtohej n $j&kat' ,or% edhe pse
mosmarr#eshjet zg|dhen n g|ykat, k|o sduhet t pen$oj +do diskutim
publik
lidhur me +shtjen $j&qsore para prfundimit t saj' * fakt sduhet pasur
dyshme,
sepse g|yqsor duhet t nnshtrohet g|t pr t dre|tn e
nformmt.
.. Por e t drejtohemi tani publ i kut si subjekt dhe t shohim se kush mund t
cilsohet si i till' *drsa n nenin 2% pika +% prcaktohet se me pubk kuptohet
t paktn nj person% nenit ! i li$jit e prforcon faktin se% e drejta pr informim i
njihet
!do personi dhe me #person& kuptohet !do person fizik, vendas ose i huaj;neni 2<.
,ra% n analiz t kt&re koncepte#e subjekt i s drejts pr informim sht s pari%
individi' (a d& ars&e t rndsishme pr t mbshtetur kt rre$ullim li$jor) autoritetet
publike mbajn shum informacione pr indi#idt dhe ata kan t drejt t njihen dhe
t korg|o|n; indi#idt $jithashtu jan qnje sociale dhe kan t drejt t ken
informacion pr aspektet e ndr&shme q ndikojn n jetn e t&re% #e+anrisht n arsim%
shndetsi% mjedis% drejtsi etj'
;rganizatat joqeveritare jan $jithashtu subjekte t liris s informimit' >r$anizatat
joqe#eritare q deri n #itet e fundit prqndroheshin m shum n mbrojtjen e t
drejta#e tradicionale% koht e fundit po shfaqen $jithnj e m shum n trajtimin e
kate$ori#e m t reja t t drejta#e
4/
- ata krijohen pr t luftuar% q t drejtat q sapo
jan n fazn e konceptimit t fitojn status juridik% psh e drejta pr zh#illim% pr
mjedisin% l#izjen ekolo$jike% mbrojtjen e t dhna#e personale
40
'
5i$ji e parashikon median si subjekt i liris s informimit' .edia luan nj rol t
rndsishm n informimin e ndr$je$jsimin e publikut me t drejtat dhe lirin e tij
pr tu informuar' (& pozicion i medias sht theksuar edhe n$a 7j&kata (ushtetuese e
Repubks s Shqprs, e ca n n| vendm t sa| thekson se: Pozicioni
#i priviegjuar& i medias n shtetin demokratik garantohet pr shkak se sht
pikrisht ajo q e bn pushtetin shtetror m t prekshm pr njerzit, m t
kontroueshm dhe m transparent...Media sht gjithashtu nj baz e rndsishme
pr t kontrouar
dhe gj)kuar se si funksionart e veshur me pushtet, ushtrojn autoritetin pubik dhe si
i mena7hojn fondet pubike
41
'
,ra% sht e rndsishme q media t jet n $jendje t prdor li$jin pr lirin e
informimit% pr t informuar #et#eten dhe n kt mn&r t mbaj t mirinformuar
publikun' ,or duhet theksuar se k& li$j nuk i jep nj t drejt t #e+ant dhe m t
z$jeruar medias pr t krkuar informacion'
4.
IBRAHIMI G., Konferenca kombtare E dre|ta e nformmt e dre|t themeore e n|erut,
Tiran
2!% fq' 1!'
4/
(jo kate$ori dhe qndrimi i publikut ndaj t&re sht trajtuar n kapitullin 4'
40
3#okati i ,opullit6Konferenca Kombtare E dre|ta e nformmt e dre|t themeore e n|erut,
!A
Tran
2!% fq' 1!'
41
/endimin nr 18 t 7j&kats (ushtetuese t Republiks s Shqipris% dat 11'11'21'
!D
drejtat dhe detyrimet ! vendos ligji sh!iptar 8P+r *+ -r!*+' )+r i'formim )+r
-o&%m!'*!* <yr*ar!:
Spas nent 3 t g|t Pr t dre|tn e nformmt pr dokumentat zyrtare n|het
n| e drejt e pr$jithshme pr informimin mbi dokumentat z&rtare% e cila
konkretizohet n t drejtn q li$ji i njeh +do personi
42
pr t krkuar)
4nformacion pr dokumentat z&rtare% q kan t bjn me #eprimtarin e
or$ane#e shtetrore dhe t persona#e q ushtrojn funksione shtetrore- ;neni ! O1<
4nformacion pr nj dokument z&rtar% q m par i sht dhn nj personi tjetr-
;neni ! O!<
4nformacion pr subjektet me funksione shtetrore% pra pr t dhnat #etjake t
persona#e q kr&ejn funksione shtetrore ose shrbime publike% t mbajtura n nj
dokument z&rtar% pr aq sa kto t dhna lidhen me cilsi t krkuara n$a li$ji ose nj
akt nnli$jor pr personat q i ushtrojn kto det&ra ;neni 2<'
5i$ji njkohsisht i njeh t d re jt n p e rsonit% q t mos d e t & roh e t t shpj e $ o j mo t i#et
p r t c il a t k rkoh e t i n fo r ma c ion i ' T drejtat e nj subjekti lidhen me det&rimet
korresponduese t subjekte#e t s drejts pr informim' (shtu% e drejta e +do
personi pr t krkuar informacion pr dokumentat z&rtare nuk shihet e shkputur n$a
det&rimi i autoritetit publik pr t dhn informacionin e krkuar' Det&rimi i
autoritetit publik prcaktohet si)
Det&rimi i autoritetit publik pr t dhn +do informacion n lidhje me nj
dokument z&rtar% pr#e+ raste#e kur me li$j parashikohet ndr&she-
Det&rimin e autoritetit publik% q t mos refuzoj dhnien e nj informacioni
nse k& informacion i sht dhn m par nj personi tjetr'
5 i $ ji nuk njeh nj t d re jt p r info r m i m a bsolute dhe t p a kufi z u a r ' 3i prcakton n
nenin ! se #<utoriteti pubik sht i det)ruar t jap !do informacion n idhje me nj
dokument z)rtar, prve! rasteve kur igji parashikon ndr)she&' ,ra% fillimisht kufizimi
duhet t bazohet n li$j' (ufizimi i d&t ka t bj me informacionin% q m pare i
sht dhn nj personi% informacion q autoriteti #nuk duhet t refuzoj pr t-ia
dhn asnj personi tjetr, me prjashtim t rastit kur k) informacion prbn t dhna
vetjake t vet personit t ciit i sht dhn informacioni&. Duhet thn se li$ji
z$jeron rre$ullimin juridik n lidhje me #endosjen e kufizime#e ndaj liris s
informimit% duke prcaktuar edhe detyrmn e autortett pubk q t-i
shoj
krkuesit nj dekarat me shkrim, n t cin tregohen ars)et e mosdhnies s
informacionit dhe rreguat n baz t t ciave ai mund ta krkoj at&=neni >?.
(ufizimet mund t jen dhe t pjeshme- n kt rast pjesa tjetr e t dhna#e nuk i
refuzohet krkues#e' /endi &n respekton kufizimet e mundshme% q #endos
Rekomandimi i (shillit t Europs pr aksesin n dokumentet z&rtare
43
'
(& rekomandim u njeh t drejtn shtete#e t kufizojn t drejtn pr aksesin n
dokumentet z&rtare% por ata duhet t jen t mbshtetura n li$j% t jen t
42
N kuptmn q g| |ep koncepttperson, kreu I, nen 2,pka c.
43
Rekomandimi ;22< 2 i (omitetit t .inistra#e pr shtetet antare t (shillit t Europs mbi
aksesin n dokumentat z&rtare'
1
domosdoshme n nj shoqri demokratike dhe t jen n proporcion me qllimin q
mbrojn)
Si$urimin kombtar% mbrojtjen dhe marrdhniet ndrkombtare'
Si$urin publike'
,arandalimin% hetimin dhe prndjekjen e akti#itete#e kriminale'
,ri#atsin dhe t tjera interesa pri#ate le$jitime'
4nteresat tre$tare dhe t tjera interesa ekonomike% qofshin pri#ate apo publike'
0arazin e pal#e lidhur me pro+edimet $j&qsore'
*at&rn'
4nspektimin% kontrollin dhe mbikq&rjen n$a autoritetet publike' ,olitikat e
shtetit pr ekonomin% monedhn dhe kursin e shkmbimit' (onfidencialitetin
e diskutime#e brenda apo midis autoritete#e publike $jat pr$atitjes s
brendshme t nj +shtjeje'
(ufizimet pr ars&et e msiprme mund t bhen #etm nse nuk ka nj interes
thelbsor publik pr t zbuluar informacionin- ndrkoh shtetet duhet t #endosin
limite kohore% prtej t cila#e kufizimet e msiprme nuk mund t zbatohen'
3utoriteti publik nuk duhet ta reduktoj funksionin e tij #etm n dhnien e
informacionit% q krkohet direkt n$a krkuesi' ,romo#imi i aksesit nnkupton
ndrmarrjen e nj sr masash n$a autoritetet pr zbatimin e li$jit% t cilat mund t
$rupohen si m posht)
Pubikimi i informacionit pa qen i krkuar. 5iria e informimit nnkupton q% i $jith
pro+esi i qe#erisjes sht i hapur pr #zh$imin e publikut' Rru$a m efekti#e n$a ana
e institucione#e publike pr ta br kt sht publikimi i informacionit q paraqet
interes publik dhe shprndarja e tij $jersisht' Lfar informacioni publikon #aret n$a
fakti se cili institucion sht dhe se +far bn% sipas krkesa#e specifike t li$jit'
,rparsit e nj publikimi t till kan t bjn me)
(rijimin e a#antazhit pr stafin e institucionit% duke reduktuar punn
pr t plotsuar krkesat pr informacion-
(rijimin e a#antazhit pr krkuesit% sepse lehtson pro+edurat pr
marrjen e informacionit'
5i$ji ka parashikuar n d& dispozita t tij det&rimin e autoritetit publik pr t #n n
dispozicion dokumenta z&rtare pa krkesn e publikut' *eni A prcakton se autoriteti
pubik sht i det)ruar t bj pubike dhe t shumfishoj vet, n sasi t mjaftueshme
dhe me formate t prshtatshme, dokumente q ehtsojn informimin e pubikut pr)
a. #endndodhjen e or$ane#e qendrore dhe #endore% #endet si dhe emrat e punonjs#e
n$a t cilt publiku mund t marr informacion% t paraqes krkesa apo t marr
pr$ji$je-
;. rre$ullat% pro+edurat dhe mn&rat se si mund t merren formulart e ndr&shm%
shpje$ime pr qllimin dhe prmbajtjen e t&re apo t dokumenta#e dhe t #rtetime#e
t ne#ojshme pr plotsimin e formular#e-
(. rre$ullat e pr$jthshme li$jore% sipas t cila#e #epron autoriteti publik% politikat e
pr$jithshme% q zbaton autoriteti publik si dhe ndr&shimet e bra n to-
?. shpje$imet e detajuara pr metodat dhe pro+edurat e puns s autoritetit publik'
11
5e$jislacioni prcakton se ka edhe nj trsi dokumentesh t tjera q autoriteti duhet
t prgats parapraksht, pr ta vn n dspozcon pubkut nse do t
krko|. *eni D prcakton se n prputhje me igjet, aktet nnigjore dhe rreguat e
pubikuara prej tij, autoriteti pubik paraprgatit pr shq)rtim apo kopjim, n pritje t
krkess nga pubiku, dokumente t tia si)
a. #endimet prfundimtare pr nj +shtje t caktuar% prfshi qndrimet e pakics si
dhe urdhrat ose udhzimet n zbatim t t&re-
;. urdhrat dhe udhzimet e brndshme q ndikojn n marrdhnjet e autoritetit
publik me publikun%
(. kopje t +do dokumenti% i cili i sht dhn m par t paktn nj personi%
pa#arsisht n$a formati i t&re dhe q autoriteti publik beson se do t jet me interes
pr persona t tjer-
?. indeksin apo skedart e dokumenta#e z&rtare'
/len t prmendet se 3#okati i ,opullit ka rekomanduar si det&rim t institucionit
krijimin e re$jistrit t arshi#s s institucionit' (& re$jistr duhet prpiluar n fillim t
muajit dhjetor t #itit n #ijim dhe duhet t prmbaj informacion pr datn% titullin
dhe objektin e +do dokumenti z&rtar t qarkulluar dhe prodhuar n$a institucioni $jat
atij #iti' *j kopje elektronike e re$jistrit t arshi#s duhet t bhet publike prmes
faqes s internetit
44
'
+aimi i prgjegjsive tek stafi i caktuar. 4nstitucioni publik duhet t caktoj
menjher nj indi#id ;apo $rup indi#idsh<% t cilt jan pr$je$js pr pro+edurat e
krkesave t nformmt dhe pr t u si$uruar q institucioni #epron n prputhje
me le$jislacionin n mn&rn se si pro+edon me krkesat' 4nstitucioni publik duhet t
si$urohet q publiku e ka t leht aksesin n lidhje me emrin dhe detaje t tjera t
kontaktit me npunsin e informimit' "&rtari i informimit ka tre funksione baz
46
)
,romo#imin e praktika#e m t mira pr mirmbajtjen% arshi#imin dhe
disponibilitetin e dokumenta#e n institucionet publike'
T jen pika kr&esore e kontaktit midis institucionit publik dhe publikut pr t
$jitha +shtjet e informimit6pr marrjen e krkesa#e pr informim% duke
ndihmuar indi#idt t cilt jan prpjekur t $jejn informacion dhe duke
marr ankesat rreth sjelljes s institucionit publik n dhnien e informacionit'
T si$urojn q institucionet publike #eprojn n prputhje me li$jin pr akses
t liris s informimit dhe t promo#ojn praktikat m t mira pr dhnien e
informacionit'
=sht e rndsishme t bhet dallimi mes zdhnsit t titullarit% z&rtarit t
marrdhnje#e me publikun dhe mediat si dhe z&rtarit t informimit' 8 dh n si i
ti tu ar it kr&en nj funksion politik% puna e tij s&non ekskluzi#isht promo#imin e
imazhit politik t titullarit' 8 ) rta r t e marr dh nie v e t dikaste r e v e me p u b i k un
dhe m e dian kan qllim promo#ues pr dikasterin- shpesh #eprimtaria e kt&re z&ra#e
44
Rekomandimi pr miratimin e rre$ullores T4, pr t Drejtn e 4nformimit % *eni 1! i saj parashikon
det&rimin e or$anit pr t mbajtur edhe nj libr t prkohshm t protokollit n t cilin mbahen
dokumentat korrente t qarkulluara n$a institucionet publike' (& libr mund t konsultohet n$a
personat e interesuar' * fund t +do muaji kalendarik k& libr mb&llet dhe #ihet n dispozicion t
publikut pa krkes' Theksoj se kjo rre$ullore nuk sht miratuar me ndonj li$j apo akt nnli$jor'
46
5iria e informimit) .anual trajnimi pr npunsit z&rtar' Cq' 22'
12
#ihet n l#izje n$a #et dikasteri ose n$a mediat' *se funksionari i z&ra#e t
marrdhnje#e me publikun s&non t informoj publikun pr +shtje me interes t
pr$jithshm% z ) rta r i i in f ormimit synon t reazo|e t dre|tat pr t u informuar
n
dh|e me dokumentet zyrtare q mund t shrbe|n dhe nteresave t n$ushta
t
indi#idit' "&rtart pr$je$js pr informim sht e ne#ojshme t trajnohen se si duhet
ta bjn punn' E rndsishme sht q edhe z&rtart tek t cilt raportohet duhet t
jen $jithashtu t trajnuar' (jo sht sidomos e rndsishme q t realizohet n #endet
me nj tradit mbi sekretin institucional% q s kan praktik t $jr t liris s
informimit% duke s&nuar q t transformohet qndrimi dhe kultura brenda
administrats publike'
@ritja ose prmirsimi i informacionit ekzistues dhe sistemi i mena7himit t
dokumentave. Ldo institucion publik ka ne#oj t krijoj nj sistem t aft publik pr
t krkuar dhe marr informacion% $j q mund t realizohet me informatizimin e
dokumenta#e' (jo krkon d& lloj sistemesh)
Dosje t prshtatshme dhe menaIhim informacioni% n mn&r q
informacionet e krkuara t $jenden n nj koh sa m t shkurtr'
Sistem t hapur dhe t pranueshm me t cilin informacioni i krkuar mund t
plotsohet% nprmjet internetit'
Pubiciteti i igjit t iris s informimit. =sht domosdoshmri% q autoritetet publike
t bjn nj fushat t $jr publicitare- +do institucion publik duhet t informoj
publikun rreth t drejts s t&re pr informacion q mbahet n$a institucioni dhe se si
kjo e drejt mund t aplikohet' (jo mund t realizohet nprmjet literaturs e sht&pit
t shkruar% por edhe prmes media#e elektronike% postera#e dhe fletpalosje#e q jan
$jithashtu efi+ente dhe me kosto m t ult' Ldo institucion publik duhet q% +do #it t
krijoj nj raport mbi akti#itetet e institucionit n lidhje me t drejtn e publikut pr
informim% i cili t prmbaj informacion rreth) numrit t krkesa#e t marra%
pr$ji$je#e t plota apo t pjesshme dhe refuzime#e- cili seksion i li$jit pr lirin e
informacionit sht refuzuar% krejtsisht apo pjesrisht% sa apelime jan br n$a
informacionet e refuzuara- pa$esat pr krkesat e bra- si jan mbajtur dokumentat- si
jan trajnuar npunsit dhe si sht informuar publiku pr t drejtn e t&re pr
informim' * fakt% do t duhej q jo #etm t hartohej nj raport i till% por edhe t
shprndahej $jersisht'
Det)rimi i autoritetit pubik pr hartimin e rreguoreve dhe krijimin e strukturave pr
reaizimin e aksesit n informacionin pr dokumentet z)rtare
67
. Duke #n theksin tek
ni#eli i shrbimit q i ofrohet publikut n nenin 8 sht prcaktuar n mn&r t qart
det&rimi i autoritetit publik pr t krijuar lehtsit strukturore dhe rre$ulloret pr
marrjen e informacionit n ato standarte q #et li$ji i parashikon- nj z&r pr
informimin e q&tetar#e ofron mundsi m t mdha pr zbatimin e ksaj t drejte'
Theksoj se% ndikimi m i madh i #eprimtaris s kt&re struktura#e shfaqet% pa mohuar
dhe ato pran autoritete#e qndrore% n #eprimtarin dhe komunikimin e or$ane#e t
qe#erisjes #endore me komunitetin. @artimi i rre$ullore#e sht nj det&rim li$jor- ai
parashikohet shprehimisht n$a li$ji dhe ka #ler praktike% sepse rrit ni#elin e shrbimit
q i ofrohet publikut- miratimi i nj rre$ulloreje #endos bazat e funksionimit t
strukturs s krijuar' .e$jithse bashkit kr&esore e kan prfshir n strukturn e
67
,r problematikat e zbatimit t li$jit% strukturn dhe funksionet e kt&re z&ra#e do t flasim n kreun
4/'
1!
t&re z&rn pr informim dhe marrdhnjet me publikun% funksionimi i t&re shpesh
nuk prcaktohet prmes statute#e dhe rre$ullore#e prkatse- #etm disa prej t&re
kan prshtatur parashikimet li$jore pr funksionimin e kt&re struktura#e me
krkesat e g|t Pr t dre|tn pr nformm pr dokumentat zyrtare.
* rre$ullore duhet t jen prcaktuar qart)
o ,ro+edurat e pranimit dhe shq&rtimit t krkesa#e pr informim% duke filluar
q n$a orari i pranimit t krkesa#e% asstenca q duhet tu |apn krkuesve
n hartimin e krkess kur sht e ne#ojshme% mn&ra e komunikimit etj'
o ,ro+edurat e kthimit t pr$ji$je#e% refuzime#e apo sht&rje#e t afate#e duke
dhn modele t t&re'
o Tarifat e ne#ojshme pr shrbimin e informimit' * kt rast mund t ket
tarifa fikse pr disa lloje shrbimesh% ndrsa pr shrbime t tjera m t
ndrkuara vendos|a e tarfs mund t het pr kompetenc sektort
prkats dhe z&rs s financs $jithmon n prputhje me kufizimet q
prcakton li$ji pr kt qllim'
Duhet thn se% ndonse li$ji e parashikon det&rimin pr hartimin e nj rre$ulloreje%
ka probleme n lidhje me mn&rn si konceptohet dhe si operohet pastaj n$a z&rtart e
informimit mbi bazn e kritere#e t shrbimit q ajo rre$ullore prcakton' Ha cilat jan
disa n$a problemet)
S p a ri% duhet prpunuar mir koncepti i rreguores ,r krijimin e lehtsira#e pr
marrjen e informacionit mbi dokumentet zyrtare nga pubku% duke
specifikuar qllimin dhe funksionet e strukturs s informimit'
S d & ti % rre$ulloret duhet t jen t #etzbatueshme' Shpesh ata nuk jan t tilla dhe
krkojn nj rre$ullim t mtejshm nnli$jor n$a drejtorit dhe sektort n$a brenda
institucionit' ,ra rre$ullorja duhet t jet menjher e zbatueshme% pa qn ne#oja pr
rre$ullime t mtejshme n$a or$anet e ulta- pas rre$ullores duhet t #ij #etm
ekzekutimi i saj dhe jo ndonj rre$ullim tjetr'
S treti % rre$ulloreve duhet tu bashkn$jiten formular% t cilt nuk
duhen
konsideruar si kritere prjashtuese pr pranimin e krkess pr informacion-
me$jithat formular t till do ta bnin m t kontrollueshme dhe m t leht
informimin e publikut'
S k a t r ti % rre$ullorja duhet t marr prsipr miratimin e rre$ulla#e% pro+edura#e%
forma#e% afate#e% pa e copzuar kt det&r n departamente pa mbarim% pr t br t
pamundur informimin efekti# t q&tetar#e'
5i$ji njeh t drejtn e publikut pr t krkuar informacion pr dokumentat z&rtare q
nj autoritet publik mban% por t shoqruar edhe me kushtet% t cilat duhet t
respektoj n mn&r q t plotsohet sa m mire krkesa e tij pr informacion' 3i
duhet q prpara se t dre|tohet n| nsttucon me krkes pr marrjen e
nj informacioni% t #erifikoj pr aq sa sht e mundur% nse sht k& institucioni q e
zotron nformaconn dhe t saktso| kush sht person prg|eg|s t ct duhet t
drejtohet krkesa' * krkes duhet t prshkruhet sa m qart dhe sakt informacioni
q krkohet% n mn&r q z&rtari i informacionit t ket mundsi t identifikoj
ne#ojn e krkuesit% t identifikoj nse institucioni e zotron nj informacion t till
11
dhe t kthe| n| prg|g|e krkuest, duke respektuar proedurat, formn dhe afatet
e caktuara li$jore'
Shpesh pasaktsia n formulimin e krkess bn q informacioni t refuzohet% t jepet
i paplot ose dhnja e tij t z#arritet' ,a#arsisht se paraqitja e krkess prmes nj
formulari lehtson realizimin e dhnjes s informacionit% pranohen pa diskutim
krkesa q nuk paraqiten n formn e formularit prkats si dhe ato q sjan
plotsisht t qarta' (rkesa duhet t jet sa m specifike% sidomos kur ka t bj me
dokumenta #oluminoze- n kt rast duhet t prcaktohet qart +far krkohet' =sht
mir q t e#itohen krkesat me objekt shum t $jer% t cilat krijojn #shtirsi pr
realizimin e krkess pr informim n$a ana e administrats publike% krkojn m
shum koh pr tu prgattur, rndojn koston e pr$atitjes s materialit dhe mund t
bhen edhe shkak pr refuzimin e krkess apo heshtjen e personit pr$je$js' ,or%
theksoj se k& refuzim nuk sht 4 li$jshm' (rkesa mund t prmbaj edhe referimin
pr burimet n$a t cilat krkuesi ka marr dijeni pr ekzistencn e informacionit q
krkon' E njjta krkes mund t drejtohet n disa institucione n rast se ajo trajton
nj problematik t $jer dhe pr$ji$jia merret n$a disa institucione sipas fusha#e
prkatse' *se informacioni i sht dhn m par nj personi tjetr% i
identifikueshm n$a krkuesi% ather mund t shnohet n krkes identiteti i
personit'
5i$ji% si+ e kam theksuar m pare% nuk #endos det&rim pr krkuesin q t shpje$oj
moti#et e krkess pr informacion' .e$jithat n disa raste shpje$imi i moti#it mund
t lehtsoj marrjen e informacionit% sidomos kur ne#oja pr informacionin sht
ur$jente' *at&risht kt e #endos krkuesi% por nse #endoset si kusht n$a z&rtari i
informimit kjo prbn shkelje li$jore' (& sht nj element i rndsishm q shpesh
nuk respektohet dhe jo #etm n$a npunsit e administrats% por edhe n$a $j&qtart'
Dshiroj ta ar$umentoj kt prmes #endimit $j&qsor n lidhje me +shtjen ci#ile
*r'9221
6"
me ob|ekt detyrmn e Kryetares s N|ss Bashkake Nr.X pr t
kth&er pr$ji$je pr krkesn pr informacion dhe kopje t disa dokumenta#e t
zotruara nga ky nsttucon% 7j&kata e Tirans #endosi se +shtja sht jasht
juridiksionit t $j&kats pr shkak se nuk ishte ezauruar rru$a administrati#e e
ankimit' ,or ajo q
prbn nj shkelje t li$jit n$a ana e $j&qtarit shfaqet qartas n ar$umentimin e
vendmt t msprm ku theksohet se padts nuk arriti t pro#onte ars&en
e krkimit t ktij informacioni apo kop|e t akteve t ndryshme shkresore
zyrtare% duke e #endosur paditsin para nj det&rimi q nuk sht parashikuar
li$jrisht'
* krkes duhet t shnohet qart identiteti i krkuesit% adresa dhe mn&ra e
kontaktimit me t% n mn&r q t bhet i mundur komunikimi me personin
pr$je$js n institucion' (rkesa duhet t theksoj bazn li$jore ku mbshtetet dhe
faktin se% nse nuk respektohet e drejta e krkuesit pr informim brenda afate#e t
prcaktuara n$a li$ji% ai do t $zoj t drejtn pr ankim administrati#'
* rre$ulloren q institucioni harton pr funksionimin e strukturs q realizon aksesin
n informimin mbi dokumentat z&rtare% duhet t jen t prcaktuara qart pro+edurat
6"
Vendm Nr. 6143, dat 1. 07. 2008, G|ykats s Rretht G|yqsor Tran Mb nx|err|en e
sht|es
|asht |urdksont.
1!
q duhen zbatuar pr ta br t mundur kt akses' Rre$ullorja duhet t prcaktoj
qart pro+edurat pr
6.
)
1' depozitimin e krkess
2' pranimin e krkess
!' shq&rtimin e krkess
1' dhnien e informacionit t caktuar'
Pro ce dura p r d e pozit i m in e k r ke s s ka t bj kr&esisht me det&rimin e krkuesit
pr t respektuar disa rre$ulla n mn&rn se si ai do ta krkoj informacionin q i
ne#ojitet' (r&esisht informacioni krkohet nprmjet nj krkese me shkrim e cila
mund t dorzohet dorazi ose me post% indi#idualisht ose nprmjet nj personi q e
prfaqson krkuesin' * rastin kur krkesa bhet dorazi pran institucionit% duhet q
krkuesi t kontaktoj me personin pr$je$js dhe t krkoj nj numr protokolli ose
nj shnim t tij n mn&r q t #erifikohet marrja n dorzim e krkess- kur
dorzohet me post duhet t ruhet fatura e posts' ,asi t kalojn 12 dit n$a data e
dorzimit dhe institucioni nuk ka kth&er nj pr$ji$je ne$ati#e pr mospranimin e
krkess% ather subjekti do t dre|tohet prsr nsttucont pubk
nprmjet
personit t cilit i ka dorzuar krkesn% pr t marr dijeni mbi kthimin e pr$ji$jes'
=sht nj domosdoshmri q% krkuesi t ruaj korrespondencn me z&rtarin e
nsttucont, sepse k|o mund t i ne#ojitet pr nj ankim administrati#% n rast se
nuk merr pr$ji$je pr krkesn e tij'
Pro ce dura p r pranimin e k r ke s s paracakton det&rimet q ka z&rtari i informimit
pr t krijuar mundsit% n mn&r q krkuesi t marr dijeni pr krkesn e tij pr
akses n dokumentat z&rtare q i interesojn' * kontaktet q z&rtari #endos me
krkuesin e informacionit ai duhet t respektoj disa rre$ulla etike dhe disa pro+edura%
q e lehtsojn aksesin e krkuesit n informacionin pr dokumentat z&rtare)
' pari% z&rtari duhet t mbaj paras&sh se ai sht n shrbim t krkuesit dhe duhet
komunikoj duke respektuar principet e rndsishme t #eprimtaris s administrates
si at t objekti#itetit% barazis e paansis'
' d)ti% ai duhet ta ndihmoj ose ta kshilloj krkuesin pr t br nj krkes sa m
t sakt n prputhje me li$jin dhe pr t marr informacionin sa m shpejt' (jo
shfaqet n kto drejtime)
o *se informacioni i krkuar sht tashm i pubkuar, zyrtar duhet ta |ap
menjher at krkuesit-
o "&rtari duhet ta adresoj krkuesin pran personit pr$je$js q e disponon
informacionin-
o "&rtari mund ta adresoj krkuesin pr t prdorur mjetet e komunikimit
q i japin lehtsi n marrjen e informacionit t krkuar-
' treti% z&rtari duhet t respektoj disa pro+edura si)
o T #eproj shpejt dhe sakt me krkesat brenda t $jitha afate#e li$jore-
o Nse refuzohet krkesa t b| t ditur krkuesit se ka t drejt pr t
apeluar
kt #endim dhe ta informoj pr procedurat q duhet t ndjek pr ankimin si
dhe strukturat prkatse t cave duhet tu drejtohet-
6.
Udhzues praktk Lg| pr t dre|tn e nformmt pr dokumentat zyrtare Botm nga
E"@D4% Tiran% 21%fq11'
11
o "&rtari duhet t jet i gatshm t |ap krkuest sqarmet e nevo|shme
n
lidhje me ecurin e krkess s tij'
Pro !e dura p r shq)rt i min e k r ke s s prfshin disa momente t rndsishme)
npunsi i z&rs s informimit pr dokumentat z&rtare bn shq&rtimin e krkess
duke #lersuar nse informacioni i krkuar $jndet n institucionin e tij- nse jo%
z&rtari e adreson krkuesin tek institucioni i duhur- nse institucioni e zotron
informacionin% z&rtari e shq&rton dhe #erifikon nse informacioni i krkuar sht
tashm i publikuar n$a institucioni' "&rtari% n #azhdim #lerson nse krkesa
prmban elementet e ne#ojshme pr t mundsuar dhnien e informacionit% ku
mund t prfshihen emri apo numri i telefonit pr dokumentin e krkuar apo t
dhna t tjera q ndihmojn pr lokalizimin e dokumentit dhe formn e krkuar t
dhnies s informacionit' *se jan kaluar kto hapa% ather li$jrisht krkesa
sht pranuar ose n rast se refuzohet lind det&rimi i zyrtart t |ap prg|g|e
me
shkrim krkuesit brenda 12 ditsh n$a dita e dorzimit t krkess'
0azuar n kt dispozit #jen edhe rekomandimi i 3#okatit t ,opullit n +shtjen
Nr. Do&. .7"7777"0@.. 3nkuesi 3' 7j' me krkesn dat 12'1'2D% ka krkuar
lshimin e #rtetimit prkats% n referim t dokumentacionit t #jetr kadastral t
Earkut /lor% pr pronsi n emr t subjektit *' 7j'% n$a Dukati% /lor% mbi
pasurin e paluajtshme t rre$jistruar para zbatimit t 5i$jit *r' 1A% dat
29.08.1945 Mb Reformn Agrare, spas prcaktmeve t kryera n kt
krkes.
.osrespektimi i krkess z&rtare pr informim% ka det&ruar ankuesin q n mn&r
t prsritur t krkoj m datat 1A'2'2D ;tre krkesa<% 2'8'2D% 2A'1'2D%
11'12'2D dhe 19'1'21% pran (shillit t Earkut /lor si dhe or$ane#e n
#arsin t ktij (shilli% prmbushjen e krkesa#e t tij'
(onstatohet se me Shkresn *r' 129AK1% dat 1!'1'2D% (shilli i Earkut /lor%
rreth krkime#e t bra% informon shtetasin 3' 7j'% se disponon informacionin e
krkuar% por nuk e jep at pr krkuesin pa prezantuar shkaqet li$jore t cilat
justifikojn mosprmbushjen e krkime#e t kr&era n$a ankuesi' * $j&kimin e
3#okatit t ,opullit% qndrimi i mbajtur prej (shillit t Earkut /lor% si dhe
or$ane#e n #arsi t tij% sht n kundrshtim me nenin 2! t (ushtetuts s
Republiks s Shqipris dhe li$jin *r' A2!% dat 30.06.1999, Pr t drejtn
e informimit pr dokumentet z)rtare.
Sipas tij)#+shii i Aarkut .or nuk ka respektuar krkesat igjore, konkretisht t
nenit /4 t $igjit #Pr t drejtn e informimit pr dokumentet z)rtare&, n t ciin
thuhet shprehimisht2#<utoriteti pubik vendos pr mospranimin e pot ose t
pjesshm t krkess brenda /0 ditve nga depozitimi i saj. ( rastin e
mospranimit t krkess, prgjigja negative, e pot ose e pjesshme, jepet e
ars)etuar, me shkrim nga autoriteti pubik&, det)rimisht duhet t-i ktheni prgjigje
krkuesve, brenda /0 ditve nga depozitimi i krkess, si dhe n rast refuzimi t saj
duke dhn ars)et igjore pr kt refuzim&.
.bshtetur sa m sipr% 3#okati i ,opullit ka rekomanduar)
,rmbushjen e s drejts pr informim shtetasit 3'7j'% n dhnien e dokumenta#e
z&rtare% sipas krkesa#e t paraqitura n datat 1A'2'2D% 2'8'2D% 2A'1'2D%
11'12'2D dhe 19'1'21'
12
* rastet kur krkesa sht pranuar z&rtari ka det&rimin q t njoftoj krkuesin pr)
18
o (ohn maksimale brnda s cils institucioni do t jap pr$ji$je pr krkesn
e tij sipas li$jit-
o .n&rn e dhnjes s pr$ji$jes-
o Strukturn e pa$ess dhe afatin e pa$ess s tarifs prkatse'
Pro !e dura e d h nies s i nforma c ion i t t k r k uar parashikon momentet e mposhtme)
1' (ur informacioni i krkuar sht pjes e informacionit q institucioni e
publikon pa krkesn e publikut% athere informacioni i jepet krkuesit direkt ose
duke e drejtuar tek personi prkats q mban informacionin' ,r realizimin e saj
krkuesit i jepen materiale t printuara ose fletpalosje ose i tre$ohet faqja e internetit
ku mund t $jendet informacioni n fjal'
2' (ur krkesa prfshin materiale t tjera q mban institucioni ather% k&
informacioni #ihet n dispozicion krkuesit brenda afate#e kohore q prcakton li$ji
dhe n formn pr t ciln sht rn dakort m par mes krkuesit dhe z&rtarit t
informimit'
Forma e dh njes s in f orma c ion i t rre$ullohet prmes nenit 8 t li$jit ku prcaktohet
qart se personat pr$je$js pr dhnien e informacionit duhet t realizojn nj akses
n informimin pr dokumentat z&rtare n mn&r t sakt% t plot% t prshtatshme
dhe t shpejt' (rkesa pr marrjen e nj informacioni pr dokumentat z&rtare
shoqrohet me nj pr$ji$je n$a institucioni t cilit i sht drejtuar' 3utoriteti sht i
detyruar t |ap krkuest n| kop|e t dokumentacionit t plot t krkuar'
(to dokumenta mund t jen t printuara, t sht)pura n makin shkrimi, n
form fotografish, hartash, programesh, me disket apo disk n vartsi t teknoogjis
q prdor institucioni pr mbajtjen dhe ruajtjen e dokumentacionit
6/
' ,or mund t
ket raste kur informacioni ruhet n forma t ndr&shme ose dhe n $juh t
ndr&shme' *
kt rast sht e drejta e krkuesit t z$jedh formn q i ne#ojitet' *eni 9 i li$jit
parashikon dhe forma t tjera t dhnies s informacionit, prfshi formn verbae. ,or
duhet theksuar se informacioni mund t jepet n forma t tjera% me krkesn e personit
t interesuar ose me su$jerimin e z&rtarit% $jithmon e shoqruar me plqimin me
shkrim t krkuesit pr formn e ofruar t informacionit'
<fat e t k ohore jan prcaktuar n$a nenin 11 i li$jit% sipas t cilit krkesa duhet t
plotsohet brenda 1 dit#e n$a depozimi i saj' *at&risht q kjo ndrthuret dhe me
prjashtime ose me rre$ullime t tjera' (shtu% n rast se krkesa pranohet% pas 12
ditsh krkuesi mund t kontaktoj me z&rtarin pr t marr dijeni pr ecurin e
krkess' * rast se krkesa nuk pranohet% ather z&rtari duhet t #endos pr
mospranimin e plot ose t pjesshm brenda 12 ditsh n$a depozitimi i krkess- kjo
shoqrohet me pr$ji$jen me shkrim ku autoriteti pr#e+ mospranimit t krkess
e#identon edhe ars&et e ktij mospranimi ;neni 1<' 7jithashtu ka edhe prjashtime
n$a afati prej 1 ditsh pr plotsimin e krkess pr informacion% prjashtime q
prcaktohen po n$a k& li$j dhe kan t bjn me sht&rjen e afatit pr dhenien e
pr$ji$jes' 3utoriteti mund t sht&j afatin e plotsimit t krkess% nse e ka t
pamundur plotsimin e krkess brenda afatit 1 ditor pr d& ars&e) #e+antis s
krkess dhe domosdoshmris s kshillimit me nj pal t tret'
6/
Udhzues praktk Lg| pr t dre|tn e nformmt pr dokumentat zyrtare, Tran 2004, fq 15
18
(jo sht&rje shoqrohet me det&rimin e autoritetit publik pr t njoftuar me shkrim
krkuesin pr pamundsin e respektimit t afatit li$jor% jo m #on se 9 dit n$a afati
i mparshm ;neni 12<' (& njoftim duhet $jithashtu t prmbaj edhe ars&et e sht&rjes
s afatit% por n njoftim krkuesit i su$jerohen d& alternati#a n$a z&rtari)
o ?aktimin e nj afati t ri% i cili fillon n mbarim t afatit t mparshm dhe q
nuk mund t jet m shum se 1 dit% pa t drejt prsritjeje-
o ,rshtatjen e krkess n$a ana e personit% n mn&r t till q t mund t
respektohet n$a ana e autoritetit publik afati i parashikuar n kt li$j;neni 12<'
(rkuesi duhet t jap plqimin pr njrin n$a propozimet- nse k& plqim nuk jepet
para prfundimit t afatit t par% ather autoriteti #endos sht&rjen e afatit'
Respektimi i afate#e kohore t prcaktuara me li$j prbn bazn edhe t nj sere
rekomandime#e t 3#okatit t ,opullit% n$a t cilat do t sjellim +shtjen e
mposhtme
D1
)
3#okati i ,opullit ka filluar nj hetim administrati# n lidhje me ankesn e z' 0' L% i
cili ka n$ritur shqetsimin se nuk ka si$uruar prej kohsh nj pr$ji$je z&rtare n$a
(omuna ,roptisht% ,o$radec% lidhur me trajtimin ose jo t pasuris s tij n$a 5i$ji
7501 Pr Tokn. N prg|g|e t nteresmt t Avokatt t Popullit nprmjet
nj
shkrese (omuna ,roptisht ka sqaruar se nuk disponon asnj dokument z&rtar q
pasuria e z.B. t |et ndar me Lg|n 7501 Pr Tokndhe se n| munges e t
n
dokumentacion ka sjell pr pasoj #onesa n kthimin e nj pr$ji$je ndaj z'0' L'
3#okati i ,opullit duke analizuar rrethanat konkrete t ksaj +shtje dhe duke par
#eprimet e kr&era deri n at moment n$a ana e (omuns ,roptisht% ,o$radec ka
dekaruar se mos njohja e individve brenda pro"edurave dhe afateve ligjore pr
krkesat ! kan para!itur, sht nj veprim i padrejt dhe i pambshtetur n
legjisla#ionin n fu!i.
0azuar n nenn 11 t Lg|t Nr.8503 dt.30.06.2007 Pr t Drejtn e Bnformimit
pr
Dokumentat 8)rtar, t tra|tuar m spr, Avokat Poput ka konstatuar
me
keqardhje se) . nj pro!edur e ti nuk sht ndjekur nga ana e
+omuns
Proptisht konform
dispozits s msiprme. (daj dhe korrigjimi i ksaj praktike duhet t kr)het sa m
par pr t vn n pozita t igjshme marrdhniet me personat e interesuar..onesat
dhe zvarritjet pr t vn n dijeni z. C.D., pr nj pro!edur verifikimi dokumentare
n favor t tij, jan t pajustifikueshme pr aq koh sa ato nuk respektojn parimet
kr)esore t t drejts pr tEu informuar dhe nuk prigjen nga dispozitat igjore n
fuqi.
Duke konkluduar n cnimin e t drejta#e dhe interesa#e t li$jshme t "' 0' L'%
3#okati i ,opullit ka rekomanduar$
%rgimin e menjhershm t nj vrtetimi zyrtar n adres t &. '. (, lidhur me
gjendjen dokumentare ! disponon Komuna )roptisht. )ograde# mbi trajtimin ose
jo t pasuris s tij nga *igji +r.,-./ 0)r okn1.
Rekomandimi sht shoqruar me informimin pr det&rimin q rrjedh n$a neni 22 i
19
Lg|t Nr.8454 dt.4.02.1999 Pr <vokatin e Popuit ndryshuar me Lg|n
Nr.9398
D1
Rekomandimi i 3#okatit t ,opullit pr +shtjen me *r' Dok' 2928DK8'
1A
dt'12'2'22% pr t #n n dijeni institucionin brenda afatit ! ditor mbi zbatimin e
rekomandimit''
Shrbimi i informimit mund t ket shpenzime dhe autoriteti publik mund t #endos
paraprakisht tarifa t caktuara pr realizmin e ktij shrbimi' 3jo q duhet pasur
paras&sh sht se% autoriteti publik n asnj rast nuk duhet t step krkuesit
nprm|et tarfes s shrbmt dhe t detyro| ata t heqn dor nga krkesa
pr informacion' /endosja e kt&re tarifa#e bhet n d& mn&ra)
o Tarifat pr shrbimet standarte dhe ato pr t cilat sht krijuar nj pr#oj e
caktuar bhen publike
61
'
o Tarifat pr shrbimet e tjera prcatohen rast pas rasti dhe i bhen t njohura
pals s interesuar n momentin e pranimit t krkess
62
'
E rndsishme sht q tarifat pr shrbimin t mos jen m t lartat se #et kostoja
pr realizimin e shrbimit' (jo kosto prfshin #etm shpenzimet materiale pr
realizimin e shrbimit% duke respektuar kshtu nj ndr parimet e #eprimtaris s
administrates publike' (onkretisht tarifa llo$aritet si kundrshprblim i kostos
materiale duke prfshir #etm kto shpenzime)
o Shpenzimet e riprodhimit t kopjes s dokumentit z&rtar% fotokopje% printime
apo kopjimet n forma kompjuterike ose n forma t tjera-
o Shpenzimet pr dr$imin e informacionit ku h&jn posta% faksi% telefoni% posta
elektronike etj'
,or% n pa$esn pr shrbimin e informacionit nuk mund t prfshihen shpenzimet pr
pr$atitjen e materialit n$a npunsit% pra sht&pja n kompjuter apo n makin%
kostoja e krkimit t dokumentit% kostoja e shq&rtimit t krkess e t tjera si kto'
=sht mir q krkuesi t marr $jithmon faturn pr pa$esn q ka br pran
institucionit pr shrbimin e informimit'7jithshtu% li$ji prcakton se pr dokumentat
zyrtare q autortet ka detyrmn t pubko| pa krkesn e pubkut, nuk bhet
asn|
pa$es'
Rr%=+* ! a'&imi* )+r ,5&!$!' ! ,+ -r!*+, )+r i'formim
Lg| Pr t dre|tn e nformmt pr dokumentat zyrtar parashkon se do
shkeje e dispozita#e t ktij li$ji duhet trajtuar si kundra#ajtje administrati#e ;kur nuk
prbn shkelje penale<' 5i$ji parashikon tre rru$ pr t realizuar ankimin ndaj
shkeljes s t drejts pr informim)
1' 3nkimi administrati#'
2' 3nkimi tek 3#okati i ,opullit'
!' 3nkimi $j&qsor'
<nkimi administrativ. 3nkimi administrati# sht nj mjet pr t kontrolluar
#eprimtarin e administrats aq sa sht edhe mjeti pr t ri#endosur t drejtn e
cnuar' 5i$ji njeh t drejtn pr t inicuar procedurn e ankimit shtetasit
63
' *eni 12 i
61
(to tarifa miratohen n$a rre$ullorja e brndshme e funksionimit t institucionit apo n$a nj urdhr i
brndshm i institucionit
62
,ra kur ka mbaruar afati 12 ditor n$a dita e dorzimit t krkess'
63
Ky sht qndrm SADUSHI S., tek: E dre|ta admnstratve 2, Tran 2005, fq. 181.
1D
g|t parashkon t dre|tn e do person pr t-u ankuar n rrug administrative, sa
her q !mon se i jan shkeur t drejtat e parashikuara nga k) igj&. (& nen paraqitet
si nj norm referuese% sepse nuk prcakton #et pro+edurat e ankimit% por t referon
tek pro+edurat q prcaktohen n$a (odi i ,rocedura#e 3dministrati#e' *se nj
autoritet publik refuzon plotsisht% pjesrisht apo hesht t jap informacionin e
krkuar% subjektit i lind e drejta q nprmjet ankimit t kundrshtoj refuzimin e
pali$jshm t administrates publike' ;3nkimi administrati# sht trajtuar m $jersisht
n +shtjen 2'2'2<
2nkimi pr shkeljen e s drejts pr informim pran 2vokatit t )opullit.
,arashikimi kushtetues i ketij institucioni t pa#arur sht hapi i par pr mbrojtjen e
t drejta#e t njeriut n raport me administratn publike' ,or% hapi tjetr i rndsishm
sht parashikimi n$a li$ji ,r t dre|tn e nformmt pr dokumentat
zyrtare% se&<vokati i Popuit kujdeset pr zbatimin e igjit&. Edhe k& nen ka
karakter referues% sepse na referon li$jin Pr Avokatn e Poput
64
tek i cili
mund t njihemi me kompetencat e ktij institucioni dhe procedurat pr tu ankuar
pran tij' (& ankim mund t realizohet paralelisht me ankimin administrati# dhe nuk
sht det&rim pr tu ezauruar pr t ushtruar t drejtn e ankimit administrati# apo
$j&qsor'
*drsa neni 2 i li$jit n fjal prcaton se #<vokati i Popuit mbron t drejtat, irit
dhe interesat e igjshme t individit nga veprimet ose mosveprimet e paigjshme e t
parreguta t organeve t administrats pubike, si dhe t t tretve q veprojn pr
ogari t saj&, neni 1 rithekson pozicionin e ktij institucioni si kujdestar pr
zbatimin e li$jit q lejon aksesin n dokumentat z&rtare% duke prcaktuar se <vokati
i Popuit kr)en edhe det)ra t tjera t caktuara me igje t ve!anta' *jkohsisht
li$ji i njeh t drejtn 3#okatit t ,opullit t bj rekomandime dhe t propozoj masa
nse
#ren shkelje t t drejta#e t njeriut n$a administrata publike ;neni 21<' 7jith
#eprimtarin e #et k& institucion e mbshtet n parimet e paansis% konfidencialitetit%
profesionalizmit dhe pa#arsis ;neni 2<'
Duhet thne se li$ji prcakon edhe subjektet q mund t mbrojn t drejtat e t&re
kushtetuese dhe t li$jshme duke iu drejtuar 3#okatit t ,opullit' * nenin 12
prcatohen qart si subjekte q le$jitimohen pr tu ankuar !do individ, grup
individsh ose organizata joqeveritare, q pretendojn se i jan shkeur irit dhe
interesat e t)re t igjshme nga veprimet dhe mosveprimet e paigjshme e t
parreguta t organeve t administrats pubike&. ,or% li$ji e z$jeron rrethin e
subjekte#e t cilt mund t mbrojn t drejtat e t&re pran 3#okatit t ,opullit duke ia
n|ohur kt t dre|t ... t huajve, t cit jan ose jo rezident t rregut n
'hqipri, refugjatve si dhe personave pa shtetsi q ndodhen n territorin e
@epubiks s 'hqipris, sipas kushteve t prcaktuara me igj&.
3#okati i ,opullit #ihet n l#izje n$a subjekti q pretendon se i shte shkelur e drejta
;neni 12% 1!< nprmjet nj ankimi a njoftimi dhe krkess q ai t ndrh&j pr t
#n n #end t drejtn apo lirin e shkelur' ,or 3#okati i ,opullit mund t rifilloj
shq&rtimin e nj +shtjeje me nismn e #et% pr raste t #e+anta t bra publike% por
duke marr plqimin e t interesuarit ose t dmtuarit ;neni1!<' *uk krkohet plqimi
i t dmtuarit kur sht i mitur ose i paaft mendrisht apo me aftsi t kufizuar ose
64
Lg| Pr Avokatn e Poput nr 8454, dat 4.2.1999, ndryshuar me g|n nr 8600, date
10.4.2000.
2
pr mbrojtjen e t drejta#e t nj numri t madh t indi#id#e' 7jithashtu% duke s&nuar
mbrojtjen e interesa#e t nj komuniteti t $jr% t cilt mund t preken n$a
procedimi administrati#% 3#okati i ,opullit ka t drejt t filloj nj procedim
administrati# dhe t marr pjes n t% n prputhje me krkesat e (odit t ,rocedurs
3dministrati#e
66
'
5i$ji prcakton edhe kushtet e pranimit t ankesa#e% krkesa#e apo njoftime#e dhe
rre$ullat e shq&rtimit t t&re' ' pari% krkesa nuk duhet t jet anonime% por duhet t
identifikoj krkuesin apo ankuesin ;neni 12<' ' d)ti% 3#okati i ,opullit mund t mos
e filloj +shtjen ose t ndrpres hetimin% nse e njjta +shtje sht #endosur ose
sht n shq&rtim n$a prokuroria apo $j&kata' ,or li$ji i njeh t drejtn t krkoj
informacion pran ktyre organeve, t cat duhet tu pr$ji$jen krkesa#e t tij sa
m
shpejt t jet e mundur% por jo m #on se ! dit ;neni 11<' ' treti% li$ji nuk det&ron
krkuesin apo ankuesn q t i prmbahet ndonj forme t #e+ant% por ajo duhet
ta
shpreh qart objektin e ankess apo krkess '
*j moment i rndsishm sht edhe ndrmarrja e nj procedure hetimi pas pranimit
t krkess% ankess apo njoftimit% 3#okati i ,opullit ndrmerrr nj pro+es hetimi%
duke krkuar shpje$ime n$a or$anet e administrats publike ;neni 1A% pika adhe b<'
(& pro+es realizohet)
duke kr&er hetime n #end-
duke krkuar shpje$ime n$a +do or$an i administrats qndrore dhe #endore%
si dhe duke marr +do dosje apo material q ka lidhje me hetimin-
duke marr n p&etje +do person q sipas tij sht i lidhur me +shtjen nn
hetim-
duke kr&er apo krkuar ekspertiza'
(ur n prfundim t hetimit 3#okati i ,opullit #ren se nuk ka shkelje ather ia
shpje$on ankuesit kt ;neni 21% pika a<- nse #ren se ka shkelje ;konkretisht t s
drejts pr informim<% 3#okati i ,opullit paraqet rekomandime pr vnien n vend t
s drejts s shkeur tek organi administrativ q sipas tij, ka shkaktuar shkejen e t
drejta#e dhe liri#e% konkretisht pr t #n n #end t drejtn e informimit t shkelur
n$a or$ani administrati#' Duhet thn se paraqitja e rekomandimit pezullon aktet ose
#eprimet e pali$jshme apo t parre$ullta deri n shq&rtimin e ktij rekomandimi dhe
dhnien e pr$ji$jes 3#okatit t ,opullit;neni 9<' ,r#e+ rekomandime#e 3#okati i
,opullit ka t drejt t propozoj masa pr shkarkimin e funksionar#e q jan n
kompetencat e kt&re or$ane#e ;neni 21 pika d<' 7jithashtu% ai u rekomandon t
dmtuar#e t paraqesin n $j&kat padi% kur ekzistojn rrethanat pr ta br nj $j t
till'
3#okati i ,opullit ka t drejtn t u propozoj or$ane#e t administrats ndr&shimin
ose prmirsimin e akte#e nnli$jore% mosshq&rtimi i propozimit brenda ! dit#e
sjell si pasoj pezullimin e fuqis s akte#e nnli$jore q shkaktojn shkelje t t
drejta#e dhe liri#e- mund t #r n l#izje 7j&katn (ushtetuese me krkesn pr
shfuqizimin e akte#e t till'
66
5i$ji Nr.8454, dat 4.2.1999 Pr Avokatn e Poput, ndr&shuar me li$jin *r'A8% dat
1'1'2% ndr&shuar me li$jin *r'D!DA% dat 12'2'22% neni !'
21
5i$ji i jep nj karakter akti# #eprimtaris s 3#okatit t ,opullit' *donse ai operon
me rekomandime dhe propozime% akti#iteti i tij merr #ler n$a raportet q li$ji ka
#endosur mes tij dhe or$ane#e t administrates publike apo (u#endit t Shqipris'
' pari% li$ji ka prcaktuar t drejtn e 3#okatit t ,opullit pr t krkuar
informacion apo dokumente% q lidhen me +shtjen n shq&rtim% t klasifikuara si
sekret shtetror% duke respektuar krkesat pr ruajtjen e sekretit shtetror ;neni 2<'
' d)ti% li$ji prcakton det&rimin e or$ane#e t administrates t cila#e 3#okati i
,opullit u ka dr$uar rekomandim% krkes apo propozim pr shkarkim q t
shq&rtojn dhe t kthejn pr$ji$je pr ! dit' ,r$ji$ja duhet t prmbaj shpje$ime
t ars&etuara pr +shtjen n fjal% si dhe +far #eprimesh% mos#eprimesh apo masash
ka ndrmarr ai or$an'
' treti% 3#okati i Poput gzon t dre|tn q t drejtohet or$anit m t lart
hierarkik pr t ndjekur +shtjen si dhe% nse rastet prsriten apo or$ani nuk rea$on
ather, mund t drejtohet edhe (u#endit me nj raport% duke propozuar edhe
masa
konkrete pr #nien n #end t s drejts s shkelur'
S katrti% li$ji parashikon se refuzimi pr t bashkpunuar me 3#okatin e ,opullit
n$a npunsit ci#il% funksionari ose autoriteti publik prbn shkak q 3#okati i
,opullit t krkoj n$a autoriteti kompetent fillimin e procedurs administrati#e dhe
marrjen e masa#e disiplinore deri n lar$imin n$a puna ose n$a shrbimi ci#il'
' pesti% li$ji parashikon edhe personat dhe aktet q jan jasht juridiksionit t
3#okatit t ,opullit)
,residenti i Republiks
(r&etari i (shillit t .inistra#e
Urdhrat me karakter ushtarak t Corca#e t 3rmatosura
/endimet e $j&kata#e% me prjashtim t raste#e kur krkesa% ankesa apo
njoftimi pr shkeljen e t drejta#e t njeriut ;konkretisht t s drejts pr
informim< rrjedhin n$a administrata e pushtetit $j&qsor% #endimet e forms
s prer dhe procedurat $j&qsore
"77
' *at&risht q hetimet e 3#okatit t
,opullit nuk prekin pa#arsin e $j&kats n marrjen e #endimit'
Trajtimi i ankesa#e t paraqitura tek 3#okati i ,opullit% kur sht konstatuar shkelja e
ksaj t drejte% sht ndrthurur paralelisht me nj obser#im direkt dhe shum konkret
n t $jitha or$anet e administrats publike lokale dhe qndrore% n lidhje me zbatimin
e parashkmeve t g|t Pr t drejtn e informimit pr dokumentat zyrtare dhe
m konkretisht t nenit A t ktij li$ji' ,r kt qllim ka shrb&er edhe or$anizimi
n$a ana e 3#okatit te ,opullit i Konferences Kombtare E dre|ta e nformmt, e
dre|t
themeore e n|erut m 12 Dhjetor 22' (onkluzionet dhe rekomandimet
prkatse%
i jan dr$uar or$ane#e t administrats qndrore% si dhe t $jith ,refektura#e%
0ashki#e% Earqe#e dhe (omuna#e t Shqipris'
3#okati i ,opullit ka krijuar nj praktik t #etn n lidhje me mbrojtjen e t drejts
pr informim% ku #e+ojm nj n$a ankesat% e cila ka marr z$jidhje poziti#e si
rezultati ndrh&rjes s ktij institucioni'
22
"77
,o at&% neni 11 para$rafi 2'
21
A+,5*! &o'&r!*!
"7"
*$a ana e prfaqsuesit li$jor t shoqris P:P sh'a%% z'3' R% shprehet shqetsimi n
lidhje me refuzimin q i sht br krkess s tij n$a ana e Drejtoris s ,r$jithshme
t Do$ana#e% pr pajisjen me informacionin dhe dokumentacionin% i cili lidhet me
#eprimtarin e ksaj shoqrie n or$anin e do$ans' (jo krkes sht prsritur pas
nj refuzimi #erbal t krkess s par dhe prfundimisht% nuk sht marr paras&sh
n$a ana e ksaj drejtorie' .e$jith bazueshmrin n li$j t ksaj krkese% ankuesi
shkruan se kthimi i pr$ji$jes n$a ana e Drejtoris s ,r$jithshme t Do$ana#e sht
i pali$jshm dhe shkel rnd t drejtat dhe interesat e li$jshme t shoqris P:P sh'a%
por edhe t tijat si a#okat'
3naliza e +shtjes n$a 3#okati ,opullit)
*$a shq&rtimi q i sht br +shtjes n$a 3#okati i ,opullit% sht e#identuar se
krkimi i dokumentacionit prkats pre| prfaqsuest t shoqrs X sh.a,
bazohet #e+ li$jit P,r t drejtn e informimit pr dokumentat z&rtareP edhe n
(odin e ,ro+edura#e 3dministrati#e dhe m konkretisht n nenin 22 t tij% ku thuhet
shprehimisht se) P,alt e interesuara kan t drejt t inspektojn dosjet e disponuara
n$a administrata% kur kto nuk prmbajn dokumenta t klasifikuara sekrete% dhe t
marrin #rtetime apo kopje t #rtetuara t dokumenta#e q ato prmbajn kundrejt
pa$essP' Efekti#isht shoqria P:P sh'a n prputhje me nenin 21 t ktij (odi% n
kt rast cilsohet n kushtet e personit t drejtprdrejt t interesuar% bazuar kjo n
nj pro+edim administrati# t or$anit t do$ans ndaj ksaj shoqrie% pro+edim i cili
ka prfunduar me #endimet q tashm jan krkuar t bhen objekt shq&rtimi
$j&qsor n$a kjo shoqri' Duke iu referuar prcaktime#e li$jore dhe trajtimit q i
sht br krkess s z'3' R'% sht arritur n konkluzionin se ka shkelje t s drejts
s ktij indi#idi n cilsin e prfaqsuesit li$jor% pr tQu informuar me dokumentat
prkatse z&rtare% t krkuara prej tij'
* kto kushte me an t shkress dat 1'11'22% +,5*+ r!&oma'-%ar )$o*!,imi ,a
m+ i ,5)!*+ i &+r&!,+, ,+ )ara9i*%r )+r -5+'i!' ! &o)!#! *+ -o&%m!'*a#! *+
&+r&%arB '=a a'a ! )+rfa9+,%!,i* $i=or *+ ,5o9+ri,! CDC ,5.a.
,r$ji$ja z&rtare pr kt rekomandim% sqaron se) F(j pjes e dokumentacionit t
krkuar nga kjo shoqri jan t paraqitura nga vet kjo shoqri, si rrjedhim ato duhet
t disponohen edhe nga vet shoqria. (drkoh q, reaisht kto dokumenta nuk
ndodhen n arkivn e DPD,s, por ndodhen n degt doganore ku shoqria ka kr)er
aktivitet&. Pjesa tjetr e dokumentacionit t krkuar nuk ka t bj me shoqrin FGF,
por me shkresa t brendshme t karakterit konfidencia, ndaj n prputhje me kodin
doganor nuk mundet tHi vihen n dispozicion. * shkres theksohet se% pr kt
problem me shoqrin P:P institucioni sht n konflikt $j&qsor dhe menjher sapo
kjo +shtje t z$jidhet $j&qsisht% do tQu jepet pr$ji$je prfundimtare krkesa#e t
shoqris P:P'%jithashtu k) probem sht i kaprc)er tashm, pasi nga ana e DPD,
s n seancn gj)qsore, do t paraqitet dokumentacioni prkats. +aimi i afatit t
dhnies s prgjigjes pr kt !shtje, ka ardhur m tepr nga nevoja pr tHu
shq)rtuar dhe hetuar n theme !shtja dhe mbi bazn e t)re pr t gjetur zgjidhje
igjore n mbshtetje edhe t rekomandimeve t dhna nga ana e juajF.
"7"
Rekomandim !'
22
0azuar n kt pr$ji$je% #len t ndalemi n prmbajtjen e saj dhe n parashikimet
prkatse li$jore% t cilat rre$ullojn marrdhnien juridike t s drejts s informimit
mes pal#e n kt +shtje' . konkretisht)
Sikurse sht cituar shprehimisht n nenin 22 t (odit t ,ro+edura#e 3dministrati#e%
n momentin kur dokumentat e krkuara n$a prfaqsues X sh.a, (pavarssht
nse jan paraqitur n$a kjo shoqri apo jo<% jan br pjes e protokollit dhe
dosjes prkatse z&rtare t ktij pro+edimi administrati#% ather lejohet jo #etm
inspektimi i dosjes% por edhe marrja e #rtetime#e apo kopje#e t #rtetuara t kt&re
dokumenta#e' ,rjashtim bhet #etm pr dokumentat e klasifikuara sekret' ,r m
tepr dhe n kt llo$jik% fakti q sipas pr$ji$jes kto dokumenta nuk ndodhen n
arki#n e D,D6s% por ndodhen n de$t do$anore ku shoqria ka kr&er akti#itet% nuk
prli$j mosdhnien e kopjes s #rtetuar t t&re% pasi de$t do$anore kan #arsi
hierarkike direkte prej Drejtoris s ,r$jithshme t Do$ana#e dhe nuk jan or$ane
apo institucione t pa#arura n$a kjo e fundit'
=shte e ne#ojshme q kto t fundit t identifikohen nominalisht% se cilat jan dhe mbi
kt baz t jepen hollsisht ars&et li$jore se prse #et dokumenti z&rtar prkats%
apo edhe qoft edhe nj pjes e tij nuk mund tQi jepen pals s interesuar' E $jith kjo
pro+edur saktsohet qart n pikn 2 t nenit 2! t (odit t ,ro+edurs
3dministrati#e% ku thuhet shprehimisht q) #+ur dokumentet q krkohen prej pave
jan t kasifikuara si sekrete, punonjsi kompetent i administrats duhet t-i shoj
pas s interesuar =kur kjo e krkon?, nj dekarat q ta vrtetoj kt&. .n&ra e
#eprimit n kt form pr dokumentat e klasifikuar sekret ;konfidencial<% bhet e
det&rueshme nse kto dokumenta jan pjes e dosjes z&rtare pr kt pro+edim
administrati# ku P:P sh'a% sht pal% duke prcaktuar shprehimisht edhe parashikimin
prkats t br pr kt qllim n (odin Do$anor'
Endrimi i 3#okatit t ,opullit sht se nuk mund q fillimi dhe zh#illimi i pro+esit
$j&qsor t shrbej si fakt pezullues apo pen$es li$jore% pr prmbushjen e krkess
s t drejts pr informim n kt +shtje' Edhe paraqitja e dokumentacionit t krkuar
nga ana e X sh.a, n seanc g|yqsore, nuk prbn prmbush|e t rregut n$a
ana e D,D6 s t det&rimit q prcaktohet n baz t (odit t ,ro+edurs
3dministrati#e% prkundrazi k& #eprim sht thjesht nj prmbushje e krkess s
mundshme pro+eduriale t $j&kats pr paraqitje t dokumenta#e t ndr&shm q
lidhen me +shtjen n $j&kim' *uk duhet t konfondohet koncepti dhe parimi i t
drejts pr informim si nj e drejt kushtetuese dhe direkte e indi#idit apo subjektit
prkats t interesuar dhe t drejts pr krkimin e kundrshtimit t shkeljes s t
drejts pr informim nprmjet $j&kats% q njihet si institucioni i balancs li$jore q
z$jidh prfundimisht +shtjen n kt rast'
3snj justifikim q jepet n pr$ji$jen e D,D6s ndaj rekomandime#e t 3#okatit t
,opullit nuk prli$j mosprmbushjen e det&rimit li$jor pr pr$ji$je ndaj
rekomandime#e t ktij institucioni kushtetues% sipas afatit t prcaktuar n para$rafin
e par t nent 22 t Lg|t nr.8454 date 4.02.1999 Pr Avokatn e Poput. Sa
me siper% n funksion t z$jidhjes korrekte li$jore t +shtjes dhe t mirfunksionimit
t administrats 3#okati i ,opullit krkoi q t rishikohet qndrimi i mbajtur n$a ana e
D,D6s ndaj rekomandimit t tij% pr plotsimin sa m t shpejt t krkess s
paraqtur nga ana e prfaqsuest g|or t shoqrs X sh.a.
2!
2nkimi gjy!sor. 3nkimi $j&qsor sht i parashikuar shprehimisht n$a neni 18 i
g|t ,r t dre|tn pr nformm pr dokumentat zyrtare. Edhe k|o dispozit
ka karakter referues% sepse pro+edurat e ankimit $j&qsor nuk prcaktohen n$a li$ji
pr t drejtn e informimit% por n$a dispozitat e (odit t ,ro+edurs ?i#ile% q
rre$ullojn $j&kimin e mosmarr#eshje#e administrati#e' 3nkimi n kt rast bhet
nprmjet nj krkes6padie% e cila i drejtohet $j&kats q ka nn juridiksion t saj
institucionin publik% nprmjet s cils krkohet det&rimi i institucionit publik
q t #r n
dispozicion t krkuesit dokumentin e krkuar' 3fati i dorzimit t krkes6 padis n
$j&kat sht brnda ! dit#e n$a dita kur institucioni m i lart ka dhn #endimin e
tij t refuzimit' =sht e rndsishme t #ihet n dukje se e drejta pr ankimin $j&qsor
do t ushtrohet pasi t jen ezauruar t $jitha rru$t e ankimit administrati#'
*djekjen e pro+edurs mund ta bj ankuesi% a#okati apo nj prfaqsues tjetr i
autorizuar prej tij' 5i$ji parashikon edhe mundsine q +do person% i cili ka psuar nj
dm pr shkak t shkeljes s dispozita#e t ktij li$ji% ka t drejt t krkoj dhe
shprblimin e dmit n$a subjekti q shkel t drejtn' ,ro+edurat e shprblimit t demit
rre$ullohen me li$j' .endojm se sht e rndsishme t theksohet q% e drejta pr
informim e pal#e n nj procedim administrati# sht mbrojtur shprehimisht n$a
$j&kata% $jat shq&rtimit t +shtje#e me objekt pa#lefshmrin e aktit administrati#'
A+,5*! =y9+,or!
"7.
/ e n d i mi Pr nx|err|en nga |urdkson g|yqesor, marr nga 7j&kata e
Rrethit 7j&qsor Tiran me padits R' .% dhe t paditur Rre$jistruesin e "&rs
/endore t Re$jistrimit t ,asuri#e t ,alujtshme Tirane' >bjekti i padis sht
det&rimin i pals s paditur pr dhnjen e informacionit shkresor pr t $jitha
krkimet e bra prmes
krkess drejtuar Re$jisitruesit t "'/'R',',alujtshme Tiran si dhe shperblimin e
dmit t ardhur n$a mosdhnja e ktij informacioni dokumentar'
,as shq&rtimit t krkes6padis 7j&kata ka #rejtur se)
,aditsi ka aplikuar me dt 11' !'21 n "/R,, Tiran pr tu pajisur me
informacion pr $jendjen e plot juridike t nj sr pasurish t ndodhura n q&tetin e
Tirans' .e shkresn% kthim pr$ji$je dat A'1'21% paditsi sht informuar pr
$jendjen juridike dhe pronsin e kt&re prona#e' Duke mos qn dakort me kt
kthim pr$ji$je dhe duke e cilsuar at t paplot% pala paditse i sht drejtuar
$j&kats me krkes6padin e lartprmendur '
* seancn $j&qsore prkatse prfaqsuesja e pals s paditur krkoi ose nIjerrjen
jasht juridiksioni $j&qsor t +shtjes ose rrzimin e padis'
Sipas nenit 2D t (','?i#ile% 7j&kata n cdo faz dhe shkall t $j&kimit merr n
shq&rtim nse cshtja q ka pr $j&kim bn pjes n juridiksionin $j&qsor apo
administrati#' 7j&kata #lerson se sht n kushtet kur shq&rtimi administrati# nuk ka
prfunduar% pasi me par duhet t shq&rtohet +shtja n "&rn Endrore t
Re$jistrimit t ,asuri#e t ,aluajtshme% e m pas n $j&kat% nse do t ket ankim'
"7.
Vendm dates 9.03. 2011 Pr nx|err|en nga |urdkson g|yqesor, marr nga 7j&kata e
Rrethit
7j&qsor Tiran'
21
* kt rast $j&kata ka paras&sh nenin 1!9 t (',' 3dministrati#e ku theksohet se)
( parim, pat e interesuara mund t-i drejtohen gj)kats vetm pasi t ken
ezauruar rekursin administrativ. ,rsa i prket t drejts s ankimit ndaj #eprime#e
te re$jistuesit $j&kata i referohet kerkesa#e t 5i$jit 9A1! i cili parashikon n nenin 21
t tij se #Mosmarrveshjet q i paraqiten kr)eregjistruesit n idhje me ushtrimin e t
drejtave ose zbatimin e det)rave, kr)eregjistruesi sht i det)ruar para se t marr
vendim tHi krkoj regjistruesit mendimin me shkrim&.
G|thashtu g|ykata ka parasysh edhe krkesat e neneve 15 e 16 t Lg|t
Pr nformmn pubk
"7/
' Sipas nenit 15 Ddo person ka t drejt t ankohet, n
rrug administrative, kur !mon se i jan shkeur t drejtat e parashikuara nga
k) igj.
Procedurat e ankimit administrativ rreguohen me igjin nr.I>90, date /3.0./:::,
+odi i Procedurave <dministrative i @epubiks se 'hqiprisF. *eni 18 parashikon se
Ldo person ka te drejte te ankohet ne gj)kate kur !mon se i jan shkeur te drejtat e
parashikuara nga k) igj. Pr procedurat e ankimit ndiqen dispozitat e +odit t
Procedurs Jivie, q rreguojn gj)kimin e mosmarrveshjeve administrative'
*isur n$a sa m lart 7j&kata konstatoi se kto dispozita prcaktojn t drejtn e
ankimit fillimisht tek or$ani m i lart dhe pastaj n $j&kat kundr #endimit t
re$jistruesit t "/R,,' *eni !2A i (',r'?i#ile sht nj dispozit e cila pa#arsisht se
qllim parsor t saj ka rre$ullimin e afate#e pr kundrshtimin e aktit administrati#%
sanksionon q ankimi n $j&kat kundr aktit administrati# paraqitet kundr #endimit
t or$anit m t lart administrati# ose pas skadimit t afatit li$jor t ktij or$ani pr
shq&rtimin e ankimit'
Lshtja q shtrohet n rastin konkret sht) a e ka ezauruar n fakt pala paditse
rekursin administrati#% dhe pr rrjedhoj nse +shtja objekt $j&kimi sht n
juridiksionin $j&qsorB Duke iu referuar dispozita#e t msiprme% $j&kata e $jen me
#end t shprehet se n rastin e rekursit administrati#% sht li$ji i posa+m q rre$ullon
marrdhnien juridike t posa+me% ai q parashikon% kushtet% mn&rn dhe afatet pr
paraqitjen e ankimit administrati#' Lg| ,r informmn Pubk dhe Lg|
,r rre$jistrimin e pasuri#e t palujtshme, n t cilat sht mbshtetur
paditsi n n$ritjen e padis s tij parashikojn s pari% rekursin administrati#'
Rezultoi e pro#uar
se paditsi ndaj pr$ji$jes s dhn n$a Re$jistruesi i "/R,, Tiran nuk sht ankuar
tek (r&ere$jistruesi sipas udhzime#e t nenit 21 t 5i$jit 9A1! dhe t nene#e 12 e 18
t Lg|t Pr nformmn pubk' 0azuar n sa m lart% $j&kata konkludoi se n
kushtet kur nuk sht ezauruar rekursi administrati#% $j&kata nuk ka juridiksion pr
$j&kimin e +shtjes% pr rrjedhoj duhet t deklarohet mun$esa e juridiksionit
$j&qsor'
,r kto ars&e 7j&kata #endosi)
*Ijerrjen n$a juridiksioni $j&qsor t +shtjes ci#ile *r' 22DA akti t 7j&kats s
Rrethit 7j&qsor Tiran% me padits R' .' dhe t paditur "/R,,% me objekt det&rim
pr dhnie informacioni% pasi sht n juridiksionin administrati# t "&rs Endrore
"7/
Thekso|m se n kt vendm sht prdorur n mnyr t pasakt Lg| Pr nformmn
pubk n vend t Lg| Pr t dre|tn e nformmt pr dokumentat zyrtare.
22
t Re$jistimit t ,asuri#e t ,alujtshme' *e mendojm se k& #endim i 7j&kats sht
i drejt dhe i bazuar n li$j'
...... R!=%$$imi i ,+ -r!*+, ,+ i'formimi* '=a Ko-i i Pro?!-%ra#!
A-mi'i,*ra*i#!
(& li$j i bn nj rre$ullim specifik t drejts pr informim% duke njohur t drejtn pr
informim t subjekte#e q jan pal n nj proces administrati#% q ka lidhje t
drejtprdrejt m t' (t rre$ullim% k& li$j e bn duke e parashikuar t drejtn pr
informim si nj ndr parimet themelore% t pr$jithshme mbi t cilat bazohet
#eprimtaria e administrats publike' *eni 2 i (odit t ,rocedurs 3dministrati#e
sanksionon qart se: K gjith pjesmarrsit n nj pro!edur administrative kan
t
drejt t marrin informacion dhe t njihen me dokumentat e prdorura n kt
pro!edur,prve! rasteve kur me igj jan vendosur kufizime&' 5i$ji prcakton
$jithashtu se kjo e drejt mund t ushtrohet personaisht ose nprmjet prfaqsuesit
t autorizuar, ndrkoh q sanksionon edhe det)rimin e organit administrativ q
zhvion pro!edurn administrative q t informoj pjesmarrsit n pro!edur edhe
pr t drejtat dhe det)rimet e t)re.
(odi i ,rocedura#e 3dministrati#e i bn nj rre$ullim m t $jr t drejts pr
informim n kreun e d&t t pjess s pest t saj' 3i prcakton rrethin e subjekte#e q
mund ta ushtrojn kt t drejt* kjo e drejt i takon !do personi q sht
drejtprdrejt i interesuar. ,ala ka t drejt t njihet m fillimin e nj pro+edimi
administrati#% kur nismn e ka or$ani administrati# dhe kur pro+edimi ka filluar me
krkesn e t interesuarit% prsri or$ani administrati# ka det&rimin t njoftoj pr
zh#illimin e pro+edimit'
=sht me interes t theksohet se (odi i ,rocedura#e 3dministrati#e e ka z$jeruar
rrethin e subjekte#e q mund ta ushtrojn t drejtn pr informim n nj pro+edur
administrati#e duke ia njohur kt t drejt edhe personave, t cit megjithse nuk
kan nj interes t drejtprdrejt, provojn se kan nj interes t igjshm pr t
marr dijeni n idhje me dokumenta t caktuara. ,or% kta subjekte mund ta ushtrojn
t drejtn e msiprme #etm pasi sht lshuar nj urdhr n$a ana e pr$je$jsit t
njsis administrati#e% urdhr i cili duhet t shoqrohet me krksn e shkruar dhe
dokumenta t tjera t bashkn$jitura% t cilat #rtetojn interesin e li$jshm t
pretenduar'
Dfar duhet t prmbaj njoftimi q jepet nga administrata5 * kt informacion
tre$ohen qart or$ani administrati# q zh#illon procedimin% hapat konkret t
ndrmarr prej tij% #endimet e marra dhe +do informacion tjetr' 3fati kohor pr
dhnjen e informacionit sht 1 dit n$a dita e re$jistrimit t krkss prkatse'
5i$ji prcakton dhe formn n t ciln mund t informohet subjekti i interesuar)
*prmjet inspektimit t dosje#e'
*prmjet lshimit t #rtetime#e'
(shtu% neni 22 prcakton se palt e interesuara kan t drejt t inspektojn dosjet e
disponuara n$a administrata dhe t marrin #rtetime apo kopje t #rttuara t
dokumente#e' *eni 2! prcakton se punonjsit kompetent t administrats jan t
detyruar t lshojn pal#e t interesuara #rtetime apo kopje autentike t
28
dokumenta#e brenda afatit 1 ditor n$a dita e paraqitjes s krkess' (& nen shpje$on
qart se +far mund t krkoj pala e interesuar nprmjet kt&re #rtetime#e dhe
konkretisht)
Datn e paraqitjes s aplikime#e% peticione#e% krkesa#e pr shq&rtim%
apelime#e dhe dokumenta#e t tjera t n$jashme-
,rmbajtjen e kt&re dokumenta#e ose pretendimet e pal#e-
Etapn n t ciln ndodhet zh#illimi i procedime#e-
/endimet e marra apo q duheshin marr'
*$a ana tjetr% ai prcakton dhe kufizimet e mundshme kur parashikon se e drejta pr
t inspektuar dosjet e disponuara nga administrata nuk mund t ushtrohet pr
dokumenta t kasifikuara sekrete' (ur dokumentet q krkohen prej pal#e
klasifikohen t tilla% punonjsi kompetent i admnstrats duhet t lshoj pals s
interesuar ;kur kjo e krkon< nj deklarat q ta #rtetoj kt'
/len t #ihet n dukje se (odi i ,rocedura#e 3dministrati#e bn nj prcaktim m t
n$usht t det&rimit q ka or$ani administrati# n kt rast krahasuar me g|n Pr
t dre|tn pr nformm pr dokumentet zyrtare' *drsa k& i fundit det&ron
z&rtarin pr$je$js q kur refuzohet krkesa pr informim% kjo duhet br me
shkrim ku t
paraqiten edhe moti#et e refuzimit% (odi i ,rocedura#e 3dministrati#e e # kt
det&rim #etm kur pala e interesuar e krkon deklaratn' (jo deklarat i jep mundsi
pals s interesuar q t #erifikoj nse klasifikimi i dokumentit t krkuar esht br
n prputh|e me krkesat e g|t Pr kaskmn e nformacont s sekret
shtetror% duke i dhn mundsin edhe pr t realizuar t drejtn e tij pr ankim%
nse nuk ekzistojn kushtet pr ta klasifikuar si sekret shtetror'
7jithashtu% ndrsa li$ji Pr t dre|tn pr nformm pr dokumentat zyrtare
#endos detyrmn e admnstrats q t shpje$oj subjektit krkues rre$ullat n baz
t t cilit pala e interesuar mund ta krkoj informacionin apo dokumentin n
fjal% (odi i
,rocedura#e 3dministrati#e nuk e parashikon nj det&rim t till pr or$anin
administrati# q zh#illon nj pro+edim administrati# t caktuar' *eni 22 i (odi i
,rocedura#e 3dministrati#e prcakton edhe se shrbimi n$a administrata do t
ofrohet prkundrejt nj pa$ese' ,r prcaktimin e pa$ess (odi nuk sht shprehur%
por mendojm se mund t prcaktohet n baz t g|t ,r t drejtn e informimit
pr dokumentet zyrtare% e cila parashikon se kjo kosto duhet t prfshij
#etm shpenzimet materiale pr ofrimin e shrbimit'
(odi i ,rocedura#e 3dministrati#e sanksionon se administrata jon e ushtron
veprmtarn e sa| duke u mbshtetur mb parmn e admnstrats s hapur
"70
'
* mn&r kon+ize k& parim mund t formulohet n kt mn&r) T $jith kan t
drejt t njihen me dosjet dhe re$jistrat e administrats edhe n rastet kur nuk po
zh#illohet
ndonj pro+edim administrati# q at&re tu interesoj% pr#e+ raste#e kur nj $j e till
ndalohet me li$j' E dre|ta pr tu njohur me dosjet dhe re$jistrat e administrats
rre$ullohet me li$jin e #e+ant' ,arimi i administrats s hapur lejon transparencn e
#eprimtaris s administrats% q i nnshtrohet si kontrollit t brendshm n$a or$anet
m t larta n hierarkin e or$ane#e t administrats dhe kontrollit t jashtm n$a t
"70
DOB|ANI E., E dre|ta admnstratve 1, Tran 2010, fq. 88.
29
interesuarit n pro+edimet q zh#illon administrata' Dispozita e ktij li$ji parashikon
edhe kufizimet e #eprimit t ktij parimi% t cilat mund t bhen #etn me li$j dhe pr
ars&e t tilla si mbrojtja e si$uris kombtare dhe jets pri#ate t indi#idit'
*j $aranci tjetr q jep (odi i ,rocedura#e 3dministrati#e ka t bj me
parashikimin q i bn mbrojtjes s liri#e e t drejta#e kushtetuese t persona#e pri#at%
pikrisht nprmjet ankimit administrati#'
* kt kod parashikohen si pro+edurat e ankimit% ashtu dhe afatet e ankimit
administrati#' *se nj personi i refuzohet krkesa pr informim mbi dokumentat
z&rtare% atij i lind e drejta q t ankohet para titullarit t institucionit q ka refuzuar
apo ka heshtur pr dhnien e informacionit apo pran eprorit t z&rtarit
"71
' (to
konsiderohen ankime konkuruese n kuptimin se realizohen pa#arsisht n$a njra6
tjetra% sepse forma e par ankuese nuk sht domosdoshmrisht shteruese pr t filluar
reazmn e forms s dyt((,3% neni 11!<' (& ankim duhet br me shkrim% ku
t jen paraqitur qart kush sht ankuesi% ndaj kujt sektori bhet ankimi dhe kush
sht shkaku i ankimit' (to duhet t shoqrohen me shkresn e refuzimit% numrin e
protokollit apo dokumenta t tjera q sjellin fakte t reja n lidhje me refuzimin'
3jo q dallon ankimin administrati# sht se or$ani q shq&rton ankimin det&rohet t
ndihmoj ankuesin n pr$atitjen e dokumentacionit t ne#ojshm pr ankimin
"72
'
4nstitucioni publik ruan t drejtn e rishikimit t refuzimit t krkess pr informacion
dhe #endos ose ta refuzoj prsri ose t jap informacionin e krkuar' * rast se
prsr nsttucon refuzon krkesn pr nformacon, ather krkues mund t
drejtohet or$anit m t lart sipas shkalls hierarkike ku bn pjes institucioni n fjal'
>r$ani m i lart hierarkik i krkon dosjen prkatse or$anit #arts% t ciln pasi e
shq&rton ia rikthen prsri or$anit% q ka refuzuar apo ka heshtur pr krkesn pr
informacion% s bashku me su$jerimet e tij% q jan t det&rueshme
"73
' (odi i
,rocedurs 3dministrati#e ka parashikuar q n rast se edhe or$ani epror e refuzon
krkesn% ather krkuesit i lind e drejta pr t ndjekur rru$n $j&qsore te ankimit'
(ur krkuesit i sht refuzuar krkesa n$a institucioni publik ather ka t drejt q
brenda 1 muaji n$a data e refuzimit t ushtroj t drejtn e ankimit administrati#
"74
-
ndrsa kur institucioni hesht ndaj krkess pr informacion% ather krkuesit i lind e
drejta e ankimit administrati# pasi kan kaluar ! muaj n$a dita e depozitimit t
krkess fillestare ;(,3% neni 11% para$rafi 2<' * shq&rtim t ktij ankimi
institucioni% t cilit i sht br ankimi duhet t shq&rtoj ankimin dhe t marr nj
#endim brenda 1 muaji n$a data e depozitimit t ankimit- nse k& institucion nuk e
pranon krkesn ather duhet ta kao| at organt epror, c duhet t vendos
n
"71
*eni 1!D i (,3 parashikon subjektet para t cil#e bhet depozitimi i ankimit si m posht)
1' 3nkimi administrati# mund t bhet prpara)
a' >r$anit q ka nIjerr aktin administrati#e t ankimuar ose q ka refuzuar t nIjerr
aktin administrati#e-
b' >r$anit epror t or$anit t prmendur ne nnpara$rafin a t para$rafit 1 t ktij neni'
"72
(to krkesa parashikohen n$a (,3% neni 11!'
"73
*eni 1!D% pra$rafi 2 i (,3 parashikon se #( rastet kur ankimi i drejtohet organit epror, k) i fundit
ia transferon dosjen prkatse organit q ka n7jerr6refuzuar t n7jerr aktin s bashku me orientimet e
tij pr zgjidhjen !shtjes&.
"74
*eni 11 i (,3% para$rafi 1 parashikon se <nkimi administrativ bhet brenda / muajinga dita kur2
a. <nkuesi ka marr njoftim pr aktin ose mosn7jerrjen e aktit*
2A
lidhje me ankimin brenda 2 ja#sh ;(,3% neni 111% para$rafi 1 dhe neni 112<' *
nenin 111% para$rafi 2 t (odit t ,rocedura#e 3dministrati#e sht parashikuar
shprehimisht se kur kalojn afatet e parashikuara pr ankimin administrati# dhe nuk
sht marr asnj #endim n lidhje me ankimin e krkuesit ather% pala e interesuar
ton t dre|tn t dre|tohet g|ykats. Proedura pr ankmn g|yqsor rre$ullohet
sipas
dispozita#e t (odit t ,rocedurs ?i#ile ;neni!216 !!!<'
,rmendim ktu nj rast praktik pran 7j&kats s Rrethit 7j&qsor Shkodr me
ob|ekt pade pavefshmrn dhe shfuqzmn e aktt t Ksht t Bashks
Shkodr dhe t (RrT Shkodr pr prishjen e nj muri rrethues t nj objekti t
re$jistruar n Zyrn e Reg|strmt t Pasurve t Paua|tshme Shkodr. N
vendmn e sa| G|ykata ndr t tjera sht shprehur se)
Ksh Bashks dhe KRrT Shkodr n procedmet admnstrati#e t
zh#illuara prej t&re% pr nIjerrjen e akte#e administrati#e q kundrshtohen nprmjet
padis n $j&kim% nuk rezulton t ken zbatuar disponimet e parashikuara n nenet 28
dhe 8K1 t (,36s' (onkretisht or$anet administrati#e n fjal n zbatim t kt&re
dispozita#e g|ore kan qen t detyruar, me tu n|ohur me krkesn e
paraqtur
"76
q t bjn njoftimin e paditsit n ndonj form t prshtatshme t
prcaktuar n nenin 8K1% + t (,36s pr procedimin administrati# t filluar mbi
bazn e krkess s DRS@T Rru$or% kjo pr shkak se paditsi rezulton t ket pasur
interes t li$jshm pr kt procedur admnstratve.
* #azhdim $j&kata ka krijuar bindjen se aktet administrati#e q kundrshtohen
nprmjet padis n $j&kim% duhen shfuqizuar pasi jan nIjerr n kundrshtim me
procedurn e parashikuar n li$j' ,r #endosjen e $jendjes s li$jshmris $j&kata
urdhron or$anet administrati#e prkatse t rimarrin n shq&rtim +shtjen duke i
krijuar mundsin paditsit t marr pjes n procedimin administrati# q do t
zh#illohet n kto or$ane' * kuadrin e $j&kimit n themel t +shtje#e% $j&kata ka
krijuar nj praktik t $jer n mbrojtjen e s drejts pr informim nprmjet
#endime#e $j&qsore t ndrmjetme'
..../. L!=i,$a(io'i 9+ &%fi<o' *+ -r!*+' )+r i'formim )+r -o&%m!'*a* <yr*ar!
Si+ e kemi theksuar m sipr e drejta pr informim nuk sht nj e drejt absolute' 3jo
mund t kufizohet pr t respektuar t drejtn e jets pri#ate t $jithsecilit dhe
njkohsisht edhe dokumentat e shtete#e% t kate$orizuara sekret shtetror n
prputhje me li$jet n fuqi' =sht e ne#ojshme q t $jendet nj ekuilibr mes hapjes
pa kufi dhe mb&lljes pakufi' (& ekuilibr #endoset nprmjet)
"76
0het fjal pr krkesn e br n$a Drejtoria e ,r$jithshme e Shrbime#e t Transportit Rru$or
(DPSHT Rrugor) pran Ksht Bashkak Shkodr pr mratmn e e|e rruge pubke pr t
sguruar hyr|e n kt dre|tor. KRrT Bashks Shkodr, pas studo materan e paraqtur, ka
dsponuar prishjen e nj muri rrethues t ndrtuar pa leje n$a shtetasi 5'.' dhe q nj pjes e truallit t
prfshir brenda kt| mur rrethues t het s rrug hyr|e|e DRSHT Rrugor. M pas sht n|oftuar
shtetas L.M. n$a ,olicia *drtimore% de$a Shkodr pr prishjen #ullnetarisht t objektit n fjal% pasi
n t kundrt
do t prishej forcrisht' Shtetasi 5'.' n #azhdim ka n$ritur pran 7j&kats padin me objekt
pa#lefshmrin dhe shfuqizimin e #endime#e t or$ane#e t siprprmendura'
2D
"batimit me korrektsi t le$jislacionit n$a ana e institucione#e publike
*johjes dhe respektimit t li$je#e prkatse n$a #et krkuesit'
Pr shkak t rndss q sot |epet mbro|t|es s |ets prvate dhe faktt q g|
,r mbro|t|en e t dhnave personae $aranton mbrojtjen e jets pri#ate t
persona#e dhe nuk lejon shprndarjen me qllim abuzimi t t&re i kemi kushtuar
nj trajtim t z$jeruar n nj kre t #e+ant
""7
'
E drejta pr informim mund t kufizohet n mn&r t li$jshme edhe pr shkak t
mbrojtjes s informacionit t klasifikuar sekret shtetror' Edhe studiuesit e s drejts
prkrahn qndrmn se sht eg|tme q qevera t krko| t mbro| sekretet
n
disa fusha
111
' ,or% interesit t publikut pr t ditur se si menaIhohet problematikat q
i prkasin jets s ti qe#erissit i pr$ji$jet respektimi is drejts pr informim' 5ind
kshtu ne#oja pr t #endosur nj ekuilibr mes kt&re t drejta#e% q formalizohet
edhe n le$jislacionin shqiptar'
'i kufizohet e drejta pr informim nga igji&Pr informacionin e +asifikuar 'ekret
'htetror&
"".
5 (& li$j prcakton masat e ne#ojshme pr klasifikimin% prdorimin%
ruajtjen e informacione#e% ekspozimi i paautorizuar i t cila#e mund t rrezikoj
sgurn kombtare, t cat quhenSekret Shtetror;neni 2<' Shteti sht
pronari i
#etm i informacione#e t quajtura sekret shtetror' Sipas rndsis ata klasifikohen
n tre $rupe)
6Tepr Sekret, kur ekspozimi i paautorizuar mund t shkaktoj dme #e+anrisht
t
rnda si$uris kombtare-
6Sekret, kur ekspozimi i paautorzuar mund t shkaktoj dme t rnda
si$uris
kombtare
6Konfdenca, kur ekspozimi i paautorzuar mund t shkaktoj dme
si$uris
kombtare'
Informaconet e kaskuara Sekret Shtetror, t cat smund t nIirren
mbasi rrezikojn si$urimin kombtar jan t tilla si) planet ushtarake% armatimet ose
operacionet% aftsia apo dobsia e instalime#e% kapacitete#e t sisteme#e% projekte#e
apo plane#e t ndr&shme' ,o kshtu% informacionet e qe#eri#e t huaja% q jan
$rumbulluar n$a (shilli i .inistra#e apo or$anizatat ndrkombtare me kusht q
informacioni dhe burimi t mbahen n konfidence nuk mund t nIirren' 7jithashtu
informacionet e fituara n$a nj marr#eshje e prbashkt me qe#eri t tjera apo
or$anizata ndrkombtare me kusht q% edhe marr#eshja edhe informacioni t
mbahen n konfidenc% nuk mund t nIirren'
4nformacioni klasifikohet sekret% pr aq koh sa e krkon interesi i si$urimit
kombtar' (jo do t thot se k& informacion mund t deklasifikohet apo zh#lersohet
duke ndr&shuar statusin e informacionit' 4nformacioni q prbn sekret shtetror
klasifikohet n$a nj autoritet i klasifikimit ori$inal- autoritetet e klasifikimit ori$jinal
""7
Shih (reu 444 i ktij punimi'
"""
Shih) ST>*E R' 7'% 5bert d expressonet scurt natonae tek La bert d expresson aux
tats6 unis et en Europe% nn drejtimin e Mlisabeth "oller% (orrik 2A% fq 22'
"".
5i$jit nr' A129% date 11'2'1DDD P,er informacionin e klasifikuar Psekret shteterorP% i ndr&shuar me
8
li$jin nr' D211% date 22'2'28'
8
dhe llojet e dokumenta#e q klasifikohen% prdoren% ruhen% zh#lersohen e
deklasifikohen prej t&re% pasq&rohen n nj dokument t titulluar Re$jistri Shtetror i
4nformacionit t (lasifikuar'
Dispozita e li$jit n fjal q paraqet interes n knd#shtrimin e objektit kr&esor t
ktij punimi% sht neni 21 q rre$ullon t drejtn e njohjes s informacionit t
klasifikuar sekret' Sipas ksaj dispozite% nj person mund t njihet me nj informacion
t klasifikuar nse ai si$uron nj t drejte njohjeje n$a nj drejtues institucioni apo
personi% t cilit me li$j i sht dele$uar nj e drejt e till kur)
,ersoni ka ne#oj pr njohje informacioni pr prmbushjen e interesa#e dhe
qllime#e t li$jshme'
,ersoni ka nnshkruar nj marr#eshje pr mosekspozimin e informacionit'
,ersoni ka $aranci si$urie'
Duhet theksuar se% nj institucion nuk ka t drejt t zbuloj informacionin ori$jinal t
klasifikuar n$a nj institucion tjetr pa autorizimin e ktij t fundit' ,unonjsit t
institucionit% kur shkput marrdhniet e puns me institucionin% i ndalohet marrja me
#ete e informacionit dokumentar t klasifikuar t institucionit' *$a ana tjetr% duhet
pasur paras&sh se institucionet q zotrojn informacion ori$jinal t klasifikuar% si dhe
arki#at e shtetit% n bashkpunim me Drejtorin e Si$urimit t 4nformacionit t
(lasifikuar% krijojn biblio$rafin e informacionit t deklasifikuar- k& informacion%
me prjashtim t atij q ka me li$j rre$ulla t #e+anta% sht i hapur pr publikun'
....0. L!=i,$a(io'i ,59i)*ar m;i ra-io*!$!#i<io'i'B $i-5%r m! *+ -r!*+'
)+r i'formim.
/eprimtaria radiotele#izi#e ka nj lidhje t n$usht me t drejtn e informimit%
prandaj kemi parashtruar rre$ullimin li$jor prkats n kt fush' ,araprakisht
dshirojm t theksojm se% pa#arsisht le$jislacionit ekzistues n fushn e politiks
audio#izuale% ka ne#oj pr ndrh&rje t rndsishme' ,ro$res6Raporti pr #itin 211
e#identon se: $egjisacioni shqiptar sht akoma pjesrisht i harmonizuar me
standardet europiane pr rreguimin e medias dhe me Direktivn e 'hrbimeve t
Medias <udiovizuae. Projektigji pr 'hrbimet e Medias <udiovizuae ende nuk
sht miratuar. Lsht ngritur shqetsimi q disa dispozita nuk jan n prputhje me
standardet europiane t pavarsis s autoritetit rreguator. <fati pr kaimin n
sistemin di7hita sht sht)r nga fundi i vitit 34/3 n fund t 34/0* deri tani nuk jan
marr masa konkrete pr kt kaim, si dhe nuk sht miratuar ende strategjia e
di7hitaizimit
11!
'
Re$jimi juridik i radiotele#izionit n Shqipri prcaktohet me nj li$j
""0
q ka si
ob|ekt t t| t rreguo| veprimtarin e radios dhe teevizionit pubik e privat
n
""/
,ro$res raporti 211 pr shqiprin q shoqron +omunikatn e (omisionit pr ,arlamentin
Europian dhe (shillin% Strate$jia e "$jerimit dhe Sfidat (r&esore 2116212% ?>.;211<888'
""0
5g| Nr. 8410, dat 30.9.1998 ,r radion dhe tele#izionin publik e pri#at n Republikn e
Shqprs, ndr&shuar me li$jin nr' A822 date !1'9'2% me li$jin nr' A9D1 date 1'2'21% me
81
territorin e @epubiks s 'hqipris(nen 1). Ky g| na jep kuptimin q
ka veprimtaria radioteevzve, e ca spas dspoztave t tij prfshin
prodhimin, transmetimin dhe ritransmetimin e programeve dhe informacioneve t
!do oji me
an t zrit, figurs, sinjaeve t koduara, shkrimit, t destinuara pr pubikun
nprmjet vave eektromagnetike, kabove, prsritsve, sateitve apo me !do mjet
tjetr (nen 2).
(a rndsi t prcaktohen disa parime t rndsishme pr ushtrimin e #eprimtaris s
radiotele#izionit% pr t cilat li$ji shqiptar mban qndrim t n$jashm edhe me
le$jislacionet e tjera t shtete#e demokratike)
/eprimtaria radiotele#izi#e sht e lir'
/eprimtaria radiotele#izi#e respekton paanshmrisht t drejtn pr
informacion% bindjet politike e besimet fetare% personalitetin% dinjitetin% jetn
pri#ate t njeriut% si dhe t drejtat e lirit themelore t tij'
* kt #eprimtari respektohen n mn&r t #e+ant t drejtat% interesat dhe
krkesat morale e li$jore pr mbrojtjen e t mitur#e'
/eprimtaria radiotele#izi#e nuk lejohet t cnoj rendin kushtetues%
so#ranitetin dhe inte$ritetin kombtar'
Si+ cituam m sipr% li$ji deklaron lirin e #eprimtaris radiotele#izi#e' Duke
analizuar parimet e prmndura m sipr #rejm se parashikohet e drejta e +do
personi pr t mos u diskriminuar n ushtrimin e t drejta#e themelore t tij $jat
#eprimtaris radiotele#izi#e% por duke parashikuar shprehimisht disa prej t&re' *j
#end t rndsishm z mbrojtja e t mitur#e% bazuar n krkesat morale dhe li$jore'
(jo jep mundsi q t #endosen kufizime% t cilat ndonse nuk parashikohen ktu
shprehimisht mund t realizohen pr interesa t #e+anta si ato t t mitur#e% por edhe
pr +shtje t interesit publik' (ufiri i kt&re kufizime#e si$urisht mund t prcaktohet
n dispozitat kushtetuese prkatse'
5e$jislacioni parashikon lirin editoriale% pa#arsia e s cils si$urohet me li$j% duke
prcaktuar t drejtn e t punsuar#e pr t mos u diskriminuar pr shkaqe t tilla si)
seksi% ori$jina% pikpamjet politike% besimi fetar apo antarsia n sindikata
....0.". K+,5i$$i Kom;+*ar i Ra-io, -5! T!$!#i<io'i*
Easja e le$jislacionit shqiptar ndaj mn&ra#e t kontrollit t #eprimtaris
radiotele#izi#e sht e n$jashme me at franceze ku% k& proces realizohet nprmjet
krijimit t institucionit t pa#arur si+ sht (shilli (ombtar i Radios dhe
Tele#izionit' (ompetencat e ktij (shilli mund t klasifikohen si m posht)
(ontrolli dhe monitorimi i zbatimit t li$jit% pro$rame#e informati#e
kombtare dhe lokale si dhe cilsin e marrjes s sinjale#e n zonat e
li+encuara ;neni 9% pika 1% 2% 2<- kontrolli mund t bhet nprmjet
inspektime#e pr t cilat nuk sht i det&rueshm njoftimi paraprak dhe
li$jin nr'D18 date 2'2'2!% me li$jin nr'D121 date 2D'9'2!% me li$jin D2!1 date 11'2'28 d he
me li$jin nr' D899% date 1!'1' 29'
82
shoqrohet me det&rimin e subjektit t li+encuar pr t bashkpunuar ;neni
1!9K1<'
3dministron spektrin e radiofrekuenca#e t caktuara pr transmetime radioje
dhe tele#izi#e% n prputhje me prcaktimet pr shrbimin
radiodifuzion
""1
;neni 2<-
7aranton konkurrencn e ndershme n fushn e media#e elektronike% duke
si$uruar njkohsisht zh#illimin e mtejshm t Radios dhe Tele#izionit
publik shqiptar ;neni 1<-
3dministron $jith procesin e li+ensimit q n$a hartimi i kritere#e% dhnia%
refuzimi% pezullimi pr transmetim pro$ramesh radiotele#izi#e% pr instalimin
e prsrits#e radiotele#izi# t pro$rame#e t huaja pr zona t ndr&shme t
#endit% pr ritransmetim t radio#e dhe tele#izione#e t huaja n territorin e
Republiks s Shqipris pr publikun n Shqipri ;neni 9% pika 2%8%9%A<-
Hep autorizime pr operatort publik dhe pri#at shqiptar pr transmetime
n$a Shqipria n drejtim t #ende#e t tjera ;pr t tret<% duke respektuar
kon#entat ndrkombtare-
Hep mendime dhe propozime pr)
,erspekti#n e #eprimtaris radiotele#izi#e ;neni 9% pika 11<-
3mendimet li$jore dhe t rre$ullore#e ;neni 9% pika 19<-
*nshkrimin dhe zbatimin korrekt t marr#eshje#e ndrkombtare% q
kan t bjn me transmetimet radiotele#izi#e ;neni 9% pika 12<-
(a kompetenca q i japin mundsin dhe pa#arsin pr tu #etor$anizuar
si
""2
)
@artimin dhe miratimin e strukturs or$anike-
.iratimin e projektbuIhetit t institucionit-
*Ijerrjen e akte#e pr zbatimin e li$jit-
,a#arsia n ushtrimin e funksione#e t tij sht nj parim i rndsishm q si$urohet
nprmjet disa dispozita#e t ktij li$ji' ,ajisja me ta$rin pr t hartuar e miratuar
strukturn dhe buIhetin e tij sht nj rre$ullim li$jor i rndsishm n
knd#shtrimin e msiprm' *$a ana tjetr% li$ji parashikon n mn&r t shprehur
papajtueshmrit e antarit t ((RT6 s% t cilat tentojn t $arantojn pa#arsin e tij
n$a politika dhe bota e biznesit
""3
'
(ompetenc e rndsishme sht edhe e drejta e ((RT6 s pr shq&rtimin e ankesa#e
t publikut pr cilsin e transmetimit t sinjale#e radiotele#izi#e ;neni 9% pika 2<'
""1
Spektr radofrekuencave prcaktohet n Pann kombtar t radofrekuencave, t mratuar
nga
(shilli i .inistra#e'
""2
*eni 1 i ktij li$ji prcakton mn&rn e strukturimit dhe t funksionimit t administrats s
((RT'
""3
3ntart e (shillit (ombtar t Radios dhe Tele#izionit nuk lejohen)
1' T jen antar t parti#e dhe shoqata#e politike% si dhe t ken ushtruar det&rn e kr&etarit t
bashkis% deputetit% antarit t (shillit t .inistra#e apo t prefektit $jat 2 le$jislatura#e t fundit ose
t ken konkuruar pr kr&etar bashkie apo deputet n z$jedhjet e or$anizuara pr to-
2' t jen aksioner% antar t or$ane#e drejtuese% t punsuar t shoqri#e anonime% q kan lidhje me
mjetet e informimit masi# ose t prfaqsojn interesa tre$tar q jan n kundrshtim me funksionin e
t&re-
!' t lidhen me interesa financiar q kan t bjn me transmetimet n radio dhe tele#izion nprmjet
pronsis% marrdhnie#e t punsimit ose tre$tare-
1' t mbrojn interesat e nj shoqrie apo firme prodhimesh audio#izuale% botimesh sht&pi% reklame ose
telekomunikacioni'
8!
,ran (shillit (ombtar t Radios dhe Tele#izionit funksionon (shilli i 3nkesa#e
pr Radion dhe Tele#izionin si nj or$anizm kshillimor' 3i caktohet n$a (shilli
(ombtar i Radios dhe Tele#izionit dhe prbhet n$a kr&etari dhe 2 antar%
specialist t fushs s medias% t cilt emrohen pr nj periudh !6#je+are% me t
drejt riemrimi jo m shum se 1 her' (r&esisht% #eprimtaria e tij i referohet raportit
q mediat krijojn me publikun dhe sidomos pr ruajtjen e #lera#e etike n
transmetimet e pro$rame#e radiotele#izi#e% apo edhe q kan t bjn me
keqprdorimin e dhuns% seksit dhe dinjitetit'
Lshtjet e etiks jan trajtuar konkretisht n lidhje me disa pro$rame t transmetuara
n$a tele#izionet kombtare pa ln jasht #mendjes edhe tele#izionet lokale' (&
(sh g|at vtt 2011 ka shqyrtuar ankesa pr teevizione t ndr)shme muzikore,
ku transmetohen kng q bjn thirrje pr prdorim t drogs, pr prdorim t
dhuns dhe t seksit apo pr shfaqje t tjera, q konsiderohen t dmshme pr
shndetin mendor t fmijve' Referuar raportit t ((RT6s pr #itin 211%
meqnse (shilli i 3nkesa#e #ihet n l#izje n$a ankesat e q&tetar#e% ajo q sht e
dukshme sht fakti
se ndrgjegjsimi i pubikut pr kto !shtje jasht ambienteve ku jetojm n kafene,
n shko, n pun e t tjera, sht i madh, por nuk i drejtohen ++@K,s n idhje me
kt aspekt' ,or duke iu referuar po ktij raporti n kushtet e msiprme ka nj
mbi#endosje dhe dublim kompetencash mes (shillit t 3nkesa#e dhe Drejtoris s
,ro$ramacione#e n kompetencn e s cs sht monitorimi i !do programi t
operatorve q operojn n zonn Kiran M Durrs, pr t par shkejet e etiks n
prgjithsi
11A
'
Shq&rtimi i ankesa#e n$a k& (shill bhet brenda 2 muaj#e dhe prfundon me
njoftimin e ((RT6s dhe t $jitha media#e q jan t det&ruara ta publikojn' ,r
realizimin e funksione#e t tij (shilli i 3nkesa#e ndrmerr #eprimtari pr
ndr$je$jsimin e publikut% anketime dhe studime mbi +shtjet etike t pro$rame#e
radiotele#izi#e% publike dhe pri#ate% t cilat botohen n nj buletin t #e+ant' /len t
theksohet se (shilli i 3nkesa#e shq&rton ankimin e subjektit q pretendon se sht
cnuar% i c n do rast mund t dre|tohet pr ankes g|ykats. Pra nuk
sht
prcaktuar shprehimisht q ankimi administrati# t jet nj kusht ezaurues pr t
ushtruar t drejtn pr ankimin n rru$ $j&qsore t subjektit' @artimi i nj kodi etik
pr +do transmetues do t ishte nj hap cilsor n realizimin krkesa#e q k& li$j
#endos n lidhje me respektimin e etiks $jat transmetime#e tele#izi#e' Respektimi i
sinjalistiks pr emisione t #e+anta mbetet nj pike e dobt sidomos pr
transmetuesit jasht territorit t Tirans' 5i$ji nuk e parashikon shprehimisht
#endosjen e $jobs pr shkelje t etiks dhe kjo sjell indeferencn e operatr#e pr t
respektuar masat e (shillit t 3nkesa#e'
*dr kompetencat q mund t rrisin efikasistetin e ktij institucioni sht edhe e drejta
e tij pr t #n sanksione n rast t shkeljes s dispozita#e t ktij li$ji
""6
' (shilli
""4
4nformacioni n fjal sht marr n$a ,roces#erbali i .bledhjes s (omisionit ,arlamentar pr
Edukimin dhe .jetet e 4nformimit ,ublik% dat 2'!'212% Seanca d$jimore pr raportin e
#eprimtaris 16#je+are t ((RT6s% shkarkuar n$a JJ J 'p a r la m e n t' a l
""6
* rastet e shkeljes s dispozita#e det&ruese t ktij li$ji% (shilli (ombtar i Radios dhe
Tele#izionit #endos sanksione administrati#e si m posht)
1' ,aralajmrim'
81
#endos sanksione pr shkelje q nuk kan m shum se nj #it q jan br dhe nse
sanksionet parashikohen pr tu dhn n$a institucione t tjera bn njoftimin prkats'
((RT6ja si nj institucion i pa#arur ka nj marrdhnje specifike me (u#endin e
Republiks s Shqipris' 3i raporton n fillim t +do #iti pr #eprimtarin #jetore t
((RT6s dhe mn&rn se si jan respektuar n$a rrjeti publik dhe pri#at det&rimet q
rrjedhin n$a k& li$j' (u#endi miraton raportin #jetor pr #eprimtarin e (shillit
(ombtar t Radios dhe Tele#izionit me shumicn e #ota#e% n prani t m shum se
$j&sms se t $jith antar#e t tij' *se pr d& #jet radhazi% (u#endi nuk miraton
raportin #jetor pr #eprimtarin e ktij institucioni% athere ((RT shprndahet dhe
riz$jidhet sipas procedura#e te prcaktuara n kt li$j% por jo m #on se tridhjet
dit pas shprndarjes s (shillit paraardhs ;neni 9% pika 1D<'
(shilli (ombtar i Radios dhe Tele#izionit prbhet n$a (r&etari% "#endskr&etari
dhe 2 antar t z$jedhur n$a radht e personalitete#e n fushat e ndr&shme t
#eprimtaris q ndikojn n #eprimtarin radiotele#izi#e' Cunksioni i (r&etarit dhe i
"#endskr&etarit t ((RT6s sht me koh t plot dhe i papajtueshm me +do
det&r ose funksion tjetr publik e pri#at% me prjashtim t msimdhnies' 3ntart e
(shillit (ombtar t Radios dhe Tele#izionit z$jidhen n$a (u#endi pr nj periudh
26 #je+are% me t drejt riz$jedhjeje #etm nj her' ,rz$jedhja e t&re kalon n nj
proces t $jat prz$jedhjeje n$a ana e (omisionit ,arlamentar pr Edukimin dhe
.jetet e 4nformimit ,ublik i cili n fund i propozon (u#endit 2 kandidatura
alternati#e pr +do #end antari t ((RT6s- propozimet n komisionin e
siprprmendur duhet t #ijn)
n$a shoqatat dhe $rupimet e media#e elektronike-
n$a shoqatat e medias s shkruar-
n$a profesorati dhe shoqatat e inIhinjeris elektrike dhe elektronike-
n$a profesorati i s drejts% shoqatat e jurist#e dhe Dhoma (ombtare e
3#okatis-
n$a subjektet parlamentare-
n$a or$anizatat jofitimprurse q #eprojn n fushn e t drejta#e t njeriut% t
drejta#e t fmij#e ose krkime#e n politikat publike'
(u#endi% me #otim t hapur% z$jedh njrin n$a antart e (shillit n det&rn e
(r&etarit t ((RT6s% ndrsa "#endskr&etari z$jidhet n$a ((RT6ja me #otim t
fsheht'
(shilli (ombtar i Radiotele#izionit sht nj institucion q mbshtetet financiarisht
n$a nj shumllojshmri burimesh si) t ardhurat n$a pa$esat pr marrjen dhe
rino#imin e licenca#e- pa$esat #jetore t licencs- prpunimi i krkesa#e pr licencim-
taksat pr shrbimet e transmetime#e radiotele#izi#e t caktuara n li$jet fiskale-
financime n$a buIheti i shtetit dhe dhurimet' ,rcaktimi i kt&re tarifa#e bhet n$a k&
li$j ose me #endim t ((RT6s' ,rdorimi i burime#e t msiprme i nnshtrohet
kontrollit sipas prcaktimit n kt li$j' @artimi dhe miratimi i buIhetit n$a #et
2' 7job deri n ! pr qind t Ihiros #jetore t t ardhura#e'
!' ,ezullim i prkohshm i licencs'
1' Reduktim i kohs s licencs'
2' @eqje e licencs'
82
institucioni i krijon premisat pr t ushtruar #eprimtarin e tij n mn&r t pa#arur'
,or duhet thn se n kushtet e nj tre$u kaotik t medias dhe t mosprmbushjes
shpesh n nj mas t konsiderueshme t det&rime#e financiare n$a operatort% k&
institucion e ka t #shtir t prmbush funksionet e tij n mn&rn e krkuar n$a
li$ji' (jo duket qart edhe n raportimet #jetore t ktij institucioni n (u#endin e
Shqipris% sipas t cila#e #azhdon t mbetet problematike mbledhja e det&rime#e
financiare t operator#e tele#izi# pr li+encimin e akti#itetit apo pa$esa e t&re prtej
afate#e kohore t prcaktuara' Realizimi i nj det&rimi t till krkon edhe
bashkpunimin me autoritetet e tjera si+ sht Drejtoria e ,r$jithshme e Tatime#e'
(r&etari i ((RT6s ka nj ser kompetencash pr)
>r$anizimin% bashkrendimin dhe drejtimin e administrats% mbledhje#e dhe
n pr$jithsi t #eprimtaris s ((RT6s ;neni 1Ka% pika a% b% c<-
,rfaqsimin e institucionit n marrdhnje me t trett dhe n marrdhnjet
ndrkombtare;neni 1Ka% pika +<-
Raportimin n (u#end mbi #eprimtarin e ((RT6s ;neni 1Ka% pika d<-
*Ijerjen e urdhra#e dhe udhzime#e pr administratn% pr t realizuar
#eprimtarin e tij'
.bledhjet e ((RT6s jan t #lefshme kur n to marrin pjes jo m pak se 1 antar%
me prjashtim t raste#e kur krkohet shumic e cilsuar pr marrjen e #endimit
;bhet fjal pr rastet e parashikuara n$a neni 9% pika 2 dhe 8 - neni D% pika 2<'
"#arritjet ne emrimin e antar#e t tij shpesh bhen pen$es pr funksionimin
normal t tij'
*j #mendje t #e+ant i kushton k& li$j re$jimit juridik t li+ensimit pr
transmetmet radoteevzve, e ca ven si eje pr instaimin e pajisjeve teknike
dhe i jep subjektit privat t drejtn pr transmetim;neni 1D<' 5icenca autorizon
shfr&tzimin e rrjete#e t trasmetuesa#e me shtrirje kombtare ose lokale dhe
prcakton frekuencat e puns% fuqin% #end#endosjen% zonn e mbulimit% si dhe
elemente t tjera q prcaktohen n kt li$j dhe n rre$ulloret e ((RT6 s' 5icenca e
transmetimit sht e patjetrsueshme dhe #len #etm pr subjektin t cilit i sht
dhn
".7
' /len t e#identohet se askush q zotron nj li+enc pr transmetime
radoteevzve nuk mund t marr pjes n prokurimet me fondet pubike t shtetit,
njsive t pushtetit vendor ose shoqrive me kapita shtetror, si dhe n procesin e
privatizimit t prons pubike#'
Sipas ktij li$ji mund t lshohen d& lloje li+ensash) kombtare dhe # endor e
"."
'
".7
*eni 22 prcakton se) * rast se mbajtsi i licencs h&n n marrdhnie juridike ci#ile% objekt i t
cila#e sht edhe #eprimtaria radiotele#izi#e e licencuar% ather pr cedimin ose kalimin e t drejta#e
q burojn n$a licenca krkohet miratimi i (shillit (ombtar t Radios dhe Tele#izionit' Subjektit q
ka fituar kto t drejta% miratimi i jepet n formn e nj licence t re me t njjtn prmbajtje' (ur
(shilli nuk e miraton kalimin pr shkaqe t parashikuara n kt li$j% i ofron frekuencat q i prkasin
ksaj licence pr nj konkurrim t ri kandidaturash'
"."
Duhet thn se ((RT ka dhn) 2 li+enca pr tele#izione kombtare dhe 8D pr tele#izione #endore-
2 li+enca pr tele#izione pri#ate satelitore dhe 1 pr tele#ision pri#at prsrits- ! li+enca pr platform
pri#ate numerike satelitore dhe A2 pr tele#izione kabllore',r m tepr shihE h tt p )K K JJ J ' kk r t' $ o # 'a l '
88
$ i! e nsa k omb tare p r tran s m e ti m te ev iz i v apo radioje u jepet shoqri#e anonime me
seli n RS@ dhe me akti#itet ekskluzi# radiotele#izi#% ku aksionet jan nominale dhe
ku asnj person fizik apo juridik nuk zotron m shum se 1R t aksione#e t
shoqris% nuk mund t jet pjesmarrs drejtprdrejt apo trthorazi n nj siprparrje
t d&t kombtare dhe nuk mund t marr li+enc transmetimi #endor' Det&rimi pr t
shrb&er publikut pre#alon% sepse li$ji prcakton qart det&rimet teknike q duhet t
plotsoj mbajtsi i li+encs si) mbulimi fillestar me sinjal i 9R t territorit% i cili pr
8 #jet duhet t arrij t mbuloj mbi DR t territorit dhe jo m pak se DR t
popullsis sipas kritere#e teknike q monitorohen n$a ((RT'
$ i! e n c a ve ndo r e p r tran s m e ti me radioje dhe te ev iz i oni i jipet +do personi fizik ;por
jo kur zona ka mbi 2 banor< apo juridik me akti#itet ekskluzi# radiotele#izi#%
pr jo m shum se d& zona transmetimi' 4 njjti subjekt q zotron nj licenc pr
transmetim tele#izi# #endor mund t marr #etm nj licenc t d&t pr transmetim
radioje #endor dhe anasjelltas' 5i$ji na jep kuptimin e termit Ptransmetim tele#izi#
ose rado|e vendore", me t cn kupton mbuimi me sinja teeviziv ose radioje
nga
operatort teeviziv ose radioje t icencuar, si t ti, i territorit t komunave,
bashkive, deri n hapsirn administrative t d) prefekturave =zona e transmetimit?,
kur ato formojn nj entitet gjeografik dhe q ofrojn burime t mjaftueshme
financiare pr prodhim dhe transmetim programesh teevizive ose radio ;neni 2<'
5i+encimi kalon n nj procedure% e cila prfundon me dhnjen e #endimit brenda D
dit#e n$a brja e krkess% ku shnohen prmbajtja dhe sasia e pro$rame#e n
prputhje me kt li$j% kushtet teknike t transmetimit% afati dhe tarifat #jetore q i
caktohen t licencuarit' /endimi botohet n Cletoren "&rtare dhe kjo ka rndsi% sepse
#aren afatet kohore t #lefshmris s li+encs dhe t krkesa#e pr rino#im t t&re
"..
'
5icenca pr #eprimtari radiotele#izi#e kombtare jepet pr nj koh deri n 8 #jet pr
transmetimet n radio dhe A #jet n tele#izion - ndrsa pr #eprimtari radiotele#izi#e
lokale jepet pr nj koh deri n ! #jet pr transmetime radiofonike dhe 2 #jet pr
transmetime tele#izi#e'
Duke #lersuar si shum t rndsishm informacionin q do t prcillet pran
publikut% $jat shq&rtimit t krkess pr li+encim ((RT6 ja #erifikon nse kapitali
financiar i deklaruar dhe i nnshkruar i pr$ji$jet projektit teknik dhe pro$ramor t
parashtruar n krkesn pr licenc' * raport me #erifikimin e kapitalit li$ji njeh t
drejtn e ktij institucioni Spr t krkuar nga administrata shtetrore, gj)katat,
bankat dhe organizma t tjer prkats, si dhe nga tituart e subjekteve t icencuar
informacione, q i gj)kon t nevojshme pr t kontrouar vrtetsin e t dhnave t
paraqitura nga krkuesi i icencs para dhnies s saj ose n !do !ast tjetr. +to t
dhna prdoren vetm pr zbatimin e det)rave t ngarkuara nga k) igj
"./
'
Duke s&nuar n ruajtjen e autonomis s kt&re #eprimtari#e radiotele#izi#e n$a
politika dhe biznes, por edhe me synmn pr t shrb&er rendit e si$uris% li$ji
parashikon si faktor q mund t shkaktojn refuzimin e krkess kur ajo #jen n$a)
"..
(rkesa pr rino#imin e licencs bhet D dit prpara afatit t prfundimit t saj' (shilli (ombtar
i Radios dhe Tele#izionit #endos pr rino#imin ose pr shpalljen e konkurrimit t kandidatura#e t reja%
nse operatori i licencuar nuk ka qen i rre$ullt n zbatimin e ktij li$ji'
"./
*eni 9% pika 1!'
89
,ersonat% t cil#e me #endim t forms s prer t $j&kats u sht
hequr zotsia pr t #epruar-
,artit dhe or$anizatat politike% komunitetet dhe shoqatat fetare%
autoritetet e pushtetit lokal% si dhe +do autoritet tjetr shtetror-
Entet publike me karakter ekonomik% bankat dhe institutet e tjera t
kreditit'
(rkesa pr marrjen e licencs s transmetimit radiotele#izi# duhet t prmbaj disa
t dhna t domosdoshme ;neni 2!<% q kan t bjn me)
subj ek ti n q k r k on i ! e n c imin ;emrtimin% #endndodhjen% formn li$jore t
subjektit% listn e administrator#e% parashikimet pr shpenzimet dhe t
ardhurat% dokumentet q #rtetojn t dhna z&rtare e bankare% ori$jinn dhe
shumn e financime#e t parashikuara pr kohz$jatjen pr t ciln krkohet
licenca% listn emrore t antar#e t 0ordit Drejtues
".0
dhe curriculum #itae
t t&re< -
programin
".1

dhe stacio n in tran s m e tues ;objektin dhe karakteristikat e
pr$jithshme t shrbimit% t dhna pr kohz$jatjen e pro$rame#e dhe
territorin q do t mbuloj% si dhe projektin teknik t instalimit dhe
shfr&tzimit t aparatura#e% prmbajtjen e pro$rame#e q do t transmetohen
dhe strukturn pro$ramore t propozuar pr transmetim% t cilat t shprehin
qart pluralizmin n trsin e t&re dhe paansin e informacionit% raportin e
kohs s transmetimit q do t zn emisionet e prodhuara #et dhe at&re t
prodhuara n #end n prpjestim me emisionet e tjera<'
(ushtet e li+encs mund t ndr&shohen n$a #et ((RT kur kjo #jen n$a det&rimet q
rrjedhin n$a marr#eshjet ndrkombtare n fushn e transmetime#e ku aderon
Shqipria;neni 1!1<% brenda nj afati t ars&eshm dhe me shpenzimet e institucionit
kontrollues' ,a#lefshmria #jen ose me humbjen faktike t fuqis juridike t saj;kur
mbaron afati i #lefshmris dhe ajo nuk sht rino#uar< ose nprmjet humbjes
juridike t fuqis% q #jen ose nprmjet ndrh&rjes s #ullnetit t mbajtsit t li+encs
;i li+encuari heq dor prej saj me shkrim- krkuesi nuk e trheq licencn ose nuk
realizon det&rimet financiare t parashikuara me li$j pas D dit#e n$a momenti kur
merr dijeni z&rtarisht pr miratimin e saj apo deklarohet falimentimi< ose nprmjet
ndrh&rjes s #ullnetit t institucionit li+encues ;(shilli (ombtar i Radios dhe
Tele#izionit ka nIjerr #endim pr heqje licence n baz t kompetenca#e q i jep k&
li$j<'
((RT mund t #endos t heq li+encn nse)
sht fituar sipas t dhna#e t rreme t paraqitura n krkes-
nuk plotsohen kushtet pr t cilat sht dhn licenca-
".0
*umri minimal i antar#e t 0ordit pr +do subjekt t li+encuar prcaktohet n rre$ulloren e
((RT6s'
".1
Nen 29 prcakton se: ,r marrjen e licencs me shtrirje lokale duhet q t paktn 12 pr qind
e pro$rame#e ja#ore t prmbajn informacion dhe pro$rame q lidhen me realitetin lokal% por q nuk
kan karakter tre$tar.
8A
cnohen rnd det&rimet e caktuara n kt li$j dhe det&rime t tjera li$jore%
q lidhen me transmetimin e pro$rame#e% n prputhje me nenin 1!9 t ktij
li$ji-
nuk ka filluar transmetim pas h&rjes n fuqi t #endimit pr dhnie licence pr
nj periudh kohe-
pas fillimit t transmetimit% $jat nj #iti kalendarik% nuk transmetohet ! dit%
pa llo$aritur ndrprerjet pr ars&e teknike q nuk #aren n$a mbajtsi i
licencs-
te mbajtsi i licencs kan ndodhur ndr&shime q e bjn t pamundur
respektimin e kushte#e t #endosura n licenc-
prona e mbajtsit t licencs ka dal n ankand pr shitje'
*j #end t rndsishm z rre$ullimi n$a dispozitat li$jore i pro$rame#e tele#izi#e'
(& li$j deklaron mosndrh&rjen n pro$ramet radiotele#izi#e n mn&r t shprehur'
* kuptimin e ktij g| programe radioteevizive quhen trsia e emisioneve q
transmetohen nga nj stacion i caktuar
".2
'
(& li$j #endos disa parime t rndsishme q duhen respektuar n$a transmetuesit
radiotele#izi# publik e pri#ate $jat realizimit t pro$rame#e si)
T respektojn dinjitetin #etjak dhe t drejtat themelore t njeriut-
,aanshmrin-
,lotsin dhe pluralizmin e informacionit-
T drejtat e fmij#e dhe t adoleshent#e-
Rendin publik dhe si$urin kombtare-
7juhn dhe kulturn shqiptare
".3
-
T drejtat kushtetuese e njerzore t shtetas#e% t pakica#e kombtare n
prputhje me kon#entat ndrkombtare t nnshkruara n$a Republika e
Shqipris-
Di#ersitetin fetar shqiptar'
* raport me pro$ramet li$ji prcakton shprehimisht det&rimet e radios dhe
tele#izionit publik, t cat transmetojn emisione me karakter informativ, edukativ,
kuturor, artistik e argtues.
*drsa kuzmet q mund t bhen pro$rame#e t radio#e dhe tele#izione#e
publike dhe pri#ate duhet t jen n prputhje edhe me kufizimet e t drejta#e t
njeriut t parashikuara n (ushtetut ku njihet si kufiri maksimal (on#enta Europiane
e t Drejta#e t *jeriut dhe konkretisht neni 1 i saj' *eni !A parashikon se li$ji
ndalon
shprehimisht)
Transmetimin e pro$rame#e q nIisin dhunn% urrejtjen kombtare% fetare e
raciale% #eprime antikushtetuese% ndarjen territoriale% diskriminimin pr shkak
t bindje#e politike dhe prkatsis fetare'
Transmetimin e informacione#e t cilat prbjn sekret shtetror sipas li$jit
dhe q i sjellin dm si$uris kombtare-
Transmetimin e informacione#e q cnojn jetn pri#ate t shtetas#e-
".2
*eni !2'
".3
,r m tepr shih) neni !9'
8D
Transmetimin e mesazhe#e t shifruara kundr interesa#e themelor t shtetit-
,rodhimin e transmetimin e pro$rame#e porno$rafike'
Duke qen se liria e funksionimit t mjete#e t radiotele#izionit mund t kufizohet n
emr t nteresit publik, eg|sacon shqptar ka parashkuar edhe rastet
kur mba|tsve t encave prvate mund tu krko| transmetme pa shprbm.
Kto raste parashikohen me rre$ullore t (shillit (ombtar t Radios dhe
Tele#izionit dhe kan t b|n me mesazhet me dobi shoqrore apo me interes t
art pr pubikun e gjer, t ciat rrjetet radioteevizive pubike dhe private det)rohen
t-i transmetojn pa shprbim ;neni !D<' (jo prkujdesje pr interesat e komunitetit
prek edhe t licencuarit pr transmetime radiotele#izi#e lokale pri#ate% t cil#e
or$anet e pushtetit dhe t admnstrats shtetrore okae kan t dre|t tu krko|n
t transmeto|n pa shprblim komunikata t shkurtra% q paraqesin interes t
#e+ant pr publikun e
zona#e ku ato transmetojn dhe q kan t bjn me shndetsin% fatkeqsit
nat&rore% rendin% etj'
*j rndsi t #e+ant li$ji i kushton transmetmt t a|meve- transmetimi +do
dit i t&re konsiderohet nj det&rim i tele#izioni publik e pri#at n shkall kombtare'
Duke iu referuar dhe njohur ndikimin q k& pushtet i katrt ka n formimin e
opinionit publik% le$jislacioni shqiptar krkon q n edicionet informati#e% t
paraqiten faktet
dhe n$jarjet n mn&r t drejt e t paanshme pr t nIitur formimin e lir t
mendime#e dhe duke shman$ur #njen n shrbim t interesa#e t nj partie apo
or$anizate politike% $rupimi ekonomik dhe komuniteti a shoqate fetare;neni 11<'
5ajmet q jepen n radio e tele#izion ;publik e pri#at% kombtar e lokal< duhet t
re$jistrohen e t ruhen pr nj periudh 26mujore pas dits s transmetimit% por kjo
nuk e shman$ transmetuesin n$a det&rimet q rrjedhin n$a li$jet e tjera
".4
% pr aq sa
mund t zbatohen n kt #eprimtari'
,rsa i takon #epra#e kinemato$rafike ;pr#e+ raste#e t marr#eshje#e<% duhet
respektuar nj afat 26#je+ar n$a shfaqja e par e ksaj #epre n sallat kinemato$rafike
t #endit t ori$jins' (& sht rre$ulli i pr$jithshm% n$a i cili mund t shman$en
#etm kur marr#eshjet midis transmetuesit dhe atij q ka t drejtn e autorit
prcaktojn ndr&she
".6
' Cilmat dhe pro$ramet% q jan t ndaluara t shfaqen n
kinema% nuk shfaqen n tele#izion' (jo lidhet n$usht me mbrojtjen sidomos t t
mitur#e n$a abuzimi me pro$ramet e transmetuara q mbrohet n #e+anti n$a
dispozitat e ktij li$ji- sidomos nprmjet kufizimit t orarit t transmetimit
"/7
t disa
pro$rame#e apo n prdorimin e shenja#e orientuese n$a transmetuesi'
Respektimi i s drejts s autorit n transmetimet radiotele#izi#e ka $jetur nj
rre$ullim specifik n kt li$j dhe shkon deri n parashikimin e s drejts s pals s
nteresuar pr t iu drejtuar $j&kats n prputhje dhe sipas procedurs s
prcaktuar n li$jin pr t drejtn e autorit' (jo mbrojtje shfaqet n disa aspekte)
".4
Lg|t nr. 7726, dat 29.6.1993 Pr fondn arkvor kombtar dhe pr arkvat.
".6
,r #eprat e prodhuara n bashkpunim me kompanit tele#izi#e k& afat reduktohet n 1 #it% kur me
marr#eshje nuk #endoset ndr&she'
"/7
Cilmat e ndaluar pr fmijt nn moshn 11 #je+ nuk shfaqen n tele#izion as pjesrisht prej ors 8
deri n orn 2

t dits tjetr'
9
* transmetimet e filma#e zbatohen krkesat e li$jit q mbron t drejtn e
autorit
"/"
'
Det&rimi per depozitimin e dokumentacionit t s drejts s transmetime#e )
>peratort radiotele#izi# transmetojn pro$rame t prodhuara n$a ata
#et% n bashkprodhim me t tjer% me marr#eshje me kontrat
shitjeje% shkmbimi ose dhurimi'
>peratort radiotele#izi# det&rohen t identifikojn% me fi$ur ose me
z% si dhe t dokumentojn pro$ramet e prcaktuara n para$rafin e
par% duke prcaktuar llojin e pro$ramit% realizuesin dhe zotruesin t
pronsis mbi pro$ramin'
>peratort radiotele#izi# t licensuar det&rohen t depozitojn pran
(shillit (ombtar t Radios dhe Tele#izionit dokumentacionin q
#rteton se zotrojn t drejtn e transmetimit t pro$rame#e me
marr#eshje me kontrat shitjeje% shkembimi ose dhurimi'
.oslejimi i transmetimit t pro$rame#e me shenjn dalluese t operator#e
radiotele#izi# t huaj me prjashtim t)
>perator#e t licensuar pr transmetime pro$ramesh t huaja% me
prserits radiotele#izi#'
Transmetimet e pro$rame#e t perkth&era n $juhn shqipe% edhe kur
transmetimi i t&re sht i drejprdrejt% t rre$ulluara me marr#eshje
mes pal#e% n prputhje me kriteret e prcaktuara n licenc'
,asq&ra informati#e e sht&pit t prditshm dhe periodik n pro$ramet
radiotele#izi#e bhet #etm me lejen e botues#e t secilit or$an sht&pi ;neni
18<'
,rkufizimi q k& li$j i bn reklams e sheh at si N !do mesazh q s)non t n7is
shitberjen e nj mai ose kr)erjen e nj shrbimi, duke paraqitur nj ide pr t
arritur efektet q dshiron rekamuesi t ciit i sht dhn koh transmetimi me
pages ose me nj form tjetr shprbimi T ;neni 1D<'
Transmetimi i reklama#e duhet t respektoj disa parime si ai i ndershmris%
mosdmtimit t tjetrit% mospara$j&kimit t shije#e t konsumator#e- pr m tepr n$a
kto reklama prjashtohen prezantuesit e rre$ullt t lajme#e t tele#izionit publik'
5i$ji rre$ullon nprmjet dispozita#e t tij mn&rn e transmetimit duke dalluar )
Reklamat q dallohen qartazi n$a pro$rami% transmetohen brenda tij ose n
bllok -
Reklamat6pro$rame q duhen e#identuar si t tilla% nprmjet shprehjes s
qart t karakterit reklamues t pro$ramit'
,r radion dhe tele#izionin publik parashikohet edhe kohz$jatja e reklama#e% q
sht e ndr&shme n radio n$a ajo n tele#izion
"/.
' Reklamat e transmetuara ruhen t
"/"
5g| nr.7564, dat 19.51992 Pr t dre|tn e autort, ndryshuar me g|n nr. 7923, dat
19.4.1995.
"/.
(oha e transmetimit t reklama#e n tele#ision) nuk duhet t kaloj 12 pr qind t kohs ditore t
transmetmt; g|at 1 ore transmetm nuk duhet t kao| 12 mnutat; n rado nuk duhet t kao|
10
91
pr qind t kohs s pr$jithshme t transmetimit'
92
re$jistruara sipas radhs s t&re pr nj koh 16#je+are n$a dita e transmetimit ;neni
21<- pr transmetimin e reklama#e radiotele#izi#e% operatort radiotele#izi# duhet te
zotrojn t drejtn e transmetimit t t&re n Shqipri ;neni 21K1<' 4nstitucioni i
((RT6s sht prqndruar kr&esisht n monitorimin e kohz$jatjes e reklama#e%
prmbajtjen e reklama#e nse cenojn dinjitetin% pri#acin dhe t drejtat e njeriut' ,r
+shtjen e faturs financiare t reklama#e k& institucion nuk ka asnj informacion mbi
ni#elin e pa$ess dhe mn&rn e realizimit t saj'
5i$ji prmban edhe dispozita ndaluese pr transmetimin e reklama#e q s&nojn t
mos ndikojn n nj formim t shtrembr t opinionit- cnojn shndetin dhe moralin
e q&tetar#e t shoqris' *dalimi i reklama#e njeh edhe disa prjashtime% q bhen
n kushte t #e+anta dhe bazuar n li$je t tjera si)
Reklamat e parti#e ose shoqata#e politike jan t ndaluara% pr#e+ raste#e t
parashikuara n li$jet elektorale-
Reklamat e pije#e alkoolike t t $jitha lloje#e u nnshtrohen kt&re kushte#e
q kr&esisht ndalojn reklamimin e konsumit t teprt t alkoolit apo
prdorimin e fmij#e pr t reklamuar% apo reklamimin n lidhje me
pr$atitjen fizike dhe ener$jin apo me #lera terapeutike- reklamat pr barnat
dhe trajtim mjeksor% t cilat jepen ose kr&hen #etm me recet mjeku'
Reklamat pr barnat mjeksore q nuk jan prodhuar e miratuar sipas li$je#e
n fuqi
"//
- ato duhet t paraqesin n mn&r t sakt e t plot efektet e t&re
#etm sipas t dhna#e e #erifikime#e t deklaruara n$a or$anet kompetente e
sipas li$je#e prkatse'
((RT6ja pranon se n lidhje me ndrfutjen e reklama#e ka pasur shkelje% duke u
aplikuar n formn e reklama#e t fshehta% me$jithse n parim #endosja e produktit
sht' (& sht nj fenomen i shfaqur n koh% ndrsa arki#imi i reklama#e #azhdon
t mos zbatohet
1!1
'
Raport t #e+ant duket se #endos li$ji mes redaktor#e t pro$rame#e radiotele#izi#e
dhe sponsorizues#e t kt&re pro$rame#e' * kuptimin e ktij li$ji% sponsorizimi
sht financimi i drejtprdrejt ose i trthort nga nj person fizik ose juridik i nj
programi radioteeviziv, me qim q t rekamoj emrin, firmn prodhuese ose
imazhin e ktij personi&
"/1
' * rre$ullimin li$jor t raportit sht sanksionuar e drejta
e krijues#e apo redaktues#e t pro$ramit pr t ruajtur pa#arsin n$a sponsorizuesit-
sponsorizimi nuk duhet t shrbej pr t nIitur preferimin e shrbime#e t
sponsorizuesit ose t nj pale t tret' (jo sjell edhe q t ndalohen ato sponsorizime
q kan si produkt t #eprimtaris s t&re kr&esore ato q ndalohen n$a k& li$j t
reklamohen'
* nj #zh$im t pr$jithshm t #eprimtaris s ((RT6s monitorimi dhe forcimi i
kapacteteve t t| pr tu kndrvn n| fenomen t prhapur n vte s sht
a i pirateris' 3i shfaqet permes transmetime#e t pali+encuara% transmetime#e jasht
"//
5i$ji nr. 7815, dat 20.4.1994 Pr barnat.
1!1
4nformacioni n fjal sht marr n$a ,roces#erbali i .bledhjes s (omisionit ,arlamentar pr
Edukimin dhe .jetet e 4nformimit ,ublik% dat 28'!'212% Diskutime rreth raportit pr #eprimtarin
16#je+are t ((RT6s% shkarkuar n$a h tt p )KK JJ J 'p a r la m e n t' a l '
"/1
*eni 2D i li$jit'
9!
frekuenca#e t prcaktuara% por edhe permes mosrespektimit t s drejts s autorit%
duke cnuar konkurrencn n tre$un mediatik'
....0... M+'yra* ! *ra',m!*imi* ra-io*!$!#i<i#.
4 rikthehemi dhe nj her mn&ra#e t transmetimit q k& li$j parashikon' (&
transmetim realizohet)
a. me programe radiotelevizive kabllore, t cat |an transmetimi i zrit, figurs
ose i t d)jave bashk nprmjet nj sistemi shprndars kabor pr marrje t
njkohshme t kt)re programeve nga d) ose m shum pajtimtar (nen 121). K|o
mn&r prfshin transmetimin e prodhime#e t #et radiotele#izionit dhe $jithashtu
ritransmetimin e pro$rame#e)
q jepen n efir n$a transmetues toksor dhe satelitor% duke prfshir
$jithmon pro$rame t operator#e publik-
t destinuara pr qarqe t mb&llur tele#izi# si hotele% pensione% rezidenca
turistik% fshatra turistike% anije% tra$ete% spitale% kinema% teatro dhe diskoteka-
prodhime#e audio#izi#e t re$jistruara me mjete t ndr&shme'
,ersonat juridik ose fizik q kan marr licenc pr transmetim radiotele#izi#
kabllor% prdorin linjat kabllore t operator#e t shrbimit publik ose kur nuk ka t
tilla krkohet leje' Rre$ullat e shprndarjes prcaktohen me bashkpunimin e (shillit
(ombtar t Radios dhe Tele#izionit me Entin Rre$ullator t Telekomunikacione#e'
,rsritsat sipas dispozita#e li$jore jan aparatura transmetimi, t prbra nga
marrsat sateitor ose antena marrse toksore, nga prsrits teeviziv ose radio,
nga transmetues teeviziv ose radio, t destinuar pr marrjen dhe ritransmetimin e
pot, t pandr)shuar dhe t njkohshm n efir brenda territorit t @epubiks s
'hqipris t programeve teeviziv ose radio q transmetohen nga stacionet e huaja
n rrug toksore ose sateitore
"/2
' 4nstalimi dhe shfr&tzimi i pajisje#e prsritse
bhet #etm pasi sht dhn licenca prkatse n$a (shilli (ombtar i Radios dhe
Tele#izionit- ndrkoh q n caktimin e kanale#e dhe frekuenca#e pr prsritsat
kan prparsi krkesat pr kanale dhe frekuenca t subjekte#e publike e pri#ate t
licencuara' 7jithashtu (shilli (ombtar i Radios dhe Tele#izionit cakton edhe
numrin e prsrits#e pr transmetime radiotele#izi#e q lejohen t funksionojn pr
+do zon t territorit t Republiks s Shqipris ;neni 1!2<' *drkoh nuk lejohet
ndr&shimi i destinacionit t prsrits#e pr tQi prdorur ata si transmetues t
pro$rame#e radiotele#izi#e'
;. .n&r tjetr pr pr t ofruar shrbimet e pro$rame#e pr publikun% sht
prhapja me satelit% e cila i nnshtrohet li$jit n mn&r t njjt dhe n t njjtn
mas' T li+encuarit pr transmetimet toksore kan t drejt t ritransmetojn
pro$ramet e t&re edhe n rrjetin satelitor dhe anasjelltas'
"/2
*eni 12A'
9!
(. Transmetimet numerike jan nj modalitet i ri pr transmetimet q rre$ullohet me
nj li$j t #e+ant
"/3
' Ob|ekt kt| g| sht t prcaktoj nj kuadr rreguues
pr h)rjen e transmetimit numerik n @epubikn e 'hqipris, ku operatort
pr programet dhe operatort e rrjetit =mutipekseve? ejohen t transmetojn
programe
dhe t ndrtojn rrjete transmetimi n rrug numerike(nen 1<' (& li$j jep
prkufzmn e n| sr konceptesh s Transmetme numerke teevzve
toksore, Transmetm numerk audo toksor (T6DAB), Transmetm numerk
satetor.
(shilli (ombtar i Radios dhe Tele#izionit jep licenca pr ndrtim dhe shfr&tzim
rrjetesh numerike toksore t transmetimit% n prputhje me kriteret e prcaktuara n
nj shtojc' Rrjetet numerike toksore shfr&tzojn #etm frekuencat e prcaktuara
pr prdorim numerik dhe frekuencat e lira shpallen n$a ((RT n #arsi t lirimit t
t&re n$a transmetimet analo$e n prputhje me ,lanin e Crekuenca#e% t adoptuar n$a
(onferenca Rajonale e Radiokomunikacione#e ;7E8<% 7jene# 28' Tipolo$jia dhe
karakteristikat e rrjete#e numerike toksore pr mbulimin e territorit t Republiks s
Shqipris me sinjal radiotele#izi# prcaktohen n$a ((RT6ja n prshtatje me
#e+orit territoriale dhe ndarjen administrati#e t #endit% n koordinim me #endet
fqinje dhe n prputhje me karakteristikat teknike t prcaktuara n 3neksin 2 t
Akteve Fnae t (onferencs Rajonale t Radiokomunikimit pr planifikimin
e
shrbimit numerik t transmetimit toksor n pjest e rajone#e 1 dhe !% n bandat e
frekuencs 19162! .@z dhe 196A82 .@z ;RR?6
06).
3plikuesit pr licenc rrjeti% duhet t plotsojn nj sr kushtesh si) cilsin e
z$jidhje#e teknike% planet pr in#estim dhe zh#illim t rrjetit% prfshir shitjen dhe
disponueshmrin e dekoder#e% ritmin e zh#illimit dhe koston pr publikun e $jer%
shrbimet q dshiron t ofroj aplikuesi' >peratort e licencuar pr transmetime
analo$e radio e tele#izi#e jan t det&ruar q pro$ramin analo$ ta transmetojn n
mn&r t njkohshme n njrin n$a kanalet e rrjetit t t&re numerik $jat $jith
periudhs s tranzicionit derisa prqindja e marrs#e analo$ t arrij nn 1 pr qind
t totalit t marrs#e brenda zons s licencimit'
Radio Tele#izioni Shqiptar $zon t drejtn t ndrtoj d& rrjete numerike toksore
kombtare, duke prdorur frekuencat e Pant Numerk, q do t prcaktohen
nga ((RT6ja' Transmetimet analo$e t RTS@6s do t #azhdojn $jat $jith
periudhs s tranzicionit' .bajtsit e licenca#e t rrjete#e dhe t licencuarit pr
platforma numerike satelitore jan t det&ruar t si$urojn q t paktn 2 pr qind e
shrbime#e t t&re transmetuese numerke tu ofrohen prdoruesve pa pages.
=sht e rndsishme q shrbimet q u ofrohen operator#e t pro$rame#e n$a
operatort e rrjete#e t bazohen n kushte t drejta% t ars&eshme dhe jodiskriminuese'
RTS@6ja i transmeton pa pa$es t $jitha pro$ramet e #eta n rrjetin numerik toksor
dhe satelitor' >peratort e rrjete#e dhe ofruesit e shrbime#e numerike toksore t
transmetimit si$urojn q pro$ramet q transmetojn t respektojn rre$ullat e etiks
dhe t kriptimit e kodimit kur i dedikohen publikut t $rupmosha#e specifike'
5icencat kombtare pr transmetimet numerike toksore kan nj kohz$jatje prej 1
#jetsh' 5icencat rajonale dhe lokale pr transmetimet numerike toksore kan
"/3
Lg| Nr.9742, dat 28.5.2007 Pr transmetmet numerke n Repubkn e Shqprs.
91
kohz$jatje prej A #jetsh ;neni 1<' Edhe n kt li$j ripohohet parimi i pluralizmit%
ku nj subjekt nuk mund t ket m shum se nj li+enc transmetimi numerik toksor
apo smund t |et n n| pozt vendmarrse n m shum se n| sub|ekt t
encuar pr kto transmetime dhe nuk mund t zotroj m shum se ! pr qind t
tre$ut t reklama#e n tre$un audio#izual' ,r nj funksionim t mir t parimit
t konkurrencs brenda ktij sistemi li$ji parashikon bashkpunimin mes ((RT6s
dhe 3utoritetit t (onkurrencs ;neni 1!% pika 8<'
((RT aplikon t njjtat sanksione t parashkuara n g|n Pr radon
dhe teevzonn pubk dhe prvat n Repubkn e Shqprs edhe pr
transmetimet numerike n rastet kur)
nuk respektojn zonn e t&re t licencimit-
aplikojn kritere diskriminuese% jotransparente dhe jo t barabarta pr
operatort e pro$rame#e q krkojn t mbshteten n rrjetet e t&re numerike-
ndr&shojn% edhe n mn&r kumulati#e% t paktn 22 pr qind t pronsis s
kapitale#e t t&re-
nuk respektojn kushtet e licencs'
,a#arsisht parashikime#e li$jore t msiprme% duhet thn se tre$u i transmetime#e
numerike sht kaotik' 3i ka ekzistuar para miratimit t li$jit dhe kjo situat
karakterizohet n$a #shtirsit pr tu monitoruar' Edhe institucioni i ((RT6s
e#identon se sfida sht le$alizimi i akti#itetit t trasmetues#e numerik q ka filluar
q n #itin 21 dhe qndrimi instiucional sht nIits duke s&nuar n realizimin e
det&rime#e pr diIhitalizimin e transmetime#e dhe kalimin trsisht n transmetime
numerike' .iratimi Strate$jis pr kalimin n$a transmetimet analo$e n ato numerike
konsderohet sot s n| prortet t ct duhet t prkushtohen t g|th aktort
q
prfshihen n kt proces' (& proces shoqrohet me disa dilema dhe problematika'
(shtu% sipas li$jit ekzistues ((RT jep li+enca pr transmetimet analo$e deri n
Dhjetor t #itit 212- n akordimin e licenca#e pr transmetimet numerike ajo duhet t
#endos rre$ulla pr t respektuar interesat e abonent#e t transmetues#e numerik
ekzistues n +astin e h&rjes n fuqi t ktij li$ji% pr nj periudh tranzitore deri n 12
muaj' .irpo duhen mbajtur paras&sh edhe nj sr faktesh t tjera si efektet q do t
ken li+encimet e reja apo rino#imet e li+enca#e $jat ktij #iti n situatn q do t
krijohet n$a kalimi i pritshm n transmetimet numerike n #itin 212'
....0./. Ra-io T!$!#i<io'i S59i)*ar
Shqipria duhet thn se ka ndjekur t njjtn rru$ me shtetet e tjera prsa i takon
etapa#e t zh#illimit t transmetime#e radiotele#izi#e' Duke qen se radiotele#izioni
shqiptar shtetror ka ofruar pr nj koh t $jat produktet radiotele#izi#e% ai #azhdon
t g|e| n| rregum t g|er g|or s institucioni q kr)en shrbim pubik n
fushn
e radios dhe t teevizionit. A ka edhe qendra ra|onae radoteevzve n terrtorn
e
Shqipris'
Ellimi i #eprimtaris s ktij transmetuesi radiotele#izi# ka t bj me prkushtimin
ndaj ideale#e m t larta t transmetimit t shrbimit publik kombtar% nprmjet
realizimit t shrbime#e cilsore pr t informuar% edukuar dhe ar$tuar publikun%
duke i shrb&er kombit% t $jitha $rupe#e t shoqris% prfshir dhe pakicat
92
kombtare' *j konceptim i $jer i qllimit t msiprm konkretizohet me an$azhimin
e RTS@6s)
pr nj mbulim t paanshm t lajme#e t #endit dhe t at&re ndrkombtare'
realizimin e pro$rame#e% t cilat duhet t pasq&rojn te d$juesit dhe shikuesit
e t $jitha mosha#e larmin e jets shqiptare'
,r$atitjen e pro$rame#e cilsore e me #lera pr pasurimin e bots mendore
dhe shpirtrore t njerz#e'
Si nj det&rim li$jor i rndsishm #jen pr tele#izionin publik edhe mbshtetja pr
kulturn dhe krijimtarin letrare dhe artistike shqiptare% duke nIitur lirin e krijimit n
forma n$a m t ndr&shmet- edukimi dhe zh#illimi i kulturs e t folurit shqip sipas
rre$ulla#e t drejtshkrimit ;neni 89<',ro$rami i RTS@6s n transmetimet e studio#e
qendrore dhe at&re rajonale duhet t si$uroj shumllojshmrin e informacionit
politik% social% kulturor dhe ar$tues n$a #endi dhe bota% t ardhur n$a i $jith territori
i Republiks s Shqipris% q sjell dhnien e informacionit pr pakicat kombtare dhe
pr publikun jasht #endit;neni 8A<'
,ro$ramet e RTS@6s prcillen me an t transmetime#e toksore% satelitore dhe
kabllore% duke prdorur edhe teknolo$jit e reja t transmetime#e' (to transmetime
prfshijn) 2 pro$rame tele#izi#e kombtare- 2 pro$rame radiofonike kombtare- 1
pro$ram radiofonik n $juh t huaja dhe pr bashkatdhetart n 3.- pro$ramet e
qendra#e radiotele#izi#e rajonale- 1 pro$ram satelitor radiotele#izi#' 5e$jislacioni
parashikon disa kushte teknike dhe pro$ramati#e q tele#izioni publik duhet t
$arantoj)
.bulimin e DDR t popullsis me sinjalin radiotele#izi#-
,rodhimet e RTS@6s% bashkprodhimet dhe prodhimi i porositur i
pro$rame#e t prbjn t paktn 2 pr qind t kohs s transmetimit'
Si+ shihet trajtohen n$a k& li$j koncepte t rndsishme si p r odhi m e t e p o rositura
dhe b a shk p rodhimet% t cilat mbshteten n parimin e konkurrencs dhe modalitetet e
realizimit t t&re prcaktohen n Statutin e RTS@6s'
T drejtat e RTS@6s prcaktohen si m posht)
1' 7zon t drejtn e transmetimit ekskluzi# pr territorin e Republiks s
Shqipris t #eprimtari#e kulturore% artistike dhe sporti#e me interes
kombtar% q or$anizohen n$a institucione t administrats publike n ni#el
qendror ose #endor ose financohen n$a 0uIheti i Shtetit'
2' /eprimtarit sporti#e t ekipe#e kombtare t Republiks s Shqipris
transmetohen pr territorin e Republiks s Shqipris ekskluzi#isht n$a
RTS@6ja% n t $jitha rastet kur federatat ose komitetet shqiptare t lojra#e ose
ndonj institucion tjetr publik shqiptar $zojn t drejtat e autorit ose t
drejtat q lidhen me transmetimin e t&re
"/4
'
!' RTS@6ja pr$atit kronika dhe reportazhe informati#e% pa qen e det&ruar t
pa$uaj or$anizatort e #eprimtari#e'
"/4
(jo do t thot se krkohet $jithmon marr#eshja me shkrim me personat q kan t drejtn e
autorit'
98
Det&rimet e RTS@6s)
RTS@6ja transmeton ato seanca t punime#e t (u#endit t prcaktuara n
le$jislacionin prkats pr z$jedhjet dhe referendumet'
7jat fushata#e elektorale dhe referendume#e RTS@6ja # n dispozicion t
parti#e pjesmarrse koh transmetimi falas sipas minutazhit t prcaktuar n
le$jislacionin prkats pr z$jedhjet dhe referendumet'
4nstitucione#e fetare n$a RTS@6ja u #ihet n dispozicion pa pa$es minutazhi
i ne#ojshm pr transmetimin e ceremoni#e% q kremtohen n datat e
prcaktuara me li$j si festa z&rtare'
* kto raste nuk konsiderohet si shkelje e dispozits li$jore q ndalon tele#izionin
publik t bj propa$anda politike apo fetare'
,a#arsisht se tele#izioni nuk mban pr$je$jsi pr mesazhet e dhna% Drejtori i
,r$jithshmi RTS@6s pezullon transmetimin e kt&re mesazhe#e% kur prmbajtja e
t&re dhunon n mn&r t dukshme dhe serioze li$jet n fuqi dhe #endimin
prfundimtar e merr (shilli Drejtues ;neni A!<'
5i$ji ka prcaktuar or$anet drejtuese t RTS@6s dhe mn&rn e krijimit t t&re'
>r$anet drejtuese t RTS@6s jan si m posht)
a< ( shi l li D re jt u e s % antart e t cilit z$jidhen n$a radht e personalitete#e n
fushat e politolo$jis% drejtsis% masmedias% sociolo$jis ose shkenca#e t tjera
humanitare dhe kriteri parsor pr prz$jedhjen e kt&re personalitete#e sht mbajtja
e tituj#e t nderit' ,rbhet n$a 11 antar% t cilt z$jidhen n$a (u#endi i Republiks
s Shqipris pas nj prz$jedhjeje n baz t propozime#e t subjekte#e prkatse'
/otimi n (u#end bhet i #e+ant pr +do antar' ,rcaktimi i mandatit t antar#e
bhet me short% z$jat 2 #jet dhe secili antar mund t riz$jidhet pr nj mandat tjetr
#etm pas nj ndrprerjeje !6#je+are ,apajtueshmrit e prcaktuara pr t qen
antar t ktij (shilli s&nojn kr&esisht t shman$in konfliktin e interesa#e dhe pr
t qen persona t pr$je$jshm q dijn t respektojn li$jet n fuqi
"/6
'
(r&etari i (shillit Drejtues z$jidhet me shumic relati#e t #ota#e midis jo m pak se
d& kandidatura#e' /endimet e (shillit Drejtues merren me shumic t thjesht ose
me shumic t cilsuar
"07
' *dr kompetencat kr&esore t (shillit sht hartimi i
statutit dhe rre$ullores s funksionimit t RTS@6s% ku prcaktohet struktura% mn&ra
e emrimit t stafit% prshkrimin e puns dhe #eprimtaris financiare dhe ekonomike'
,o kshtu% li$ji parashikon kompetenca pr emrimin e drejtues#e n institucion%
miratimin e kritere#e t punsimit% platforma#e dhe struktura#e pro$ramore% kriteret e
punsimit dhe #lersimit t puns' 3i sht i pajisur me kompetenca kshillimore pr
pro$ramimet' *$a ana tjetr% (shilli ka det&rimin t hartoj raportin #jetor pr
"/6
3ntar t (shillit Drejtues t RTS@6s nuk mund t jen indi#idt)
6 q jan persona t lidhur ose kan n pronsi #etjake kuota kapitali apo aksione t shoqri#e
tre$tare% si dhe t drejta t tjera n fushn e transmetime#e radiotele#izi#e% reklams%
prodhime#e audio#izuale% botime#e t sht&pit ose telekomunikacionit apo persona t punsuar
ose antar t or$ane#e drejtuese apo kshilluese t kt&re subjekte#e'
6 q jan lar$uar n$a shrbimi ci#il apo funksioni si pasoj e nj mase disiplinore
6 t jen personat punonjs aktual t RTS@6s ose q kan qen punonjs t ktij institucioni
tre #itet e fundit'
"07
(jo krkohet pr nenin DD% pika 1 dhe !'
99
(u#endin'
b< D re jt o r i i , r $ ji thsh m sht menaIheri i #eprimtaris pro$ramore% financiare dhe
t biznesit t RTS@6s' 3i z$jidhet me #otim t fsheht n$a (shilli Drejtues pr nj
periudh 26 #je+are ndrmjet jo m pak se 2 kandidatura#e% mbi bazn e konkurrimit
t hapur dhe kritere#e t prcaktuara n statutin e RTS@6s' ,r#e+ kompetenca#e pr
emrimin dhe shkarkimin e punonjs#e dhe drejtues#e t struktura#e% ai ka kr&esisht
pr$je$jsit pr pro$ramet% n mn&r q ato t jen n prputhje me parimet e
pro$ramimit t #endosura me kt li$j dhe li$jshmrin n #eprimtarin e institucionit
dhe pr bashkrndimin e puns t njsi#e administrati#e'
c< 0 o r di i 3dmin i stri m it % i cili sht or$an kshillimor i drejtorit t pr$jithshm pr
+shtjet financiare t RTS@6s% t brendshme dhe t jashtme% pr#e+ probleme#e q
kan t bjn me pro$ramimin' 0ordi prbhet n$a 2 antar ;! t brendshm dhe 2 t
jashtm<% t cilt jan ekspert n problemet e administrimit% financs dhe biznesit'
3ntart e 0ordit t 3dministrimit caktohen pr nj periudh 16#je+are dhe mund t
ricaktohen pr d& periudha t tjera% n rast se $jat ksaj kohe nuk kaprcejn kufirin
e moshs pr pension' 0ordi i 3dministrimit emrohet n$a (shilli Drejtues i RTS@6
s me #otim t fsheht dhe me shumic t thjesht midis A kandidatura#e t
propozuara n$a Drejtori i ,r$jithshm' 0ordi z$jedh me shumic t thjesht dhe me
#ot t fsheht kr&etarin ndrmjet 2 kandidatura#e' 0ordi prpilon rre$ulla pr
+shtjet financiare% projektbuIhetin e RTS@6s dhe kontrollon zbatimin e tij% harton
raporte mbi akti#itetin ekonomik dhe financiar'
,lqimi i 0ordit t 3dministrimit sht i domosdoshm pr #eprimtarit e
mposhtme)
6 kontratat e punsimit% prfundimin e marr#eshje#e dhe ne$ocimin e
konflikte#e me sindikatat-
6 blerjen% shitjen dhe lnien pen$ t pasuris-
6 marrjen dhe shl&erjen e kredi#e bankare-
6 prfundmn e kontratave pr nvestmet e re|a, kur shuma pr tu nvestuar
n$a RTS@6 ja sht mbi 261 pr qind e buIhetit #jetor t institucionit'
,rsa i takon financimit mund t themi se RTS@6ja ka nj shumllojshmri burimesh
financimi q prfshijn si burimet n$a buIheti i shtetit
"0"
% edhe n$a t ardhurat q
#ijn n$a reklama% taksa pr shrbimet radiotele#izi#e% shitja e produkte#e t RTS@6
s% apo #eprimtarit e ndr&shme dhe sponsorizimet' Tepricat e t ardhura#e% pas
mbulimit t shpenzime#e t kr&era sipas relacione#e t paraqitura n$a 0ordi i
3dministrimit% prdoren n$a RTS@6ja pr t financuar prodhimin e pro$rame#e%
transmetimin e t&re% mirmbajtjen dhe funksionimin e rrjetit t transmetimit% pron e
RTS@6s % rino#imin teknolo$jik dhe shprblimin e punonjs#e' (a edhe institucione
t tjera% t cilat mund t financojn projekte me miratimin e (shillit Drejtues'
"0"
Duhet thn se li$ji parashikon edhe se ku financon shteti n$a buIheti i tij si) emisionet pr
shqiptart jasht kufij#e dhe t huajt n Shqipri% pr futjen e teknolo$ji#e t reja pr transmetim%
prodhimin e akti#itete#e artistike dhe filmike'''etj'
9A
....0.0. Po<i(io'i i =a<!*ari* -5! ;%rim!#! *+ i'forma(io'i*
5iria e shprehjes dhe n mn&r specifike e drejta pr informim krkojn rre$ullim
li$jor t statusit t $azetarit% n mn&r q t kemi nj produkt cilsor dhe t
pacensuruar' Shqipria duhet t ndrmarr hapa konkret n kt aspekt' 4nstitucionet
Europiane kan konstatuar se S Pavarsia editoriae vazhdon t pengohet nga
interesat poitike dhe t biznesit, !ka po ashtu !on n vetcensurim... me gjith
ekzistencn e tri shoqatave t gazetarve apo sindikatave, media ende nuk ka nj
organ vetrreguator
"0.
'
7azetari dhe redaktori pr$je$js i materialit t transmetuar n radio ose tele#izion%
publik ose pri#at% mbajn pr$je$jsi sipas rastit% penale ose ci#ile% kur n$a
pa#rtetsia e informacionit ose e pro$ramit t transmetuar% persona#e juridik ose
pri#at u jan shkaktuar dme materiale ose morale' (jo sht nj dispozit q
n$arkon me pr$je$jsi indi#iduale $azetarin dhe redaktuesin' *$a ana tjetr li$ji
ofron mbrojtje% duke qen konform edhe me aktet ndrkombtare t burime#e t
informacionit fshehtsia e t cil#e sht e $arantuar' (jo mbrojtje e burime#e shtrihet
edhe mbi materialet e hulumtuara' ,arashikohet rezer#a li$jore me ann e s cils
mund t bhet zbulimi i t&re'
?nimi i jets pri#ate sht nj ndr shkaqet pr t cilat mund t kufizohet liria e
transmetimit' .irpo ndodh shpesh q subjekti t mos ket dijeni mbi transmetimin e
informacione#e q i prkasin atij- n$a ana tjetr k& informacion mund t jet i
pa#rtet dhe pr rrjedhoj cnon interesat e tij morale ose materiale' * kt rast
sub|ektt n|het e dre|ta t krko| sub|ektt radotee#izi#% publik ose pri#at% q
t
jap prkatsisht n radio ose n tele#izion pr$ji$jen pr$njeshtruese e cila)
Transmetohet pa pa$es n edicionin e ardhshm t t njjtit pro$ram ose t t
njjts kate$ori pro$ramesh'
Duhet t nnshkruhet n$a pala e interesuar ose prfaqsues sa| g|or dhe
t
prmbahet #etm fakte#e pr t cilat ai e quan #eten t prekur'
Subjekti pro#on q informacioni i transmetuar n adres t tij sht i
$njeshtrt dhe i sht dmtuar nj interes i li$jshm'
Ho $jithmon pr$njeshtrimi jepet dhe li$ji parashikon rastet kur i li+encuari nuk
sht i det&ruar pr ta br kt)
kur faktet kan dal $jat sesione#e t (u#endit apo $jat $j&kime#e n
$j&kat'
subjekti nuk le$jitimohet pr publikimin e saj-
pr$je$jja sht shum m e $jat sesa deklarata cilsuese%
krkesa pr pr$ji$je nuk sht br brenda 2 muaj#e n$a dita e dhnies s
deklarats q kundrshtohet'
,r refuzimin e pr$njeshtrimit parashikohet apelimi pran ((RT6s% ndrkoh q
#endimin e tij t d& palt mund ta ankimojn n $j&kat'
"0.
,ro$res raporti 211 pr shqiprin q shoqron +omunikatn e (omisionit pr
,arlamentin Europian dhe (shillin% Strate$jia e "$jerimit dhe Sfidat (r&esore 2116
9D
212% ?>.;211<888'
A
../. Ko'&$%<io'!
@artimi i le$jislacionit t brendshm q jo #etm mbron t drejtn pr informim pr
dokumentat z&rtare% por edhe si$uron mekanizmat e ne#ojshm institucional q e
$arantojn kt t drejt sht hapi i par cilsor pr ta $zuar realisht at' Referuar
le$jislacionit shqiptar mund t e#identojm disa moment t rndsishme)
(ushtetuta e Republiks s Shqipris si shprehje e marr#eshjes s q&tetar#e
me qe#eritart dhe si li$ji themelor i shtetit prbn nj hap t rndsishm pr
mbrojtjen e s drejts pr informim% duke e prfshir n katalo$un e t drejta#e
dhe liri#e themelore' 3jo njeh n nj dispozit t #e+ant t drejtn e
informimit% nprmjet deklarimit se e drejta pr informim sht e $arantuar'
Theksojm rndsin q ka parashikimi i reser#s li$jore pr t rre$ulluar m
tej kt t drejt' Referuar ksaj dispozite kushtetuese mund t themi se ajo e
trajton kt t drejt) si e drejt themelore e njeriut- si e drejt pr t krkuar
informacion z&rtar- si mjet pr realizimin e transparencs n #eprimtarin e
administrats publike' /len t prmendet ktu #mendja e #e+ant q
(ushtetuta i kushton mbrojtjes s t drejts pr tu informuar edhe n nj
proces penal si nj $aranci pr mbrojtjen e dinjitetit t indi#idit dhe kusht pr
nj proces t rre$ullt li$jor'
(ushtetuta e Republiks s Shqipris mbron shprehimisht t drejtn pr
informim pr mjedisin duke #lersuar t drejtn e q&tetarit pr t ditur se
bhet me sht|e q kan rnds pr csn e |ets' Trajtimi i disa
t drejta#e jo thjesht si t drejta ne$ati#e dhe indi#iduale% por edhe si t drejta
poziti#e dhe kolekti#e% sjell det&rimin e shtetit pr t qen akti# pr realizimin
e kushte#e q $arantojn ushtrimin e t&re' =sht kjo ars&eja q $jejm disa
dispozita kushtetuese q $arantojn transparencn n #eprimtarin e
institucione#e t pushtetit shtetror'
E drejta pr informim nuk sht absolute dhe kufizohet edhe nprmjet
dispozita#e kushtetuese- nj kufizim i pr$jithshm q parashikohet pr t
$jitha t drejtat kushtetuese nprmjet nenit 19% i cili prcakton edhe kushtet
kur kto kufizime jan t li$jshme dhe kufirin maksimal t t&re q prcaktohet
n$a kufizimet e #endosura n$a (on#enta Europiane e t Drejta#e t *jeriut'
* kuadrin e kt&re kufizime#e mund t trajtohet edhe mbrojtja e t dhna#e
personale nprmjet dispozita#e kushtetuese% si kusht pr mbrojtjen e jets
pri#ate t indi#idit'
,arashikimi kushtetues i mekanizma#e q si$urojn mbrojtjen e t drejts pr
informim realizohet nprmjet) parashikimit t nj institucioni t pa#arur%
3#okatit t ,opullit q mbron indi#idt n$a #eprimtaria e pali$jshme e
administrates publike prmes rekomandime#e dhe q sht trajtuar me li$j si
kujdestar i s drejts pr informim- t drejts pr t mbrojtur n rru$ li$jore
lirit dhe t drejtat kushtetuese% parashikimit t mundsi#e q subjekte t
caktuara kan pr t in#estuar 7j&katn (ushtetuese kur t drejtat dhe lirit
themelore t njeriut t $arantuara prej ksaj (ushtetute shkelen duke cnuar
nj proces t rre$ullt li$jor'
A1
Lg| Pr t dre|tn pr nformm pr dokumentat zyrtare shnon n| hap
cilsor pr prafrimin e le$jislacionit shqiptar me mbrojtjen ndrkombtare t
s drejts pr informim' .e$jithse Shqipria nuk e ka nenshkruar (on#entn
e (shillit t Europs mbi aksesin n dokumentat z&rtare% duhet thn se ajo
ka nj qasje t njjt me t n kt aspekt' Lg| Pr t dre|tn e
nformmt
pr dokumentat zyrtaregaranton n| t dre|t t prg|thshme t rs
s
informimit pr dokumentat z&rtare'
(& li$j prkufizon disa koncepte t rndsishme' # Do k um e nti z ) rtar &
sht koncepti i par pr tu prcaktuar prej tij' ,rcaktimi i kuptimit dhe dhnia
e nj prkufzm pr dokumentn zyrtar sht nj prpjekje q
zh#illohet paralelisht me ndr&shimet teknolo$jike dhe prshtatjen e norma#e
sociale dhe li$jore n raport me t' ,rkufizimi i konceptit t
msiprm sht i rndsishm% sepse na jep prcaktimin e sakt t
informacionit q mund t jepet n$a or$anet ose personat q kr&ejn
funksione n or$anet publike' ,r t
realizuar kt sht e ne#ojshme t referohemi tek li$je t tjera% $j q na
mundson nj kuptim m t $jer t konceptit n fjal'
* marrdhnjen juridike q lind $jat ushtrimit t s drejts pr informim pr
dokumentat z&rtare% subjektet e saj jan) a utorit e ti publ i k dhe pu b li ku' 3shtu si
edhe pr konceptn dokument zyrtar edhe pr konceptn autortet
pubk sht e domosdoshme nj analiz e konceptit n fjal prmes
$rshetimit t kuptimit q le$jislacioni n pr$jithsi i ka dhn ktij koncepti'
.e autoritet publik n kuptimin e ktij li$ji kuptohet !do organ i administrats
shtetrore dhe i enteve pubike, prkufizim k& i n$jashm me kuptimin
q (odi i
,rocedura#e 3dministrati#e jep pr administratn publike' .e$jithse k& li$j
nuk i ka prmendur shprehimisht edhe or$anet q nuk kr&ejn funksione
administrati#e t mirfillta; pr t ciln edhe (on#enta e (shillit t Europs
mbi aksesin n dokumentat z&rtare i jep liri shtete#e<% doktrina juridike
mendon se k& konceptim i li$jit mbi autoritetin publik duhet interpretuar n
mn&r t z$jeruar'
Prsa prket konceptt pubk, g| n f|a n|eh s t t% njeriun
si indi#idi- e drejta pr informim pr dokumentat z&rtare konsiderohet s pari%
si e drejt themelore e njeriut' *drkoh q parashikon kt t drejt edhe si
kolekti#e duke parashikuar si subjekte t saj edhe or$anizatat jofitimprurse
dhe median- kjo e fundit nuk $zon nj pozicion t pri#ile$juar n ushtrimin e
s drejts pr t krkuar informacion mbi dokumentat z&rtare $j q sht n
prputhje edhe me le$jislacionin europian'
5i$ji n fjal konkretizon t drejtn pr t krkuar informacion dhe #endos
parime t rndssishme pr #eprimtarin e autoritete#e publike' 3i #endos nj
trajtim t barabart t subjekte#e n krkimin e informacionit q zotrojn'
5i$ji nuk krkon dhnjen e moti#it pr t cilin krkohet informacioni' (jo jep
nj $aranci m shum pr krkuesin' Si$urisht q subjekti mund ta jape
moti#in nse dshiron dhe nse beson se kjo mund t prshpejtoj procedurn
pr dhnjen e informacionit n$a autoriteti publik'
A2
,r t $arantuar ushtrimin e s drejts pr tu informuar institucioni n$arkohet
me det&rimin li$jor pr t krijuar strukturat prkatse ku nj staf i kualifikuar
ofron informacionin e krkuar sipas procedura#e prkatse t prcaktuara n$a
k& li$j' /lersohet q shrbim ofrohet pa kosto shrbimi% por #etm koston e
dokumenta#e apo dr$imit t tij pran krkuesit% kosto q duhet t publikohen
paraprakisht' ,rcaktimi i afate#e pr dhnien e informacionit sht nj
$aranci pr krkuesin pr t marr informacionin brenda nj kohe t
ars&eshme% por #len sidomos q n rast t mosdhnjes s plot apo t pjesshme
t informacionit% krkuesi t mund t realizoj t drejtn pr tu ankuar sipas
parashikime#e li$jore'
5i$ji parashikon tre rru$ pr t realizuar ankimin ndaj shkeljes s t drejts
pr informim) ankimi administrati#- ankimi tek 3#okati i ,opullit- ankimi
$j&qsor' 3nkimi administrati#e% pr realizimin e t cilit ndiqen procedurat e
(odit t ,rocedura#e 3dministrati#e% shrben si nj mjet pr t kontrolluar
#eprimtarin e administrates% aq sa edhe si mjeti pr t ri#endosur t drejtn e
cnuar'
3#okati i ,opullit #ihet n l#izje n$a subjekti q pretendon se i shte shkelur
e drejta nprmjet nj ankimi a njoftimi dhe krkess q ai t ndrh&j pr t
#n n #end t drejtn apo lirin e ose me nismn e #et sipas parashikime#e
li$jore' *se #ren se ka shkelje% 3#okati i ,opullit paraqet rekomandime pr
vnien n vend t s drejts s shkeur tek organi administrative, q sipas tij,
ka shkaktuar shkejen e t drejta#e dhe liri#e% konkretisht pr t #n n #end
t drejtn e informimit t shkelur n$a or$ani administrati#' ,r#e+
rekomandime#e 3#okati i ,opullit ka t drejt t propozoj masa pr
shkarkimin e funksionar#e q jan n kompetencat e kt&re or$ane#e dhe u
rekomandon t dmtuar#e t paraqesin n $j&kat padi% kur ekzistojn
rrethanat pr kt'
*j konkluzion i rndsishm ka t bj me rre$ullimin specifik t drejts pr
informim q (odi i ,rocedura#e 3dministrati#e i njeh subjekte#e q jan pal
n nj proces administrati#% q ka lidhje t drejtprdrejt m t' (,3 e ka
z$jeruar rrethin e subjekte#e q mund ta ushtrojn t drejtn pr informim n
nj pro+edur administrati#e% duke ia njohur kt t drejt edhe personave t
cit, megjithse nuk kan nj interes t drejtprdrejt, provojn se kan nj
interes t igjshm pr t marr dijeni n idhje me dokumenta t caktuara.
3fatet kohore pr t marr informacionin jan m t shkurta% ndrkoh q nuk
ekziston det&rimi i pr$jithshm q refuzimi t jet me shkrim% por #etm kur
krkohet n$a subjekti'
E drejta pr informim pr dokumentat z&rtare sht nj element i
domosdoshm pr t mbshtetur parmn e admnstrats s hapur% parim
q mund t formulohet n kt mn&r) T $jith kan t drejt t njihen
me dosjet dhe re$jistrat e administrats edhe n rastet kur nuk po
zh#illohet
ndonj proedm admnstratv q atyre tu interesoj% pr#e+ raste#e kur
nj $j e till ndalohet me li$j'
A!
E drejta pr informim edhe n kuptimin e le$jislacionit mbi aksesin n
dokumentat z&rtare parashikon kufizime q prcaktohen shprehimisht n li$jin
n fjal% por edhe me li$je t tjera% t cilat jan n fuqi n Republikn e
Shqipris' .brojtja e t dhna#e personale sht n thelb nj kufizim i s
drejts pr informim q mund t bhet pr mbrojtjen e jets pri#ate t
indi#idit' *j tjetr kufizim pr lirin e informimit ka t bj me nj ndalim t
pr$jthshm pr tu informuar pr dokumentat e kaskuar s sekret
shtetror. 5e$jislacioni parashikon edhe rastet kur subjektet mund t
njihen me informacionin e klasifikuar si t till' Det&rimi i autoritetit publik
pr t
dhn me shkrim ars&et e refuzimit% i jep mundsi subjektit t ndjek rru$t e
ankimit dhe pr t mundsuar njohjen me informacionin sipas parashikimit t
g|t Pr nformaconn e Kaskuar Sekret Shtetror.
4nteres paraqet dhnja e konkluzione#e t ktij punimi n raport me mjetet q
bjn t mundur ushtrimin e liris s informimit' Cilozofia e rre$ullimit li$jor
t sht&pit sht) shtyp sht re- liria e sht&pit nuk krkon nj li$j t
#e+ant dhe kjo i nnshtrohet rre$ullime#e li$jore editorial dhe t
konkurencs' *drsa prsa i takon radiotele#izionit $jejm nj rre$ullim li$jor
t $jer si pr #eprimtarin e operator#e radiotele#izi#% ashtu edhe pr
krijimin e autoritete#e q kontrollojn #eprimtarin e t&re% me s&nim
informimin korrekt t opinionit publik' .odeli i ktij rre$ullimi sht ai i
$rshetimit t operator#e publik dhe pri#at'
Ushtrimi i profesionit t $azetarit prmban n #et#ete nj dilem t madhe-
$azetari sht n nj pozicion t d&zuar si punmarrs n raport me
financuesin e botimit dhe si profesionist' * kushtet e mun$ess s nj statusi
t $azetarit kjo sht nj dilem q rrezikon produktin e akti#itetit t $azetarit-
por rreziku m i madh sht pr mn&rn e $abuar n t ciln mund t
informohet publiku% duke shtrembruar opinionin publik'
A1
KREU III
E DREJTA PR INFORMIM DHE PROBLEMATIKAT E ZBATIMIT T TIJ
N REPUBLIKN E SHQIPRIS
S&nimi i nj administrate demokratike sht t arrihet mirqe#erisja% q do t thot nj
qe#erisje sa m pran publikut dhe pjesmarrje akti#e t ktij t fundit n
#endimarrje' ,r kt ars&e e drejta pr informim lidhet n$usht me kuadrin li$jor q
si$uron transparencn dhe aksesin e q&tetar#e n informacion% shrbime dhe
#endimarrje si dhe mirfunksionimin dhe demokratizimin e t&re'
E drejta pr informim s&non t prcaktoj rre$ullat e mirfunksionimit t
administrats% duke shrb&er si mjet pr edukimin li$jor dhe q&tetar t publikut po aq
sa edhe t prmbushjes s det&rime#e t administrats pr transparenc% parandalim t
korrupsionit dhe abuzimit me pushtetin' ,r realizimin e kt&re funksione#e% pr nj
qe#erisje t suksesshme sht domosdoshmri q publiku t jet i mirinformuar pr
+shtjet me interes t prbashkt' Esht $jithashtu e rndsishme q objekti#at e
administrats t pranohen n$a publiku dhe mundsisht publiku t jet pjesmarrs
akti# n realizimin e t&re' ,ra% administrata duhet t mbshtetet n parimin e
administrats s hapur- domethn transparenc maksimale n$a hapsirat e ndr&shme
t pushtetit dhe sidomos t administrats'
/.". K%)*imi i *ra',)ar!'(+, -5! fa&*or+* 9+ '-i&o'+ '+ arri*!' ! '+
9!#!ri,!! *ra',)ar!'*!.
*se i referohemi pozicionit q z administrata n nj shoqri% mund t themi se ai
sht i lidhur me mn&rn e formimit t hapsira#e t ndr&shme t pushtetit% t cilat
ndr&shojn n #arsi t kohs dhe rre$ulla#e q e sundojn shoqrin n nj moment
t caktuar' Debati mbi kt pozicion sht shprehur qart n faktin se% ndrsa e drejta
e aksesit n informacionin e mbajtur nga administrata pubike dhe n prgjithsi
transparenca e veprimtaris administrative nuk kan gjetur asnjher n sistemin
kushtetues angez nj aeat t vefshm
"0/
% le$jislacioni europian ;konkretisht neni 11
dhe 12 i traktatit t 0E6s< dhe >mbudsmani Europian elaborojn iden se
mirqeverisja idhet m shum me marrdhnjet mes individve dhe administrates
pubike, n t cin s- kemi thjesht n vmendje verat e q)tetaris dhe institucionet e
qeverisjes, por sjejen n vmendjen e interesave individuae t veprimtaris s
administrats komunitare&
"00
' (& sht aspekti m i ri i trajtimit t s drejts pr
mirqe#erisje% duke e konsideruar si nj $aranci proceduriale pr t drejtat q ndvdt
mund t mbrojn'
.irpo% hapsira administrati#e ka ardhur duke u br m e dallueshme n$a strukturat
e tjera shoqrore% sepse ka momente n t cilat kasta burokratike arrin t sundoj
jetn sociale
"01
' *drsa% n shoqrit demokratike europiane funksionet e
"0/
,r m tepr shih) .ER5>*4 C' me bashkpunimin e ?3R5>*4 E'% 5a transparenza
amministrati#a% 7iuffrF Editore% 2A% fq' 2'
"00
,o at&% fq' 2!9
"01
G|erg| Snan Burokraca, pubku, koha n Konferencn Kombtare t organzuar nga
Avokat
Poput E dre|ta pr nformm6e dre|t themeore e n|erut, fq. 56.
A2
administrats kufizohen n$a s&nimi q t si$urohet mbrojtja publike dhe ekzistenca e
komunitetit' 3jo q #len t prmendet ka t b| me faktn se, funksionet jan t
pashkputura nga vet struktura e shoqris* kto nuk dain nga nj sfer etatike e
daueshme dhe e ndar nga shoqria civie, por paraqiten si funksione sociae* ata
jan zgjatime t fuqive sociae
"02
'
Realiteti sot ofron situata sociale dhe juridike ku strukturat shtetrore dhe ato pri#ate
kr&qzohen shpesh n ushtrimin e funksione#e t t&re' Duke folur pr rndsin e
kombinimit t #eprimtaris s struktura#e tradicionale burokratike dhe forma#e
pri#ate ;t quajtura entet publike<% mund t themi se kjo sht nj sfid e cila duhet t
ket n baz faktn se t d)ja format pubike dhe private t ushtrimit t
funksioneve
duhet t garantojn nj nive barazie n mbrojtjen e q)tetarve=transparenc, komente
dhe ogaridhnje?
"03
' * #endet demokratike forca e shoqris ci#ile redukton
dukshm sundimin e administrats n jetn sociale dhe transparenca e #eprimtaris s
saj shrben pikrisht pr kt'
/len t theksohet se p&etja q ka mbetur nj sd e vrtet pr t dhn n|
prg|g|e sht ajo mbi nat&rn e transparencs' Lfar sht transparenca) parim q
duhet t prshkoj $jith akti#itetin e administrates publike- mjet q administrata
duhet ta prdor pr realizimin e funksione#e t saj apo qllim t cilin administrate
publike
duhet t s&noj t arrij $jat ushtrimit t #eprimtaris s sajB * pamundsi pr t
pasur nj prkufizim pre+iz #mendja sht fokusuar n at q sht rezultati i nj
administrate publike transparente' Han nj sr elementesh% q si$urojn
transparencn n #eprimtarin e administrats publike' Dhe $jejm interesante
identifikimin si t tilla n$a .erloni% t paraqitur m posht
"04
)
1' 3ksesi i publikut n dokumentat z&rtare q administrata publike zotron-
2' ,jesmarrja e q&tetar#e n procesin administrati#-
!' 4nformatizimi n #eprimtarin e administrates publike-
1' (rijimi dhe forcimi i #eprimtaris s z&ra#e t marrdhnje#e me publikun'
".(oncept transparenc mund t shihet m tepr si mundsia q +dokush ka pr
tu njohur me #endimet e administrates% por jo #etm kaq- sht po aq e
rndsishme edhe njohja me procedurat dhe kriteret q ndiqen pr t arritur tek
#endimi' ,ra% duket se n theb t nocont transparenc qndron e drejta pr tu
informuar% e marr n
aspektin e t drejts pr t krkuar informacion mbi dokumentat z&rtare q
administrata zotron' (& sht nj element q padiskutim e prcakton transparencn'
,or% duke iu referuar prkufizimit t msiprm% q duhet thn se mbshtetet n$a disa
autor% e#identojm se% e drejta e aksesit n dokumentat z&rtare e rre$ulluar me li$j%
nuk sht e #etmja rru$ li$jore pr t promo#uar transparencn n administratn
publike' Duke e konsderuar s n| ver esencasht nstrumentale
"06
mund t
$jejm parashikime li$jore t tjera% n t cilat krkohet transparenca si nj mn&r e
ushtrimit
"02
G|erg| Snan Burokraca, pubku, koha n Konferencn Kombtare t organzuar nga
Avokat
Poput E dre|ta pr informim6e dre|t themeore e n|erut, fq. 57.
"03
,3DRUS ?'% ?omparati#e #ieJ of administrati# laJ issues% 3lbdesi$n ,rintin$ @ouse% Tiran 21%
fq 121'
"04
.ER5>*4 C' me bashkpunimin e ?3R5>*4 E'% 5a transparenza amministrati#a% fq !2A'
A8
11D
,o at&% fq' !21'
A9
t #eprimtaris s administrats publike% q konkretizohet me mirqe#erisje' *
(reun e D&t t ktij punimi sht br nj trajtim i transparencs% nprmjet
dispozita#e kushtetuese dhe dispozita#e li$jore q mundsojn aksesin mbi kto
dokumenta dhe #e+anrisht sipas (odit t ,rocedurs 3dministrati#e'
*drsa fillimisht mbizotronte ideja se aksesi mbi dokumentat z&rtare ishte mjeti i
#etm efekti# pr t realizuar transparencn% sot autor t ndr&shm mbshtesin iden
se k& sht nj konceptim i kufizuar pr disa ars&e)
Transparenca sht nj koncept shum m i $jer se aksesi mbi dokumentat
z&rtare% qoft kur realizohet nprmjet krkess s subjekte#e% qoft kur
realizohet nprmjet iniciati#s s #et or$anit' .arrdhnjet juridike q
krijohen me ata q jan subjekte% t cila#e u drejtohet informacioni nuk do t
zh#illoheshin n mn&r t plot% nse nuk do ta interpretojm konceptin
transparence n n| kuptm m t
g|er.
.enaIhimi i dokumenta#e z&rtare ;fenomen i prbashkt pr administratn
publike% pa#arsisht #e+ori#e q i dallojn< shihet si nj n&j thelbsore pr t
aplikuar parimin e transparencs% pasi ai ka rndsi si n komunikimin brenda
institucionit ashtu edhe n komunikimin me q&tatart% por jo
#etm'(omunikimi ndrinstitucional sht po aq rndsishm'
.. 3jo q duam t theksojm ka t bj me faktin se e drejta e aksesit n dokumentat
z&rtare sht n fakt n funksion t pjesmarrjes s q&tetar#e% pr#e+se realizon nj t
drejt themelore indi#iduale' * pr$jithsi doktrinat njohin pjesmarrjen ci#ile si
procesi nprmjet t ciit !shtjet dhe interesat pubike, nevojat dhe verat jan
prfshir brenda qeverisjes dhe entiteteve vendim,marrse
"17
dhe s det)rimin pr
t
motivuar dhe t drejtn e subjekteve private pr t marr pjes n procedimin
administrativ
"1"
' ,rocedimi administrati# ku prfshihen q&tetart sht
instrumenti q ka rezultat transparencn n institucionet administrati#e% sepse prmes
tij q&tetart
realizojn pjesmarrjen dhe #eprimtaria e administrates rritet cilsisht'
/. *se i referohemi dokumenta#e z&rtare mund t pohojm se ka nj tendenc pr
tu dre|tuar menaxhmt t tyre nprm|et teknoogji#e t informacionit'
4nformatizimi i shum aspekte#e t #eprimtaris s administrates publike sht nj
tjetr element i transparencs% sepse e bn administratn publike m t hapur duke
ofruar informacion mbi #eprimtarin e saj n mn&r m t shpejt dhe m t leht'
4nformatizimi i #eprimtaris s administrats publike rrit mundsin pr)
*johjen dhe monitorimin e #azhdueshm t ne#oja#e dhe pritshmri#e t
publikut ndaj institucione#e q e drejtojn-
Ca#orizimin dhe lehtsimin e kontakte#e t #azhdueshme t publikut me ata q
e qe#erisin qoft n ni#el qndror ashtu edhe n at #endor'
Duke #lersuar si shum t rndsishm kt aspect pr realizimin e transparencs n
admnstratn pubke, nprm|et Urdhrt t Kryemnstrt, date 16.12.2005
Pr
"17
?RE47@T>* H' The public participation handbook) makin$ better decisions throu$h citizen
in#ol#ement% Hohn Gille& and sons% 22% fq' 9 -5! *!& ,4RDE*4 3'% ?omparati#e #ieJ of
AA
administrati# laJ issues% 3lbdesi$n ,rintin$ @ouse% Tiran 21% fq' 192
"1"
,o at&% fq' !29'
AD
forcimin e transparencs% nprmjet rritjes s prdorimit t internetit dhe prmirsimit
t faqeve ekzstuese t nternett sht vendosur detyrm t $jitha institucione#e
n #arsi t (shillit t .inistra#e apo t (r&eministrit pr t krijuar apo prmirsuar
faqet e t&re n internet' (& urdhr prcakton edhe elementet kr&esore q kto faqe
z&rtare t institucione#e duhet t prmbajn si) informacioni mbi kontaktimin me
institucionin n fjal% skemn or$anizati#e% misionin% dokumentat strate$jik dhe
le$jislacionin ku mbshteten n #eprimtarin e t&re% listen e hollsishme t
shrbime#e q ofrojn dhe funksione#e q kr&ejn
"1.
' E rndsishme sht realizimi i
nj funksioni t till edhe n$a or$anet e pushtetit #endor'
0. "&rat e marrdhnje#e me publikun jan $jithashtu nj element i domosdoshm dhe
shum funksional n aspektin e transparencs' Si+ shihet% n&ja lidhse mes q&tetarit
dhe institucionit prsa i prket ushtrimit t s drejts pr informim n$a ana e publikut
jan z&rat dhe personat pr$je$js pr informimin e q&tetar#e' ,randaj% e shohim me
vend t b|m nj analiz t hollsishme ndrtimit dhe funksionimit t t&re%
si$urisht
mbi bazn e kuadrit li$jor dhe rekomandime#e prkatse duke trhequr #mendjen se
z&rat pr informimin e publikut duhet t realizojn komunikimin% i cili shfaqet n tre
se$mente)
(omunikimi ndr6institucional'
(omunikimi i brndshm'
(omunikimi i jashtm
/... Zyra* ! i'formimi* *+ )%;$i&%*.
(omunikimi mes q&tetarit dhe institucione#e qndron n thelb t mirqe#erisjes%
sepse ai shihet si mjeti pr t pohuar parimin e reciprocitetit mes q)tetarit dhe
institucioneve
"1/
' (omunikimi zh#illohet n mn&r m frekuente n #itet A6t%
duke u konfi$uruar dukshm nprmjet nj instrumenti specifik si+ jan z&rat e
marrdhnje#e me publikun dhe informacionit' Ellimi i krijimit t kt&re z&ra#e
sht promo#imi brenda dhe jasht +do institucioni t iniciati#a#e t ne#ojshme pr t
afirmuar masat n lidhje me procesin administrati# dhe t s drejts s aksesit n
dokumentat z&rtare' /eprimtaria e kt&re z&ra#e shtrihet mbi $jith administratn
pubke, pranda| n| nga tparet q duhet t karakterzo| sht mundsa pr
n|
autonomi n or$anizimin e t&re' * kt knd#shtrim dshirojm t prezantojm
iden e d& kuptime#e n t cat prdoret koncept shtet spas Rosatt;profesor
i
financa#e publike<) shteti si subjekt ku nj z&r sht&pi n nj sistem piramidal
transmeton n baz t asa| ka mendohet e vendoset nga koka e pramds;
ndrkoh
shteti si funksion ushtron #eprimtarin e tij n baz t funksione#e dhe trajtimi i
pozits s tij si komunikuesi me publikun sht brenda lo$jiks funksionale t shtetit
modern' (& konceptim i shtetit si nj #eprimtari administrati#e sht nj baz e mire
pr t prcaktuar mn&rn e konceptimit dhe strukturimit t z&ra#e t marrdhnje#e
me publikun
"10
'
122
,r m tepr shih) JJJ' kes hi lli mi ni stra#e' al shkarkuar me dat 28'!'212'
D
"1/
ROSATI C., Guda auffco per e reazon con pubbco,C.E. L., Bergamo, 1996, fq. 3.
"10
(jo sht ndarja q bn edhe DOB|ANI E., n E dre|ta admnstratve 1, Tran 2010, fq. 15.
D1
Sistemimi i z&rs pr marrdhnje me publikun krkon nj konceptim t shumfisht
dhe t rndsishm pr t realizuar funksionet e saj n emr t transparencs s
institucionit' *drtimi i kt&re z&ra#e nuk sht nj ndrmarrje e leht- #shtirsit
shfaqen n d& drejtime)
S+ )ari% nse shihet si nj produkt i #ullnetit t drejtues#e t institucione#e pr rolin
dhe mn&rn e funksionimit t kt&re struktura#e apo t #endosjes n nj pozicion
nn#lersues'
=sht i rndsishm pozi#ioni hierarkik i ksaj strukture brenda institucione#e% q
prcakton raportin brenda institucionit dhe #lersimin e akti#itetit t saj' 3ther si do
t ndrtohen dhe funksionojn kto z&raB 0het mjaft i rndsishm knd#shtrimi i
personit% i cili ka det&r t projektoj dhe t bj t mundur krijimin e z&rs' (jo na
krkon t shohim m shum brenda strukturs s institucionit' E rndsishme sht
q% kjo z&r t mos shihet si nj shtes% nj z&r m shum q i shtohet at&re
ekzistuese% por si nj mn&r tjetr e or$anizimit t institucionit' ,randaj% n funksion
t realizimit t ktij s&nimi sht e ne#ojshme t fitohet #mendja dhe interesi i
publikut t brendshm% po aq e ndonjher edhe m shum se atij t jashtm' (jo nuk
arrihet me nj referim dhe miratim t disa principe#e ;t drejtat e reja t indi#idit%
transparenca% e drejta pr informim%''' etj'<% por #etm nse nnpunsit e z&ra#e t
tjera t trhiqen n$a ne#oja e ksaj strukture nprmjet rezultate#e konkrete' Rezultati
m e#ident mund t jet ai i nj or$anizimi m t mir t puns% nprmjet
transferimit t nj pjese t mir t presionit dhe #olumit t puns n$a z&ra t ndr&shme
t institucionit n nj pik t kualifikuar n marrdhnjet me q&tetart'
Duhet thn se% pr#e+ ktij rezultati lehtsisht t matshm% nj a#antazh sht se
krijohen kushtet pr nj raport m t mir me q&tetart% n$a i cili mund t prfitojn t
$jitha strukturat e tjera' ,r ta arritur kt objekti# ne#ojiten #eprime t #azhdueshme
dhe nj strate$ji pr marrdhnjet brenda institucionit% e cila mban paras&sh edhe
rriskun e nj prota$onizmi t z&ra#e t marrdhnje#e me publikun dhe informacionit
para publikut n raport me z&rat e tjera
"11
' (jo situate $jen z$jidhje prmes ndr&shimit
t mentalitetit n koh- karakteristika#e t z&rs nuk u prshtatet #lersimi i
rezultate#e t menjhershme'
S+ -y*i% #shtirsit objekti#e pr ta prfshir kt struktur n sistemin e brndshm
t autoritetit t cilit i prket% sepse kjo sjell pad&shim ndrh&rje n pro+eset
or$anizati#e' Re#izionimi i pro+ese#e or$anizati#e sht nj sfid tjetr brenda
institucionit' .und t hartohet nj hart e #rtet e kontaktete#e dhe interferenca#e
mes z&ra#e t marrdhnje#e me publikun e informacionit dhe z&ra#e t tjera% duke
filluar n$a fluksi i informacionit t krkuar dhe llojit t tij' (& sht nj #eprim
pro$resi# q nuk prfundon kurr% sepse duhet t shoqroj #eprimtarin e
institucionit q sht n e#oluim t #azhdueshm' *dr karakteristikat kr&esore q
duhet t ket npunsi i z&rs sht nj moti#im i fort dhe aftsi pr t komunikuar
dhe dialo$uar% pr shkak se k& funksion i kontaktit t #azhdueshm me publikun
mund t shkaktoj stres dhe shpesh mund t krkohet ndrmjetsimi mes hallka#e e
institucione#e t ndr&shme'
"11
Caudo Rosat Prncp organzatv deUffco con pubbco ctuar nga Teora e tecnche
dea comuncazone pubbca a cura d Stefano Roandoprma edzone ET3S% 21% fq' 111'
D2
"&rat pr marrdhnjen me publikun prezantohen si nj linj e kualifikuar pr raportin
me administratn publike dhe duke filluar n$a hapsira fizike duhet t dshmoj kt
cilsi' ,r#e+se duhet t jet nj hapsir mikpritse% ajo mund t realizoj bashkimin
e nj sr shrbimesh' =sht kjo ars&eja q kjo struktur t konceptohet si nj
strukture me d& pjes' =sht e domosdoshme q t kemi nj bashkpunim mes front
office dhe back office- sepse kjo n fakt sht pjes e realizimit t bashkpunimit t
brendshm institucional e cila sht nj parakusht pr efekti#itetin dhe #et
ekzistencn e kt&re z&ra#e' ,r nj raport or$anik brenda nj strukture ne#ojiten
masa t tilla si)
.bshtetja qndrore e z&rs- mun$esa e ksaj mbshtetje bn q z&ra e
marrdhnje#e m publikun t mos arrij t inte$rohet brenda institucionit dhe
bhet kshtu e pamundur realizimi i funksione#e t saj'
4nformimi i $jith personelit t institucionit mbi akti#itetin e z&rs- $j q
mund t nIis bashkpunimin dhe konsensusin me strukturat e tjera t
institucionit'
,araqet interes aspekti teknik i informimit brenda institucionit% sepse duhet t
prcaktohet rast pas rasti se cilat jan informacionet q duhet t shprndahen
brenda institucionit% si duhen prpunuar ato pr nj publik t ndr&shm n$a ai i
brendshm'
,ozicioni i z&ra#e t marrdhnje#e me publikun dhe informacionit n brendsi t
institucionit ka nj rndsi strate$jike% sepse n$a k& pozicion #aret n nj mas t
madhe efikasiteti i saj' (a d& mundsi pr z$jedhje)
E para% ka t bj me prcaktimin e nj stafi t caktuar t institucionit a entit publik
dhe e d&ta% e prcakton t ndrfutur n fushn e menaIhimit t personelit% t
or$anizimit dhe t kontrollit t brendshm' ,ozicionimi i par pri#ile$jon faktort
poziti# t prfshirjes brenda ndr#artsis me t $jith sektort e tjer t institucionit'
E d&ta% mban paras&sh ne#ojn e nj lidhjeje direkte me at q ndrh&n n pro+eset
organzatve, pr t korri$juar kto pro+ese dhe #lersuar funksionin e z&ra#e
t
marrdhnje#e me publikun dhe informacionit'
Edhe pozicioni fizik i t&re ka rndsi' =sht e qart q% pr ars&e t funksione#e t saj
kjo struktur duhet t #endoset atje ku fluksi i informacionit sht m intensi# dhe
fusha e marrjes s #endime#e sht m e $jr' ,ra bhet fjal pr nj #endosje t
moti#uar% jo n$a efektet poziti#e t afrsis me qndrat e pushtetit% por n$a ars&et
funksionale si ajo e njohjes s plot t institucionit' *j z&r lar$ mundsis pr t
ushtruar t drejtn pr akses qe duhet t ken q&tetart sht nj #shtirsi m shum'
*j z&r pr informimin duhet t jet at& ku trheq nat&rshm l#izjen e publikut% p'sh
n h&rje t $odins' ,ra% ajo duhet t jet krejt e dukshme% n mn&r q t ushtroj
menjher funksionin e saj prits si dhe t ket akses% liri h&rjeje pr t $jith pa
kufizim'
?ilat jan qllimet q s&nohet t arrihen nprmjet #eprimtaris s z&ra#e t
marrdhnje#e me publikun dhe informacionitB
D!
1' 8batimi i parimit t transparencs n #eprimtarin administrati#e% respektimin
e s drejts pr akses n dokumentat z&rtare dhe informimi korrekt i publikut-
2' /lersimi sistematik i ne#oja#e t publikut dhe ni#elit t plotsimit t t&re pr
shrbimet dhe bashkpunimi pr t prshtatur #azhdimisht faktort q
prcaktojn cilsin e ktij shrbimi' (jo mund t realizohet prmes nj roli
akti# n promo#imin e njohjes s t dhna#e% t cilat mundsojn q akti#iteti
i administrats t jet transparent si) publikime pr njohjen e q&tetar#e me
buIhetin% procedurat pr dhnjen e autorizime#e apo li+ensa#e% etj'
!' ,ropozimi i ndr&shime#e pr t fa#orizuar modernizimin e struktura#e%
thjeshtsimin e $juhs% azhornimin me modalitetet q administrata i propozon
publikut'
7jejm t $rshetuar s&nimin q z&rat e marrdhnje#e me publikun dhe
informacionit jo #etm t realizoj z$jidhjen e shpejt t krkesa#e% ankesa#e dhe
probleme#e t q&tetar#e% por edhe rritjen dukshm t besimit t komunitetit n punn
e administrats lokale' (to struktura duhet t ken t mirprcaktuara kompetencat e
t&re% t cilat mund t klasifikohen si m posht)
ofrimi i shrbime#e pr zbatimin dhe ushtrimin e s drejts s informimit'
iniciati#at e komunikimit me publikun pr t mundsuar njohjen dhe
prdorimin e shrbime#e dhe t struktura#e publike-
e#identimin sistematik t ne#oja#e dhe ni#elit t plotsimit% realizuar
nprmjet monitorimit dhe sondazhe#e t opinionit publik-
raportime periodike ndaj administrats dhe drejtues#e% brjen e propozime#e
pr prmirsimin e raporte#e me komunitetin-
menaIhimin e fluksit t informacione#e midis sektorit dhe struktura#e
operuese n institucion si dhe me institucionet e tjera'
* nj analiz t thell t kt&re kompetenca#e% shihet nj alternati# e
$jithpranishme si+ sht d$jimi i q&tetarit% tek i cili sht e rndsishme t ndalemi'
D$jimi mund t konsiderohet nj praktik thelbsore e nj z&re informimi pa t ciln
nuk mund t realizohen funksionet e kt&re struktura#e t rndsishme pr t realizuar
t drejtn pr informacion dhe transparence' Duke qen i till% d$jimi duhet br nj
praktik e #azhdueshme% rezultatet e t cils mund t jen t matshme dhe n
#azhdimsi' *at&risht q% duhet e#ituar nj risk q ka t bj me faktin se mund t
$rumbullohen t dhna t pane#ojshme dhe t pa#lera' .bledhja e t dhna#e nuk
duhet t prmbush #etm qllimet statistikore dhe t dokumentimit% por duhet
menduar si nj mjet pr t realizuar z$jidhjet or$anizati#e dhe prmirsimin e
pro+edura#e n funksion t kt&re dhe procesit t komunikimit me q&tetart' * kt
kndvshtrm duhet zhvuar n mnyr ekonomke duke prveg|uar
kamponn.
,raktika e d$jimit t publikut ka nj ndikim t d&fisht)
a. '+ <=!-5!* 9+ ;+' i',*i*%(io'i. =sht i rndsishm pa d&shim dgjimi i
pubikut t brendshm dhe duhet t idhet ne mn)r koherente me veprimtarin e
komunikimit t brendshm&
"12
' *se npunsit e institucionit publik nuk i kan
kuptuar mir ars&et e z$jedhje#e t institucionit do t ishte shum e #shtir ta
"12
D.F.Romano, R.P.Feco,Comuncazone nterna e processo organzzatvo, Rafaeo
Cortna
D1
Editore% .ilano 1DD2'
D2
komunikonte jasht institucionit #endimin e administrats' Edhe raportet periodike
pr elementet e brndshm t institucionit duhet t jen mjete reale t reflektimit dhe
jo thjesht informimit' ,r kt sht e ne#ojshme t hartohen skeda pr shrbimet e
#e+anta dhe t ni#elit t komunikimit t t&re me publikun' 3spekti i fundit i d$jimit
ka t bj me rndsin e ne#oja#e dhe t ni#elit t prmbushjes s interesimit q #jen
n$a institucioni publik'
;. '+ <=!-5!* ! )%;$i&%*' E&tetart krkojn informacion% por jan njkohsisht
barts t t dhna#e t dobishme' Duke u nisur n$a fluksi i krkesa#e t publikut
mund t dizenjohet nj hart e ne#oja#e pr informim dhe shrbime#e q duhet t
ofroj institucioni' Informacon q v|en nga pubku duhet t nnshtrohet
anazs dhe debatit pr t prcaktuar ars&et pr t cilat nj informacion krkohet m
shum' *se nj e dhn krkohet shum n$a publiku% ather mund t ket d& ars&e)
6 informacioni nIit interesin e publikut-
6 fushata informuese nuk ka qn efikase'
,rodukti i ksaj analize duhet interpretuar duke u $rshetuar me t dhna t tjera dhe
kjo mund t shoqrohet me nj fushat t planifikuar m mire mbi aspektetet
informuese'
3jo q sht e#idente ka t bj me faktin se nuk ka nj mjet t #etm pr t arritur
tek $jith publiku' (omunikimi me publikun duhet t jet nj proces i #azhdueshm
dhe n kt aspekt ka rndsi q t ket nj d$jim sistematik t publikut' /etm
#azhdimsia mund t na jap si$uri m t mdha n rezultate dhe t prsos mn&rn
e ushtrimit t kompetenca#e' ,r kt% z&ra e marrdhnje#e me publikun dhe
informacionit mund t ndjek nj metodolo$ji pr hetimin mbi se$mente t #e+anta t
akti#itetit' ,rfundimisht jan edhe q&tetart e or$anizuar q bhen antenat q
sinjalizojn situatat kritike- monitorimi i shoqris ci#ile ka zakonisht nj funksion
parandalues'
'i strukturohet 8)rat e Marrdhnjeve me Pubikun dhe Bnformacionin pr t
mundsuar reaizimin e funksioneve t saj5 3n$azhimi pr realizimin e qllime#e dhe
funksione#e t #e+anta krkon t prcaktohet struktura si m posht)
6Sektori i marrdhnie#e me publikun ;front office<'
6Sektori i marrdhnie#e me protokoll arki#at dhe strukturat e brendshme ;back
office<'
Raporti midis kt&re pjes#e t sektorit duhet t jet i karakterizuar n$a nj
komunikim% q i bn ato t jen plotsuese t njra tjetrs (onkretisht% Sektor i
marrdhnie#e me publiku ;front office< sht #endi ku q&tetari #e+mas ose n
mn&r t or$anizuar h&n n kontakt me administratn publike' 4 konceptuar si #endi
ku q&tetari bhet prota$onist% front office kr&en akti#itetet e mposhtme
Realizon d$jimin e q&tetarit me an t komunikimit direkt'
Hep informacione t pr$jithshme mbi or$anizimin dhe akti#itetin e
institucionit'
Hep informacione specifike n lidhje me aktet dhe ecurin'
,romo#on dhe zbaton iniciati#at e komunikimit me publikun'
D8
,ersoneli i front office ka nj rol k&+ n pro+esin e komunikimit me q&tetart% i cili
kr&het nprmjet nj roli t d&fisht- rolit bashkpunues dhe roli operati#'* rolin e
par% bashkpunues strukturat q po studiojm reaizojn2
.enaIhimin e marrdhnie#e ndrpersonale% prmes aftsis pr t
punuar n $rup n mn&r efikase'
>rientimin e q&tetarit n mn&r q t si$uroj informacionin pr t
cilin interesohet'
"h#illimin e aftsis pr t d$juar dhe komunikuar% me aftsin pr t
prdorur nj fjalor efikas% t prdor shprehje t komunikimit t
prditshm% t ars&etoj thjesht% t prdor nj ton zri t qart% t mos
n$rej kurr zrin'
( roin e d)t, operativ k) sektor reaizon2
*johjen e detajuar t pro+esit t puns pr t menaIhuar procesin e dhnjes s
informacionit t krkuarsipas kohs s paracaktuar si dhe njohjen mbi
instrumentat dhe teknikat pr mbledhjen dhe arshi#imin e informacionit-
*johurit mbi instrumentat informati#e dhe njohurit mbi instrumentat teknik
q mbshtesin komunikimin-
*johurit mbi #et institucionin dhe njohurit mbi aktet juridike dhe
normati#e-
*johja e instrumenta#e dhe teknika#e sociale t monitorimit'
3kti#iteti q realizon sektori i d&t% Sektor i marrdhnie#e me protokoll arki#at
dhe strukturat e brndshme ;back office<% sht akti#iteteti q nuk shihet n$a
publiku por% i rndsishm pr akti#itetin e z&rs' 3jo prfaqson t $jith at q l#iz
pas linjs s
kontaktit direkt me q&tetart' .eqnse at& adresohen flukset informati#e t ardhura
n$a drejtime t ndr&shme% back office kr&en akti#itete t tilla si)
T jet i mirorientuar pr koordinimin e z&rs dhe t ket nj njohje t thell
t dinamiks socio6or$anizati#e'
,rcaktimin e informacionit t jashtm e t brendshm dhe monitorimin e
flukse#e informati#e brnda dhe jasht institucionit'
@apjen dhe hartimin e raporte#e konstante me problematika t ndr&shme mbi
t drejtn e aksesit dhe transparencn'
7adishmria dhe azhornimi i #azhdueshm i skeda#e t shrbime#e%
materiale#e dhe menaIhimi i materiale#e informati#e'
+ri j imi i nj b o k u t d h nash mbetet akti#iteti thelbsor% sepse prbn nj moment
refleksioni dhe #etnjohjeje n$a $jith institucioni' (rijimi i nj banke t dhnash n
raport me ne#ojat pr informim t publikut duhet shoqruar me prkrahjen e ides se
ska asn| bok t dhnash t paraprgattura q do t plotsonte t $jitha
ne#ojat informati#e t publikut' 0lloku i t dhna#e duhet t realizohet n mn&r sa
m t plot% por duke qn t #etdijshm se nuk do t plotsoj $jith krkesat q
paraqiten n front office' ,r kt lind ne#oja q t spostohet #mendja tek formimi i
operatorit%
q duhet t jet i aft t $jej pr$ji$jen duke respektuar dhe afatet kohore sipas li$jit'
,ra% sht e domosdoshme aftsia e npunsit pr t $rumbulluar eksperienc dhe pr
t operuar brenda institucionit apo entit' 0llokut t t dhna#e mund t shtohen t
D9
dhna t tjera sipas ne#oja#e t publikut- menaIhimi i ktij blloku t dhnash krkon
nj sistem t prhershm t #erifikimit t saktsis s informacionit q japin% pasi
informacioni% sidomos ai mbi #eprimtarin e administrats publike ka prirje t
ndr&shoj shpejt' 5ind ne#oja pr t hartuar nj sistem q t $arantoj sa t jet e
mundur t dhnat' ,r$je$jsia e z&rtarit t informacionit pr t komunikuar n koh
ndr&shimet dhe azhornimet duhet shoqruar me nj re#isionim periodik t z&rs' Roli
i npunsit dhe aftsia profesionale e tij duhet $rshetuar me ne#ojat pr t
thjeshtzuar pro+edurat. K|o sdo t thot se duhet reduktuar n n| reg|strm
t
thjesht t dhnash% por duhet par si nj rast pr t rishikuar dhe thjeshtzuar pro+eset
or$anizati#e'
3kti#iteti i kt&re z&ra#e konsiston n)
Dhnjen e informacionit n lidhje me proceset administrati#e nprmjet
komunikimit personal-
T hartoj dhe t zbatoj projekte t komunikimit% duke trhequr #mendjen
ndaj iniciati#a#e q kan t bjn me interesat e publikut-
,romo#im i iniciati#a#e q rrisin informimin mbi strukturat publike%
shrbime#e dhe t drejta#e t publikut pr tu informuar'
Duhet thn se n hapsirat e pushtetit nj pozicion t #e+ant zn or$anet e pushtetit
#endor' .isioni i pushtetit #endor n Republikn e Shqipris sht t siguroj
qeverisje sa m afr shtetasve, nprmjet njohjes s ekzistencs s identiteteve dhe
verave t ndr)shme t bashksis, respektimit t t drejtave dhe irive themeore t
sanksionuara n +ushtetut ose n igje t tjera, zgjedhjes s ojeve t ndr)shme t
shrbimeve dhe ehtsive t tjera pubike vendore n dobi t bashksis, ushtrimit
efektiv t funksioneve dhe reaizimit t det)rave nga organet e qeverisjes vendore
"13
.
Transparenca n or$anet e qe#erisjes #endore sht nj pro+es relati#isht i ri'
(ompleksiteti n radh t par ka t bj me psikolo$jin dhe metodn e puns s
aparatit ekzekuti# e urdhrdhns' >r$anet e qe#erisjes #endore jan pikat ku
problemet% krkesat dhe ankesat e q&tetar#e jan m t prekshme dhe m t shpeshta'
,or% n$a ana tjetr pr$ji$ja dhe komunikimi i or$ane#e #endore dhe i npuns#e t
t&re l shum pr t dshiruar% qoft n$a pikpamja etike% qoft n$a respektimi i
dispozita#e li$jore q rre$ullojn kt komunikim ,r#e+ psikolo$jis s indi#id#e
n ni#elin e komunkimit mes administrats lokale dhe q&tetar#e% rolin kr&esor e luan
fakti se q&tetar% por n nj mas t konsiderueshme edhe funksionart e administrats
nuk e njohin li$jin dhe t drejtat e det&rimet q ai #endos pr subjektet e t drejts pr
informim
"14
' (jo ishte situata sipas nj monitorimi t kr&er n #itin 21'
"13
DOB|ANI E., E dre|ta admnstratve 1, Tran 2010, fq .
202.
"14
'a e njohin q)tertart mundsin q igji u jep pr t ushtruar t drejtn pr informim5 E&tetart n
nj mas t konsiderueshme nuk kan dijeni pr ekzistencn e "&ra#e dhe ,ika#e t (ontaktit me
publikun pran institucione#e dhe or$ane#e t ndr&shme t administrats' (jo shpje$ohet edhe me
faktin se shpesh kto z&ra nuk ekzistojn' ,'sh% n Shkoder #etm koht e fundit u b e mundur hapja e
nj z&re t till q ofron kushte t prshtatshme pritjeje pr publikun dhe ku mund t mundsohet nj
akses mbi dokumentat publike% sipas kushte#e q prcakton li$ji' *j pjes e madhe e q&tetar#e as q
kan dg|uar pr ekzstencn e n| g| Pr t dre|tn e nformmt pr dokumentet
zyrtare(48% e t
inter#istuar#e<% ndrkoh q pjesa tjetr kan d$juar kr&esisht n$a media;!R<% familjar e burime t
tjera;1!R<' /len t #ihet n dukje fakti q% #etm 11R e t inter#istuar#e kan d$juar pr kt li$j n$a
DA
punonjsit e administrats' Cakti q q&tetart nuk e njohin li$jin del n pah dhe n$a pritshmrit q ata
DD
.osnjohja e li$jit bn q% shpesh punonjsit e administrats t refuzojn dhnien e
informacionit edhe n kundrshtim me krkesat e #et li$jit' Ha cilat jan ars&et m t
shpeshta pr mosdhnien e informacionit)
(ur nuk sht n kompetencn e z&rs apo sektorit' *donse li$ji prcakton
det&rimin e z&rtarit pr$je$js pr t ndihmuar krkuesin duke e orientuar at n
destinacionin e duhur% shpesh kjo nuk bhet' .osorientimi i q&tetar#e bhet shpesh
burim pr z$jatjen e pro+esit t marrjes s informacionit% sorollatjen e q&tetar#e n$a
nj z&r tek tjetra dhe rritjen e paknaqsis s t&re pr shrbimin e ofruar% duke
humbur si$urin tek mjetet li$jore pr z$jidhjen e probleme#e t t&re'
(ur informacioni sht klasifikuar si sekret shtetror apo t dhna personale'
,or ka nj mas t madhe npunsish q nuk e konsiderojn kt fakt si nj kufizim
pr dhnien e informacionit' ,ra mosnjohja e li$jit bn q n$a njra an t mos jepet
informacioni q sipas li$jit duhet t |epet do krkues e nga ana t|etr |epen
informacione% duke shkelur hapur kufizimet q me li$j i #ihen t drejts s publikut
pr informim'
(ur nuk sht shprehur moti#i apo ars&eja e krkess duke qn krejtsisht n
kundrshtim me nenin ! t g|t Pr t dre|tn pr nformm pr dokumentet
zyrtare (ur ka man$si n formulimin e krkess' (jo ndodh si pr faktin e
mun$ess
s njohuri#e n$a ana e q&tetar#e% ashtu dhe n$a mun$esa e udhzime#e pran z&ra#e
prkatse pr hartimin e krkesa#e'
/et npunsit e administrats% sipas nj studimi t kr&er% japin su$jerimet pr
prmirsimin e puns n komunikimin dhe informimin e q&tetar#e si)
- (rijimi i z&ra#e t informimit% duke zbatuar kshtu nj det&rim li$jor dhe duke
paraqitur sakt e dukshm informacionet q i ne#ojiten publikut pr t kontaktuar me
administratn'
kan pr t marr pr$ji$jen n$a administrata' Shpesh ata pretendojn t marrin pr$ji$je n nj koh
m t shkurtr se afati i prcaktuar me li$j ;p'sh%n Shkodr brenda !%28 ditsh% n Tiran 11%2 ditesh
dhe (or+ brenda 2!%A ditsh<' E&tetart prdorin forma t ndr&shme komunikimi me administratn%ku
n pjesn m t madhe;1!R< ata i drejtohen direkt z&rs apo institucionit prkats'3ta i drejtohen
administrats #erbalisht ose me shkrim%prdorin ndmjetsin e t njohur#e%apo t $jitha mn&rat e
mundshme' Duhet thn se q&tetart hasin #shtirsi n hartimin e krkesa#e apo ankesa#e drejtuar
administrats' Shpesh kjo ndodh sepse mun$ojn formulart apo instruksionet praktike pr hartimin e
t&re apo pr komunikimin me institucionet e ndr&shme' (ontaktet e t&re me institucionet jan n ni#ele
t ndr&shme ;n Shkodr 18R e q&tetar#e t inter#istuar pohojn se kan kontakte t shpeshta ose
shum t shpeshta<'/shtirsit shtohen edhe pr shkak t pen$esa#e burokratike dhe krkesa#e direkte
apo indirekte pr t dhn rr&shfet' E&tetart ndeshen me nj presion pr korrupsion% kr&esisht n$a
#et punonjsit e administrats n formn e presionit indirekt' * nj mas m t ulet ofrohet n$a #et
q&tetart t cilt n$a eksperiencat e t&re t mparshme apo n$a burime t tjera% marrin iniciati#n e
dhnies s rr&shfetit% edhe pa krkesn direkte apo indirekte t punonjsit t administrats%por jan t
pakta rastet kur rr&shfeti nuk sht pranuar% Situata sht e till q% q&tetart pranojn se rru$a li$jore
pr t ushtruar t drejtn pr informim sht rru$a m e mir% por ndrmjetsia dhe rr&shfeti jan rru$t
m t efektshme' 'a e njohin dhe praktikojn punonjsit e administrats pubike igjin pr t drejtn
pr informim5 Prg|thssht punon|st e admnstrats nuk e konsdero|n g|n Pr t dre|tn
pr infotrmim pr dokumentet zyrtare, s n| ndr g|et q ata prdorn m shpesh n komunkmn
e tyre me qytetart. Shpesh ata |o vetm q skan n|ohur t m|aftueshme n dh|e me t
dre|tn pr informim% por as pr kuadrin li$jor t institucionit apo sektorit' *j pjes e mir e t&re
nuk i njohin
afatet li$jore t kthimit t pr$ji$je#e ndaj krkesa#e t q&tetar#e pr informacion';/etm !1 R e
punonjs#e t inter#istuar n Tiran% Shkodr e (or+ pohojn se afati i kthimit t pr$ji$je#e sht
deri n 1 dit<'
1
6 (ur ekzistojn z&rat% do t ishte me #ler krijimi i nj baze t dhnash% q do ta
bnte informacionin m t or$anizuar t plot e t $atshm pr +do koh'
6 (rijimi i nj faqeje n internet qe t paraqiste $jith punn e institucione#e dhe
informacionet% q do t shrbenin pr t lehtsuar komunikimin e institucionit me
q&tetart'
6 (ualifikimi i #azhdueshm i z&rtar#e pr$je$js pr komunikimin me publikun n
lidhje me li$jin dhe aftsit teknike pr t operuar me informacionin e bollshm q
mbajn kto institucione'
4nformimi dhe pjesmarrja e q&tetar#e jan t prfshira n panoramn e nj
demokracie t a#ancuar' 3jo q i lidh t d&ja sht reduktimi i distancs q mund t
ekzistoj mes institucione#e dhe shoqris' (jo ide sht n kundrshtim me modelin
e administrats teknokratike% t drejtuar n$a ekspertt q mbajn monopolin e
z$jidhje#e konkrete' 7jithashtu% duhet t kujtojm q transparenca sht nj parakusht
pr t ushtruar t dre|tat. Pranda|, mund t prano|m q n| shoqr demokratke
ska
t bj thjesht me nj sistem qe#eriss q #jen n$a z$jedhjet e lira% por me nj t till
ku shoqria mund t marr pjes n qe#erisje% jo #etm n ditn e z$jedhje#e% por n
mn&r t #azhdueshme dhe konsistente
"16
'
/./.Ko'&$%<io'!
S&nimi i administrats sot sht t arrihet mirqe#erisja% $j q do t thot nj
qe#erisje n shrbim publikut dhe pjesmarrje akti#e t ktij t fundit n #endimarrje'
3dministrata publike dhe #eprimtaria pri#ate kan $jithnj e m shum kontakte me
njra6tjetrn dhe kjo krkon transparenc n krijimin e kt&re raporte#e' ,or si ndikon
e drejta pr informim n realizimin e ktij s&nimiB Trajtimi i msiprm na prball me
problematikat n #azhdim)
(uptimi i transparencs identifikohet me disa elemente t qensishme si)
aksesi i publikut n dokumentat z&rtare q administrata publike zotron-
pjesmarrja e q&tetar#e n procesin administrati#- informatizimi n
#eprimtarin e administrates publike- krijimi dhe forcimi i #eprimtaris s
z&ra#e t marrdhnje#e me publikun' T $jith kto elemente kan n qendr
t t&re publikun dhe krijimin e nj mundsie maksimale pr t br t n|ohur
atij mn&rn si e ushtrojn #eprimtarin institucionet q e qe#erisin'
3ksesi n dokumentat z&rtare sht nj element baz pr transparencn% por
duhet t pranojm se nuk sht i #etmi' ,o aq i rndsishm sht edhe
pjesmarrja e publikut n procedurat #endimarrse% $j q jo #etm rrit
transparencn e #eprimtaris administrati#e% por ndihmon dhe administratn
q t njoh krkesat dhe ne#ojat e publikut% n mn&r q t bj z$jedhjet e
duhura'
4nformatizimi i informacionit q institucionet zotrojn sht nj s&nim i
administrates q lehtson komunikimin mes saj dhe publikut- pr m tepr ajo
thjeshtzon procedurat pr t realizuar aksesin mbi dokumentat z&rtare' ,r
12D
,o at&% fq 181'
11
kt ars&e mbetet nj sfid pr administratn publike informatizimi i $jith
informacionit dhe dokumenta#e q mban dhe sidomos ato q lidhen
drejtprdrejt me shrbimin ndaj publikut'
"&ra pr .arrdhnjet me ,ublikun dhe 4nformimit sht hallka q lidh
q&tetart me administratn dhe mundson komunikimin ndr6institucional'
(rijimi dhe funksionimi i t&re krkon nj re#izionim t procese#e or$anizati#e
brenda institucionit dhe ndr&shimin e mentalitetit t drejtues#e t institucionit
n raport me a#antazhet q kjo struktur sjell jo #etm n raportin me
publikun% por edhe n funksionimin dhe rezultatet e akti#itetit t $jith
strukturs' (jo krkon ndr$je$jsimin e institucione#e administrati#e pr
prparsit e krijimit t kt&re struktura#e% duke ndrtuar hartn e t $jitha
lidhje#e q mund t krijohen brenda strukturs dhe mn&rn si mund t
qarkulloj informacioni prmes kt&re linja#e'
3#okati i ,opullit si $arant i zbatimit t li$jit pr t drejtn e informimit i ka
kushtuar nj #mendje t #e+ant krijimit t kt&re z&ra#e' 3i ka hartuar nj
rre$ullore ku tentohet t unifikohet struktura e kt&re z&ra#e% ku prfshihet
idea q ato t konceptohen si struktura me d& hapsira) front office ku
institucioni prballet dhe kontakton me publikun dhe back office apo
strukturat e brendshme% q shrbejn pr t ofruar n #azhdimsi
informacionin q zotrojn' (jo struktur duhet t s&noj n promo#imin e
njohjes s publikut me informacione% q e bjn transparente #eprimtarin e
administrats publike dhe n e#identimin e ne#oja#e% duke prcaktuar faktor
q prcaktojn rritjen e performancs s ktij institucioni n shrbim t
publikut'
Struktura pr$je$jse pr informimin duhet t nIis kontaktet e #azhdueshme
me publikun' (jo sjell domosdoshmrin e kualifikimit t stafit pr nj njohje
sa m t mir t li$je#e baz pr #eprimtarin e administrates e n #e+anti pr
li$jin pr aksesin pr dokumentat z&rtare si dhe me zotrimin e aftsi#e t
komunikimit t ndrsjellt'
12
KREU IV
RAPORTI MES S DREJTS PR INFORMIM
DHE MBROJTJES S PRIVATSIS
"h#illimi i teknololo$jis ka sjell nj situat t re prsa i takon realizimit t
marrdhnje#e ndrpersonale duke $rshetuar mundsit m t mdha pr tu
informuar nprmjet mjete#e dhe modalitete#e t reja t komunikimit masi# me
prezencn e rreziqe#e t reja% t cilat #ijn po n$a kto modalitete q e kan bazn tek
zh#illimi' .n&ra e konceptimit t efekte#e t zh#illimit t teknolo$jis na sjell n
#mendje debatin mbi nat&rn e t drejta#e themelore t njeriut dhe raportit mes t&re'
,a#arsisht karakterit unitar t t drejta#e t njeriut% jemi t det&ruar t pranojm se
ato nuk kan karakter absolut% n t kundrt% raporti mes t drejta#e t njeriut do t
ishte nj raport konfliktual q nuk do t kishte z$jidhje' ,r m tepr% praktika na sjell
shembuj ku t drejtat e njeriut jan kufizuar prmes akte#e ndrkombtare dhe at&re t
le$jislacionit t cilat% sa her q mbrojn nj t drejt themelore t njeriut parashikojn
edhe kufizimet e saj' Hurisprudenca tashm e maturuar e prforcon kt qndrim
"27
'
(jo sht nj qasje q z #end plotsisht edhe prsa i takon liris s shprehjes s
mendimit% duke konfirmuar se Ddokush mbron irin e vet, sepse kjo bn pjes n nj
t ashtuquajtur nevoj gati jetsore, por pastaj nuk njeh irin e tjetrit...
"2"
'
Duke e pare n knd#shtrimin e nj t drejte ne$ati#e% t drejtn pr t komunikuar
dhe lirin e shprehjes s mendimit% ajo q mund t shtrojm pr diskutim ka t bj
me t drejtn e qnje#e njerzore edhe pr t mos komunikuar apo pr t mos br
publike informacionet% subjekt i t cila#e sht- me fjal t tjera t drejtn pr tu
respektuar ajo q njihet tashm si jeta e tij pri#ate' E par n kt knd#shtrim% e
drejta e pri#atsis paraqet rndsi t studiohet n aspektin teorik si koncept dhe n
aspektin e#oluti#% n mbrojtjen li$jore dhe prkufizimin jurisprudencial t tij% bazuar
edhe n rre$ullimin q le$jislacioni shqiptar i bn ksaj t drejte'
0.". Pri#a*+,ia ,i ?+,5*! ! -!;a*i* a&*%a$.
E drejta e pri#atsis sht e drejt themelore e njeriut dhe si e till duhet t $jej
rre$ullim kushtetues dhe li$jor' ,or kjo ka krkuar koh dhe debate juridike% q kan
shoqruar ato filozofike dhe jan konkretizuar n parashikime kushtetuese dhe li$jore
mbi mbrojtjen e saj' (onceptimi dhe mbrojtja e t drejta#e t njeriut njohin zh#illim t
ndr&shm n koh dhe n #ende t ndr&shme- kjo jep ars&e pr ta br kt tem t
debatit bashkkohor'
18
(& karakter i t drejta#e u pohua edhe n nj #endim t 7j&kats 4taliane t (asacionit n #itin
1DD8;?ass' sez 4 ci#'% 9 nntor 1DD8% n'D9A<'
"2"
,r m tepr n lidhje me karakterin jo absolute t t drejts pr informim mund t konsultoni )
0E/ERE 3'% ?ERR4 3'% 4l diritto di informazione e i diritti della persona64l conflitto della libertV di
pensero con onore, a rservatezza, dentt personae, seconda edzone, Guhr edtore,
Mano
28% fq 12 -5! D4 7R3/4> ,'% Sistemi di comunicazione e tutela della riser#atezza% fq' 182'
1!
=sht interesant n kt knd#shtrim historiku i njohjes s t drejts s pri#atsis n
3merik ku $rshetohej modeli amerikan i mbrojtjes s t drejts s pri#atsis me
#endimet e $j&qsorit
"2.
' *se i referohemi historis s t drejts amerikane do t
shohim se pr disa dekada ajo u lkund mes pranimit dhe mohimit t nj t drejte
autonome t pri#atsis' * #itin 1D2 n +shtjen Roberson% 7j&kata e 5art e *ju
Horkut nuk pranoi t drejtn e pri#atsis n common laJ% ndrsa n 1D2 n +shtjen
,a#esich% 7j&kata e 5art e 7eor$ias njohu ekzistencn e nj t drejte t #e+ant t
pri#atsis' * shtetet e tjera pr ! #jet #azhdoi debati nse ekzistonte nj e drejt e
till' * +shtjen 7riJold # ?onnecticut g|ykates Dougas thekso se e dre|ta e
prvatss sht n| e dre|t kompekse q buron n$a disa $aranci kushtetuese'
* #itin 1D89 n +shtjen (altz # United States% $j&katsi SteJart thekso se
mbro|tja e nje t drejte t pr$jithshme t pri#atsis s indi#idit6e drejta e tij pr t
u ln #etm n$a t tjert6sht si e drejta e pronsis dhe e jets s #rtet'
7j&kata amerikane ka dhn nj sr orientimesh se +far mund t |et prtshmra
e arsyeshme pr prvats dhe kush mbrohet nga kushtetuta. Vetem n 20!
7j&kata e 5art e S@036#e #endosi se shtetet nuk mund t #azhdojn t
kriminalizojn m $jat
akti#itetin seksual t +ifte#e t t njejtit seks% sepse li$je t tilla prekin t drejtn e
pri#atsis s indi#idit' /endime t tilla realizuan prfshirjen e s drejts s
pri#atsis edhe n common aO t disa shtete#e'
,or% eksperienca amerikane nuk sht e #etmja' .bshtetet n t njjtn filozofi edhe
dshmia q #jen n$a realiteti an$lez prsa i takon ars&e#e t karakterit aktual t
diskutimit mbi pri#atsin% si+ jan prfshirja thuajse e si$urt e (on#ents Europiane
e t Drejta#e t *jeriut n li$jin an$lez% miratimi i le$jislacionit mbi mbrojtjen e t
dhna#e personale- $j&katat po i kushtojn #mendje $jetjes s nj z$jidhjeje lo$jike
dhe t drejt% sepse zh#illimi i teknolo$jis dhe telekomunikacionit krkon
harmonizimin e le$jislacionit mbi larmin e shprehjes e informimit dhe mbrojtjes s
pri#atsis
"2/
'
* (anada% d& dit para se t h&nte n fuqi li$ji kombtar mbi pri#atsin% 3kti mbi
.brojtjen e 4nformacionit ,ersonal dhe Dokumenta#e Elektronike ;,4,ED3<%
7j&kata e 3pelit e Euebec hapi rru$n pr t kundrshtuar kushtetutshmrin e li$jit'
U konsoliduan d& qndrime ndaj li$jit kombtar- kundrshtart e tij mbshteteshin n
ar$umentin se ,4,ED3 binte ndesh me mbrojtjen kushtetuese t t drejta#e t njeriut
n Euebec dhe qe#erisja federale kishte tejkaluar juridiksionin e saj- pr m tepr%
kostoja pr t br t aplikueshm kt li$j sht shum e lart dhe #et li$ji sht i
paqart dhe jokonsistent' ,ropozuesit e ktij li$ji ar$umentonin se zbatimi i nj sr
"2.
(ushtetuta e Shtete#e t 0ashkuara t 3meriks h&ri n fuqi n 19AA% pasi u nnshkrua n$a D prej
! shtete#e' Mode amerkan mbro|t|es s t dre|tave cve rr|edh nga a angez (B of
Rghts n
3n$li u kalua me li$j n$a ,aralamenti 3n$lez n #itin 18AD< dhe e kishte zanafilln% por edhe u
mbshtet n nj l#izje t historian#e% filozof#e dhe shkenctar#e ;t quajtur Enli$htenment
Ndrm mend|es), e ca u zhvua nga fund shekut XVII dhe fillimi i shekullit :/444
dhe promovo pushtetn e arsyes, ku detyrm pr t mbro|tur t dre|tat e n|erut shte
shqetsm prbashkt'
"2/
*E455 0'% ,rotectin$ ,ri#ac&) The ?lifford ?hance 5ectures% /olume) 1% >Iford Uni#ersit& ,ress%
>Iford% 1DDD% fq' 2'
11
li$jesh t #e+anta rriste koston dhe sfidat e biznesit% krijonte pasi$uri dhe hapte sfida
t #shtira pr biznesin n tre$un ndrkombtar' (a #ler t prmendet se k& li$j ka
nj nat&r t pr$jithshme dhe monitorohet n$a nj komisioner federal i pri#atsis%
por jan $j&katat ata q do t luajn nj rol #endimtar n t ardhmen e pri#atsis n
(anada
"20
'
Debati filozofik% juridik e politik i fillimit t shekullit ::4 ka n qendr t tij edhe
mbrojtjen e pri#atsis apo si+ njihet% mbrojtjen e t dhna#e personale duke i
konsideruar jo #etm si nj e drejt themelore kushtetuese% por edhe si nj kusht
themelor pr ushtrimin e nj sre liri#e dhe t drejta#e t tjera' Debate t tilla
kristalizohen n pikpamje t tilla si+ sht idea e prpunuar n$a psikolo$u amerikan
0ier se situata e privatsis n botn perndimore sht e ti q sje
kompeksitetin e konceptit #privatsi
"21
apo e#okimin q studiuesi i s drejts
CenJick i bn nj artikulli t botuar n shekullin e 1D6t n$a $j&qtart amerikan
Garren e 0randeis dhe
ides se #'ht)pi sht duke shkeur n !do drejtim kufijt e drejtsis dhe
mirsjejesPnprmjet pushtimit t privatsisP& duke pohuar se ajo sht e #rtet
fatkeqsisht edhe sot pas 1 #itesh
"22
'
7jejm me #end t parashtrojm disa ars&e pse kjo tem diskutimi sht aktuale)
E para ka t bj me re#olucionin teknolo$jik n rru$n e sfids q mjetet
elektronike i #endosin trsis s parime#e% #lera#e e tradita#e% q dallojn
ndr#eprimin social' "h#illimi i teknolo$jis shoqrohet me nj tendenc pr
nj cedim t #ullnetshm t pri#atsis' (to realitete t reja ndikojn
dukshm aq sa% duke iu referuar ktij zh#illimi% shum studiues flasin pr
vdek|en bashkkohore t prvatss, apo pr n| munges dshre pr
t
pasur pri#atsi
"23
' 0ier mendon se pushtimi teknolo$jik i pri#atsis6 n
kontekstin e ri social6kulturor lind d&zimin mes kuptimit t nj refuzimi t
pri#atsis dhe nj aspekti t ri t pri#atsis% n nj kontekst t ndr&shm
social6kulturor'
E d&ta% ka t b|, me konfktn mes teknkave berazuese dhe
mbro|t|es pubke. Lufta nda| terrorzmt pas n$jarje#e t 11 Shtatorit 21
sht ndr moti#et kr&esore q e bjn aktuale diskutimin mbi
pri#atsin
18A
' (a disa
pro$rame dhe akte q kufizojn $arancin q i ishte dhn pri#atsis dhe
mbrojtjes s t dhna#e' .jafton t prmendim ktu pro$rame t qe#eris
amerikane n emr t si$uris kombtare ku cnohet pri#atsia
"26
' " nj #end
"20
,r m tepr shih) SG3RT" *'% (illin$ ,ri#ac& Jith a .odem% tek 4nformation .ana$ement
Hournal' /olume !8% 22% fq 1962'
"21
04ER ?'S'H'% ,ri#ac&) 3 /anishin$ /alueB% *eJ Nork% 1DA% fq'A% D'
"22
CE*G4?( @'% ?i#il 5iberties and @uman Ri$hts% Courth edition% *eJ Nork% 2A% fq' A11'
"23
E g|e|m kt de t eaboruar tek: PAGALLO U., La tutea dea Prvacy neg Stat
Unt dAmerca e n Europa% modelli $iuridici e confronti% fq' 16! -5! 04ER ?'S'H'% ,ri#ac&) 3
/anishin$ /alueB% *eJ Nork% 1DA% fq'A% D'
18A
Shh: STONE R. G., Lbert d expresson et scurt natonae, tek La bert d expresson
aux
Wtats6unis et en Europe% nn drejtimin e Mlisabeth "oller% (orrik 2A% fq'2216221'
"26
,ro$rami .atriI n #itin 2! n emr t mbrojtjes kombtare dhe n #itin 21 u zbulua se
a$jencit federale% n fakt% kan skeduar q&tetart me t dhnat e t&re ne skedat penale% patentat%
reg|strmet e autom|eteve akteve |urdke, pronst e patundshme, adresat teefonke
personae...% t
cilat n sistemin europian konsiderohen si t dhna sensiti#e' T dhnat e $rumbulluara #etm n 2'8R
12
kishin rndsi pr akti#itetin terrorist% kshtu q pas protestash t shumta n$a shoqria ci#ile% n #itin
18
t rndsishm pr n$a efektet q sjell ,rotect 3merica 3ct% i cili e mban
$jall debatin mbi pri#atsin% sepse krijon mundsi pr abuzim me pushtetin
n raport me respektimin e t drejta#e t njeriut% sepse si+ thot nj autor
amerikan kur themeuesit e shkruan <mendamentin e +atrt pr tu ruajtur
nga tejkaimet, ata q kishin vuajtur nn urdhrat britanike, mesa duket kishin
frik se pushteti i qeveris pr t shkeur privatsin nuk do t zhdukej
kurr
"37
'
E treta% ndr#erprimi $jithnj e m i $jer kudo% duhet konsideruar n nj
kuadr m t $jer t prcaktuar n$a termat e $lobalizimit
"3"
'
,ra kemi nj ndrthurje mes faktor#e teknolo$jik% atij t si$uris publike dhe
aspektit t ri social t shprehur prmes konceptimit t rinj t kufij#e% q krkojn
domosdoshmrisht nj trajtim filozofik t t&re
"3.
'
0... K%)*imi -5! !#o$%imi i &o'(!)*i* *+ )ri#a*+,i,+.
Dshirojm t rkthehemi artikullit t botuar n$a $j&qtart Garren e 0randeis n
#itin
1AD n 0oston% i cili sht konsideruar si baza e par juridike e s drejts s
pri#atsis
"3/
% ku autort e paraqesin at si e drejt subjektive themeore, e drejtuar
para nj gj)kate, e paanshme dhe e pavarur, n raport sidomos me subjektet
private
"30
' 3utort% duke iu referuar ndr&shimit t historis s common laJ
e#identojn se zh#illimi e#oluon duke ofruar mbrojtje fillimisht ndaj ndrh&rjes fizike
dhe pastaj% e shoqruar me $aranci dhe mbrojtje n$a pohimet shpifse dhe t drejtat
jomateriale'
22 u braktis k& projekt pr mun$es efi+ence dhe mun$es t respektit t pri#atsis' ,or m pas jan
hartuar projekte t tjera% duke kaluar n prdorimin e teknolo$ji#e t reja n fushn e t dhna#e% me
pretekstin se mund t parandalohet kriminaliteti' .e 12 *ntor 21 Department of @omeland
Securit& nprmjet Transpotation Securit& 3$enc&% n raportin e saj $arantonte q ishin marr
paras&sh problemet e mbrojtjes s pri#atsis% $jat funksione#e t kontrollit t anti6terrorizmit'
,ro$rami n fjal quhet Securit& Cl& ,ro$ram i realizuar n$a 3$jencia pr Si$urin e
Transportit% nn Departamentin pr Si$urin (ombtare' ,r#e+ emra#e t pasa$jer#e jan krkuar
edhe t dhna t konsideruara sensiti#e si seksi apo numri i sistemit t si$urime#e shoqrore' (&
projekt sht pezulluar% duke pranuar prdorimin e pali$jshm t t dhna#e tre$tare% por n #itin 29
sht anoncuar rifillimi i zbatimit t projektit pas nnshkrimit t marr#eshjes s t dhna#e ,*R me
0E6n'
"37
.3SS G'% tek The *eJ 3merican To ,rotect 3merica% ,rotect ,ri#ac&) Gith ,resident 0ush
Seekin$ to EItend the P,rotect 3merica 3ctP 4ndefinitel&% 4t 4s Time to EIamine @oJ .akin$ This
5e$islation ,ermanent Gould 3ffect >ur Ri$ht to ,ri#ac&% /olume 2!% 29%
fq'1A'
"3"
S@4@) CE*G4( @'% ?i#il 5iberties and @uman Ri$hts% Courth edition fq 26!' Sipas autorit
probemet e prvatss kan t b|n me fokusmn tek mnyra s kuf|t e mbro|t|es s t
dre|ts kaprcejn kufijt juridik dhe politik t shtete#e% krkojn nj plan ndrkombtar t
mbrojtjes s t dhnave.
"3.
Ktu do t referohesha) 'R>D>T3 S'% ,ri#ac& e di$nta deuomo. Una teora dea
persona,
7iappichelli% Torino 21 -5! PAGALLO U., La tutea dea Prvacy neg Stat Unt dAmerca
e n
Europamode gurdc e confronto% .ilano% 2A% fq
!A'
"3/
(jo ide $jendet tek) ,ri#ac&) 3 /anishin$ /alueB' ?ontributors) 04ER ?'S'H'G'% *eJ Nork% 1DA%
fq' !'
19
"30
Ky sht koncept autorve t msprm ctuar tek: PAGALLO U., La tutea dea Prvacy
neg
Stat Unt dAmerca e n Europamode gurdc e confronto% .ilano% 2A% fq'
1'
1A
,araqitet i rndsishm nj qndrim q n fakt trajton si joprodukti# debatin dhe
prp|ek|et pr t dhn n| prkuzm pr prvatsn. Ra&mond Gacks jep katr
ars&e n mbshtetje t ksaj ideje
"31
)
,remisat mbi bazn e t cila#e realizohet koncepti i pri#atsis jan t
ndr&shme-
>bjekti#at e ar$umenta#e tentojn t ndr&shojn- shkojn n$a njohja e katr
lloje shkeljesh t pri#atsis% n iden se nj li$ji pr mbrojtjen e pri#atsis ka
nj thelb% at t mbrojtjes s dinjitetit njerzor'
3r$umentat mbi pri#atsin shpesh bhen n$a knd#shtrime t ndr&shme'
Disa e shohin si qllim n #et#ete% disa si mjete pr qllime sociale t
dshirueshme% por asnjra nuk e tre$on ars&en pse ajo duhet t ket prparsi
ndaj t drejta#e t tjera konkuruese si+ sht liria e shprehjes'
,rkufizimi shoqrohet me m shum p&etje sesa pr$ji$je' *se e
prcakto|m prvatsn s kontro mb at pr t cn ka
nformacon rrjedhin p&etje t tjera- p'sh' mbi mn&rn si do ushtrohet k&
kontroll% $j q na #endos n situate t ndr&shme'
,rodukti i nj kmbn$uljeje pr t prkufizuar pri#atsin sht se ai lidhet me
problematika t tjera% me t cilat pa#arsisht pika#e t prbashkta% ka edhe dallime q
shman$in identifikimin me njra6tjetrn)
a' ,ri#atsia sht e barabart me autonomin e indi#idit% $j q mund t
kuptohet si e drejta pr tu ln #etm- pr autorin kjo sht sa e kuptueshme%
aq edhe e paqart. Spas t| ka n| sfer t mendmt e veprmt q duhet
t
jet e lire n$a ndrh&rjet publike, por jo $jithmon autonomia e
indi#idit
mund t jet e cnuar n$a shkelja e pri#atsis
b' ,ri#atsia ka kolonizuar% nse prdorim shprehjen e autorit% lirit e tjera dhe
kjo shihet n tre fusha kr&esore)
5irin n$a mbikq&rjet e paars&eshme% t ciln $j&kata e ka shtrir n
termat e nj pritshmrie t ars&eshme pr pri#atsin% ku mund t futen
pr$jimet telefonike'
5iria e asociimit% me t ciln lidhet e drejta e indi#idit pr t mos dhn
informacion mbi $rupet dhe or$anizatat me t cilat sht bashkuar'
5iria e shprehjes% krkon nj justifikim q kto kufizime do t shkelin
pri#atsin' (jo liri sht nj konsekuenc e liris s shprehjes% dhe jo
e ars&es s saj'
c' ,ri#atsia sht n$atrruar me konfidencialitetin' ,r$jithsisht kjo e drejt ka
t bj me shkeljen e besimit n$a nj indi#id t cilit i sht besuar nj
informacion' (a raste q shkelja e konfidencialitetit t sjell edhe shkeljen e
pri#atsis s subjektit t informacionit- kjo krkon q informacioni t ket
karakter prvat apo ntm. Autor nuk be dakord se shke|a
e
konfidencialitetit sht e prshtatshme dhe e mjaftueshme pr t n$ritur nj
ankim pr shkelje t pri#atsis% duke lidhur shkeljen e konfidencialitetit me
shman$jen e d& aspekte#e t pri#atsis) ndrh&rjes s mjete#e elektronike
dhe zbulimit t fakte#e pri#ate' ,or% jurisprudenca na jep raste t #shtirsis
"31
R3N.>*D G'% 5aJ% .oralit& and the ,ri#ate Domain% @on$ (on$ Uni#ersit& ,ress% 2% fq'
21!6211'
1D
pr t br dallimin mes zbulimit t informacionit konfidencial dhe publikimit
t nj lloj informacioni'
d' ,ri#atsia n$atrrohet me sekretin' ,or duhet pasur paras&sh se informacioni
sekret nuk sht domosdoshmrisht pri#at' Ta mbash sekret nj informacion
sht #etm njri faktor% i cili duhet t shoqrohet me t drejtn e indi#idit q
t mos jet i det&ruar t jap informacionin q i krkohet'
e' ,ri#atsia n$atrrohet me shpifjen' Shpifja n thelb s&non prishjen e
reputacionit t indi#idit% ndrsa shkelja e pri#atsis cnon jetn pri#ate t tij'
"h#illimi i mendimit filozofik dhe juridik mbi konceptin e pri#atsis na tre$on se
sht kaluar n$a #koncepti i privatsis si nevoj pr t mos u shqetsuar tek nevoja
pr t mbrojtur t dhnat personae nga vaa e par e informatizimit t administrats
pubike dhe sektorit privat n vitet 04 e Q4 t :44,s, deri n digjitaizimin n
shekuin e GG dhe GGB&
"32
. 3utor t ndr&shm bashkohen me idet e t&re n lidhje
me kuptimin e konceptit prvats dhe mnyrn s ka evouar a. Rezultantja
e
kt&re teori#e shfaqet e prpunuar n konceptin e Ta#ani6it
"33
' * #azhdim po
parashtrojm katr teorit e tij mbi kuptimin e pri#atsis% t cilat jan pasuruar me
teori t tjera)
1' Prvatsa s e dre|t pr t mos u shqetsuar, apo s e dre|ta pr tu
n
#etm'
2' ,ri#atsia s kufzm; akses n nformacionin personal sht i kufizuar'
!' Prvatsa s kontro6 n qendr sht roli q z$jedhja personale ka
n ushtrimin e pri#atsis'
1' Teoria e unifikuar'
2' Prvatsa s nformacon.
8' Teoria skeptike mbi ekzistencn e nj t drejte autonome t pri#atsis
". 4dea kr&esore e ksaj teorie sht zbrth&er nprmjet d& qndrime#e' .undsia
pr tu ln #etm shhet ose s mosndrhyr|e pubke ose s pr|ashtm apo
ne#oj pr trheqje. Ondrm par ka s rr|edho| vendos|en e n|
ekuivaence t panevojshme t privatsis dhe iris, duke ngatrruar pr m tepr
kushtet ose prmbajtjen e privatsis me t drejtn pr privatsi; qndrimi i d&t ka
si produkt dhnjen e nj profii prshkrues t institutit, t ti q shmang konfuzionin
qoft mes prmbajtjes apo kushteve t privatsis dhe respektimit t s drejts, qoft
mes s drejts dhe iris' D& konceptimet e msiprme% nuk shman$in dot nj fakt t
padiskutueshm- $jejm raste kur kemi pri#atsi pa qen t #etm
"34
'
.. (jo teori e # theksin mbi konceptin e informacionit dhe t kufirit deri ku ai mund
t jet i aksesueshm duke konsoliduar iden se sa m e kufizuar t jet mundsia e
"32
PAGALLO U., La tutea dea Prvacy neg Stat Unt dAmerca e n Europa6modelli
$iuridici e confront% .ilano% 2A% fq' 2!D'
"33
T3/3*4 @ T'% ,hilosophical Theories% cit' fq'11'
"34
S@4@)GEST4* 3 C'% ,ri#ac& and Creedom% 3theneum press% *eJ Nork% 1D89 -5! ,37355> U'%
La tutea dea Prvacy neg Stat Unt dAmerca e n Europa6modelli $iuridici e confronto%
.ilano
2A% fq 1611% i cili i refrohet klasifikimit t br n$a T3/3*4 @ T'% ,hilosophical Theories% fq 11'
11
shprndarjes s informacionit aq m shum i afrohemi ides se #privatsia perfekte
ekziston kur t tjert nuk zotrojn asnj informacion mbi nj subjekt t caktuar&
"36
'
,a#arsisht se kjo teori shman$ identifikimin e pri#atsis me lirine% ajo mbart nj
dobsi q konsiston n rrezikun e n$atrrimit t pri#atsis me sekretin'
/. Duke #lersuar faktin se tashm tendenca sht pr t trajtuar konceptin pri#atsi t
lidhur me aftsin indi#iduale pr t z$jedhur% kjo teori ka nj pike t dobt% sepse nuk
jep n mn&r t qart llojet e informacionit q zotron indi#idi dhe tipin e kontrollit
q krkon apo mundet indi#idi t ushtroj- mbetet i paqart objekti dhe prmbajtja e
tij mbi t cilat do t bhen z$jedhjet personale'
0. Duke ruajtur n themel iden e msiprme t z$jedhje#e personale krijohet nj teori
e re
"47
q ka n themel t saj tendencn pr nj konceptim kompleks e t ndrlikuar t
s drejts s pri#atsis q luhatet n dilemn) a sht e mundur prmes z$jedhje#e
personae t ket pri#ats pa pasur kontro kompet mb t dre|tat tona
personae,
dhe a mundet t kem kontro mb nformaconn pa pasur pri#ats? (jo
sht
teora e unkuar% e cila duke pasur n thelb dilemn e msiprme nIit nj
diskutim
mbi nat&rn e s drejts s pri#atsis nprmjet nj p&etje q krkon pr$ji$je) 3
sht pri#atsia nj #ler e pastr instrumentale- sht nj e drejt autonome apo
deri#on n$a t drejtat e tjera kushtetueseB
1. *j teori tjetr q z nj #end t rndsishm sht ajo q e kupton privatsin
si
# inf orma c ion& % duke u nisur n$a premisa se bota duhet prezantuar si informacion
n kuptimin q ne jemi vet informacioni )n
"4"
apo se cnimi i privatsis nuk
sht ve!se nj ndr)shim i panevojshm i nat)rs informative t personave dhe t
dinjitetit t t)re
"4.
' ,ri#atsia trajtohet n kt teori si nj e drejt
themelore dhe e patjetrsueshme% sepse $aranton ndr&shimet e panjohura% t
padshiruara ose t
paqllimshme t identitetit personal si nj entitet normati#'
2. *se n teorit e msiprme idet themelore prqndrohen n pranimin e s drejts
s pri#atsis si nj e drejt autonome% ndonse jo $jithmon n mn&r t qart dhe t
si$urt% #len t prmend ktu konceptin skeptik mbi ekzistencn e nj t drejte
autonome t pri#atsis% t elaboruar n$a /olkmann' (& autor ritenton t kthehet n
n| konceptm t prvatss s e dre|t pronsore, nga e ca mendm |urdk
shte
lar$uar prej kohsh' * fakt ishin $j&katat q ar$umentuan #endimet e t&re mbi t
drejtn e pri#atsis% t par n knd#shtrimin e s drejts s pronsis% duke
mbrojtur prdorimin komercial t nj identiteti indi#idual% koncept q sht kaprc&er
"36
(jo ide $jendet e elaboruar tek ) 355E* 3'% Uneas& 3ccess) ,ri#ac& for Gomen in a Cree Societ&%
RoJman and 5ittlefield% TotoJa% *'H' 1DAA -5! ,37355> U'% 5a tutela della ,ri#ac& ne$li Stati
Unt dAmerca e n Europa6modelli $iuridici e confronto% .ilano 2A% fq' 212'
"47
Kt de e ka zhvuar m prpara |ames H. Moor q n vtn 1997 boto veprn Towards a
Theory
of Prvacy n the Informaton Age, n Computers and Socety, fq.
30.
111
"4"
C5>R4D4 ? 5'% Cour ?hallen$es for a theory of Informatona prvacy, n Ethcs and
Informaton
Technoogy, 2006, fq 1096
11D'
"4.
PAGALLO U., La tutea dea Prvacy neg Stat Unt dAmerca e n Europa6modelli
$iuridici e
confronto% .ilano% fq' 1!'
112
n mn&r $raduale% duke theksuar prfundimisht karakterin personal t s drejts s
pri#atsis
"4/
'
(& kalim i n$adalt drejt konceptit t sotm t pri#atsis lidhet n mn&r t
dukshme me #shtirsit pr t parandaluar prdorimin komercial t identitetit t
dikujt tjetr% #shtirsi q ,inckaers i parashtron si m posht)
"40
/etm indi#idi mund t bjn nj ankim pr shkelje t pri#atsis'
,r shkak t nat&rs personale% e drejta e pri#atsis sht e patjetrsueshme%
$j q z#o$lon dukshm mundsin pr personat q t shfr&tzojn #lern
komerciale t identitetit t t&re% prderisa reklamuesit nuk mund t marrin t
drejta ekskluzi#e kundr pal#e t treta'
Disa $j&kata jan t pazonja t mbrojn njerzit e famshm ndaj prdorimit t
paautorizuar t identitetit t t&re% pr shkak se ato jan fi$ura publike% t cilt i
kan dedikuar jetn e t&re publikut' (to $j&kata ars&etojn q fi$urat publike
heqin dor n$a e drejta e t&re e pri#atsis n respekt t rolit publik q i ka
br ato t famshm'
,en$esa pr t parandaluar prdorimin komercial t paautorizuar t identitetit
personal sht q e drejta personale e pri#atsis shrben si nj ila+ pr
shqetsimet e shkaktuara n$a f&erjet publike% jo ndaj dme#e tre$tare'
* nj analize m t thell t teori#e shohim se debati filozofik dhe juridik mbi
kuptimin e pri#atsis ka t bj kr&esisht me disa koncepte t rndsshme s
sfer
apo hap sir # pubi ke & dhe # private& ' Shoqria e ka ndr&shuar kuptimin
pr kt
dikotomi% e cila lidhet n$usht me sistemet social6 politike' Duke e pare n kt
knd#shtrim kt raport dshirojm t referohemi tek U$o ,a$allo% i cili pohon se
nj ekzistenc krejtsisht private, e padukshme apo n vetmi, sht vetm ajo e
barbarve dhe e skevrve* nj jet krejtsisht pubike, e shfaqur vazhdimisht ndaj
vmendjes s t tjerve, s-mund ve! t shprthej ide q kan udhhequr regjimet
totaitare t shekuit GG, apo nj ekzistenc siprfaqsore t shesht&
"41
' .e$jithse
ekziston nj #ij ndarse mes publikes dhe pri#ates ato ndikojn thellsisht njra6
t|etrn.% forcimi i njrs apo n t kundrt dobsimi i saj% sjell forcimin apo
dobsmn e t|etrs
"42
' Duke pranuar ekzistencn e ksaj dikotomie
;publikeKpri#ate<
mund t themi se k& raport ka pasur nj konceptim t ndr&shm dhe jo konsistent% t
"4/
7j&katat amerikane eleminuan aspektin pronsor t s drejts s pri#atsis duke e par si nj t
dre|t th|esht personae. N vtn 1953 G|ykata e Apet ndrysho emrn e dre|t e pronss
n e dre|t e pubctett, t cn G|ykata e N|u |orkut e n|eh s e dre|t e ndryshme nga e
drejta e pri#atsis' ,as #itit 1D2! njohja e s drejts s publicitetit ishte e n$jashme me pranimin e s
drejts s
pri#atsis'
"40
,4*?(3ERS H' ?' S'% 4nformation 5aJ Series62% Crom pri#ac& toJard a neJ intellectual propert&
ri$ht in persona% 1DD8% fq' 22'
"41
PAGALLO U., La tutea dea Prvacy neg Stat Unt dAmerca e n Europamode
gurdc e
confronto% .ilano 2A% fq' 2!A'
"42
(t ide mbi raportin publike6prvate e mbron Rorty n: In Jontingenc), Bron), and 'oidarit)&,
cit.
n ?53D4S .' S'% ,ublic /ision% ,ri#ate 5i#es) Rousseau% Reli$ion% and 21st6?entur& Democrac&'
11!
?ontributors) 6 >Iford Uni#ersit& ,ress% *eJ Nork% 2!% fq' 2!2'
111
#endosur kr&esisht nprmjet jurisprudencs e n mn&r specifike asaj t 7j&kats
Europiane t t Drejta#e t *jeriut% por jo #etm'
(a filluar kuptimi i ktij raporti duke u mbshtetur n iden themelore t
teors s mosndrhyr|es, spas s cs porta e shtpis sht kufi r i mes
p r i#at e s dhe publ i k e s' * +sht|en Botta v Itas
"43
% 7j&kata e Strasbur$ut $jen se
neni A i (on#ents fiimisht ka s)nim pr t siguruar zhviimin pa ndrh)rje nga
jasht, t personaitetit t !do individi n marrdhnjet e tij me qnjet e tjera
njerzore. Po kshtu% /endimi i 7|ykats Supreme t Kaforns n
sht|en G v Hearst ,ublishin$ ?o% #endos se subjektet duhet t kujdesen pr
sjelljet e t&re n publik% duke e dhur kuptmn e konceptt prvat me hapsrn ku
ndodhn aktet.
=sht zh#endosur kufiri 4 siprtrajtuarduke reflektuar ndr&shimet e mdha q
teknolo$jia e #zh$imit ka sjell ni#ele t tilla mbikq&rjeje t pamendura m par-
mbikq&rja sot rezulton m intensi#e% aq sa pa#arsisht nj hapsir m t madhe mes
kontrolluesit dhe subjektit% mundsit pr t mbledhur informacion q qarkullon edhe
brenda mure#e t shtpis s subjektit pa cnuar fizikisht kt hapsir jan m t
shumta'
"h#illimet e reja t teknolo$jis% kan mundsuar q nprmjet rrjete#e sociale t
mundsohet mbikq&rja dhe shkelja e s drejts s pri#atsi edhe brenda mure#e t
shtpis' 7j&kata Supreme e 7jermanis% nprmjet jurisprudencs s saj ka realizuar
pkrsht kt hap csor n prcaktmn e konceptt prvat dhe
raportt pri#atKpublik' /endimi n +shtjen /on @anno#er sht rrjedhoj e
prpjekje#e t ,rinceshs (arolin t .onakos pr t pen$uar publikimin e foto#e t
realizuara n$a paparact pa lejen e saj n $azeta dhe re#ista' (tu ndeshemi me
d& qndrime t
ndr&shme) 7j&kats Supreme t 7jermanis dhe 7j&kats s 3pelit ku% e para nuk
mbshtet #endimin e s d&ts q pri#atsia kuptohet #etm brenda d&er#e t shtpis'
7j&kata Supreme e lidh jetn pri#ate me faktet e jets s prditshme% duke lidhur
th & e r j e n e jet s p r i#ate n kupt i m i n e n e nit A % me n a t & r n k re jt si s ht p r i#a t e t
a kt i #i t e ti t t b r publ i k n $azeta apo re#ista'
(t e ka prforcuar dhe 7j&kata e Strasbur$ut e cila% prcakton se hapsira ku
ndodhin aktet pri#ate nuk sht $jithmon kriteri baz pr t prcaktuar nse kemi
shkelje t pri#atsis apo jo- n kt knd#shtrim jan nat)ra e a k te v e dhe sta t usi
i p e rson i t faktor t ve ndimtar' .endojm se ka ver t referohem n| vendm
t 7j&kats s Strasbur$ut e cila ka konsideruar ndrh&rje n jetn pri#ate te indi#idit
edhe grumbumn, rua|t|en dhe zbumin e informacionit mbi jetn pri#ate t
indi#idit% t si$uruara n rru$n e pr$jimit telefonik dhe kontrollit t ndrlidhjes
postare% duke e lidhur jetn pri#ate m shum me nat&rn e akte#e se me
hapsirn ku ndodhin ato' * +shtjen @alford kundr 0ritanis s .adhe
"44
%
7j&kata #endosi
se bisedat telefonike n$a #endi i puns% njsoj si edhe n$a shtpia% mund t
konsiderohen si aspekte t jets pri#ate n kuptimin e nenit A t (on#ents' 7j&kata
konstatoi se n kt +shtje nuk kishte pro#a q t #rtetonin se ankuesja% nj oficere e
lart e policis% n cilsin e prdoruesit t rrjetit t brendshm telekomunikati# t
policis ishte paralajmruar pr mundsin e kontrollimit t biseda#e- prandaj ishte e
"43
Botta v Itas (1998) 26 EHRR 241.
"44
@alford kundr 0ritanis s .adhe% dt 22'8'1DD9% RHD 1DD96444'
112
ars&eshme t supozohej intimiteti i t&re' 3jo kishte n z&rn e saj d& aparate
telefonike% n$a t cilt njri ishte i destinuar #etm pr bisedat pri#ate'
3sociimi me autonomin sht nj ide e prtrir here pas here' * studimin e
prvatss Peter Westn e prshkruante autonomn s g|end|e e prvatss, e
ca ndodh kur indi#idi sht n #ende publike apo performon akte publike% por akoma
krkon dhe tregon rn nga dentkm dhe surve|m, ndrsa nga ana
t|etr anonmtet n pubk promovon rne e veprmt dhe n| shoqr t
hapur
"46
'
,r shum shekuj ka qen praktik e qe#eri#e t $rumbullojn dhe ruajn
informacione mbi q&tetart% q jetojn brenda juridiksionit t t&re' ,or% n kt shekull
k& proces sht shtrir edhe n subjektet tre$tare dhe sasia e informacionit q
$rumbullohet e prpunohet sht rritur dukshm' Shum n$a kto informacione jan
sensiti#e% sepse jan t lidhura me aspekte t tilla si) statusi financiar% t dhnat
mjeksore apo t punsimit' *drkoh% studiuesit #rejn se n ndryshm
nga
shekulli i 1D6t% sot shumica e informacionit personal $rumbullohet dhe mbahet n$a
pat e treta
"67
' (jo do t thot se nuk jemi t si$urt se informacionet pr subjektet
e t dhna#e t tilla nuk prpunohen apo shprndahen n mn&r t pali$jshme
dhe
abuzi#e'
Por si ndikojn te k no ogji t e r e ja n nj k upti m t ri t k on ce pti t #
e dh n
p e rsona e & 5 * fakt rritet numri i t dhna#e q duhen mbajtur sekret- kjo duhet
t shoqrohet me ndr&shime n mn&rn si mund t prcaktohet k& term dhe
#e+anrisht nj mn&r e re t t kuptuarit t raportit mes mbrojtjes s t dhna#e
personale dhe liris s informimit' (jo sjell n #mendje d& elemente t
domosdoshm $jat procesit t $rumbullimit dhe t prpunimit t t dhna#e)
ndr$je$jshmrin e subjekte#e pr #eprimet e t&re dhe rolin e konsensusit'
K dh nat p e rsona e prmenden sheku| m par n Ang n g|n Mb Paqen
n vtn 1361, n Sued n g|n Akses n Reg|strn Pubk n vtn 1776, n
Franc n aktn Ndam i pubkmt t fakteve prvate n vtn 1858, n
Norveg| n dokumentn Ndam i publikimit t informacionit pr +sht|et
personae n vtn
1AAD' *drkoh li$ji i par n bot pr mbrojtjen e t dhna#e personale sht n
5andin e @esit n 7jermani n #itin 1D9% duke u ndjekur m pas n$a Suedia n #itin
1D9!% 7jermania 1D99% Cranca 1D9A e m pas n 4tali% *or#e$ji% 3n$li e deri tek
ekia% ,ortu$alia% Sllo#enia% (roacia
etj'
@istoria dshmon nj sr situatash ku $jendemi prball rreziqe#e t ndr&shme% t
cilat e cnojn t drejtn ton t pri#atsis' ,randaj% #lersoj me rndsi t
parashtrojn n kt moment se cilat jan kushtet% q duhet t jen t pranishme pr t
pohuar se kemi nj shkelje t pri#atsis dhe konfidencialitetit' * kt rast sht e
ne#ojshme q t #rtetojm se ekzistojn kriteret e mposhtme)
1' 4nformacioni ka cilsin e ne#ojshme t konfidencialitetit-
"46
S5>0>74* ?'% ,ri#ac& at Risk) The *eJ 7o#ernment Sur#eillance and the Courth 3mendment%
Uni#ersit& of ?hica$o ,ress% ?hica$o% 29% fq' D1'
"67
,o at&% fq' 112'
118
2' Rrethanat imponojn nj det&rim pr konfidencialitet-
!' (a pasur nj prdorim t paautorizuar t informacionit'
". 5idhur me cilsin e informacionit% q ai t jet konfidencial paraqet interes
prcaktimi n mn&r t shprehur i forma#e t ekzistencs s informacionit% q $zon
mbrojtje si informacion konfidencial. Duke kuptuar si t till informacionin n form
$ojore apo me shkrim% tendenca sht #t prfshihen edhe idet, sidomos ato t
artikujve t shkruar dhe programeve teevizive&
"6"
. (oncepti i t dhnave
konfidenciale ka e#oluar% duke mos u dhur me nformaconn, q tashm sht
d|e pubke apo n fushn pubke% ndonse ka raste kur pa#arsisht se
informacioni sht tashm n fushn publike% $j&kata e konstaton shkeljen e
konfidencialitetit% pr t mos lejuar #azhdimin e abuzimit
"6.
'
.. ,rsa i takon kriterit t d&t shpesh rrethanat mpono|n n| det&rim pr
konfidencialitet- k& det&rim mund t rrjedh n$a kushtet e nj marr#eshjeje ose #et
rrethanat e nnkuptojn detyrmn. Nse n| marrdhn|e sht kondencae
varet n$a shum rrethana dhe $radualisht ka ndr&shuar kompleksiteti i
rrethana#e% q
prcaktojn konfidencialitetin e nj informacioni' ,rmendim ktu mbrojtjen e
sekretit pri#at n marrdhnjet e punsimit% sekretit martesor% informacionet pr
fmijt nn 18 #je+ apo informacione t tjera t konsideruara konfidenciale si ato mes
klientit e a#okatit
"6/
' 7j&kata Europiane e t Drejta#e t *jeriut ka krijuar tashm nj
praktik lidhur me kt kriter' Sipas *oJicki6it%#mbi shtetet rndojn det)rime
serioze n sfern e mbrojtjes s t dhnave t personit, duke prfshir ato q
qndrojn n sekretin mjeksorP* e drejta kombtare duhet t prmbaj aternativa,
q mundsojn shmangien e zbuimit t t dhnave rreth gjendjes shndetsore t
personave konkret&
"60
'
Raportet seksuale% t cilat deri #on nuk konsideroheshin si t dhna konfidenciale q
duheshin mbrojtur% tashm h&jn tek informacionet q mund t $zojn karakteristikat
e informacionit konfidencial' Edhe eksperienca q #jen n$a 7j&kata e Strasbur$ut
tre$on nj qndrim jo konsistent t jurisprudencs% e cila nuk ofron $jithmon
mbrojtje t disa aspekte#e t jets seksuale% n kuadrin e nenit A t (on#ents' /len t
paraqitet ndr&shimi i qndrimit t 7j&kats ndaj t drejts s homoseksual#e pr
respektimin e jets s t&re pri#ate' 3jo ka e#oluar kt qndrim% duke konsideruar si
shkelje e s drejts s homoseksual#e pr jet pri#ate n disa raste t trajtimit si
"6"
Shih) Lshtja Fraser v Thames TV% 1DA1% cit' *$a 5UD53. H'% 0reach of confidence% tek 5aJ
and the media% Courth edition% Cocal ,ress% 22% fq' D'
"6.
N sht|en Bar g|ykata ka vendosur se nse nformacon gazetart ka t b| me fushn
pubike dhe kur nformacon sht tashm n fushn pubke, g|ykata s sht e prgattur pr
t vendosur kufizimin dhe e kufizon krkesn #etm tek dmshprblimi.
"6/
5UD53. H'% 0reach of confidence% tek 5aJ and the media% Courth edition% Cocal ,ress% 22% fq'
D!6 D9'
"60
Vendm Z. Kundr Fnands, dat 22'2'1DD9%RHD 1DD964% ndr t tjera prcaktoi se shman$ia
e zbumt t t dhnave mb g|end|en shndetsore ka rnds t veant pr rua|t|en e
sekrett t informacionit mbi infektimin me #irusin @4/' "bulimi i tij mund t rrezikoj me dme
serioze jetn
pri#ate dhe familjare% apo situatn shoqrore dhe profesionale t personit t caktuar% duke ekspozuar at
ndaj rea$ime#e dhe rrezikut t ostracizmit ;izolimit shoqror<' Si rezultat% mund t dekurajoj n
ndrmarr|en e anazave apo t kurmt, duke dobsuar n kt mnyr masat parandauese.
119
krime t praktika#e t t&re% duke mbajtur parasysh se +onventa gjithmon duhet t
interpretohet n prizmin e rrethanave t ndr)shueshme, duhet vazhdimisht t merret
paras)sh nevoja e krijimit pr kt ars)e, t kushteve t prshtatshme igjore
"61
'
3jo ka #endosur se shtetet nuk jan t det&ruara t realizojn ndr&shime si p'sh%
re$jistrimet n re$jistrin e lindjes q do t merrnin paras&sh $jendjen pas operacionit
t ndr&shimit t seksit' (emi nj kthes t rndsishme t realizuar n$a 7j&kata n
sht|en Chrstne Goodwn dhe I. kundr Brtans s Madhe% ku u pohua
detyrm
i 7j&kats pr t ushtruar nj interpretim dinamk dhe n frymn e zhvmt. (jo
do
t thot se nse shtet ka dhn pqmn, pr t ndhmuar shrmn dhe
opermn e
transeksualit% nuk mund t quhet i pranueshm refuzimi% pr t mos njohur pasojat
juridike t tij' * shekullin ::4 t drejtat e transeksual#e pr t zh#illuar% n mn&r
t plot% personalitetin e t&re si dhe pr si$uri #etjake e morale% nuk mund t jen
objekt mosmarrvesh|esh t mte|shme
"62
' *at&ra konfidenciale e informacionit n
#et#ete prcakton shkeljen e konfidencialitetit% edhe n raport me mediat% pa#arsisht
faktit q ajo $zon mbrojtje% si burim i rndsishm pr ushtrimin e liris s shprehjes'
Duke pranuar faktin se konfidencialiteti i t dhna#e dhe i informacionit rrezikon t
th&het jan prpunuar konceptualisht dhe juridikisht rru$t pr tu mbrojtur n$a ankimi
pr thyer|en e konfdencatett t cat do ti parashtrojm n #azhdim)
a. .eq konfidencialiteti nuk lidhet pr$jithsisht me infomacionin q sht tashm
publik apo i prket fushs publike% tema e shtruar pr diskutim ka t bj me
prcaktimin e momentit kur informacioni i prket fushs publike' =sht nj kufi
shum i holl ai q ndan informacionin e br publik n$a informacioni% t cilit i sht
shkelur konfidencialiteti'
;. Dhnia e konsensusit n$a subjekti i t dhna#e
"63
' (& konsensus sht shkaku q
shoqron humbjen e konfidencialitetit dhe sht e domosdoshme q t merret n$a
personi i duhur' (onsensusi i t interesuarit sht i re#okueshm% $j q do t thot se
ai nuk #len edhe pr prpunimet e mpasshme t t njjtit lloj' * #lersim t rolit t
medas pr t shrbyer interesit publik shum autor e prjashtojn at n$a
det&rimi
pr t marr konsensusin e subjektit kur publikojn nj informacion q sht e
konfidencial' 7aranti 4talian ;4nstitucioni 4talian homolo$ me (omisionerin pr
.brojtjen e t Dhna#e ,ersonale< jep disa indikator pr nat&rn e konsensusit
"64
)
*j konsensus i pr$jithshm dhe i pakushtzuar% i dhn n$a dikush q sht
m i fuqishn se subjekti i t dhna#e mund t prfundoj t shkel lirin
kontraktuale t subjektit'
"61
Shih) Dud$eon # 0ritanis s madhe% no 9222K98% #endimi i dates 22 Tetor 1DA1'
"62
?hristine 7oodJin v The United (in$dom% dat' 11'9'22% Dhoma e .adhe% ankesa nr'
2AD29KD2''
"63
Shih) US3 Toda& /olume 12D% ,rotectin$ (idsQ ,ri#ac& >nline% Societ& for the 3d#ancement of
Education- 21% fq' 1'
1DA
0E/ERE 3'% ?ERR4 3'% 4l diritto di informazione e i diritti della persona64l conflitto della libertV di
pensero con onore, a rservatezza, dentt personae, seconda edzone, Guffr edtore,
Mano
28% fq' 28 -5! 7iuseppe ?3S3*>% .arco Del /E??@4>% Diritto alla riser#atezza e accesso ai
11A
documenti amministrati#iK,rofili sostanziali e tecniche risarcitorie% 7iuffrF Editore% S'p'3'.ilano%
21% fq' 88'
11D
(onsensusi mund t paraqitet si i lir
"66
#etm nse #jen si shprehje e #ullnetit
t lir% e mbrojtur n$a +do presion dhe nse nuk kushtzohet n$a pranimi i
klauzola#e% t cilat #endosin nj +ekuilibr mes t drejta#e dhe det&rime#e q
rrjedhin n$a kontrata'
(onsensusi duhet t mbaj paras&sh ne#ojn pr t e#ituar indikacione t
pr$jithshme q nuk e lejojn subjektin t kuptoj $jrsin e manifestimit t
konsensusit t tij'
(. 4nteresi publik' 5e$jislacionet japin nj prcaktim t $jer se kush prfshihet n
konceptn nteres pubk, por pr g|ykatat sht e vshtr t provohet
nteres publik n nj moment t caktuar' T prcaktosh +far sht nteresi
publik pr a|mn, q justifikon ndrh&rjen n nj sfer% e cila prndr&she do t ishte
e rezer#uar shtron nj tem diskutimi q krkon prcaktimin e konceptit n nj
knd#shtrim sa filozofik aq dhe li$jor' (r&esisht a|m me nteres pubk
konsderohet # ajo q i takon sfers pubike n jetn e sistemit, n mn)re q
nj demokraci t jet brendsisht e kontroueshme&
.77
'
5ajmi me interes pubk sht a|m q duhet t ntereso| pubkut dhe pr
n$a karakteri q ka sht i denj pr tu publikuar' E konsideruar si nj problematik q
n jurisprudenc lidhet fillimisht me dinjitetin% u shtri n #azhdim n mbrojtjen e
konfidencialitetit% duke ruajtur aspektin e balancimit mes t drejta#e t mbrojtura n
mn&r t barabart n$a sistemi i s drejts' /endosja e lidhjes s respektimit t
pri#atsis me dinjitetin njerzor sjell edhe e#identimin e rrezikut q% kur cnohet
pri#atsia ajo reflektohet n zh#illimin e kufizuar t mundsi#e dhe aspekte#e cilsore
t indi#idit' .e teknikat e reja t qarkullimit t informacionit% rrezikohet krijimi i tre
situata#e n t cilat rrezikohet e drejta e indi#idit pr t zh#illuar plotsisht mundsit
e #eta
.7"
)
i. @umbja e qetsis pr shkak t prdorimit persekutues t t dhna#e-
ii. ?nimi i identitetit social n mn&re t till% q kompromenton marrdhnjet e
subjektit me rrethin shoqror ku ai ndrton jetn e tij sociale' (onfidencialiteti
shihet si nj ndr kufijt e mbrojtjes s qnjes njerzore% i lidhur n$usht me
identitetin personal% i cili pasq&rohet n opinionin e t tjer#e duke u barazuar
me reputacionin'
iii. ,amundsia pr t realizuar z$jedhje n mn&r autonome'
Mbro|t|a e nterest pubk sht nj ndr ar$umentat mbrojts m t mir
pr mediat' ,or sht e rndsishme q media% para publikimit t qartsohet mbi
autenticitetin e burimit- t shoh nse informacioni mund t #ij edhe n$a ndonj
"66
G|ykata kushtetuese g|ermane e ka konsderuar konsensusn e dhn rshm s e dre|ta e
ndvdt
pr t #endosur n mn&r autonome(Bverf G 15.11.83;N|=%1DA!%11D<'
.77
,o at&'
.7"
?3S3*> 7'% Del /E??@4> .'% Diritto alla riser#atezza e accesso ai documenti amministrati#iK
,rofili sostanziali e tecniche risarcitorie% 7iuffrF Editore% S' p' 3'% .ilano% 21% fq' 8'
12
hetim tjetr apo e dhn e pa#arur- sht e nj rndsie t #e+ant t konkludoj nse
ekziston nj ne#oj pr t publikuar $jersisht informacionin
.7.
'
Referuar m sipr duket sikur media sht ajo q th&en #azhdimisht konfidencialitetin
dhe ne duhet t mbrojm pri#atsin #etm prej saj' ,or% ka raste q ajo anashkalon
praktikn e zakonshme n emr t mbrojtjes s pri#atsis apo publikon artikuj q
shohin me s& kritik th&erjen e pri#atsis n$a institucionet shtetrore apo subjektet
.7/
'
0./. Rr!=%$$imi i ,+ -r!*+, ,+ )ri#a*+,i,+ '+ $!=i,$a(io'i' ,59i)*ar -5! ra)or*i i
,a m! *+ -r!*+' )+r i'formim.
T dhnat personale n Shqipri njohin mbrojtje kushtetuese dhe li$jore' ,a#arsisht
se n disa dispozita t (ushtetuts parashikohet mbrojtja e jets pri#ate% nprmjet
$arantimit t liris dhe fshehtsis s korrespondencs apo t +do mjeti tjetr
komunikimi% ;neni !8< apo paprekshmris s baness ;neni !9<% do t ndalemi n
#e+anti n nenin !2 t (ushtetuts% e cila i bn nj rre$ullim kushtetues jo t kufizuar
t drejts pr t marr informacion pr t dhnat personale'
Shprehimisht (ushtetuta parashikon)
". 3skush nuk mund t det&rohet% prve!se kur e krkon igji, t bj publike t dhna
q lidhen me personin e tij'
.. .bledhja% prdorimi dhe brja publike e t dhna#e rreth personit bhet me
pqimin e tij, me prjashtim t rasteve t parashikuara me igj.
/. (ushdo ka t drejt t njihet me t dhnat e mbedhura rreth tij, me prjashtim t
rasteve t parashikuara me igj.
0. (ushdo ka t drejt t krkoj ndreqjen ose fshirjen e t dhna#e t pa#rteta ose t
paplota ose t mbledhura n kundrshtim me li$jin'
(& nen sht nj $aranci kushtetuese pr t mbrojtur jetn pri#ate t +do indi#idi dhe
t drejtn indi#iduale t informimit pr informacionin% q ka lidhje me #et personin'
(& nen #endos nj parim t rndsishm q ka t bj me t drejtn pr t marr
informacion pr t dhna personale% sipas t cilit kjo e drejt i njihet personit q i
prket kjo e dhn dhe kjo bhet me plqimin e tij' *jkohsisht% duhet thn se
parashikohet rezer#a li$jore pr kufizimin e s drejts s msiprme% duke i ln li$jit
prcaktimin e kushte#e t prjashtimit' *$a ana tjetr% kjo dispozit kushtetuese
kufizon t drejtn e pr$jithshme t informimit te personat e tjer' 0azn li$jore t
.7.
7j&kata e (asacionite 4talis ;?ass' 1A'1'A1% n'222D% Cl% 1DA1% 4% 2911< parashikon ! kushte n
mn&r q t #endoset nj ekuilibr #lerash kushtetuese)
a' 3utenticiteti dhe #rtetsia e lajmit-
b' Ekzistenca e nj interesi publik pr shprndarjen e fakte#e n raport me aktualitetin dhe utilitV
social'
c' (orrektsia e shprehje#e t prdorura n raport me objekti#itetin e informacionit'
.7/
53.3N 5'?'% Hournalism and the Debate o#er ,ri#ac&% 5aJrence Erlbaum 3ssociates% * H' ,%
2!% fq' 98699'
121
ktij kufizimi e $jejm m t z$jeruar n g|n Pr mbro|t|en e t
dhnave personae
.70
'
5i$ji ka si objekt t t| prcaktmn e rreguave pr mbrojtjen dhe prpunimin
e li$jshm t t dhnave personae(nen 1). Lg| pr t dhnat personae
garanton mbrojtjen e jets pri#ate t persona#e dhe nuk lejon shprndarjen me
qllim abuzimi
t t&re' (& li$j s&non t arrij standartet europiane n mbrojtjen e t dhna#e
personale% nprmjet $arantimit t kt&re t drejta#e prmes krijimit t autoritetit q
si$uron mbrojtjen e t dhna#e prsonale dhe rru$#e t tjera t mbrojtjes si ajo
$j&qsore' * themel t $jith procesit t prpunimit t t dhna#e personale sht
$arantimi i respektimit t t drejta#e t njeriut n pr$jithsi dhe ruajtjes s jets
pri#ate n #e+anti% nprmjet nj prpunimi t li$jshm;neni 2<'
5i$ji shqiptar q po analizojm nuk ka dhn nj prkufizim pr konceptin
prvats. Referuar edhe G|ykats Kushtetuese t Repubks s Shqprs
nuk g|e|m n| prkufzm t konceptt |et prvate, por qndrmn se ky koncept
nuk ka karakter shterues' 5i$ji shqiptar i referohet mbrojtjes s d& kate$ori#e t t
dhna#e) t dhnave personae n prg|ths dhe t dhnave senstve n
#e+anti' *eni ! i li$jit # t dh nat p e rsona e& i prkufzon s !do informacion
pr nj person fizik, i cii sht i identifikuar ose i identifikueshm&% duke
prcaktuar dhe elementet
nprmjet t cila#e identifikohet n mn&r t drejtprdrejt personi si) numri i
identitetit% faktort fizik% psikolo$jik% ekonomik% social% kulturor etj' * nj
prpjekje pr t listuar se kush jan elementet e t dhna#e personale mund t
konsideronim t tilla si) emri apo atsia edhe t dhna t tjera t n$jashme si
profesioni a titulli shkencor% referenca pr indi#idt n dokumenta apo rrjete interneti%
informacione bankare% re$jistrimet te mjeku apo botimet e ndr&shme
.71
' ,or n
kuptimin e jets pri#ate dhe mbrojtjes s saj ka disa elemente t identifikimit% q
prbjn nj kate$ori t #e+ant # t dh nat s e nsit iv e & % t cat prkufzohen s
!do informacion pr personin fizik, q ka t bj me origjinn e tij racore ose
etnike, mendimet poitike, antarsimin n sindikata, besimin fetar apo fiozofik,
dnimin
pena, si dhe t dhna pr shndetin dhe jetn seksuae(nen 3, pka
2).
/et 7j&kata (ushtetuese nprmjet #endimit t saj nr' 18% dat 11'11'21 ka
theksuar se t dhnat personae me karakter pasuror, si rregu h)jn n sfern e
jets private ...Megjithat, ato nuk kan at nat)r dhe at karakter q kan t dhnat
me karakter sensitiv, t ciat prbjn dhe thebin e jets private dhe famijare.
*se analizojm prkufizimet li$jore% shohim q e drejta pr t mbrojtur t dhnat
personale sht e lidhur n$usht me indi#idin% subjektin e t dhna#e personale dhe
det&rimet pr t si$uruar kt mbrojtje t at&re q i zotrojn t dhnat e subjektit'
5i$ji ka prcaktuar s subj ek t t t d h na v e p r sona e !do person fizik, t ciit i
prpunohen t dhnat personae. Ndryshe nga sub|ekt i t dhna#e personale
q sht $jithmon indi#idi% kontroluesit dhe prpunuesit mund t jen si person fizik%
ashtu edhe person |urdk, autortet pubk, ag|enc apo n|s t|etr. Ktyre g| u
ka
.70
Lg| Pr mbro|t|en e t dhnave personae, nr.9887, dat 10.03.2008, c shfuqzo
Lg|nPr mbro|t|en e t dhnave personae, nr.8517, dat 22.07.1999.
.71
Shh: ABE| F., G|OLEKA A., SHALA A., Komentar Lg|t Pr Mbro|t|en e t
Dhnave
Personae, Tran, 2010, fq. 7.
122
dhn kompetencn q% n bashkpunm me t t|er, t mbajn% prpunojn%
admnstro|n, arkvo|n dhe pr kt shkak kontroo|n t dhna personae (nen
3, pika !<'
Han prcaktuar qart se kush jan k ontro u e sit n kuptimin e ktij li$ji duke
prfshir ata q ndodhen n Shqipri% prfaqsit diplomatike e konsullore t
Shqipris dhe kontrollues jasht saj% q prdorin mjetet t cilat ndodhen n
Shqipri;neni 1% pika 2<' .eqnse prpunimi i t dhna#e personale bhet n$a
punonjs si indi#id% ata nuk e $zojn statusin e kontrolluesit kur prpunojn t
dhna pr ars&e personale a familjare% por i nnshtrohet krkesa#e t li$jit kur
mbajn t dhna n celular apo
komp|uter pr t prpunuar me qllim biznesi
.72
' Subjekte t tjera q i nnshtrohen
ktij li$ji jan edhe # mar r sit e t dh nav e & t ct prkufzohen s do
person zk apo juridik t cilit i |epen t dhnat personae.
;bj ek ti k r )e sor sht prpunimi i t dhna#e- li$ji prcakton disa parime% ndonse jo
n mn&r t shprehur ku mbshtetet k& proces% i cili duhet t jet i ndershm% i drejt
dhe i li$jshm;neni 1<' 4nformacioni q zotrohet n$a autoritetet publike apo
or$anizatat pri#ate jan t shumta dhe sht e domosdoshme q k& informacion% i cili
prben t dhna personale t jet sa m i sakt dhe t mund t mbrohet n$a
keqprdorimi' Parim e t ku mbshtetet k& proces kan t bjn me ;neni 2<)
T dre|tn e sub|ektt t t dhnave pr t dtur se bhet me t dhnat e tij'
7rumbullimi i t dhna#e t bhet pr qllime specifike dhe t prpunohen n
prputhje me kto qllime'
T mos $rumbullohen t dhna q nuk jan n shrbim t qllimit t
prcaktuar t prpunimit'
Saktsimi i t dhna#e sht i ne#ojshm% ndonse jo n +do rast kemi nj
prdorim t #azhdueshm t t&re'
Corma n t ciln mbahen t dhnat duhet t si$uroj identifikimin e subjektit
t t dhna#e #etm pr aq koh sa sht e ne#ojshme'
N kuptmn e kt| g| prpunmi i t dhna#e sht +do #eprim q kr&het
potssht ose |o me m|ete automatke, me t dhnat personae(nen 3, pka 7).
Ky prpunim prfshin disa lloje #eprimesh si $rumbullimi% re$jistrimi% ruajtja%
renditja%
prshtatja% ndreqja% kshillimi% shfr&tzimi% prdorimi% bllokimi% fshirja ose
shkatrrimi dhe transferimiit dhna#e' * fakt% kjo list #eprimesh nuk sht
shteruese, sepse g|vns ka parashkuar edhe do veprm t|etr% e cila
ndonse krijon mundsi t reja n prshtatje me ndr&shimet shoqrore e sidomos
teknolo$jike% mbart n #et#ete nj mundsi abuzimi $jat prpunimit t t dhna#e
kur bhet fjal pr #eprime t paprcaktuara n mn&r t shprehur' >bjekt i
prpunimit bhen t dhnat personale q mbahen n nj sistem arki#imi
.73
' * mn&r
t hollsishme ka parashikuar k& li$j kriteret li$jore% q duhen respektuar n procesin
e prpunimit t t dhna#e personale'
28
,o at&% fq 1'
.73
Spas g|t sstem arki#imi sht $rupi i strukturuar i t dhna#e personale t aksesueshme sipas
t paktn nj kriteri specifik'
12!
P q i mi i subj ek ti t sht ndr kriteret thelbsore q duhet respektuar% cilido qoft
#eprimi q kr&het $jat prpunimit t t dhna#e personale' ,or% duke qen se asnj e
dre|t ssht absoute g| parashkon se ka dsa raste, n t cat mund t mos
krkohet plqimi i subjektit t t dhna#e' (to raste pr$jithsisht i bashkon fakti q
jan prpunime n interes t #et subjektit t t dhna#e personale si hartimin dhe
prmbushjen e kontrata#e ku subjekti sht pal apo pr interesat e tij jetike- nuk
krkohet plqimi i subjektit edhe kur prpunimi sht i lidhur me det&rimet li$jore t
kontrolluesit apo t pal#e t treta t cila#e u jan prhapur t dhnat% pr nj interes
publik apo pr interesat le$jitime t kontrolluesit dhe pal#e t treta
.74
'
Sot ka shum fusha t reja #eprimtarie e akti#iteti q duhet t respektojn kriteret
li$jore t prpunimit t t dhna#e personale ku mund t prmendim)
6 tre$timin e drejtprdrejt- ktu sht mir q kontrolluesit t prdorin t dhna q
jan $rumbulluar n$a burime t disponueshme publike% ndrsa elemente t tjera q
prbjn t dhna sensiti#e t prdoren #etm me plqimin e subjektit i dhn n
form t shkruar dhe t qart-
6sur#ejimi- subjekti duhet t informoj pr kt nprmjet nj njoftimi n #end publik
mbi #endin% subjektin q realizon sur#ejimin dhe mn&rn e marrjes s informacionit-
duhet t pen$ohet ndrh&rja e persona#e t paautorizuar- mund t sur#ejohen $odinat
z&rtare dhe t biznesit% ndrtesat e banimit ku lejohet sur#ejimi #etm i h&rje#e%
dalje#e dhe ambjente#e t zakonshme- ambjentet e puns #etm kur jan t
domosdoshme pr mbrojtjen e prons% t dhna#e sekrete etj- duke prjashtuar
hapsirat q s |an amb|ente
pune-
6t dhnat biometrike t cilat n sektorin pri#at kur nuk rre$ullohen me li$j duhet
marr autorizim n$a (omisioneri pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale% ndrsa n
sektorin publik krkohet $jithmon'
6rrjetet sociale% duke i shrb&er realizimit t s drejts s indi#id#e pr lirin e
shoqrimit% zakonisht krkojn krijimin e nj llo$arie personale% nprmjet dhnjes s
informacione#e q prbjn t dhna personale pr subjektin q hap llo$arin% por q
n fakt shprndan t dhna edhe pr t tjer' .brojtja e kt&re t dhna#e shpesh nuk
ka ni#elin e duhur pr t $arantuar subjektin n$a prpunimi dhe publikimi i t&re n
mn&r t pali$jshme' 3utoritetet e .brojtjes s t Dhna#e ,ersonale
.76
kan dhn
rekomandime pr prdoruesit dhe furnizuesit e kt&re rrjete#e% t cilat s&nojn
mbro|t|en e prvatss, ku specksht kerkohet q furnzues t |ap
munds
prdoruesit t mohoj plqimin pr prpunimin e t dhna#e prsonale% por sidomos
at&re sensiti#e% t mund t ndr&shoj t dhnat n profil apo ta fshij at
prfundimisht'
.74
Shh: ABE| F., G|OLEKA A., SHALA A., Komentar Lg|t Pr Mbro|t|en e t
Dhnave Personae, Tran, 2010, fq. 11% 1D% ku elaborohet idea se Duhen br amendime li$jore
n nenin 8% pika 2 n lidhje me statusin e or$ane#e q bjn prpunimin e t dhna#e personale pr
parandalimin
dhe ndjekjen penale t kr&erjes s nj #epre penale kundr si$uris kombtareprcakton si or$ane q
prpunojn t dhna personale pr parandalimin e #epra#e penale t tilla si 7j&katat% ,rokuroria%
S@4S@% ,olicia 7j&qsore% ,olicia e Shtetit etj'
.76
(onferenca *drkombtare e 3utoritete#e t .brojtjes s t Dhna#e ,ersonale mbajtur n
Strasbur$ n Tetor 2A ka miratuar Rezoutn mb mbro|t|en e prvatss n shrbmet e rr|eteve
socae ku u sht rkthyer koncepteve t Memorandumt t Roms, t mba|tur n Mars
2008 e#identohen rreziqet kr&esore q mbart prfshirja n rrjetet sociale'
121
$ ig j i b n nj nda i m t p rgj i thshm t p rpu n imit t t d h na v e s e ns i ti v e % pra t
dhnave q zbuo|n org|nn racore ose etnke, mendmet potke, antarsn
n sindikata% besimin fetar apo filozofik% dnimet penale% si dhe shndetin dhe jetn
seksuae(nen 7, pka 1). Por% k& ndalim prmban edhe prjashtimet prej tij' Han
parashkuar dsa raste kur t dhnat senstve mund t prpunohen dhe t cilat
po i e#identojm n #azhdim)
4nteresi jetik i subjektit dhe dhnja n$a subjekti i plqimit' Edhe n kt rast
plqimi i subjektit t t dhna#e sht thelbsor% nse ai re#okohet prpunimi
duhet t ndrpritet% pa#arsisht se nuk sht prcaktuar forma n t ciln sht
br plqimi' *$a ana tjetr edhe interesi jetsor i subjektit mund t shrbej si
justifikim li$jor pr prpunimin e t dhna#e sensiti#e'
T dhnat sensiti#e% q prpunohen jan tashm t bra publike'
T dhnat sensiti#e prpunohen pr krkime shkencore;neni 9% pika 2Kd<-pr
qllime mjeksore parandaluese% pr menaIhim t kujdesit shndetsor;neni 9%
pika 2Kdh<
T dhnat prpunohen n$a or$anizatat e shoqris ci#ile e or$anizata t
ndr&shme pr qllime t #eprimtaris s t&re t li$jshme% #etm pr antart%
sponsorizuesit' ,lqimi i subjektit krkohet kur kto t dhna kerkohen n$a t
tjer me prjashtim t raste#e kur parashikohet ndr&she n li$j'
(ur prpunimi sht nj det&rim li$jor i kontrolluesit n punsim'
4nteresi publik sht kriter li$jor i prpunimit% $jithmon me autorizimin e
autoritetit pr$je$js' *se nuk plotsohen kriteret li$jore q lejojn
prpunimin e t dhna#e sensiti#e% ather (omisioneri pr .brojtjen e t
Dhna#e ,ersonale me krkes mund t autorizoj kt proces' (shtu pr#e+
raste#e t parashikuara m sipr prjashtimet bhen me /endim t (shillit t
.inistra#e% nn masa t prshtatshme mbrojtse'
*j ndr #eprimet e rndsishme q parashikohet dhe rre$ullohet n li$j sht
tran s ferimi nd r k omb ta r i t dh na v e si nj proces i kalimit t t dhna#e tek
marrsit n shtetet e huaja;neni !% pika 1<' 3jo q krkon #mendje sht se
tranferimi mund t bhet n shtete% q kan nj ni#el t mjaftueshm t mbrojtjes s t
dhna#e personale% c prcaktohet duke #lersuar t $jitha rrethanat n lidhje
me
prpunimin% nat&rn qllimin dhe kohz$jatjen e tij% shtetin e ori$jins dhe
destinacionin prfundimtar% aktet li$jore dhe standartet e si$uris n fuqi n shtetin
marrs. N zbatm t detyrmt g|or sht mratuar VKM nr.934, dat 2.9.2009
Pr prcaktimin e shtete#e me nj ni#el t mjaftueshm t mbrojtjes s t dhna#e
personae, q parashkon s t ta Shtetet Antare t Bashkmt Europan,
shtetet q kan ratkuar Konventn nr.108 t vtt 1981 Pr Mbro|t|en e
ndvdve nga prpunimi automatik t dhnave personae dhe q eg|sacon
tyre garanton kt mbrojtje dhe shtetet q jan subjekt i nj #endimi t 0ashkimit
Europian'
,raktika tre$on se bhen edhe transferme n shtete q skan n| nve
t
mjaftueshm mbrojtjeje t t dhna#e personale dhe le$jislacioni shqiptar ka
122
parashikuar rastet n t cilat kjo sht e mundur' (to raste mund t $rupohen si m
posht)
(ur autorizohet n$a aktet ndrkombtare t ratifikuara n$a Republika e
Shqipris apo prbjn nj det&rim li$jor pr kontrolluesin'
Subjekti i t dhna#e ka dhn plqimin n mn&r t nnkuptuar apo t
shprehur
."7
dhe #etm nse nuk mund t le$jitimohet me mn&ra t tjera
transferimi
.""
% sht n interes jetsor t tij apo sht det&rim li$jor i
kontrolluesit pr t prmbushur nj kontrat n interes t subjektit'
=sht krkes n prputhje me interesin publik apo pr mbrojtjen e nj t
drejte'
=sht br n$a nj re$jistr q ofron informacion pr publikun n pr$jithsi'
(jo do t bhet si pr #endet e 0E6s;mbshtetur n direkti#n e 0E6s<% por
edhe n #endet e treta duke iu nnshtruar d& kufizime#e t rndsishme) t
dhnat do t prdoren pr qllimet pr t cilat sht krijuar re$jistri dhe
transferimi duhet br #etm me krkes t persona#e ose nse ato jan
marrsit
.".
'
=sht (omisioneri pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale% i cili nprmjet nj
udhzimi #endos se cilat jan kushtet% q duhet t plotsoj kontrolluesi n mn&r q
t ofroj mbrojtje t prshtatshme% kur shteti nuk e ka ni#elin e mjaftueshm t
mbrojtjes' (ur nuk plotsohen kriteret li$jore t msiprme sht (omisioneri q
pas bn versmn, mund t |ap autorzmn pr transfermn e t
dhnave personae n shtetn marrs, duke prcaktuar kushte dhe detyrme(nen 9,
pka 2). (& autorizim nuk sht i det&rueshm% nse (omisioneri pr .brojtjen e
t Dhna#e
,ersonale ka nIjerr nj udhzim q prcakton disa kate$ori transferimesh n #ende
q nuk kan ni#el t mjaftueshm t mbrojtjes s t dhna#e personale' * krkesn
pr autorizim kontrolluesi do t si$uroj mbrojtjen e sekretit t t dhna#e t subjektit
n shtetin ku dr$ohen t dhnat;neni D% pika 1<'
5i$ji parashikon p rpunime t v e! anta t t dh n a v e ku
prfshihen)
o ,erpunimi pr krkime shkencore dhe statistikore' (tu duhet t kemi
paras&sh q ktij prpunimi i nnshtrohen t dhnat personale t $rumbulluara
pr +do qllim;neni 1% pika 1<% por t dhnat sensiti#e mund t prpunohen
pr qllime statistikore #etm nse jan pr nj interes publik;neni 1% pika 2<'
,rdorimi i t dhna#e n forma q lejojn identifikimin e subjektit duhet t
shoqrohet me kodimin dhe det&rimin pr t ruajtur konfidencialitetin;neni 1%
pika !<' * kto prpunime duhet t respektohet parimi i proporcionalitetit% pra
#endosja e nj ekuilibri mes interesit publik pr t dhnat statistikore apo
prfundimet shkencore me interesin pri#at t subjektit t t dhna#e personale
pr t mbro|tur ato.
."7
(& sht rasti kur bhet trasferimi i t dhna#e sensiti#e'
.""
ABE| F., G|OLEKA A., SHALA A., Komentar Lg|t Pr Mbro|t|en e t Dhnave
Personae,
Tiran% 21% fq' !'
.".
Udhzimi nr'1'dat'1D'2'21 i (omisionerit pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale% pika 1Ke'
128
o ,rpunimi i t dhna#e personale #etm pr qllime $azetarie% literature ose
artistike' 3to nuk i nnshtrohen disa prej krkesa#e li$jore
."/
#etm nse
mbrojtja e t dhna#e personale pen$on ushtrimin e s drejts s liris s
shprehjes' 5iria e sht&pit dhe e drejta e pri#atsis $jat #eprimtaris
$azetareske #endosen n nj raport ku sht e #shtir t $jendet #ija ndarse
q prcakton kush ka prioritet n nj raport t caktuar' (shtu% kontrolluesi
duhet t ku|deset q t baanco| nevo|at e tyre pr prdormn
e
informacionit personal me t drejtn e indi#idit pr respektimin e s drejts s
prvatss s t|
."0
'
E drejta e a k s e sit sht ndr t drejtat themelore q $zon subjekti i t dhna#e
personale
."1
. K|o e dre|t nnkupton se duhet ushtruar n prputh|e me
parmet kushtetuese t liris s shprehjes dhe informacionit% liris s sht&pit dhe
sekretit profesona ;neni 12% pika !<% ajo parashikohet si nj e drejt q mund t
kufizohet nse g|at gzmt t sa| cnohen ntresat e si$uris kombtare% politika
e jashtme% interesat ekonomik dhe financiar t shtetit% parandalimi dhe ndjekja e
#epra#e penae. Lg| parashkon t drejtn e subjektit pr t br ankes pran
(omisionerit nse i mohohet aksesi pr shkaqet e msiprme dhe informohet prej
tij pr masat e
marra';neni 12% pika 2<' Por !-kuptohet me akses n kndvshtrimin e ktij igji5 3i
sht nj proces q autorizohet ose drejtprdrejt n$a li$ji apo aktet e tjera nnli$jore
ose n$a or$ani kompetent dhe konsiston n futjen n t dhnat apo mjetet q mbajn
t dhna personale' * procesin e aksesit ka shum rndsi t #erifikohet identiteti i
subjektit q krkon akses n t dhnat personale- pas krkess pr akses kontrolluesi
nuk mund t ndr&shoj t dhnat'
Ndonse g| nuk ka prcaktuar mnyrn s do t reazohet akses mund
t referohemi (odit t ,rocedura#e 3dministrati#e. Sub|ektt mund t |epen kop|e
t t dhnave, mund t e|ohet t shoh apo prmes mesazheve(e6mail<'
3nkimi dhe krkesa pran Komsonert bhet spas n| formuar q ssht i
det&rueshm% por lehtson si (omisionerin $jat shq&rtimit t +shtjes edhe
subjektin pr t dhn nj
informacion sa m t sakt dhe t strukturuar% t domosdoshm pr shq&rtimin e
ankess' *j aspekt tjetr i aksesit sht edhe aksesi mbi informacionin q duhet t
prcaktoj kriteret pr marrjen e informacionit t krkuar' S pari% paraqitet i
ne#ojshm hartimi i akte#e pr aksesin n informacionin elektronik' S d&ti% duhen
prshtatur li$jet mbi informimin% mbrojtjen e t dhna#e dhe informacionin e
klasifikuar sekret shtettor pr ars&e se ato plotsojn njra6tjetrn
."2
' (ontrolluesi
mund t $jendet prball krkess pr informacion n$a nj pal tjetr dhe kjo duhet
."/
.und t prmendim ktu prjashtimin n$a det&rimet li$jore mbi kushtet pr mbrotjen e t dhna#e%
t drejta#e t subjektit t t dhna#e personale% det&rimin pr informim t kontrolluesit etj'
."0
Personae,
Tiran% 21% fq' !2' Sipas ktij (omentari sht domosdoshmri miratimi i (odit t Etiks pr
Gazetarn pr t prcaktuar rregua dhe standarte s|e|e|e dhe pr t sguruar mbro|t|e vet
gazetart
$jat ushtrimit t misionit t tij' (jo sht n prshtatje me direkti#n kapitujt 1% 8 dhe nenit 1 t
(ED*H'
."1
* (omentar jan prmendur kush mund t jen subjektet e t dhna#e personale n fusha t
ndr&shme si $j&katat% arsim% punsim%media etj' ,r m tepr shih) L30EH C'% 7H>5E(3 3'% S@353
A., Komentar Lg|t Pr Mbro|t|en e t Dhnave Personae, Tran, 2010 fq. 376!A'
."2
,o at&% fq' !D'
129
br #etm sipas kritere#e li$jore t prcaktuara n kt li$j' (onkretisht kontrolluesi
duhet t marr plqimin e subjektit t t dhna#e ose t mos jap referencat% q mund
ta identifikojn at'
E drejta p r t k r k uar # k origj imin ose fshi rjen e t dh na v e kur #ihet n
dijeni se t dhnat rreth tij nuk jan t rre$ullta% t #rteta% t plota ose jan
prpunuar dhe mbedhur n kundrshtm me dspoztat e kt| g|% ka nj
rre$ullim t #e+ant n
kt li$j' 5i$ji njeh edhe t drejtn e subjektit t t dhna#e pr tu ankuar pran
(omisionerit pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale nse kontrolluesi refuzon t bj
kori$jimin apo fshirjen apo edhe nuk pranon ta njoftoj subjektin e t dhna#e
."3
' ,as
ankess nse k& institucion konstaton se t dhnat jan t $abuara ose jan prpunuar
n mn&r t pali$jshme urdhron kori$jimin ose fshirjen e t&re'
Subjektet e t dhna#e mund t z$jedhin t mos jen subjekte t #endime#e q
shkaktojn efekte li$jore apo ndikojn n mn&r t rndsishme tek #endimi kur ai
sht bazuar #etm n prpunimin automatik' (tu bjn prjashtim #etm rastet kur
#endimi sht pr interesat e tij t li$jshme% #e+anrisht duke prfshir n #endim
knd#shtrimet e tij
."4
' .e prjashtm t rasteve t parashkuara n g|, sub|ekt i
t
dhna#e ka t drejt t kundrshtoj n +do koh% bazuar n li$j% prpunimin e t
dhnave rreth t|, spas shkron|ave d dhe dh t nent 6 t kt| g|;neni 12%
pika
1<' (& kundrshtim parashikohet n mn&r specifike kur prpunimi bhet pr qllime
t tre$timit t drejtprdrejt- ajo q duhet theksuar% ka t bj me faktin se n kt rast
prpunimi sht i li$jshm dhe ars&eja e kundrshtimit duhet t lidhet me faktin se ai
shkakton nj dm t konsiderueshm pr subjektin apo ndonj person tjetr' Edhe n
kt rast kontrolluesi ka det&rimin q t informoj subjektin mbi kundrshtimin e br
prej tij% n t kundrt subjekti mund t ankohet pran (omisionerit pr .brojtjen e t
Dhna#e ,ersonale% sepse krkesa n kt rast pre#alon para +do #endimi t
kontrolluesit- #azhdimi i prpunimit n kt rast prbn shkelje administrati#e'
E drejta p r t - u an k uar sht nj e drejt the me ore q i krijon mundsi subjektit t t
dhna#e t si$uroj respektimin e t drejta#e t tij. Nen 16 prcakton se do
person q pretendon se i jan shkelur t drejtat% lirit dhe interesat e li$jshme pr t
dhnat personale% ka t drejt t ankohet ose t njoftoj (omisionerin dhe t
krkoj
ndrh&rjen e tij pr #nien n vend t s dre|ts s shkeur. Pas kt| ankm,
n
prputhje me (odin e ,rocedurs ?i#ile% subjekti i t dhna#e mund t ankohet n
$j&kat;neni 18 pika 1<' * rast se subjekti i t dhna#e ka br ankim% kontrolluesi
nuk ka t drejt t ndr&shoj t dhnat personale deri n dhnjen e #endimit
prfundmtar(nen 16, pka 2). Ankm mund t bhet nda| n| sr sub|ektesh
s marrsit% prpunuesit% kontrolluesit% transferuesit dhe transferuesit ndrkombtar'
5i$ji njeh t d r e jt n e subj ek ti t t t d h na v e p r t - u d mshp rb) e r pr dmin e
shkaktuar n$a prpunimi i pali$jshm i t dhna#e personale dhe kt e krkon n$a
kontrolluesi ;neni 19<- kjo sht nj e drejt q realizohet nprmjet nj padie
ci#ile' Duket se
ankimi tek (omisioneri pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale sht nj mjet i
det&rueshm pr tu ezauruar n mn&r q sub|ekt t dre|tohet g|ykats.
12A
."3
(ontrolluesi duhet ta informoj dhe t plotsoj krkesn brenda ! dit#e n$a paraqitja e saj'
."4
/endimi nse indi#idi mund ta prfitoj shrbimin #aret n$a rezultati i $jeneruar n$a k& #lersim
automatik6psh% kredia'
12D
5e$jislacioni ka parashikuar shprehimisht d e t)rim e t e k ontro u e sit dhe t
p rpunu e sit pa i ndar ato' Det&rimi i par sht ai pr t informuar- det&rimin q
subjekti i t dhna#e t informohet mbi prpunimin e t dhna#e duke prcaktuar si
elemente t domosdoshme pr t qn t pranishme n njoftim kate$orit e t dhna#e%
qllimin e prpunimit% adresn e kontrolluesit dhe +do informacion q $aranton n
prpunimin e li$jshm t t dhna#e;neni 1A% pika1<' (a raste n t cilat t dhnat
$rumbullohen n$a nj prpunim tjetr dhe kjo parashikon se nuk sht i
det&rueshm informimimi
nse kjo sht e parashikuar n li$j% ska munds reae pr t kontaktuar me
subjektin
e t dhna#e apo kur prpunimi bhet pr qllime shkencore e statistikore;neni 1A%
pika 2<' 5i$ji nuk prcakton afatin as formn e informimit' (jo mund t bhet n disa
mn&ra si nprmjet hedhjes s informacionit n nj formular t printuar% e cila
dr$ohet subjektit% nj deklarate n faqen e internetit kur $rumbullimi i t dhna#e
bhet on6line etj
."6
'
E drejta e subjektit pr t krkuar kori$jimin apo fshirjen e t dhna#e personale
shoqrohet me det&rimin e kontrolluesit pr ta prmbushur kt krkes' (t det&rim
mund ta kr&ej nse #jen si krkes e subjektit% por edhe mund ta inicoj #et nse
#ren pasaktsi% apo informacion jo t plot;neni 1D% pika 1<' =sht e rndsishme%
prandaj dhe sht parashikuar si det&rim li$jor i kontrolluesit informimi i marrsit
..7
pr kori$jimin apo fshirjen e t dhna#e' * fakt det&rimet e kontrolluesit kan t
bjn me respektimin e t drejta#e li$jore t subjekte#e% det&rimi pr t zbatuar
urdhrat e (omisionerit pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale dhe bashkpunuar me
t' (ontrolluesi mund ta realizoj prpunimin e t dhna#e nprmjet punsimit t
prpunues#e t cilt kan nj sr det&rimesh pr t realizuar nj prpunim t
li$jshm;neni 2<. Mund t grupo|m s detyrme t
t|:
,rpunimin dhe trasferimin sipas udhzime#e t kontrolluesit'
T marr masa pr si$urin e t dhna#e personale $jat prpunimit dhe
dorzimin e t $jith dokumentacionit dhe rezultate#e t prpunimit% por edhe
#njes n dispozicion t informacionit q #rteton prputhshmrin me
detyrmet e kontrouest ose ti shkatrroj ato kur e krkon ai-
T krijoj marr#eshje me kontrolluesin dhe t marr masa or$anizati#e dhe
kushte teknike pr realizimin e det&rime#e dhe si$urin e t dhna#e'
T $jitha kto duhet t prcaktohen nprmjet nj kontrate mes kontrolluesit dhe
prpunuesit' Leg|sacon ka parashkuar shprehmsht se do kontroues duhet t
njoftoj (omisionerin pr prpunimin e t dhna#e personale pr t cilat sht
prg|eg|s. Ky n|oftm duhet t bhet n dy raste)
,ara se prpunimi i t dhna#e t bhet pr her t par-
(ur krkohet t ndr&shohet qllimi i prpunimit t t dhna#e'
."6
Personae,
Tiran% 21% fq' 11'
1!
..7
.arresi mund t jet prpunuesi q mund t ket lidhur kontrat me kontrolluesin dhe +do
kontroues t|etr q mund t kaohen t dhnat.
1!1
(& det&rim njeh p rja s ht i me t cilat bhen kur $rumbullimi i t dhna#e bhet
me qllim mbajtjen e nj re$jistri% q sht i hapur pr publikun n pr$jithsi apo pr
interesa t si$uris e rendit' ,r rastet e tjera krkohet prcaktimi nprmjet nj
/endimi t (shillit t .inistra#e
.."
' *prmjet saj prcaktohen si raste kur nuk sht
i det&rueshm informimi edhe kur prpunimi i t dhna#e prsonale bhet n$a
or$anizatat jofitimprurse politike% sindikaliste% fetare ose filozofike% pr qllimet e
t&re t li$jshme #etm pr antart% sponsorizuesit dhe personat e tjer me lidhje t
#azhdueshme me to- kur prpunimi i t dhna#e lidhet me menaIhimin e burime#e
njerzore n sektorin publik dhe pri#at% n ushtrimin e t drejta#e dhe det&rime#e% t
parashikuara n aktet li$jore dhe nnli$jore dal n zbatim t t&re n respektim t disa
kushte#e t lidhura n$usht me emrimet kualifikimet% pa$esat etj- apo kur prpunimi
bhet n zbatm t g|t Pr arkvat% duke u kufizuar n prmbushjen e qllime#e
n
respektim t krkesa#e li$jore pr mbrojtjen e t dhna#e personale'
,or prjashtimet n$a det&rimi pr njoftim nuk e shman$in det&rimin e kontrolluesit
pr t dhn nj informacion baze pran (omisioneri pr .brojtjen e t Dhna#e
,ersonale' *joftimi duhet t prmbaj disa element q jan t lidhur kr&esisht me
identitetin e subjektit- por duhet br e qart se elementi kr&esor q ai duhet t
prmbaj sht qllimi i prpunimit t t dhna#e' ,rpunimi i t dhna#e personale
q mund t bhet pr nj apo m shum qllime% duhet t shihet i lidhur n$usht me
kate$orit dhe nat&rn e t dhna#e q prpunohen- ka po aq rndsi edhe njoftimi pr
marrsit e t dhna#e ;brenda territorit t Shqipris< apo marrsit tek t cilt bhet
transferimi ndrkombtar' *joftimi duhet t prmbaj si element t domosdoshm
edhe masat e marra pr si$urimin e t dhna#e prsonale qoft $jat prpunimit% qoft
$jat trasferimit t t&re
...
' *joftimi i br n$a kontrolluesi i nnshtrohet #erifikimit
n$a (omisioneri pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale% i cili nse #ren se ai sht i
paplot ose prpunimi sht i pali$jshm urdhron kontrolluesin t plotsoj
man$sit duke ln nj afat kohor% q nuk prcaktohet shprehimisht n li$j;neni 2!<'
5e$jislacioni lejon nj kontroll paraprak n$a (omisioneri n rastet kur krkohet
shprehimisht autorizim prej tij;nenin 9% pika 2Kc dhe neni D% pika 1<' (& kontroll
paraprak zbatohet kur paraqitet nj rrezik specifik pr si$urin e t dhna#e personale'
=sht e rndsishme t prcaktohet mo me nti k ur mund t fi oj p r p unimi i
t dh na v e p e rsona e' ,r$jithsisht procedura e prpunimit fillon menjher pas
njoftimit t (omisionerit pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale n$a ana e
kontrolluesit% me prjashtim t raste#e kur krkohet autorizim n$a k& institucion dhe
k& proces duhet t filloj pas dhnjes s ktij autorizimi;neni 22% pika 1 dhe 2<'
.brojtja e t dhna#e personale sht e lidhur n$usht edhe me mun d si t i gjore
p r pub i k imin e k t)re t d h na v e ' ,ublikimi i t dhna#e pr prpunimin e t cila#e
krkohet autorizim% krkon t nIirret nj #endim dhe #etm pas ksaj mund t
pasq&rohet n re$jistrin q mban (omisioneri;neni 28<' (& re$jistr sht nj mjet pr
realizimin e transparencs ndaj publikut dhe duke qen se sht nj re$jistr i hapur
.."
VKM Nr.1232, dat 11.12.2009 Pr prcaktmn e rasteve pr pr|ashtmet nga detyrm
pr n|oftmn e t dhnave personae q prpunohen.
...
L30EH C'% 7H>5E(3 3'% S@353 3'% (omentar i 5i$jit Pr Mbro|t|en e t Dhnave
Personae,
Tiran% 21% n t cilin parshikon si nj mundsi pr pasq&rimin e kt&re masa#e n akte t brendshme
t kontrouest s mund t |etRreguor|a e Brendshme.
1!2
pr publikun n pr$jithsi% prmban elementet q prmendm pr njoftimin me
pr|ashtm t pks dh, t nenit
22'
7jat $rumbullimit dhe prpunimit t t dhna#e personale e sidomos at&re sensiti#e%
sht det&rim li$jor q kontrolluesit dhe prpunuesit e t&re t marrin masa
or$anizati#e dhe teknike t prshtatshme pr mbrojtjen e t)re nga shkat rr i me t
q imshme apo a k side n ta e;neni 29% pika 1<' (jo sht e det&rueshme sidomos kur
prpunimi bhet n rrjet' /len t theksohet se (omisioneri n$arkohet n$a li$ji q t
prcaktoj me #endim rre$ulla t hollsishme pr si$urimin e t dhna#e personale
../
'
.arrja e kt&re masa#e prfshin masat fizike dhe or$anizati#e% por rndsi t #e+ant
paraqet fakti q prpunimi% kori$jimi% fshirja apo transferimi i t&re duhet t
dokumentohen'
*j ndr pikat m t forta t ktij li$ji sht se parash i k on nj organ t k ri j uar si
# autor it e ti p r gjegj s q mbi k q ) r dhe monitoron, n p rputhje me i gj i n,
mbrojtjen e t dh na v e p e rsona e , d u k e r e sp e k tuar dhe garantuar t drejtat dhe i ri t
th e m e ore t
njeriut & ;neni 2D% pika 1< (ompetencat ai i ushtron #etm pr qllime mbikq&rjeje
dhe det&rohet t respektoj parimin e konfidencialitetit edhe pas funksionit'
(omisioneri pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale sht person juridik dhe i
pavarur. A paraqet Raport /jetor para (u#endit dhe raporton prpara tij sa her i
krkohet' 7jithashtu ai
mund t krkoj (u#endit t d$johet pr +shtje q i +mon t rndsishme(nen
31,
pika !<' (omisioneri pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale sht pajisur me nj sr
kompetencash' R e ti mi a d ministra t iv dhe e drejta e a k s e sit n p rpuni m e t e t
dh na v e p e rsona e% si dhe e drejta pr t mbledh t $jith informacionin pr
prmbushjen e det&ra#e t mbikq&rjes jan kompetenca q i mundsojn (omisionerit
t monitoroj)
o "batimin e rre$ulla#e t prpunimit t t dhna#e personale-
o "batimin e t drejta#e t subjekte#e t t dhna#e dhe ri#endosjen e t drejta#e
t shkeluara-
o "batimin e det&rime#e q n$arkon li$j-
o *Ijerrjen e pr$je$jsis dhe kur ekzistojn kushtet li$jore dhe #endosjen e
sanksione#e administrati#e-
(& hetim nis me iniciati#n e subjekte#e q ankohen dhe me nismn e #et
(omisionerit' (jo e d&ta prfshin ndrh&rjen e (omisionerit nprmjet shq&rtimit t
njoftime#e t kontrollues#e dhe nprmjet kontrolle#e t pro$ramuara pr
monitorimin dhe mbikq&rjen'
*$a ana tjetr k& or$an nIjerr akte juridike si urdhra pr kontrolluesit n rastet e
abuzimit me prpunimin e t dhna#e personale dhe udhzime paraprakisht para
fillimit t prpunimit dhe si$uron publikimin e t&re' (omisioneri n rast shkeljesh
serioze t prsritura ose t qllimshme t li$jit n$a nj kontrollues apo prpunues%
#e+anrisht n rastet e prsritura t moszbatimit t rekomandime#e t tij% #epron
1!!
../
Vendm Nr.1, dat 4.03.2010 pr Prcaktmn e rre$ulla#e t hollsishme pr si$urimin e
t dhnave personae. Udhzm Nr.4, dat 16.03.2010 pr Marr|en e masave t sgurs s t
dhnave personae n veprmtarn e fushs s arsmt.
1!1
sipas nenit !D t ktij li$ji dhe e denoncon publikisht ose e raporton +shtjen n
(u#end dhe n (shillin e .inistra#e'
Rekomandimet e dhna n$a (omisioneri kan qen kr&esisht)
Rekomandime pr t plotsuar det&rimin li$jor t njoftimit pran (omisionerit
dhe n rast t transferimit t t dhna#e n nj shtet me ni#el t pamjaftueshm
si$urie t mbrojtjes s t dhna#e aplikimi pran (omisionerit pr
autorizim
..0
'
Rekomandimin pr fshirjen dhe shkatrrimin e materiale#e e t dhna#e t
$rumbulluara n kundrshtim me kriteret li$jore dhe ndalimin e $rumbullimit%
prpunimit dhe publikimit t t&re
..1
'
Rekomandime pr shkeljet e kohz$jatjes s mbajtjes s t dhna#e
personale
..2
Rekomandime pr mosprfshirjen n rre$ulloret e brendshme t rre$ulla#e
lidhur me konfidencialitetin pr t dhnat personale;n 8 raste procedimi<
..3
'
Rekomandime pr njoftimin nprmjet tabela#e paralajmruese pr
prdorimin e kamera#e t #zh$imit'
Rekomandime pr marrjen e masa#e t ne#ojshme pr krijimin e ambjente#e
dhe t si$urohen pajisjet e duhura pr $arantimin e si$uris fizike t
dokumenta#e q prmbajn t dhna personale
..4
'
.brojtja e t dhna#e personale kur shprndahen faturat e ndr&shme t cilat
duhet t jen n zarfe t mb&llura
..6
'
Lg| parashkon n| sr prg|eg|ssh pr Komsonern t cat mund t grupo|m
s
m posht)
Dhnja e autorizime#e pr aktet li$jore e nnli$jore n fushn e mbrojtjes s t
dhna#e personale' (omisioneri ka kr&er studime t le$jislacionit n disa fusha q
ndikojn n t dhnat personale dhe ka pr$atitur amendimet prkatse' .e
Urdhrn nr.67, dat 9.07.2010 Komsoner ka mratuar Formuarn e
apkmt pr apro#imin e Transferimit t t dhna#e personale n nj shtet q nuk
ka ni#el
..0
Rekomandimi si det&rim i Cakultetit Ekonomik n Tiran pr t krkuar autorizim n$a (omisioneri
pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale n rastet kur tranferon jasht Shqipris t dhnat personale q ai
zotron'
..1
@etimi administrati# pr shq&rtimin e ankess ndaj Tele#izionit (ombtar (lan me rastin e
publikimit n emisionn N|erz t Humbur t t dhnave t ankueses n csn e brsueses
dhe t birsuarit t saj pa marr plqimin paraprak t t&re' (& emision ishte #n n l#izje n$a
krkesa e
nns biolo$jike t fmijs s birsuar'
..2
(ontrolli administrati# pran kontrolluesit 3lbanian .obile ?ommunications sh'a;3.?< konstatoi
shkelje dhe dha rekomandime t rndsishme n lidhje me shkatrrimin e t dhna#e q ata zotrojn
dhe ruhen pas kalimit t afatit kohor n prshtatje me qllimin pr t cilin ishin
marr'
..3
* hetimin administrati# pran 3utoritetit ,ortual Durrs u konstatua shkelje t mbrojtjes s t
dhna#e personale dhe nprmjet rekomandimit u krkua prfshirja n rre$ulloret e brendshme t
rre$ulla#e lidhur me konfidencialitetin pr t dhnat personale'
..4
Rekomandimet i drejtohen 3utoritetit Shndetsor Rajonal dhe 4nstitutit t Si$urime#e t (ujdesit
Shndetsor n lidhje me hetimin e realizuar pran Eendra#e Shndetsore *r'1 e *r'2'
..6
(ontrolli i ushtruar pran kontrolluesit >peratori i Shprndarjes s Ener$jis Elektrike ;>SS@sh'a<
konkludoi se faturat shprndaheshin n zarfe t pamb&llura duke i dhn akses t $jith#e n t dhnat
1!2
personale q kto fatura zotronin'
1!8
t mjaftueshm t mbrojtjes s t dhna#e personale% nprmjet autorizimit t
Komsonert.
*Ijerrja e udhzime#e; pr kohn e mbajtjes s t&re n fusha t ndr&shme dhe
marrjen e masa#e t si$uris n kt fush'
Dhnja e autorizime#e pr prpunimin e t dhna#e personale dhe transferimin
ndrkombtar pr rastet e paparashikuara n li$j apo aktet nnli$jore' ,ran
(omisionerit jan paraqitur $jat #itit 21 katr krkesa pr autorizim' ,as
trajtimit paraprak t krkess sht krkuar n$a (omisioneri informacion
plotsues'
Si$urimi i s drejts s informacionit% krijimi i nj re$jistri bazuar n kto
informacione dhe kontrollin e procesit t prpunimit kur nuk ka det&rim pr
informim duke informuar dhe subjektin e t dhna#e personale'
Shq&rtimi i ankesa#e dhe kontrolli i zbatimit t $joba#e' 3nkesat jan br n
rru$ telefonike% elektronike% si dhe me shkrim' .bi 2 raste ankesash jan
orientuar subjektet n rru$ telefonike% sepse nuk kishin baz pr fillim t
procedimit administrati#' * 1! raste jan marr ankesa me shkrim t cilat i jan
nnshtruar procedimit administrati#' *at&ra e ankesa#e dhe problematika e t&re ka
t bj me prditsimin e t dhna#e personale% kori$jimin% publikimin% me
n$ritjen e profile#e t rreme n Cacebook' ,r #itin 21 jan realizuar 1D hetime
mbi li$jshmrin e prpunimit t dhna#e personale n$a subjektet e t dhna#e t
inicuara n$a ankesat;1! raste< dhe nprmjet hetime#e t pro$ramuara;8 raste<'
7jithashtu (omisioneri ka #endosur sanksione n 1! raste ndaj kontrollues#e
publik e pri#at% t cilt kan qen n shkelje t prsritura dhe t qllimshme t
li$jit n lidhje me prmbushjen e det&rimit pr njoftim pran (omisionerit
2!
'
0ashkpunimi me autoritetet homolo$e dhe prfaqsimi i institucionit n
akti#itetet ndrkombtare dhe kombtare'
Realizimi i publikime#e dhe akti#itete#e informuese mbi t drejtn e mbrojtjes s
t dhna#e personale me qllim ndr$je$jsimin e publikut'
5e$jislacioni parashikon det&rimin e institucione#e publike dhe pri#ate q t
bashkpunojn me (omisionerin% duke i si$uruar $jith informacionin q i duhet pr
plotsimin e det&ra#e ;neni !2% pika1< ,r t ushtruar t drejtat dhe realizuar det&rat
g|ore Komsoner ka akses n sstemn e kompjutera#e% n sistemet e arki#imit%
q kr&ejn prpunimin e t dhna#e personale dhe n t $jith dokumentacionin q
lidhet me prpunmn dhe transfermn e tyre(nen 32, pka 2).
0.0.Ko'&$%<io'!
* baz t diskutimit pr t drejtn e pri#atsis qndron #endosja e nj paralelizmi
mes t drejts pr tu informuar dhe komunikuar t indi#idit dhe t drejts q si qnje
njerzore t mos komunikoj apo t mos bj publike informacionet subjekt i t cila#e
2!
(omisioneri pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale% Raportit #jetor 21% fq' 9'
1!9
sht' ,ra me fjal t tjera% e drejta pr tu respektuar a|o q n|het tashm s |eta e
t|
pri#ate'
E drejta e pri#atsis sht objekt i nj debati aktual dhe qndrimi i
pr$jithshm sht se ka disa ars&e q trheqin #mendjen ndaj ksa teme si )
re#olucioni teknolo$jik% i cili ka sjell nj tronditje n #lerat e shoqris aq sa
sot shum studues asn pr vdek|en bashkkohore t prvatss; ufta
nda| terrorizmit pas 11 Shtatorit sht shoqruar me masa e akte q
kufizojn $arancin q i ishte dhn pri#atsis dhe mbrojtjes s t
dhna#e- ndr#erprimi $jithnj e m i $jer n knd#shtrimin e procesit t
$lobalizimit'
Krkm n| koncept t qart pr prvatsn ka qen n| ndrmarr|e
e #shtir (jo prpjekje sht materializuar n teori q shkojn n$a t
kuptuarit t pri#atsis si nj e drejt pronsore dhe jo autonome n kuptimin si
nj e drejt personale' (jo e fundit shfaqet n #ariantet n #azhdim
mosndrhyr|e
pubke, prvatsa s pr|ashtm sub|ektt, n prvatsn s kuzm
aksest mb nformaconn persona, n prvatsn s kontro

mb
nformaconn persona dhe prvatsa s nformacon. Kuptm m pot
pri#atsis sht ai q lidhet me imunitetin n$a ndr&shimet e panjohura dhe t

padshiruara t identitetit personal'
Debati filozofik dhe juridik mbi pri#atsin ka n qendr t tij prpjekjet pr t
br n| dam mes sfers pubke dhe prvate, qndrm nda| s cs
ka qen i ndr&shm% sidomos n praktikn e konsoliduar n$a #endimet e
$j&kata#e% qndrim q sht prshtatur edhe me ndr&shimet teknolo$jike'
Teknolo$jit e reja% rrjetet sociale kan krijuar mundsi m t mdha pr
komunikim% t cilat jan shoqruar me m tepr informacion% ;prfshir ktu
edhe t dhna personale<% pr t komunikuar dhe m shum mundsi pr ta
mbikq&r kt informacion' (uptimi i sfers pubke nprm|et
vendmeve t msiprme sht zh#endosur n$a ambjenti ku zh#illohet
#eprimtaria tek nat&ra e akte#e dhe statusi i personit si faktor #endimtar pr
t konkluduar nse sht shkelur pri#atsia'
,r t prcaktuar nse kemi shkelje t pri#atsis% krkojm t identifikojm
tre kritere) informacioni ka cilsin e informacionit konfidencial- rrethanat
imponojn nj det&rim pr konfidencialitet- informacioni sht prdorur n
mn&r t paautorizuar' ,r m tepr% #endimet e $j&kata#e kan mbrojtur disa
forma t ekzistencs s informacionit si konfidencial' ,r$jithsisht nuk e
$zojn kt mbrojtje informacionet q jan br publike tashm' *dr&shimi i
rrethana#e kondicionon karakterizimin e nj informacioni si konfidencial-
kshtu e kan fituar kt mbrojtje informacionet q prbjn sekretin martesor%
informacionet pr fmijt nn 18 #je+% marrdhnjet seksuale apo raporte t
caktuara profesionale si ai mes mjekut dhe pacientit apo klientit dhe a#okatit'
,ri#atsia nuk sht nj e drejt absolute- ajo mund t kufizohet pr fakte t
ndr&shme si) informacioni sht publik% ka nj konsensus t dhn n$a
subjekti i informacionit- e krkon interesi publik'
1!A
5e$jislacioni shqiptar ofron mbrojtje t #e+ant pr t drejtn e pri#atsis'
Dispozitat kushtetuese ofrojn nj mbrojtje t qart t pri#atsis dhe
shrbejn si baz pr mbrojtjen e saj li$jore' 5i$ji ka si objekt t tij
prcaktmn e rreguave pr mbro|t|en dhe prpunmn e g|shmm t
t
dhnave personae. S&nimi kr&esor sht t mos abuzohet me qllim me
t
dhnat personale'
5i$ji duke mos dhn nj prkufizim mbi pri#atsin #endos n qendr t
#mendjes konceptin e t dhna#e% duke i klasifikuar n t dhna personale
dhe t dhna sensiti#e' (& klasifikim merr rndsi pr t br dallimin mes
prpunimit t t dhna#e personale n pr$jithsi dhe prpunimit t t dhna#e
sensiti#e' Leg|sacon prcakton o|e t ndryshme t prpunmt t t
dhnave dhe detyrmet e prpunuesve dhe kontrouesve g|at ktj
procesi' Transferm ndrkombtar t dhnave ka n| rregum t g|er
nga ky g|, duke prcaktuar edhe procedura t ndr&shme pr realizimin e tij
ku mund t
prmendet edhe rndsia q i jepet ni#elit t mbrojtjes q ofron #endi ku
transferohen t dhnat ose kontrolluesi i t&re' * prpunimin e t dhna#e ka
n| eement thebsor q sht pqm dhn nga sub|ekt t dhnave'
* qendr t #mendjes s ktij li$ji sht mbrojtja e t drejts s subjektit t
t dhna#e pr t pasur akses n t dhnat personale% q prfshin t drejtn pr
t h&r n t dhnat apo pr t krkuar korg|mn ose fshr|en e t
dhnave. ,araqitet i ne#ojshm hartimi i akte#e pr aksesin n informacionin
elektronik dhe prshtatja mes li$je#e mbi informimin% mbrojtjen e t dhna#e
dhe informacionin e klasifikuar sekret shtettor'
E drejta pr t mbrojtur t dhnat personale sht nj e drejt themelore dhe
le$jislacioni shqiptar u ofron subjekte#e edhe mekanizmat e ne#ojshme pr
kt' 5i$ji njeh t drejtn e subjektit pr tu ankuar n rru$ administrati#e dhe
$j&qsore' =sht nj hap cilsor parashikimi i nj institucioni t pa#arur%
(omisionerit pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale% ndr kompetencat e t
cilit prfshihet edhe shq&rtimi i ankesa#e q #ijn n$a subjektet e t dhna#e
personale' 3nkimi pran (omisionerit sht nj kusht q duhet ezauruar pr t
ndjekur rru$n $j&qsore t ankimit'
Komsoner pr Mbro|t|en e t Dhnave Personae sht kr|uar s
autortet pr$je$js q mbikq&r dhe monitoron% n prputhje me li$jin%
mbrojtjen e t dhna#e personale% duke respektuar dhe $arantuar t drejtat dhe
lirit themeore t n|erut. Hetm admnstratv dhe dre|ta e aksest n
prpunmet
e t dhna#e personale jan kompetenca q i mundsojn (omisionerit t
monitoroj li$jshmrin e prpunimit t t dhna#e dhe zbatimin e li$jit' /len
t theksohet se (omisioneri in#estohet n$a ankesat e subjekte#e ose me
iniciati#n e #et' /ullneti i (omisionerit materializohet n #endimet e tij t
karakterit rekomandues% por edhe prmes sanksione#e' ,o kaq t rndsishme
konsiderohen edhe kompetencat e tij pr t br propozime pr amendime
li$jore dhe nIjerrjen e udhzime#e pr t zbatuar krkesat li$jore n$a
subjektet'
1!D
KREU 1
MBROJTJA NDRKOMBTARE E T DREJTS PR INFORMIM.
E drejta pr informim ka njohur nj mbrojtje ndrkombtare t $jer% prmes
miratimit t akte#e t ndr&shme ;rezoluta% kon#enta% deklarata<% por edhe prmes
krijimit t nj praktike n jurisprudenc% ku $jen mbrojtje si komponent i liris s
shprehjes% apo si nj e drejt autonome
./"
'
Duke filluar n$a Deklarata Uni#ersale e t Drejta#e t *jeriut% si nj akt ndrkombtar
deklarati# dhe duke #azhduar me akte ndrkombtare si) (on#enta Europiane e t
Drejta#e t *jeriut dhe jurisprudenca e 7j&kats Europiane t t Drejta#e t *jeriut-
(on#enta 3merikane pr t Drejtat e *jeriut dhe 7j&kata *dr63merikane pr t
Drejtat e *jeriut% e cila me jurisprudencn e saj #endos nj standart ndrkombtar pr
kuptimin% mbrojtjen dhe kufizimin e liris s shprehjes dhe informimit
./.
- si dhe akte
t 0E6s q rre$ullojn kt t drejt brenda ktij bashkimi' * trajtimin n #azhdim
do t paraqitet nj analiz e hollsishme mbi aktet ndrkombtare e rajonale q e
rre$ullojn kt t drejt% ku edhe #endi &n aderon apo ku sht me prioritet aderimi
n t ardhmen'
1.". M;ro*a ! ,+ -r!*+, ,+ i'formimi* '+ &%a-ri' ! Or=a'i<a*+, ,+ Kom;!#! *+
Ba,5&%ara.
1.".". D!&$ara*a U'i#!r,a$! ! *+ Dr!*a#! *+ N!ri%*
Deklarata Uni#ersale e t Drejta#e t *jeriut
.//
prmban nj formulim% i cili paraqet
elementet formale t rndsishme% duke iu referuar disa aspekte#e t liris s
informimit' ,ikrisht n artkun 19 parashkohet se Ddo njeri ka t drejtn e
iris s opinionit dhe t shprehjes, gj q nnkupton t drejtn pr t mos u
prekur pr shkak t opinioneve t tij si dhe t drejtn pr t krkuar, pr t marr dhe
pr t prhapur informacion dhe ide me !do mjet t mundshm dhe pa marr paras)sh
kufijt&. Cormulimi% i cili rezulton mjaft analitik% # n dukje nj ne#oj t
domosdoshme pr t mbrojtur si t drejtn pr t informuar% aq edhe t drejtn pr tu
informuar' Deklarata% duke pasur karakter deklarati#
./0
% e shpall t drejtn pr
informim s bashku me t drejtat e tjera q parashikon si #ideai q duhet t s)nojn
te gjith popujt dhe t gjitha kombet&.
./1
./"
3ktet ndrkombtare nprmjet mbrojtjes s t drejts pr informim riafirmojn karakterin uni#ersal
t t drejta#e t njeriut' (arakteri uni#ersal u rikonfirmua n (onferencn 0otrore mbi t Drejtat e
*jeriut e mbledhur n$a 3sambleja e ,r$jithshme e >(06 s% e mbajtur n /jen n #itin 1DD!'
./.
Shih) 4nternational 5aJ) ?omparati#e Hurisprudence of the 4nter63merican ?ourt of @uman
Ri$hts'
.//
Deklarata Uni#ersale e t Drejta#e t *jeriut u miratua dhe u shpall n$a 3sambleja e ,r$jithshme
me Rezolutn 2193 ;444< t saj% me 1 Dhjetor 1D1A'
./0
Deklarata sht e pri#uar n$a mekanizmat mbrojts% q $arantojn respektimin e t drejta#e q
parashikon'
./1
Conventon for the Protecton of Human Rghts and Fundamenta Freedomn Human
Rghts n
international laJ% 0russels% 1DD2'
11
3jo +far prmban liria e shprehjes dhe e mendimit interpretohet si nj prqasje e d&
liri#e q ndrthuren dhe n ushtrimin e t&re bashkpunojn n mn&r simbiotike pr
zh#illimin e personalitetit t indi#idit% e cila do t rezultonte e cun$uar nse do t
kufizohej #etm n deklarimin e liris s mendimit% pa marr n konsiderat
domosdoshmrin pr t paraqitur nj mbrojtje t hapur edhe ndaj forma#e t tjera
shprehse t identitetit t indi#id#e dhe komunitete#e t ndrmjetme'
* Deklaratn Uni#ersale t t Drejta#e t *jeriut sht standartizuar profili ne$ati# i
liris s shprehjes si mun$es det&rimesh% +lirim n$a det&rimet e jashtme% kufizuese t
sfers s #etprcaktimit t indi#id#e' *dalimi i ndrh&rje#e ndaj opinionit shprehet%
por% i shkrir n nj formulim t hollsishm
./2
' (onkretisht n nenin 2D t Deklarats
prcaktohen kuzmet e mundshme q mund t bhen rs s nformmt n
kuadrn e ksaj Deklarate duke parashikuar se #( ushtrimin e t drejtave dhe n
gzimin e irive t tij, !do njeri u nnshtrohet vetm kufizimeve t prcaktuara me igj
dhe vetm me qim q t sigurohen njohja dhe respektimi i t drejtave t tjetrit dhe
per t-iu prgjigjur krkesave t drejta t morait, rendit pubik dhe t
mirqnjes s
prgjithshme n nj shoqri demokratike&'
1."... Pa&*i N-+r&om;+*ar i *+ Dr!*a#! Fi#i$! -5! Po$i*i&!
,akti *drkombtar i t Drejta#e ?i#ile dhe ,olitike erdhi si rrjedhoj e prpjekje#e
te (omisionit t t Drejta#e t *jeriut pr t hartuar nj kon#ent q do t #endoste
det&rime t mirfillta juridike' ,akti u apro#ua n$a 3sambleja e ,r$jithshme m 18
Dhjetor 1D88 dhe h&ri n fuqi 1 #jet m #on'
,akti *drkombtar i t Drejta#e ?i#ile dhe ,olitike fillon pikrisht me parashikimin
e nj ndalimi t ndrh&rjes ndaj opinionit kur thot se #Ddo individ ka t drejt t mos
preket pr shkak t opinioneve t veta&. /etm m pas% artikulli 1D i ,aktit mbron
lirin e shprehjes s +do indi#idi dhe i jep prmbajtje duke shpje$uar se kjo e drejt
kupton lirin pr t krkuar% pr t marr dhe prhapur informacion dhe ide t +do lloji
pa#arsisht n$a kufijt n formn me $oj% me shkrim% t sht&pur ose artistike% ose me
do m|et t|etr t zg|edhur pre| t|.
. tej n pikn ! t tij neni% 3rtikulli 1D parashikon kufizimin e ksaj t drejte% kur
thot se ushtrimi i t drejta#e t parashikuara n para$rafin 2 t ktij neni nnkupton
det&ra dhe pr$je$jsi t posa+me' ,randaj ata mund tXi nnshtrohen disa kufizime#e%
t cilat duhet t prcaktohen shprehimisht me li$j dhe t jen t domosdoshme)
,r respektimin e t drejta#e ose t reputacionit t t tjer#e'
Pr rua|t|en e sgurs kombtare, t rendt, shndett ose morat pubk'
(onsiderohet nj hap cilsor apro#imi i ktij ,akti% pr faktin se ai parashikon edhe
mekanizmat q si$urojn mbrojtjen e t drejta#e t parashikuara prej tij' (&
mekanizm ofron nj mbrojtje t d&fisht nprmjet)
./2
RAZZANTE R., Manuae d drtto denformazone e dea comncazone,seconda edzone,
fq'
11
111
Sistemit t det&rueshm t raporte#e shtetrore dhe ankesa#e shtetrore pran
(omitetit t t Drejta#e t *jeriut
./3
-
,rotokollit t ,ar Shtes t ,aktit% i cili h&ri n fuqi n #itin 1D9D% i cili #etm
nse sht ratifikuar n$a shtetet% jep mundsi pr t kr&er hetime dhe pr t
shq&rtuar ankesat e indi#id#e'
1."./. Ko'#!'*a ! Aar5%,Gi*
./4
.
Sot mund t flasim pr nj problematik t rndsishme si+ sht mbrojtja e mjedisit
dhe e drejta e +do indi#idi pr t jetuar n nj mjedis t pastr e t shndetshm' ,r
realizimin e ktij qllimi faktor thelbsor konsiderohet pjesmarrja e publikut n
#endimarrjen mbi proceset q ndikojn mbi mjedisin'
(& n fakt sht edhe qllimi i (on#ents s 3rhus6it% e cila n nenin 1 t saj s&non t
garanto| t drejtn e e pubikut pr t patur informacion pr mjedisin, pr t marr
pjes n marrjen e vendimeve mjedisore dhe pr t-iu drejtuar gj)kats n idhje me
!shtjet e mjedisit. (on#enta jep nj prkufizim t $jer pr autoritetet publike duke
prfshir) or$anet e qe#erisjes n ni#el kombtar% rajonal apo +do ni#el tjetr% +do
person fizik dhe juridik q kr&en funksione publike administrati#e n lidhje me
mjedisin dhe +do person fizik apo juridik q kr&en #eprimtarin e tij brenda akti#itetit
t autoritete#e t msiprme'
Vmend|e t veant Konventa kushton kuptmt t nformacont m|edsor
ku prfshin) $jendjen e elemente#e t mjedisit- faktort dhe marr#eshjet
mjedisore% politikat e ndrmarra dhe le$jislacioni i miratuar $jat #endimarrjes
mjedisore- $jendjen e shndetit t njeriut dhe si$uris s tij;neni 2% pika !Ka% b% c<'
(on#enta bn damn mes konceptt pubk% t kuptuar si +do person fizik
e juridik sipas
prcaktmt t eg|sacont kombtar dhe konceptt t pubkut t nteresuar%
t
kuptuar si publiku q ndikohet apo mund t ndikohet n$a #endimarrja mjedisore' "n
nj pozit t #e+ant shoqatat dhe or$anizatat jofitimprurse t cilat konsiderohen si
publik i interesuar'
(on#enta n$arkon shtetet pal pr t ndrmarr masat le$jislati#e dhe masa t tjera q
do t si$uronin tre objekti#at e ksaj kon#ente pa u diskriminuar% nprmjet edukimit
mjedisor t publikut% mbshtetjes s shoqata#e ;neni !% pika 1% !% 1 dhe D<'
3 drejta pr t patur ionforma#ion mjedisor konsiderohet si e drejt pr t krkuar
informacion mbi mjedisin pa qen i det&ruar pr t dhn moti#in e ksaj krkese dhe
si nj det&rim i autoritetit pr ta dhn informacionin pr$jithsisht n formn e
./3
(omiteti i t Drejta#e t *jeriut prbhet n$a 1A antar mes q&tetar#e t shtete#e pal% ekspert t
fushs juridike q nuk prfaqsojn qe#erin e t&re' (ourumi i ne#ojshm pr #endimarrjen sht 12
antar dhe miratimi bhet me shumic t thjesht' ,a#arsisht ksaj% praktika ka konsoliduar
konsensusin n marrjen e #endime#e'
./4
(on#enta e 3arhus6it u miratua m 22 qershor 1DDA n 3arhus t Danimarks dhe jep mundsi pr
t aderuar pr #endet antare t (omisionit Ekonomik pr Europn% ato me status kshilltari pran ktij
(omisioni dhe or$anizatat rajonale t inte$rimit ekonomik% t prbra n$a shtetet antare so#rane t
(EE% tek t cilat shtetet antare kan transferuar kompetencn pr +shtjet q trajtohen n$a (on#enta'
112
krkuar dhe brenda afatit ! ditor
./6
'(a d& raste kur krkesa pr informacion mund t
refuzohet; neni 1% pika ! dhe 1<)
S pari% n disa kushte q kan t bjn me #et krkesn apo autoritetin publik t cilit
i drejtohet krkesa;p'sh% krkesa sht e paars&eshme% autoriteti nuk e zotron at% kur
informacioni sht n prfundim t prpunimit apo sht pr komunikim t
brendshm institucional<-
S dyti% n kushtet kur mund t ket ndikim ne$ati# n) konfidencialitetin e
procedura#e t autoritetit publik apo t dhna#e personale t subjektit fizik kur kto
parashikohen n le$jislacionin kombtar- marrdhnjet ndrkombtare% mbrojtjen
kombtare dhe si$urin publike- mn&rn e $j&kimit- t drejtat pr pronn
intelektuale- interesat e nj pale t tret q e ka dhn informacionin dhe mjedisin me
t cilin lidhet informacioni'
(ufizimet e msiprme duhet t merren n kuptimin e n$usht t t&re duke i dhn
prparsi interesit t publikut pr informacionin' Refuzimet duhet t shoqrohen me
moti#in e refuzimit% sa m shpejt dhe n form shkresore nse krkesa ishte n po kt
form apo nse krkohet n$a subjekti i interesuar pr informacionin'
3utoritetet publike duhet t si$urojn)
"otrimin dhe rino#imin e informacionit mjedisor q lidhet me funksionet e
t&re-
(rijimin e sisteme#e det&ruese pr t si$uruar nj rrjedhje t prshtatshme t
informacionit mbi mjedisin pr tek autoritetet e tjera-
4nformimin e publikut pr masat parandaluese apo q mund t z#o$lojn
dmin n rast t krcnimit t shndetit n$a #eprimtari t ndr&shme apo
shkaqe nat&rore'
4nformacioni duhet t bhet i disponueshm pr publikun n mn&r transparente dhe
efekti#e% pro$resi# nprmjet banks s t dhna#e elektronike dhe raporte#e
periodike' Rndsi paraqet nIitja e subjekte#e q mund t ndikojn me akti#itetin e
t&re n mjedis% pr t dhn periodikisht informacion pr publikun'
3 drejta e pjesmarrjes s publikut n vendimarrje e kuptuar si nj e drejt% e cila
ushtrohet n raport me akti#itete t #e+anta q ndikojn mjedisin% prmes nj procesi
q krkon si$urimin e kushte#e n mn&r q publiku t ket mundsi t shpreh
opinionet e tij dhe k& opion t merret paras&sh' Elementi themelor pr t marr pjes
n #endimarrjen mjedisore sht njoftimi i publikut n mn&r indi#iduale apo
publikisht pr pjesmarrjen n procedurn e hershme t #endimarrjes% n mn&r t
prshtatshme dhe duke prcaktuar afatet kohore pr +do faz' *joftimi zakonisht jep
informacion mbi akti#itetin% pr t cilin do t merret #endimi dhe nat&rn e tij%
autoritetin pr$je$js #endimarrs% procedurn dhe afatet kohore% llojin e procedurs%
;kombtare apo ndrkufitare<% pr #lersimin e ndikimit t akti#itetit n mjedis;neni
8% pika 2% !% 1<' *prmjet rre$ullimit li$jor t procedura#e krijohet mundsia q
publiku t paraqes n formn m t prshtatshme;kr&esisht n form shkresore<% n
mbledhje publike ose n mbledhje t autoritetit% opinionet% analizat pr akti#itetin q
propozohet' ,jesmarrja e publikut z nj #end t rndsishm kur flitet pr hartimin e
politika#e dhe pro$rame#e% t cilat kan lidhje me mjedisin dhe
./6
(a raste kur mund t sht&het afati i dhnjes s informacionit deri n 2 muaj n$a dita e brjes s
ankess% $jithmon duke informuar subjektin pr kt sht&rje afati'
11!
autoritetet hartuese kan det&rimin t identifikojn publikun e interesuar dhe t $jejn
mn&rat pr t si$uruar kt pjesmarrje'
3 drejta pr t4iu drejtuar gjykats% e konceptuar si nj det&rim i shtete#e pal q
nprm|et eg|sacont t brendshm t siguroj q !do person i cii mendon
se krkesa e tij pr informacion...sht nnversuar, refuzuar gabimisht, pjesrisht
apo trsisht, i sht prgjigjur n mn)r t pamjaftueshme ose nuk sht trajtuar n
prputhje me kauzoat e ktij neni, ka t drejt pr t patur nj procedur shq)rtimi
prpara gj)kats ose !do organi tjetr t pavarur dhe t paanshm t krijuar me igj'
Konventa mundsn e n| t dre|te m t zg|eruar pr tu dre|tuar n|
g|ykate
bazuar n le$jislacionin e brendshm% duke mos prjashtuar mundsin e nj
shq&rtimi administrati# apo t krtess pr t shteruar rru$n e ankimit administrati#
para atij $j&qsor' /endimet mbi +shtjet e shq&rtuara duhet t bhen t
disponueshme pr publikun' (a rndsi n kuptimin e ksaj kon#ente% det&rimi i
shtete#e pr t si$uruar mekanizmat ndihms kombtar% pr t hequr pen$esat
financiare apo pen$esa t tjera pr ushtrimin e s drejts s ankimit n $j&kat'
1... E -r!*a )+r i'formim '+ a&*!* ! K+,5i$$i* *+ E%ro)+,.
1...". M;ro*a ! ,+ -r!*+, )+r i'formim '=a Ko'#!'*a E%ro)ia'! ! *+
Dr!*a#! *+ N!ri%*.
(on#enta E#ropiane e t Drejta#e t *jeriut
.07
prbn nj dokument t rndsishm
n fushn e mbrojtjes s t drejta#e t njeriut' Rndsia e saj sht e padiskutueshme
sepse si+ thuhet n #et ,reambuln e saj merr masat e para t prshtatshme pr t
siguruar garan#in kolektive t disa prej t drejtave t shpallura n %eklaratn
5niversale
.0"
. (& rol sht edhe m i dukshm nse kemi paras&sh q% pothuajse t
$jitha shtetet nnshkruese t (on#ents e kan prfshir at n sistemet e t&re li$jore'
(on#enta sht br kshtu pjes e sistemit t brendshm li$jor dhe sht e
det&rueshme pr $j&katat e #ende#e prkatse dhe t $jitha autoritetet publike'
,er m tepr ajo ka krijuar mekanizmat e ne#ojshme pr mbrojtjen e t drejta#e t
parashikuara n t' (on#enta n nenin 2 t saj i njeh 7j&kats Europiane t t
Drejta#e t *jeriut juridiksionin q t $j&koj n baz t krkess s +do personi fizik%
or$anizate joqe#eritare ose $rupi indi#idsh% t cilt pretendojn se jan #iktim e
ndonj shkeljeje n$a nj ,al e 5art (ontraktuese e t drejta#e t njohura n$a
(on#enta ose n$a protokollet e saj shtes' Teksti i (on#ents nuk duhet interpretuar
jasht jurisprudencs s saj- #endimet e 7j&kats Europiane t t Drejta#e t *jeriut
shpje$ojn dhe interpretojn tekstet e saj
.0.
'
E drejta pr informim nuk rre$ullohet prmes nj dispozite t #e+ant% por nprmjet
dispozits q mbron lirin e shprehjes' *eni 1 i (on#ents parashikon se)
.07
(ED*H u nenshkrua ne 1 *entor 1D2 n Rom dhe h&ri n fuqi ne Shtator 1D2! pas ratifikimit t
dhjet t saj n$a Dukati i 5uksembur$ut'
.0"
Conventon for the Protecton of Human Rghts and Fundamenta Freedom n Human Rghts
n
international laJ% 0russels% 1DD2% fq'18'
.0.
Manuaet e t dre|tave t n|erut Nr 2 Lra e shpreh|es% *j udhzues pr zbatimin e nenit 1
t
111
(ED*H% 0otimi i d&t% Tiran 2!% fq'2'
112
1' Ddokush ka t drejtn e liris s shprehjes' (jo e drejt prfshin lirin e
mendimit dhe lirin pr t marr ose dhn informacione ose ide pa ndrh&rjen
e autoritete#e publike dhe pa marr paras&sh kufijt' (& nen nuk i ndalon
shtetet q t #endosin re$jim autorizimesh pr siprmarrjet e radiodifuzionit% t
kinemas ose t tele#izionit'
2' Ushtrimi ktyre rve, q prmban detyrme dhe prg|eg|s, mund
tu
nnshtrohet disa formalitete#e% kushte#e% kufizime#e ose sanksione#e t
parashikuara n$a li$ji dhe q% n nj shoqri demokratike% prbjn masa t
ne#ojshme pr si$urimin kombtar% inte$ritetin territorial ose si$urin publike%
pr mbrojtjen e rendit dhe parandalimin e krimit% pr ruajtjen e shndetit ose t
moralit% pr mbrojtjen e dinjitetit ose t t drejta#e t t tjer#e% pr t ndaluar
prhapjen e t dhna#e konfidenciale ose pr t $arantuar autoritetin dhe
paanshmrin e pushtetit $j&qsor'
Si+ shihet neni 1 sht i strukturuar n d& para$rafe' ,ara$rafi i par prcakton t
drejtat q mbrohen n$a kjo dispozit% ndrsa para$rafi i d&t parashikon rrethanat n
t cilat nj shtet mund t ndrh&j n mn&r le$jitime n ushtrimin e liris s
shprehjes' (& nen paraqet disa #e+ori n raport me nene te tjera t (on#ents q kan
t njjtn struktur' * para$rafin e par% duke br nj prjashtim n$a kjo kate$ori%
nprmjet ndrhyrjes n$a autortetet pubke e|ohet vendos|a e n|
reg|m autorizimesh pr siprmarrjet e radiodifizionit% t kinemas% ose t
teevzont dhe kjo pa sjell nj ndrh&rje t pali$jshme' *drsa n para$rafin 2 u
jepet shtete#e nj liri #lersimi m e $jr% duke pohuar se ushtrm i kt&re liri#e
prmban det&rime dhe prg|eg|s, pr rr|edho| mund tu nnshtrohet
kontroeve t ndryshme nga shteti'
Duhet thn se mbrojtja q neni 1 i bn t drejts pr informim sht e kufizuar%
prderisa nuk e $aranton n mnyr t dre|tprdre|t t drejtn pr t
krkuar nformacon. ,or 7j&kata E#ropiane% duke realizuar funksionet e #eta
mbikq&rse% t cilat e det)rojn at t-i kushtoj vmendje t madhe parimeve q
karakterizojn
nj&shoqri demokratike&, ka krijuar nj jurisprudenc t $jer n lidhje me nenin 1
t (on#ents' ,rmbajtja e liris s shprehjes dhe t drejts pr informim $jen
shprehje t qart q n Rezolutn 12A;1D9< t 3sambles ,arlamentare t (shillit t
Europs sipas s cils liria e shprehjes prfshin t drejtn pr t krkuar% marr% dhn%
pr t br pubke ose pr t shprndar nformacon t nterest pubkdhe q
meda
ka det&rn t shprndaj informacion t pr$jithshm dhe t plot pr +shtjet e
interesit publik' ,or $jithashtu autoritetet duhet t bjn t aksesueshm% n kushte t
ars&eshme% informacionin e interesit publik
.0/
'
* para$rafin e par t nenit 1 parashikohen tre komponentet e liris s shprehjes)
5iria e mendimit-
5iria pr t marr informacion dhe ide-
5iria pr t dhn informacion dhe ide'
.0/
.anualet e t drejta#e t n|erut Nr 2 Lra e shpreh|es, N| udhzues pr zbatmn e nent 10
t
(ED*H% 0otimi i d&t% Tiran 2!% fq' 1'
118
Duhet thn se institucionet e Strasbur$ut nuk mbajtn nj qndrim t hapur ndaj
aksesit t informacionit nn $arantimin e *enit 1' Cillimisht 7j&kata ka pohuar se
neni 1 prfshin ndalimin e kufizimit t mundsi#e pr marrjen dhe prcjelljen e
informacione#e% por vetm t atyre q t t|ert duan ose |an t gatshm pr
t
transmetuar
.00
' (shtu% neni 1 nuk i jep nj t drejt absolute dhe t pakufizuar
indi#idit pr t konsultuar dokumenta n lidhje me #et personin dhe as obli$on
shtetet q t komunko|n nformacone t ta sub|ektt t nteresuar
.01
' ,ra%
7j&kata ka #endosur q shtetet t mos ndrmarrin #eprime positi#e q pen$ojn
aksesin pr informacion% i cili sht i disponueshm dhe burimet e pr$jithshme t
informacionit'
(tij qndrimi i prmbahet 7j&kata n sht|en Ecceston v Mbretrs
s 0ashkuar
.02
% n t ciln n pr$ji$je t pretendimit t aplikantit se neni 1 i jep
t drejt t ket akses n t dhnat e re$jistrimit t tij si fmij ajo vendos se nen
10 nuk e garanton n| t dre|t t t dhe deklaroi se aplikimi ishte i
papranueshm'
E#oluimi i ides s msiprme ka ardhur prmes diskutime#e t shumta q $jejn
shprehje t qart n +shtjen 7uerra dhe t tjer kundr 4talis
.03
' 7j&kata #endosi se
#iria e prfitimit t informacionitPnuk mund t interpretohet n mn)rn, q
nnkupton ngarkimin e shtetit, n rrethana t !shtjes n fja, me det)rimin pozitiv t
grumbuimit dhe t dhnjes s informatave me iniciativen e vet&. 3jo q #len t
prmendet ka t bj me faktin se tashm ka nj qndrim t ri se deri ku mund t
shtrihet aksesi n informacion n kuadrin e nenit 1' /endimi i 7j&kats ishte i
kundrt me qndrimin e shumics s (omisionit% i cili u shpreh se pr#e+ ndalimit t
ndrh&rjes n shkmbimin e lir t informacione#e dhe t ide#e% nuk mund t
prjashtohet apriori% n rrethana t caktuara% det&rimi i shtetit% q buron n$a e drejta e
marrjes s informacionit% psh% mbi $jendjen e mjedisit nat&ror'
7j&kata e z$jeroi kuptimin q i jep t drejts pr informim% $j q jep mundsin q e
drejta pr t marr informacion t lidhet me median% duke s&nuar ta mundsoj kt t
fundit t shprndaj informacionin dhe idet tek publiku' * +shtjen 3utronic kundr
"#icrs
.04
% 7j&kata konstatoi se iria pr t marr informacion prfshin t drejtn
pr t mbedhur informacion dhe pr t krkuar informacion nprmjet t gjitha
burimeve
.00
Shh: NOWICKI M A., Rreth Konvents Europane, komentar shkurtr rreth KEDN|,
Tran
2!% fq' !2' (& qndrim u mbajt fillimisht n +shtjen 5eander kundr Suedis% /endimi i dats 28
.ars 1DA9% 3 118% para$rafi 91692' 3plikuesi krkoi informacion konfidencial n$a dosjet z&rtare% q i
prkisnin Ee#eris' 3i besonte se i ishte mohuar nj #end pune pr shkak t informacionit n dosjet
prkatse dhe donte t sfidonte at informacion' 7j&kata #endosi se krkuesi nuk e $zonte mbrojtjen
sipas *enit 1'
.01
Shh Gaskn v Mbretrs s Bashkuar, 7 korrk 1989, Seres A No. 160 7j&kata nuk
konstatoi shkelje t nenit 1 kur krkuesit i ishte mohuar aksesi ndaj informacionit n lidhje me
periudhn kur ai
kishte qndruar n qendrn e kujdesit publik t fmij#e' ,or% ajo zbuloi nj shkelje t nenit A duke e
mbshtetur konstatimin n rndsin e nj informazioni t till pr jetn pri#ate t krkuesit'
.e$jithat 7j&kata deklaroi se #k) zbuim u arrrit pa u shprehur ndonj mendim mbi faktin nse e
drejta e prgjithshme e aksesit pr t dhna personae dhe informacion e ka zanafin n
(enin I t
+onvents&; u rkonfrmua ky qndrm n vendmn pr sht|en Roche v Mbretrs s
Bashkuar|
7?Y% *o'!2222KD8% 1D Tetor 22% Reports 226:'
.02
Ecceston v Mbretrs s Bashkuar
218
% *o'12A11K2% 1A .aj
119
21'
.03
Shh: NOWICKI M A., Rreth Konvents Evropane% komentar i shkurtr (ED*H6s% Tiran
2!%
fq' !!
.04
/endimi i dats 22 .aj1DD% seria 3 *r 19A% fq' 2!% para$rafi 19'
11A
t mundshme igjore. $iria pr t marr informacion mbuon gjithashtu edhe
transmetimet teevisive ndrkombtare&.
3spekti i msiprm merr nj rndsi t #e+ant nse i referohemi ides s elaboruar
n (reun e ,ar ku liria e shprehjes konsiderohet si nj element kushtzues pr
zh#illimin e +do indi#idi e pr rrjedhoj edhe t +do shoqrie demokratike% e cila e
lidh pro$resin e saj me pro$resin e indi#id#e q e prbjn at' ,r ars&en e
msiprme liria pr t dhn informacion dhe ide sht nj ndr elementet prcaktuese
pr jetn politike dhe strukturn demokratike t nj #endi' (& kuptim i liris pr t
dhn informacion dhe ide sht mbshtetur hapur n$a 7j&kata% e cila #ren se sht
detyra e shtypt t jap ide dhe informacion mbi !shtjet poitike ashtu si mbi ato
n
fushat e tjera t interesit pubik. So vetm sht)pi ka det)rn t jap informacione t
tia dhe ide* edhe pubiku ka nj t drejt pr t-i marr ato&
.06
' E drejta e informimit
e par n kt kn#shtrim ka $jetur mbrojtje n shum +shtje t 7H&kats' *
sht|en Badet Tromso and Stensaas G|ykata vendos se sht det&ra e
sht&pit t
sjell n mn&r konsistente me det&rimet dhe pr$je$jsit e saj% informacionin dhe
det mb t g|tha sht|et e nterest
pubk
.17
'
,r m tepr% neni 1 i (on#ents $aranton lirin pr t dhn informacion dhe ide
edhe n +shtjet ekonomike% por duke i dhn liri m t $jer #lersimi autoritete#e
#endase
.1"
' * +shtjen (rone /erla$ 7mb@ & Co.KG v Austra
.1.
trajtoi nj
#endim
g|yqsor q ndaonte krahasimin e +mime#e t d& $azeta#e nse dallimet e
tjera
ishin tre$uar n t njjtn koh' Duke #lersuar qndrimin e prmendur m sipr q
7j&kata mban lidhur me +shtjet ekonomike% ajo n kt $j&kim sht kufizuar n
ars&etimin% q do t tre$onte nse masat e marra n$a autoritetet austriake jan t
justifikueshme dhe proporcionale' *dalimi i imponuar n$a autoritetet #endase
#endoste det&rimin q $azeta t jepte informacion mbi dallimet mes stilit t d&
$azeta#e' 7j&kata #endosi se kishte nj shkelje t nenit 1% sepse k& ndalim ishte
shum i gjer dhe dmtonte krahasimin e !mimeve, ndrkoh q prsa i
prket
zbatmt ishte ekstremisht i vshtir pr tu potsuar nga
kompania.
(jo mbrojtje u z$jerua m pas duke prfshir edhe reklamn
.1/
% pa#arsisht se
fillimisht 7j&kata e ka shman$ur mbajtjen e nj qndrimi ndaj reklamimit' (t
qndrim mbajti (omisioni q n #itin 1D9D kur konsideroi se reklama nuk mund t
qndronte jasht qllimit mbrojts t nent 10, pavarssht se nivei i mbrojtjes
duhet
t jet m i ut se ai q i jepet shprehjes s ideve #poitike
.10
' * ket fush 7j&kata
konstaton se mund t prfshihet nn mbrojtjen e nenit 1% por duke i dhn
autoritete#e #endore nj liri #lersimi t $jr prsa i prket kufizimit t saj% njsoj si
.06
Lngens kundr Austrs, korrk 1986.G|EDN| mba|t qndrmn se dnm pena n| gazetar
pr kritika ndaj kancelarit federal n rastin n fjal prbn shkelje t liris s tij t shprehjes si+
mbrohet n$a neni 1 i (on#ents% pr shkak se masa ishte joproporcionale dhe si e till e
pane#ojshme pr nj shoqr demokratke, ctuar nga Led Banku T dre|tat e n|erut n Europ,
Tran, 201% fq' 21'
11D
.17
Badet Tromso and Stensaas v France|GC|, No. 29183/95, 21.1.1999, Reports
199964'
.1"
.ark 4ntern kundr 7jermanis% 1DAD% ?it' n$a .anualet e t drejta#e t njeriut *r 2 5iria e
shprehjes, *j udhzues pr zbatimin e nenit 1 t (ED*H6s% Tiran 2!% fq' 11'
.1.
Krone Verag GmbH& Co.KG v Austra, No. 39069/97, 11 Dh|etor 2003, Reports 20036
:44'
.1/
Kt qndm mba|t Komson n: Ingemar L|enberg v. Sweden, Apm No. 9664/ 82, 1
Mars
1DA!'
.10
(& ishte qndrimi i (omisionit n 3plikimin *o' 7805/77, X dhe Church of Scentoogy v
Sweden,
2 .aj 1D9D% DR 18'
12
n +shtjet ekonomike' 7j&kata konsideron t rndsishm respektimin e #lera#e
morale q formojn bazat e +do demokracie% $j q u reflektua n #itin 1DD1 kur nuk
pranoi nj +shtje mbi ndalimin e prdorimit t nj slo$ani publicitar mashtrues t nj
shkolle baleti
.11
'
7j&kata ka mbrojtur lirin pr t dhn informacion n kuadrin e nenit 1% jo #etm
prsa i prket prmbajtjes s informacionit% por edhe forms n t ciln realizohet'
(omisioni ka argumentuar se iria artistike dhe qarkuimi i ir i artit
kufizohen
vetm n shoqri jodemokratike. Ky qndrm i tij sht n t njjtn #al edhe
me
konceptimin e studiues#e
.12
' *j qasje t till ka pasur kur ka #endosur se neni 1
prfshin irin e shprehjes artistike, ve!anrisht brenda iris pr t marr e
dhn
informacion dhe ide,!ka ofron mundsin pr t marr pjes n shkmbime pubike t
informacionit dhe ideve kuturore,poitike,sociae t t gjitha ojeve&
.13
. E drejta e
medias si e drejt pr t dhen informacion ka $jetur nj #end t rndsishm n
vendmet e G|ykats, e ca e tra|ton t dre|tn pr t dhen nformacon
s
plotsuese e t drejts pr t marr
informacion.
7j&kata sht shprehur se #shtetet nuk duhet t ndrh)jn midis transmetuesit dhe
marrsit, duke qen se ata kan t drejtn pr t h)r n kontakt t drejtprdrejt me
njri,tjetrin sipas dshirs s t)re&
.14
. *eni 1 nuk mbron shprehimisht lirin e
sht&pit' ,or% sht e rndsishme t e#identohet se 7j&kata ka formuar nj $rup
parimesh dhe rre$ullash q i japin sht&pit nj status t #e+ant n $zimin e liri#e q
prfshihen n nenin 1 prmes jurisprudencs s saj- realiteti kudo npr shtete tre$on
n nj shkall t $jer se #iktimat m t shpeshta t dhunimit t ksaj t drejte jan
$azetart' 7j&kata i ka akorduar medias nj shkall t $jer mbrojtjeje% duke u bazuar
n supozimin se interesi i publikut mbrohet m mir% nse publikut i ofrohet ni#eli m
i lart i informacionit' Cillimisht% ka theksuar si+ e prmenda m sipr rolin mbikq&rs
t shtypt nda| potks. G|ykata u shpreh se iria e sht)pit pajis pubikun me
mjetin m t mir pr t zbuuar dhe formuar nj opinion mbi idet dhe qndrimet e
idrve poitik&
.16
.
Deri ku do t shkojn kufijt e respektimit t liris s shprehjes dhe a jan tejkaluar
kufijt q (on#enta Europiane e t Drejta#e t *jeriut #endos pr t% #aret shpesh n$a
subjekti t cilit i referohet informacioni i dhn' 7j&kata #endosi se #kufizimet q i
bhen kritiks s igjshme jan m t kufizuara n rastin e nj njeriu t poitiks n
.11
Shh: K. v Federa Repubc of Germany, 2 Korrk 1991. Por n| qndrm t t mba|t
G|ykata edhe n +shtjen (rone /erla$ 7mb@ dhe ?o(7 dhe .ediaprint "eitun$s6und
"eitschriften#erla$ GmbH& Co.KG v Austra, No. 42429/98, 20 Mars 2003.
.12
Shh: Baesteros T G., Mezz d communcazone e svuppo democratco n Spagna, fq' 2; n
La
socet de nformazone: bert, purasmo, rsorse6Att de convegno de Assocazone d
Drtto
,ubblico ?omparato ed ed Europea% 7' 7iappichelli Editore% 28 ;(onferenc e mbajtur n San
.arino% ! Shtator 22< -5! Barendt E., La bert d expresson au Royaume6Uni et le
@uman Ri$hts 3ct de 1DDA tek La bert d expresson aux tats6unis et en Europe% nn drejtimin e
Mlisabeth "oller% (orrik 2A% fq 11% fq A1'
.13
Muer kundr Zvcrs: G|ykata u shpreh se (prmjet puns krijuese artisti shpreh jo vetm
nj vizion persona t bots, por gjthashtu edhe pikpamjen e tij pr shoqrin n t cin jeton. Pr
kt
ars)e, arti jo vetm ndihmon formimin e mendimit pubik, por sht gjithashtu edhe shprehje e tij dhe
121
mund t konfrontoj pubikun me !shtjen kr)esore t dits&.
.14
7roppera Radio kundr "#icrs%1DD'
.16
(& qndrim u mbajt n nj sere +shtjesh si) Lngens v Austra, 8 Korrk 1986, seres A No.103;
Castes v Span, 23 Pr 1992, Seres A No. 236.
122
krahasim me nj privat&. (t qndrim prforcoi 7j&kata n #itin 22 n +shtjen
(rone /erla$ 7mb@ dhe ?o(7% kur $jeti shkelje t nenit 1 n ndalimin e publikimit
t foto#e t nj politikani n artikuj ku ai kritikohet pr marrjen e shprblime#e t
pali$jshme' 3jo $jen se $j&katat e 3ustris nuk kan mbajtur paras&sh n #endimet e
t&re rolin thelbsor q ka sht&pi n shoqrit demokratike dhe sidomos pr +shtje t
nterest pubk. A|o vendos se artikujt kan t bjn me !shtje pubike, t ciat
nuk
futen trsisht n sfern private...'idoqoft ato kishin t bnin me nj poitikan,
funksionet e t ciit bjn q ai t jet nj figur pubike* dhe sht m pak e
rndsishme n raport me nj person tjetr apo foton e tij, t njihet n pubik
.27
'
Thelbi i ktyre vendmeve ka t b| me faktn se Baancm i interesa#e mundet
n disa +shtje t krkoj mbrojtje m t madhe pr ata q tar$etohen n$a kriticizmi i
$azetar#e% #e+anrisht kur kriticizmi s&non tek personat pri#at q nuk mbajn ndonj
funkson pubk
.2"
'
5iria e sht&pit $zon nj status t #e+ant kur jan n rrezik +shtje t tjera t interesit
publik' Shprehimisht% 7j&kata n +shtjen Thor$eirson #endosi se&sht det)ra e
sht)pit t shprndaj informacion dhe ide mbi !shtjet e interesit pubik& dhe se #nuk
ka asnj motiv n precedentin e tij pr t dauarPmidis diskutimit poitik dhe
diskutimit t !shtjeve t tjera t interesit pubik&.
7j&kata ka $jetur se neni 1 mbron $jithashtu% edhe burimet e $azetar#e% duke e
konsideruar kt mbrojtje si nj n$a kushtet baz t liris s sht&pit
.2.
' (jo $jen
shprehjen e #et n kodet e etiks n shum #ende% por #len t prmendet se k& parim
sht theksuar edhe n Rezolutn e ,arlamentit Europian mbi konfidencialitetin e
burime#e t $azetar#e e miratuar n 1A Hanar 1DD1;>HE? * C 44/34).
* +shtjen Cumpana dhe Manzare
.2/
duke #lersuar se burimi sht i besueshm
g|ykata nuk konsideroi t prshtatshme t anaizonte se si apikanti e kishte zotruar
at. 7j&kata% n #azhdim t mbshtetjes s ktij parimi% ka zh#illuar qndrimin e saj
prsa i takon barrs s pro#es% q bie mbi $azetart pr t #erifikuar faktet mbi bazn
e t cila#e bjn deklaratat e t&re' Sipas saj% ka nj dallim mes $j&kime#e #lersuese
dhe deklarimit t fakte#e% si elemente t rndsishme pr t prcaktuar nse
plotsohen kushtet pr t #endosur a ka nj shkelje t nenit 1 apo jo' * +shtjen
Savtch G|ykata vren se dekaratat e apkantve formo|n p|es t n|
dskutm t
shqetsimit pr sht|e pubke., artikujt prmbajn $j&kime #lersuese
dhe
dekarme faktesh' (a rndsi qndrimi i $j&kats q #endos se t-i
krkosh
apikantit t provoj t vrtetn e dekarimit t fakteve, n t njjtn koh sht)p
oportunitetin t krijoj t dhna t tia, ndrh)n me t drejtn e saj t iris s
shprehjes n nj mn)r q nuk ishte e nevojshme n nj shoqri demokratike
.20
'
.27
Krone Verag GmbH dhe CoKG v Austra, No. 46311/99, 5 Ma| 2002, Reports 20026444' ,or
t njjtin qndrim ka mbajtur edhe m pas $j&kata n +sht|en Turhan v Turqs, No. 48176/99, 19
Ma|
22'
.2"
Freedom of expresson n Europe: Case6 laJ concernin$ 3rticle 1 of the European
?on#ention on @uman Ri$hts% @uman Ri$hts files% *o' 1A% fq 12'
.2.
(shtu u shpreh 7j&kata n +shtjet)7ood#in kundr .bretris s 0ashkuar% 1DD8'
28!
Cumpana dhe Manzare v Rumans, no 33348/ 96, 17 Dh|etor 2004.
.20
Savtch v Modova, No. 11039/02, 11 Tetor 2005.
12!
5iria e medias sht e lidhur n$usht edhe me lirin e mjete#e t komunikimit% pr t
cilat (on#enta i ka dhn mundsin shtete#e t #endosin nj sistem autorizimesh pr
siprmarrjet e radiodifizionit% t kinemas% ose t tele#izionit' *se fillimisht kjo liri i
jepej shtetit pr shkaqe teknike ;pr shkak t numrit t kufizuar t frekuenca#e t
#lefshme dhe pr faktin se shumica e shtete#e europiane kishin monopolin e
transmetime#e dhe tele#iziont
.21
<% sot e drejta e shtetit pr t li+ensuar kompanit e
medias merr nj sens dhe nj qllim t ri) $arantimin e liris dhe pluralizmin e
informacionit me qllim q t prmbush ne#ojat e publikut' Hurisprudenca e 7j&kats
s Strasbur$ut sht dshmia e ktij e#oluimi konceptual t s drejts s shtetit pr t
ndrh&r n mjetet e komunikimit% q realizojn lirin e shprehjes'
(shtu% pr her t par n 1DD
.22
7j&kata #ren se ndalimi q autoritetet shtetrore i
bjn transmetimit t pro$rame#e nprmjet rrjetit t operator#e kabllor prtej
kufij#e t #endit nuk i ndalon kto kompani t sjellin informacion dhe ide sipas nenit
1' 3jo #endosi se #ndaimi nuk shkonte prtej margjinave t versimit q u ejohet
autoriteteve shtetrore t ndrh)jn n ushtrimin e iris s shprehjes2 nuk sht nj
censur ndaj prmbajtjes s programit, por masa t marra ndaj nj stacioni...q
vepron nga ana tjetr e kufjve, n mn)r q ti shmanget sistemit igjor t
teekomunikimit n fuqi n 8vicr&' ,or% tre #jet m #on 7j&kata hedh nj hap tjetr
t rndsishm kur% duke ekzaminuar nj monopol publik mbi transmetimet ka
vendosur se +jo iri e shtetit n i!ensimin e kompanive mediatike nuk mund t
prdoret pr ruajtjen e monopoeve pubike
.23
'
(a disa ar$umenta q 7j&kata sjell n mbshtetje t ktij #endimi
.24
)
7j&kata #ren rolin themelor t liris s shprehjes n nj shoqri demokratike-
,luralizmin si parim t rndsishm pr mediat audio#izuale% pro$ramet e t
cila#e ishin t shprndara-
(ufizimi q monopoli publik imponon ndaj liris s shprehjes do t thot se
mund t justifikohet #etm nse kemi nj ne#oj t n$utshme-
.26
Ekzistojn shembuj ku stacionet pri#ate dhe publike bashkekzistojn sipas
rre$ulla#e li$jore duke parandaluar zh#illimin e monopole#e pri#ate'
5iria e shtetit pr li+ensimin e kompani#e t medias duhet t respektoj sistemin e
kufizime#e q #endosen n nenin1% para$rafi 2'
Kufizimet e s drejts s informimit sipas K3%+6. 5iria e shprehjes nuk sht nj e
drejt% q mbrohet n mn&r absolute' Si+ thekso#a m sipr% struktura e nenit 1
prmban n paragran 2 kuzmet, q mund t bhen t dre|ts pr nformm
dhe liris s shprehjes' 7jithashtu (on#enta mund t e#okoj nene t tjera t
(on#ents% q e kufizojn lirin e shprehjes dhe t informimit duke z#endsuar
ose shtuar moti#et e prfshira n nenin 1% para$rafi 2'
.21
Creedom of eIpression6 3 $uide to the implementation of 3rticle 1 of the European ?on#entation
on @uman Ri$hts% @uman Ri$hts handbooks *o 2% ?onceil of Europe 21'
.22
Pr m tepr shh: Freedom of expresson n Europe: Case6 laJ concernin$ 3rticle 1 of
the
European ?on#ention on @uman Ri$hts% @uman Ri$hts files% *o' 1A% fq 81'
.23
Informaconsveren Lenta dhe t t|ert kundr 3ustris% 21 nntor 1DD!'
.24
the
European ?on#ention on @uman Ri$hts% @uman Ri$hts files% *o' 1A% fq 8268!'
.26
Duhet thn se pro$ramet e huaja s&nonin audiencn e 3ustris dhe 7j&kata 3dministrati#e kishte
njohur si t li$jshme kto ritransmetime kabllore'
121
,ara se t analizojm kufizimet e liris s shprehjes sipas nenit 1% le t shohim
kufizimet e pr$jithshme q (on#enta #endos pr t $jitha t drejtat e tjera% prfshir
ktu edhe lirin pr informim' =sht neni 12 i (on#ents q i jep shtetit mundsin q
t ndrmarr n rast lufte ose ndonj rreziku tjetr publik q krcnon jetn
e
kombt masa t cilat anulojn prmbushjen e det&rime#e q rrjedhin n$a (on#enta%
duke prfshir dhe ato q rrjedhin n$a neni 1- sht 7j&kata q #lerson nse shtrirja
e kt&re masa#e u pr$ji$jet rreptsisht krkesa#e t situates'
*j kufizim m i pr$jithshm rrjedh n$a neni 19 i (on#ents q s&non t parandaloj
shfr)tzimin prej nj shteti, grupimi ose individi i t drejtave dhe irive t
parashikuara n +ED(S q t kr)ej nj veprimtari ose nj akt, q ka pr qim
zhdukjen e t drejtave ose irive t njohura n kt +onvent, ose kufizime m t gjera
t kt)re t drejtave dhe irive se ato t parashikuara n +onventn n fja. =sht
karakteristik e ktij neni mun$esa e karakterit t pa#arur pasi% mund t prdoret
#etm n lidhje me shkeljen e supozuar t nj ose m tepr nene#e t (on#ents
.37
'
(on#enta% n nenin 18 i lejon shprehimisht nj shteti t kufizoj t drejtn e
informimit n kuadrin e #eprimtaris politike t t huaj#e
.3"
% duke prcaktuar prmes
jurisprudences s 7j&kats se ksaj kate$orie nuk i prkasin shtetasit e njrit prej
shtete#e antare t 0ashkimit Europian
.3.
'
T rkthehem srsh nent 10, paragra 2% n t cilin parashikohen tre kushtet pr
nj ndrh&rje t li$jshme n lirin e shprehjes dhe t informimit' Duke u bazuar n
dispozitn e siprprmenduar% autoritetet #endase n +donjrin n$a Shtetet
(ontraktuese mund t ndrh&jn n ushtrimin e liris s shprehjes kur plotsohen tre
kushte s bashku)
1' *drh&rja duhet t jet e parashikuar me li$j-
2' *drh&rja ka si qllim t mbroj nj ose m shum n$a interesat ose #lerat e
mposhtme)
o si$urimin kombtar
o inte$ritetin territorial
o si$urin publike
o ndalimin e krimit dhe mbrojtjen e rendit
o mbrojtjen e shndetit% moralit% reputacionit t t tjer#e
o ndalimin e zbulimit t informacionit t marr n konfidenc
o $arantimin e autoritetit dhe paanshmris s $j&qsorit'
!' *drh&rja sht e ne#ojshme n nj shoqri demokratike'
Duke iu referuar kushtit t par% 7j&kata ne nj sr +shtjesh sht shprehur mbi
kuptimin e s drejts pr informim dhe liris s shprehjes si dhe parashikimin e
kufizime#e t t&re n$a li$ji i brendshm' * dhjetor 21 7j&kata #endosi se dnimi
pr f&erje dhe shpifje pr shkak t nj artikulli'''q akuzonte nj $j&kats pr
.37
.brojtja ndrkombtare e t drejta#e t *jeriut% ?ikl leksionesh% >D4@R% Tiran 2% fq' 198'
.3"
*eni 18 i (ED*H sht formuluar si #ijon2&<sgj n (enet /4, // dhe /> nuk do t konsiderohet se
i ndaon Pat e $arta +ontraktuese t vendosin kufizime mbi veprimtarin poitike t t huajve&.
.3.
(t 7j&kata e ka #endosur n +shtjen ,iermont kundr Crancs% $j&kim i dats 29 prill 1DD2.
122
mashtrim ishte th&erje e nenit 1
.3/
' 7j&kata #eren se artikujt prmbanin informacion
mbi menaIhimin e fonde#e publike n$a prfaqsuesit e z$jedhur dhe npunsit% t
cilat ishin +shtje t interesit t pr$jithshm' *$a ana tjetr informacioni ishte marr
n$a nj Raport i 7j&kats s 3uditit% q nuk ishte br akoma publik% por prmbante
edhe fakte q jepnin nj panoram jo aktuale t realitetit' 0azuar n kt% 7j&kata
$jeti se $j&katat #endase kishin br nj balancim t interesa#e me dnimin e dhn'
,or% n raport me masn e dnimit% q ishte dnimi me bur$ dhe ndalimi i ushtrimit t
profesionit pr nj #it% ishte joproporcionale me qllimin e ndjekur' 7j&kata pr#e+
faktit se #lersoi q dnimi me bur$ mund t prshtatej me fr&mn e nenit 1 #etm
n rrethana t jashtzakonshme u ndal edhe n plotsimin e kushtit t par' 3jo
konkludoi se zh#illimet le$jislati#e n Rumani drejtonin n dekriminalizimin e f&erjes
dhe shfuqizimin e dnimit me bur$ t shpifjes' (shtu q rrethanat e +shtjes nuk
ishin t jashtzakonshme dhe nuk e justifikonin dnimin me bur$'
.brojtja e paanshmris s $j&qsorit sht nj ndr #lerat pr t cilat liria e
shprehjes dhe informimit mund t kufizohen' (t qndrim e $jejm n disa +shtje t
shq&rtuara n$a 7j&kata% ndr t cilat do t #e+onim nj $j&kim t #itit 22 n
+sht|en Tourancheau dhe |uy v France
.30
' 3plikimi kishte t bnte me dnimin e
nj botuesi dhe $azetari t nj $azete% pr shkak t publikimit t dokumenta#e n$a
dosja e hetimit% para se t paraqiteshin n $j&kat' 7azeta kishte botuar nj artikull
mbi nj #rasje% ndrkoh q d& t d&shuarit ishin akoma nn hetim dhe artikulli fliste
pr nj
lidhje t t&re para #rasjes' *drkoh q njri n$a t d&shuarit ishte tashm lshuarB
tjetri akoma ishte n parabur$im' 7j&kata #endosi se nuk kishte th&erje t nenit 1%
pas qimi i ndrh)rjes ishte t mbronte reputacionin dhe t drejtat e t tjerve dhe
autoritetin e pavarsin e gj)qsorit
.31
' * lidhje me kt shkak t nj kufizimi t
li$jshm t liris s informimit theksojm se 7j&kata sheh juristt dhe a#okatt si nj
faktor ky q kontribuojn n administrimin e drejtsis dhe pr t ruatur besimin
e pubikut&
.32
.
N sht|en Pedersen dhe Baadsgaard v Danmark dy gazetar shn dnuar pr
shpifje pasi kishin thn n nj pro$ram tele#izi# q nj inspektor mund t ishte
pr$je$js pr dhun e#idente $jat nj hetimi penal' Dnimi ishte pasoj e nj sr
akuzash q $azetart kishin br ndaj nj npunsi% akuza q do t rezultonte n
procesin e tij pena t shn t vrteta. Programi i gazetarve kishte dmtuar
besimin pubik tek k) person dhe cnonte prezumimin e pafajsis&, sepse prmbante
deklarime faktesh% t cilat $azetart kshn detyrmn t verfkonn, informacione q
rezultuan pjesrisht t
pasakta. %j)kata gjeti se gj)katat e vendit kishin baancuar n mn)r
t
prshtatshme konsiderata t rndsishme para dnimit t apikuesve duke vendosur
nj dnim, i cii sipas %j)kats ishte proporciona me qimin e igjshm.
,rfundimisht 7j&kata #endosi q nuk kishte th&erje t nenit 1'
.3/
Cumpana dhe Manzare v. Romana |GC|, No. 33348/96, 17 Dh|etor 2004, Reports 20046:4'
.30
Tourancheau dhe |uy v France, No. 53886/00, 24.11.2005. Ondrm sht n||t edhe n
sht|en
Rza Dn v Turqs, No. 42437/98, 28 Tetor 2004.
.31
the
European ?on#ention on @uman Ri$hts% @uman Ri$hts files% *o' 1A% fq 11'
.32
Kt ro G|ykata e ka mba|tur n n| sr sht|esh s: Schpfer v Swtzerand, 20 Ma| 1998; Atn
128
v
Turqis% *o'!DA22KDA% 8 ,rill 2'
129
* +shtjen Riza Dn v Turqs
.33
$j&kata shq&rtoi +shtjen e dnimit t aplikantit
pr pjesmarrjen n nj or$anizat t pali$jshme' (jo pjesmarrje ishte #rtetuar n$a nj
sr faktesh e #e+anrisht% fakti q ai ishte pronar i nj re#iste dhe kompanie botuese
n shrbim t nj or$anizate t pali$jshme t armatosur' 7j&kata #endosi se dnimi
nuk ishte ndrh&rje n ushtrimin e liris s shprehjes% sepse kufizimi bhet pr shkak
t si$uris kombtare'
N sht|en Bake v Mbretrs s Bashkuar
.34
% 7j&kata e quajti t
papranueshm aplikimin e nj ish antar t Shrbimit t 4ntili$jencs Sekrete 0ritanike
i cili% pa#arsisht se kishte nj urdhr pr t drejtn e autorit n autobio$rafin% n t
cilin ai jepte informacion konfidencial% mbi kurorn% ishte brenda kufizime#e t nenit
1' G|ykata vendos q ndrh)rja nuk ishte joproporcionae me qimin e
ndjekur, prderisa ibri ishte pubikuar dhe shprndar pa asnj kufizim dhe ndaimi
ishte i nevojshm pr t parandauar agjentt e tjer sekret t th)enin det)rimibn e
t)re pr konfidenciaitet.
Por |o t n||tn qndrm mban G|ykata n sht|en Pon v France ku duke
konsideruar si parsor interesin publik pr t marr informacion mbi fuqin e
qe#erisjes apo rithekson edhe nj her nj qndrim t ndr&shm n raport me
fi$urat publike' 3jo nuk e konsderon shke|e t nent 10 shprndar|en e n|
br q prmbante
nformacon m|eksor kondenca n dh|e me n| kryetar shtet dhe pr m
tepr
kur libri ishte shprndar dhe informacioni q ai prmbante nuk ishte m
konfidencia
.36
'
/. * lidhje me plotsimin e kushtit t tret #len t ndalemi n kuptimin q 7j&kata i
ka dhn termit nevo|shm. Duke u referuar sht|eve t g|ykuara mund t
them se ajo #endos nj shen| barazm me n| nevo| urg|ente socae, duke
u n shtete#e hapsir m t madhe #lersimi n lidhje me kt ne#oj' ,or k&
kuptim nuk
mund t merret i shkputur n$a krkesa e saj q kufizimi t jet proporcional me
qllimin q krkohet t arrihet
.47
'
M!&a'i<mi )+r m;ro*!' ! ,+ -r!*+, )+r i'formim '+ &%a-ri' ! KEDNJ. .und
t themi se fal (on#ents% ekziston realisht nj rend juridik n sfern e mbrojtjes s
t drejta#e t njeriut% q prfshin jo #etm katalo$un e t drejta#e t mbrojtura% t
z$jeruar n$a protokollet shtes dhe n$a interpretimet prmes jurisprudencs% por edhe
nj mekanizm i rndsishm pr realizimin e t&re' (on#enta sht n kt aspekt nj
siprmarrje ori$jinale n krahasim me konceptet klasike t s drejts ndrkombtare%
pr shkak t mundsis s kontrollit t akte#e dhe t #eprime#e t shtete#e pal'
* nenin 1 t (on#ents parashikohet se ,alt e 5arta (ontraktuese i njohin +do
personi q prfshihet n juridiksionin e t&re t drejtat dhe lirit e prcaktuara n
ttun 1 t ksa| Konvente. Pra k|o dspozt vendos detyrmn e shtete#e q%
jo #etm t respektojn lirit dhe t drejtat e njohura n$a kjo (on#ent% por edhe
t
si$urojn $arancit pr ushtrimin e kt&re t drejta#e nprmjet parandalimit t
.33
Rza Dn v Turqs% no'121!9KDA% 2A Tetor 21'
.34
Bake v Mbretrs s Bashkuar, No. 68890/01, 25 Tetor 2005.
.36
shh: Freedom of expresson n Europe: Case6 laJ concernin$ 3rticle 1 of the European
?on#ention on @uman Ri$hts% @uman Ri$hts files% *o' 1A% fq 112'
.47
,o at&% fq' D'
12A
shkelje#e apo mnjanimit t pasoja#e' * nenin 1! (on#enta parashikon se !do njeri
t ciit i jan shkeur t drejtat dhe irit e njohura n kt +onvent, ka t drejt t
paraqes nj rekurs efektiv prpara nj instance kombtare edhe kur kjo shkeje mund
t jet kr)er nga njerz q veprojn n ushtrimin e funksioneve t t)re z)rtare. Pra
ky
nen $aranton ekzistencn e nj mjeti re#okues efekti# n ni#el kombtar% q lejon
mundsin e n$ritjes s akuza#e pr shkeljen e t drejts s informimit% pa#arsisht
n$a forma n t ciln realizohet n rendin e brendshm juridik'
*eni !1 i (on#ents prcakton se 7j&kata mund t pranoj ankimin e +do personi
fizik% t +do or$anizate joqe#eritare ose t +do $rupi indi#idsh% q pretendon se sht
#iktim e nj shkeljeje n$a nj ,al e 5art (ontraktuese e t drejta#e t njohura n$a
(on#enta ose protokollet e saj' ,alt e 5arta (ontraktuese zotohen t mos pen$ojn n
asn| mnyr ushtrmn efektv t ksa| t dre|te. Duhet thn se pavarssht
se
(on#enta njeh t drejtn e subjekte#e t caktuar pr t u dre|tuar G|ykats% prsri
ajo
thekson se n sistemet e brendshme juridike duhet t ekzistojn mjete li$jore efikase
n lidhje me +do shkelje t supozuar t (on#ents dhe t protokolle#e t saj' (t e
pohon edhe karakteri plotsues i mekanizma#e t Strasbur$ut n raport me sistemet e
brendshme t mbrojtjes s te drejta#e t njeriut' (shtu% neni !2 para$rafi 1 prcakton
se %j)kata nuk mund t vihet n vizje prve!se kur jan shterruar mjetet e
brndshme juridike. ,ara se +shtja t paraqitet n 7j&katn Europiane t t
Drejta#e
t *jeriut i duhet dhn mundsia #endit q t riparoj n kufijt e sistemit t #et
juridik% shkeljen e supozuar'
(on#enta n nenin 18 t saj parashikon se ,alt e Larta Kontraktuese zotohen t
u binden #endime#e prfundimtare t 7j&kats n mosmarr#eshjet n t cilat
jan pa. ,or% ajo q sht e rndsishme ka t bj me faktin se pr#e+ $j&kimit t
nj +shtjeje konkrete% shprehin pikpamje t rndsishme lidhur me pajtueshmrin e
nj
t drejte apo praktike t caktuar me (on#entn' *$a kjo buron dhe autoriteti i
#endime#e t saj n t $jitha shtetet e (on#ents dhe jo #etm n shtetet kundr t
cila#e sht dhn nj #endim' ,r m tepr% n nenin 11 t saj% (on#enta ka
parashikuar se +ur %j)kata dekaron shkeje t +onvents ose t Protokoeve t saj
dhe n qoft se e drejta e brndshme e Pas s $art +ontraktuese mundson vetm
nj mnjanim t pjesshm t pasojave q kan rrjedhur nga kjo shkeje, kur ka vend i
cakton pas s dmtuar nj shprbim t drejt.
Roli i (on#ents dhe #endime#e t 7j&kats kan rndsi m t madhe nse i
referohemi #endit q ato zn n sistemin juridik t brndshm' Tashm (ED*H sht
pjes e sistemit ton t s drejts' (jo sht e#idente nse i referohemi (ushtetuts s
Republiks s Shqipris'
6 *eni 2 i (ushtetuts parashkon se Repubka e Shqprs zbaton t
dre|tn ndrkombtare t det&rueshme pr t' (ED*H sht nj e drejt
ndrkombtare e det&rueshme pr Shqiprin sepse sht nnshkruar dhe ratifikuar
prej saj'
6 *eni 122% pika 1 e (ushtetuts parashikon sedo marrvesh|e e ratkuar prbn
p|es t sstemt t brndshm |urdk. (ED*H sht tashme pjes e ktij sistemi'
6 Nen 122, pka 2 parashkon sen| marrvesh|e ndrkombtare e ratkuar me
g| ka eprs mb g|et e vendt. (on#enta si nj marr#eshje e ratifikuar #jen
menjher
pas (ushtetuts por ka dhe nj element shtes sepse sht pjes e sistemit t
brndshm dhe sht e #et zbatueshme'
12D
6 Nen 17 prcakton se kto kufizime n asnj rast nuk mund t tejkalojn kufizimet
e parashikuara n KEDN|. Pra KEDN| sht mnmum i mbrojtjes s t
drejta#e themelore t njriut% por ni#eli maksimal i kufizime#e q shteti mund ti
bj t drejta#e t njeriut'
1..... Ko'#!'*a ! K+,5i$$i* *+ E%ro)+, m;i a&,!,i' '+ -o&%m!'*a* <yr*ar!.
(jo (on#ent sht formalizimi i #mendjes q (shilli i Europs tre$on ndaj
mirqe#erisjes dhe transparencs s autoritete#e' Tashm k& institucion europian i
rndsishm i sheh kto d& elemente t nj shoqrie demokratike dhe pluraliste' (jo
(on#ent% ashtu si edhe (on#enta Europiane e t Drejta#e t *jeriut ofron standartet
minimale t ushtrimit t s drejts s aksesit n dokumentat z&rtare' (jo (on#ent
sht instrumenti i par det)rues, igjor ndrkombtar, q njeh nj t drejt t
prgjithshme t aksesit n dokumentat z)rtare q zotrojn autoritetet pubike&
.4"
'
Duhet thn se k& ishte nj dokument q kishte zanafilln n akte t tjera t shprehjes
s #ullnetit politik t shtete#e antare si+ ishin Rekomandimi *o ;A1< 1D i (omitetit t
.inistra#e dhe Deklarata e (omitetit t .inistra#e mbi lirin e shprehjes dhe t
informimit- Rekomandimi Rec ;22< 2 mbi aksesin n dokumentat publike apo
Rre$ulloren ;E?< *o 11DK21 t ,arlamentit Europian dhe (shillit mbi 3ksesin
publik pr dokumentat e ,arlamentit Europian% (shillit dhe (omisionit' *$a ana
tjetr% kjo (on#ent sht mbshtetur dhe respekton nj sr aktesh t tjera
ndrkombtare% si n kuadrin e kon#enta#e t (ombe#e t 0ashkuara edhe ato
europiane
.4.
'
,rmbajtja e ksaj (on#ente mbron iden se aksesi n dokumentat z&rtare ka rndsi
n tre aspekte)
sht burim pr informimin e publikut-
ndihmon publikun n formimin e opinionit mbi $jendjen e shoqris dhe
autoritete#e publike-
mbron inte$ritetin% efi+encn% efekti#itetin dhe llo$aridhnjen e autoritete#e
publike% duke kontribuar n le$jitimin e t&re'
(jo (on#ent jep prkufizimin e nj sr konceptesh t rndsishme pr tu pasur
paras&sh $jat ushtrimit t ksaj t drejte% por edhe n mbrojtjen e saj'
Ndonse Konventa vet shprehmsht parashkon se dokument zyrtar sht
do
informacion n +fardo forme% i re$jistruar% i pranuar apo mbajtur n$a autoritetet
.4"
Expanatory Report about Counc of Europe Conventon on Access to Offca
Documents;?ETS *o' 22<
.4.
* ,reambuln e (on#ents jan listuar aktet ndrkombtare q kan shrb&er si baz konceptuale
e saj si) DUD*H ;3rtikulli 1D<% (on#enta pr .brojtjen e t Drejta#e dhe 5iri#e Themelore
t
*jeriut;neni 8% A% 1<% (on#enta e (ombe#e t 0ashkuara mbi 3ksesin n 4nformacion% ,jesmarrjen e
,ublikut n /endimarrje dhe aksesit n Drejtsi pr Lshtjet e .jedisit ;E njohur si (on#enta e
3arhis6 it 1DDA<% (on#enta ,r mbrojtjen e persona#e n lidhje me ,rpunimin 3utomatik t t
Dhna#e ,ersonale ;1DA1<'
18
publike% raporti q e shoqron jep nj sqarim m t $jer pr kt% shoqruar me nj
#lersim m t $jer q i lihet Shtete#e ,al' (shtu n prmbajtjen e ktij koncepti
mund t prfshihen jo #et dokumentet e shkruar% por edhe re$jistrimet% fotot apo
informacioni n format elektronik apo e6mail' Raporti bn dallimin mes dokumenta#e
q nj person prodhon apo mban n kuadrin e ushtrimit t funksione#e t tij% n$a ato
dokumente q i mban si subjekt pri#at% duke i prjashtuar n$a prkufizimi i
(on#ents' 0renda qllimit t (on#ents h&jn edhe dokumentat q prmbajn t
dhna personale'
Autortet pubk n kuptmn e sa|
quhet
.4/
)
qe#eria dhe administrata n ni#el kombtar% rajonal dhe #endor-
institucionet li$j#nse dhe autoritetet $j&qsore% pr aq sa kr&ejn funksione
administrati#e sipas le$jislacionit t brendshm-
personat fizik dhe juridik aq sa ushtrojn autoritet administrati#'
/len t sqarojm se (on#enta njeh t drejtn e shtete#e q t deklarojn prtej
kuptmt t msprm t konceptt autortet pubk
edhe :
institucionet li$j#nse prsa i prket akti#itete#e t tjera t t&re-
autoritetet $j&qsore prsa i prket akti#itete#e t tjera t t&re-
personat fizik e juridik pr aq sa ato performojn funksione publike ose
operojn me fondet publike% sipas li$jit kombtar'
=sht e rndsishme q t prqndrojm #mendjen n det&rimin pr +do shtet pal%
q t si$uroj pr +do person aksesin n dokumentat z&rtare% e cila mund t realizohet
bazuar n krkesn e subjektit t interesuar' (on#enta #endos nj parim t
rndsishm% at t mosdiskriminimit t askujt dhe pr asnj shkak n ushtrimin e
ksaj t drejte ;neni 2% pika 1<' Theksojm se (on#enta nuk njeh nj t drejt specifike
pr mediat n ushtrimin e ksaj t drejte% pa#arsisht rolit t #e+ant q luan ajo n nj
shoqri demokratike'
(on#enta parashikon t drejtn e shtete#e pr t kufizuar t drejtn pr akses% duke
prcaktuar nprmjet nj liste shteruese q duhet t jen ni#eli maksimal% edhe kushtet
q k& kufizim t jet n prshtatje me krkesat e ksaj kon#ente' Duhet thn se kto
kushte jan t njjta me ato t (on#ents Europiane pr t Drejtat e *jeriut ;kufizimi
t jet i parashikuar n li$j% t jet nj mas e ne#ojshme n nj shoqri demokratike
dhe proporcionale me qllimin q s&nohet% pr shkak t) si$uris kombtare dhe
mbrojtjes dhe marrdhnje#e ndrkombtare% si$uris publike% parandalimit% hetimit
dhe ndjekjes s akti#itete#e kriminale% hetime#e disiplinore% inspektimit% kontrollit
dhe mbikq&rjes n$a autoritetet publike% pri#atsis dhe interesa#e t tjera le$jitime%
interesa#e tre$tare dhe ekonomike% dhe politikat shtetrore pr shkmbimet monetare%
barazis s pal#e n procesin $j&qsor dhe administrimin efekti# t drejtsis%
mjedisit% diskutime#e me ose mes autoritete#e publike mbi ekzaminimin e nj
+shtjeje<
.40
' (on#enta parashikon rezer#n shtetrore q t deklaroj prfshirjen n
kufizimet e s drejts s aksesit edhe komunikimin me Camiljen .bretrore ose
(r&etarin e Shtetit'
.4/
*eni 1 pika 2Ka i (on#ents'
181
.40
*eni !% pika 1 e (on#ents'
182
,rjashtim n$a kufizimet mund t bhet nse ekziston interesi publik n prhapjen
;neni !% pika 2<- kufizimi nuk mund t jet permanent dhe #endimi pr kufizim duhet
t prcaktoj dhe limitet kohore% duke pasur paras&sh se disa n$jarje mund t bjn t
pane#ojshm kufizimin apo me kalimin e kohs reduktohet dmi q mund t
shkaktoj prhapja e informacionit q prmban dokumenti z&rtar'
=sht parim i rndsishm q subjektet e $zojn t drejtn pr t krkuar informacion
mbi dokumentat z&rtar pa qen t det&ruar pr t dhn moti#in e ksaj krkese ;neni
4, pka 1). G|thashtu shtetet mund t |apn munds sub|ektt t mbetet anonm
me
prjashtim t rastit kur identiteti i tij sht i domosdoshm pr t proceduar me
krkesn% $j q nuk #jen si det&rim pr ,alt q t pranoj krkesat anonime' ,r m
tepr formalitetet% procedurat q ndiqen ;prfshir edhe formn e paraqitjes s
krkess<% q krkohen nuk duhet t tejkalojn ne#ojat pr realizimin e procedimit
;neni 1% pika 2K!<'
(on#enta parashikon det&rimin e npunsit pr t asistuar krkuesin% nprmjet
identifikimit t dokumentit t krkuar ;neni 2% pika 1<% orientimit se ku mund ta
plotsoj krkesn e #et nse institucioni nuk e zotron at ;neni 2% pika 2< apo nse
ka nj burim alternati# ku aksesi mund t jet m i shpejt ;neni 8% pika !<' ,lotsimi i
krkess duhet t bhet brenda nj afati t ars&eshm dhe t prcaktuar paraprakisht'
(on#enta parashikon t drejtn e subjektit pr t #endosur mbi formn n t ciln
dshiron t marr informacionin mbi dokumentin% me prjashtim t rastit kur ajo
prbn nj preferenc t paars&eshme
.41
;neni 8% pika 1<' (rkesa mund t refuzohet
trsisht apo pjesrisht% e shoqruar me dhnjen e moti#it me shkrim;kur krkohet<
nse
.42
)
pa#arsisht asistencs% t dhnat jan t paqarta pr t identifikuar dokumentin
z&rtar-
krkesa sht haptazi e paars&eshme'
(ur dokumenti jepet pjesrisht duhet indikuar pjesa q mun$on dhe nse sht nj
baz e paars&eshme pr autoritetin pr t mohuar dhnien e dokumentit% aksesi mund
t refuzohet ;neni 8% pika 2<'
4nspektimi i dokumenta#e q autoritetet zotrojn sht i prjashtuar n$a kostot; duke
ln mundsin q t publikohen paraprakisht kostot pr dhnjen e informacionit% si
ato pr riprodhimin apo dr$imin e tij<% por nuk ndalohen shtetet q t #endosin t tilla
pr shrbimet n arki#a apo muzeume ;neni 9% pika 1<' (a nj Rekomandim *o'
R;D!< 1 t (omitetit t .inistra#e mbi aksesin efekti# t t #arfr#e n le$jislacion
dhe drejtsi% i cili fton autoritetet t ndihmojn subjektet pr t kuptuar prmbajtjen e
dokumentit z&rtar% por nuk #endos det&rimin pr prkthimin apo pr shpje$im teknik
t specializuar'
.41
Sipas Raportit krkes e paars&eshme mund t jet nse forma e krkuar mund t realizohet me
mjete q autoriteti nuk i zotron% apo nse informacioni sht konfidencial% apo sht ori$jinali n
$jendje t keqe pr tu prdoror'
.42
*eni 2 dhe 8 i (on#ents'
18!
(on#enta njeh t drejtn e subjektit q i sht refuzuar trsisht apo pjesrisht aksesi%
t rishikoj procedurn n $j&kat apo tek nj autoritet i pa#arur dhe i paanshm i
krijuar me li$j;neni A% pika1<- e drejta e ankimit prfshin edhe at ndaj heshtjes s
autoritetit ndaj krkess pr informacion. 3utoriteti duhet t qartsoj pr krkuesin t
drejtn e apelimit n rast t refuzimit t krkess pr informacion'
(on#enta parashikon masa plotsuese si
.43
)
informimin e publikut mbi t drejtn pr akses n dokumentat z&rtare dhe
mn&rat e ushtrimit t saj-
.arrjen e masa#e t prshtatshme q s&nojn)
Edukimin e autoritete#e publike pr t respektuar kt t drejt $jat ushtrimit t
funksione#e-
T si$uroj informacionin mbi akti#itetin dhe +shtjet pr t cilat mban
pr$je$jsi-
.enaIhimin me efi+enc t dokumenta#e q% zotron n mn&r q t jet
lehtsisht i aksesueshm-
Duke zbatuar qart dhe duke #endosur rre$ulla pr ruajtjen dhe shkatrrimin e
dokumenta#e'
(ur sht e prshtatshme t ndrmarr iniciati#n pr t br publike
dokumentat q mban% n emr t promo#imit t transparencs dhe inkurajimit
t publikut pr pjesmarrje n diskutimet me interes publik'
(on#enta parashikon krijimin e 7rupit t Specialist#e mbi 3ksesin n Dokumentat
"&rtar q pas nj #iti n$a hartimi do t monitoronte implementimin)
.asat e ndrmarra n$a palt pr ta br efekti#e% prshtatjen e le$jislacionit t
brendshm dhe e#identimin e problematika#e-
Dhnjen e opininit pr problematikat n implementim dhe shkmbimin e
informacionit mbi zh#illimet politike% li$jore e teknolo$jike% dhe opinionin
mbi +do propozim pr amendim t (on#ents-
0rjen e propozime#e pr amendimin apo lehtsimin e implementimit t
(on#ents'
7rupi mund t krkoj informacion dhe opinione n$a shoqria ci#ile'
7rupi prbhet n$a ekspert 1612% t z$jedhur
.44
n$a lista e propozuar n$a shtetet
antare;secili sjell n$a 2 propozime% por #etm 1 mund t z$jidhet<% profesionist t
ksaj fushe% t cilt krkohet t jen t pa#arur dhe t paanshm dhe kan nj mandat
16#je+ar me t drejt riz$jedhjeje #etm nj her' 3i duhet t ket rre$ulloren e
funksionimit t tij'
.43
,o at&% neni D dhe 1'
.44
,rocedurat e z$jedhjes prcaktohen pas konsultime#e n$a (omiteti i .inistra#e% brenda 1 #iti n$a
h&rja n fuqi e (on#ents'
181
Cunksionon n kuadrin e ksaj (on#ente edhe (onsultimi i ,al#e% q ka n$a nj
prfaqsues pr +do pal' 3i thirret n$a Sekretari i ,r$jithshm i (shillit t Europs
pr t z$jedhur 7rupin e Specialist#e- pastaj mblidhet nj her n 1 #jet apo kur e
krkon shumica e ,al#e% (omiteti i .inistra#e ;tek i cili jep nj raport sa her
mblidhet< ose Sekretari i ,r$jithshm i (shillit t Europs ;i cili shprehimisht ka
detyrn t assto|). A ka
kompetenc)
T marr n konsiderat opinionet dhe raportet e 7rupit-
T bj propozime dhe rekomandime pr palt-
T bj propozime pr amendime n prputhje me artikullin 1D-
T formuloj opinionin e tij mbi kto amendime'
Shtetet kan det&rimin q t prshtasin le$jislacionin e brendshm me (on#entn% t
paktn deri n momentin kur ajo h&n n fuqi n shtetin pal ;neni 2% pika 2 dhe !<'
Ldo ,al ka det&rimin pr t raportuar pran 7rupit t Specialist#e
.46
mbi masat
le$jislati#e dhe masat e tjera pr plotsimin e det&rime#e t tij dhe +do raportim por
edhe opinion duhet br publik;neni 11% pika 1% 2% ! dhe neni 12<'
Republika e Shqipris nuk e ka nnshkruar akoma kt (on#ent'
1./. A&*!* ! Ba,5&imi* E%ro)ia' m;i m;ro*!' ! $iri,+ ,+ i'formimi*.
Karta e t %rejtave hemelore e 'ashkimit 3uropian
.67
parashikon n nj dispozit
t #etme lirin e shprehjes duke parashikuar shprehimisht komponentt e saj' Sipas
nent 11, pka 1, kushdo ka t drejtn e iris s shprehjes. +jo e drejt prfshin
irin e mendimit si dhe pr t mar e dhn informacion dhe ide pa ndrh)rje nga
autoriteti
pubik dhe pavarsisht nga kufijt. K|o (art i kushton #mendje edhe mbrojtjes
s nj parimi t rndsishm pr ushtrimin e liris s shprehjes dhe informimit% at
t
pluralizmit dhe liris s media#e% duke ln t paprcaktuara llojet e saj dhe raportin e
autoritete#e me mjetet e komunikimit dhe re$jimin juridik t t&re'
Duhet t prmendim ktu Rre$ulloren ;E?< *o 11DK21 t ,arlamentit Europian
dhe (shillit mbi 3ksesin publik pr dokumentat e ,arlamentit Europian% (shillit
dhe (omisionit% e cila prcakton parimet e pr$jithshme dhe kufizimet lidhur me t
drejtn e aksesit t dokumenta#e
.6"
' (jo e drejt e sanksionuar nprmjet ksaj
rre$ulloreje e ka zanafilln tek *eni 12 ;ish neni 222< i TC0E6s c synon t
n7is nj qeverisje t mir dhe t siguroj pjesmarrjen e shoqris civie. Bnstitucionet,
organizmat, z)rat dhe agjencit e Cashkimit duhet t- i kr)ejn funksionet e t)re n
mn)r sa m transparente t mundshme
.6.
'
.46
Raporti i par bhet brenda nj #iti n$a h&rja n fuqi e (on#ents n shtetin prkats dhe para +do
takimi bhet prditsimi i informacionit'
.67
/ersioni i konsoliduar i Traktate#e t 0ashkimit Europian dhe (arta e t Drejta#e Themelore e
0ashkimit Europian% botim i .inistris s 4nte$rimit% Tiran 2A% fq' !91'
.6"
E drejta e 3ksesit t Dokumenta#e t ,arlamentit Europian% (shillit dhe (omisionit6.anual
prdorimi% .inistria e 4nte$rimit% Tiran 211'
.6.
,o at&% fq 1'
182
Rre$ullorja parashikon t drejtn pr t krkuar informacion mbi dokumentat z&rtare
q mbahen n fletoret z&rtare% internet apo arki#a'
E drejta i takon +do indi#idi% shoqate apo shoqrie tre$tare t 0ashkimit Europian%
duke mos e det&ruar t jap moti#in e ksaj krkese' (rkesa duhet t bhet n nj
n$a $juht z&rtare dhe mund t dr$ohet n disa rru$ si post elektronike% faks apo
post e zakonshme' Shrbimi nuk ka kosto% por kjo nuk prjashton pa$esn pr
kopjimin apo postimin' Dokumenti mund t jepet n form t sht&pur ose elektronike%
por mund t krkohet edhe q t shihet pran institucionit' 3fati pr pr$ji$jen n$a
institucioni sht 12 dit% ose ! dit n raste t jashtzakonshme'
Rre$ullorja prfshin edhe rastet kur mund t refuzohet krkesa si pr) interesin publik
;si$urin publike% mbrojtjen% marrdhnjet me #endet e treta ose politiks ekonomike
dhe financiare<- jetn pri#ate dhe inte$ritetin e indi#idit- interesat tre$tare t nj
personi ose ndrmarrjeje- proceset $j&qsore dhe mbrojtjen juridike- qllimin e
inspektime#e% hetime#e dhe auditime#e- proceset #endimarrse t nj institucioni' *
kufizimin e ksaj t drejte duhet respektuar parimi i proporcionalitetit duke #endosur
nj balanc mes interesit t subjektit pr dokumentin dhe dmit q mund t shkaktoj
dhnia e tij' Refuzimi i dhnjes s dokumenta#e duhet t shoqrohet me shpje$imin
mbi kt refuzim' Refuzimi mund t apelohet tek #et institucioni% i cili ka refuzuar t
jap dokumentin apo ka heshtur ndaj krkess' 5nja n fuqi e refuzimit mund t
ankimohet pran >mbudsman6it Europian ose t bhet padi pran 7j&kats s
Shkalls s ,ar t 0ashkimit Europian'
Ra,* &o'&r!*
A'&!,a 232@.774@ RT &%'-+r Komi,io'i* E%ro)ia'.
3nkuesi sht nj or$anizat joqe#eritare q ushtron #eprimtarin n mbrojtjen e
mjedisit' 3jo krkon n$a (omisioni Europian aksesin n informacionin dhe
dokumentat mbi takimin mes (omisionit dhe prfaqsues#e t prodhues#e t
makina#e% $jat t cilit ishte diskutuar mbi qasjen e (omisionit n lidhje me
shprndarjen e dioksidit t karbonit n$a automjetet' (omisioni i dha akses t pjesshm
shoqats mbi informacionin e krkuar dhe konkretisht refuzoi dhnjen e aksesit pr tre
letra% q ,orsche 37 i dr$onte "#nds ,residentit /erheu$en% duke ar$umentuar
se prhapja e t&re do t cnonte interesat tre$tare t ,orsche 37' ,as ksaj pr$ji$jeje%
shoqata i drejtohet me ankes >mbudsmanit Europian'
7jat shq&rtimit t ankess% (omisioni mbajti qndrimin e tij t mparshm' ,as
inspektimi t dokumenta#e n fjal% m 29 Tetor 2A >mbudsmani Europian i drejtoi
(omisionit nj rekomandim% nprmjet t cilit i krkonte atij t lejonte aksesin e plot
n informacionin q prmbanin tre letrat' (omisioni nuk ju pr$je$j rekomandimit t
>mbudsmanit deri m 11 .ars 21% 12 muaj pas kalimit t afatit tre mujor q kishte
#endosur >mbudsmani' * t njjtn koh >mbudsmani i dr$oi nj Raport Special
,arlamentit n lidhje me dshtimin e (omisionit pr t zbatuar brenda afate#e
rekomandimin e tij' (omisioni lejoi prhapjen e pjesshme t informacionit% q kto
letra prmbanin duke rikonfirmuar ar$umentimin se kufizimi i pjesshm i aksesit n
188
informacion jan t pranueshme pr shkak t mbrojtjes s interesa#e tre$tare t
subjektit' >mbudsmani konkludoi se (omisioni nuk arriti t ar$umentoj qndrimin e
tij dhe pr kt bri nj konstatim pr keqqe#erisje dhe >mbudsmani dha nj
rekomandim pr kt
%irektiva 7-89: e )arlamentit 3uropian dhe Kshillit e ;9 etorit /77- )r
mbrojtjen e individiv n lidhje me prpunimin e t dhnave personale si dhe
lvizjen e lir t ktyre t dhnave
.6/
. Direkti#a e msiprme s&non q shtetet antare
t mbrojn jetn pri#ate prsa i takon prpunimit t t dhna#e ;neni 1% pika 2<% por
duke parashikuar shprehimisht q kjo mbrojtje nuk duhet t shrbej pr t kufizuar
apo ndaluar qarkullimin e lir t t dhna#e personale' (jo direkti# ofron mbrojtje si
n lidhje me prpunimin automatik t t dhna#e personale% por edhe pr at jo
automatik% duke theksuar se ka prjashtime kur prpunimi lidhet me si$urin publike
dhe shtetrore apo #eprimtarin shtetrore n fushn e drejtsis penale ;neni !% pika 1
dhe 2<'
,ara s $jithash% prpunimi i t dhna#e duhet t jet i li$jshm% $j q do t thot q
duhet t ket parashikime li$jore n le$jislacionin kombtar pr kt dhe duhet t jen
prcaktuar prmes tij parimet dhe kushtet pr realizimin e nj procesi prpunimi t
li$jshm' *eni 8 i Direkti#s parashikon se prpunimi duhet t jet i li$jshm dhe i
ndershm% pr qllime specifike dhe t qarta% i mjaftueshm- t dhnat jan t sakta
dhe t prditsuara dhe japin mundsi pr identifikimin e prkohshm t subjekte#e;t
parashikuara kto n nenin 8<' ,r m tepr prcaktohen disa kritere pr ta klasifikuar
t li$jshm prpunimin e t dhna#e personale' ,lqimi i subjektit t t dhna#e sht
shum i rndsishm pr kt% por ka edhe kritere t tjera si prpunimi n interes t
subjektit t t dhna#e apo prmbushja e det&rime#e t subjektit apo kontrolluesit t t
dhna#e
.60
' (riteret e msiprme t konsideruara si prjashtim n$a ndalimi i
prpunimit t t dhna#e personale plotsohen me kushte t tjera ku t dhnat jan
br tashm publike% prpunimi bhet pr t realizuar mbrojtjen e t drejta#e n nj
proces $j&qsor apo pr qllim t ofrimit t kujdesit shndetsor' Ldo prjashtim tjetr
duhet t bazohet n li$j apo n #endimin e autoritetit mbikq&rs'
,araqet interes raporti mes prpunimit t t dhna#e personale dhe liris s shprehjes
dhe informimit' *j rre$ullim t #e+ant $jen n dispozitat e direkti#s e drejta e
subjektit pr tu informuar mbi
.61
)
4dentitetin e kontrolluesit dhe prfaqsuesit t tij nse ka-
Ellimet e prpunimit t t dhna#e -
4nformacione mbi)
6 .arrsit ose kate$orit e marrs#e t t dhna#e-
6 (arakteri det&rues apo jo i dhnjes s pr$ji$je#e dhe pasoja#e nse nuk jepet
per$ji$jja e krkuar-
6 *se ekziston e drejta e aksesit dhe e kori$jimit t t dhna#e'
.6/
(jo direkti# sht amenduar n$a Rre$ullorja ;(E< *r 1AA2K2! e ,arlamentit dhe e (shillit e 2D
Shtatorit 2!'
.60
T parashikuara kto kritere n nenin 9 t Direkti#s'
.61
*eni 1 i Direkti#s'
118
(& det&rim ekziston si kur informacioni krkohet n$a #et subjekti i t dhna#e ashtu
edhe kur t dhnat nuk merren prej tij ;me prjashtim t informacionit mbi karakterin
e pr$ji$je#e<' *jihet n$a k& akt e drejta e subjektit t t dhna#e pr tu informuar
mbi aspektet e msiprme n inter#ale t ars&eshme dhe pa #onesa e shpenzime t
teprta jo #etm mbi aspektet e msiprme t t dhna#e% por edhe mbi lo$jikn e
prpunimit t t dhna#e apo njoftimin e pal#e t treta t cila#e u prpunohen t
dhnat pr kori$jimin% fshirjen apo bllokimin e t&re;neni 12<'
*j rndsi t #e+ant direkti#a i ka kushtuar publikimit t prpunime#e% duke
prcaktuar det&rime pr shtetet antare q t marrin masa kr&esisht pr t si$uruar q
autoritetet mbikq&rse t mbajn nj re$jistr pr prpunimet e njoftuara'
(jo direkti# nIit hartimin e (ode#e t Etiks n sektor t ndr&shm% parashikon t
drejtn pr t mbrojtur t dhnat personale n$a prpunimi i pali$jshm nprmjet
ankimit administrati# dhe $j&qsor' (tij qllimi t mbrojtjes s jets pri#ate dhe t
dhna#e personale i shrben krijimi i autoritete#e mbikq&rse% t pa#arura dhe t
pajisura me nj sr kompetencash si ato t rekomandime#e li$jore dhe hetimit'
,rmes ksaj direkti#e krijohet 7rupi i ,uns pr .brojtjen e 4ndi#id#e n lidhje me
prpunimin e t Dhna#e personale% si or$an konsultati# dhe i pa#arur% i pajisur me
kompetenca rekomanduese dhe dhnje opinionesh mbi ni#elin e mbrojtjes s t
dhna#e n shtetet antare apo shq&rtimin e masa#e kombtare t marra n kt
fush;neni 2D% !<' 7jithashtu funksionon dhe (omiteti me prfaqsues n$a shtetet
antare% i cili miraton opinion e paraqitur pran tij n$a prfaqsuesi i (omisionit'
1.0. Parim!* ! Jo5a'!,;%r=%*
.62
Duke njohur lirin e mendimit% t shprehjes dhe informimit% kto parime parashikojn
mundsin e kufizimit t liri#e t siprprmendura n emr t si$uris kombtare% por
duke plotsuar d& kushte t rndsishme q jan parashikuar edhe n akte t tjera
ndrkombtare) parashikimin e kufizimit nprmjet igjit dhe nevojn pr nj kufizim
t ti n nj shoqri demokratike' (ur kufizimi i liris s shprehjes dhe informimit
justifikohen n emr t si$uris kombtare duhet mbajtur paras&sh nj fakt i
rndsishm) qllimi i tij i mirfillt dhe ndikimi i tij i demonstrueshm nuk lidhet me
mbrojtjen e nj #endi dhe inte$ritetin e tij territorial n$a krcnimi i forcs apo
aftss s kt| vend pr tu prg|g|ur n| krcnm t t q v|en s nga
|asht
;nprmjet nj krcnimi t jashtm ushtarak<% ashtu edhe n$a burimet e brendshme
;nIitja pr prmb&sjen me dhun t qe#eris<
.63
' .beten jasht kufizimit t li$jshm
nse bhet me qllim mbrojtjen e qe#eris n$a ekspozimi ndaj kundra#ajtje#e%
fshehjen e informacionit mbi funksionimin e institucione#e apo parandalimin e
protesta#e ekonomike' .und t jet i li$jshm kufizimi i liris s informimit $jat
$jendjes s jashtzakonshme% $jithmon brenda disa kufij#e t prcaktuar n$a
le$jislacioni dhe det&rimet ndrkombtare ;parimi !<'
3snj kufizim nuk mund t jet i li$jshm nse diskriminon subjektet pr shkak t
.62
(to parime jan adoptuar n$a ekspert t s drejts ndrkombtare t mbledhur n$a 3RT4(U554
1D% pr t standartizuar raportin mes s drejts pr informim dhe kufizimit t saj n emr t si$uris
kombtare'
.63
Shih) ,arimet e Hohanesbur$ut% ,arimi 2Ka'
119
prkatsis n disa komunitete t caktuara ;parimi 1< (to parime prcaktojn kushtet
q nj shprehje mund t krcnoj si$urin kombtare)
(a qllim t nIis dhunn-
(a mundsi t nIis dhun-
(a lidhje t drejtprdrejt mes shprehjes dhe mundsi#e t ndodhjes s
dhuns'
,r m tepr% parimet n fjal prcaktojn edhe se kur shprehja nuk prbn krcnim
pr si$urin kombtare% duke konsideruar si t tilla ato q nIisin ndr&shimin jo t
dhunshm t politika#e t qe#eris apo #et qe#eris- nse sht kritik q u drejtohet
kombit% shtetit apo simbole#e t tij% qe#eris dhe a$jenci#e t saj apo z&rtar#e
publik apo nj #endi t huaj- shprehjet q prbjn kundrshtim mbi baz t fes%
ndr$je$jes apo besimit ndaj rekrutimit apo shrbimit ushtarak% nj konflikti t
#e+ant apo krcnimit t prdorimit t forcs n z$jidhjen e mosmarr#eshje#e
ndrkombtare- ka t bj me komunikim t informacionit mbi shkeljet e pretenduara
t standarte#e ndrkombtare t t drejta#e t njeriut' ,rfshihen ktu edhe
informacioni i shprehur n$a or$anizata t cilat qe#eria i ka deklaruar si cnuese t
si$uris kombtare apo pr shkak se sht n nj $juh t caktuar' Ee#erit kan
det&rimin q t dnojn #eprimet e pali$jshme q s&nojn t parandalojn lirin e
shprehjes'
*j #end t #e+ant z rre$ullimi i kufizime#e pr shkak t si$uris kombtare t
liris pr t krkuar informacion% pra t aksesit ndaj informacionit' E rndsishme
sht se kto parime parashikojn t drejtn e indi#id#e pr t krkuar informacion
edhe mbi si$urin kombtare% duke i dhn prioritet interesit publik ;parimi 1!<-
prjashtohen rastet kur kufizimi sht i parashikuara me li$j dhe sht i ne#ojshm pr
nj shoqri demokratike n mbrojtje t nj interesi t li$jshm% sic sht si$uria
kombtare ;parimi 11<% duke krkuar q shtetet t prcaktojn kate$orit specifike t
ktij informacioni ku publiku nuk mund t ket akses;parimi 12<' E rndsishme sht
q t parashikohet e drejta pr t mbrojtur lirin e informimit n$a nj autoritet t cilit i
njihet e drejta pr akses n informacionin e klasifikuar' Endrimi i personit q
ekspozon informacionin duhet t respektoj parimin e proporcionalitetit ;parimi 12%
18% 19<' ,o kshtu% kto parime njohin mbrojtjen e burime#e t $azetarit'
/len t theksohet se +do person q akuzohet se nprmjet liris s shprehjes ka cnuar
si$urin kombtare duhet t $zoj t drejtn pr t prfituar mbrojtjen li$jore n$a
akuzat% q nj shtet li$jor ofron'
1./. Ko'&$%<io'!
.iratimi akte#e ndrkombtare ku deklarohet liria e informimit% sht ndjekur
n$a miratimi i pakte#e dhe kon#enta#e ndrkombtare e rajonale% t cilat
tashm krijojn mekanizmat q mundsojn monitorimin e ushtrimit t s
drejts pr informim apo si$urojn mbrojtjen efekti#e t ksaj t drejte' (shtu
e#oluoi mbrojtja n$a Deklarata Uni#ersale e t Drejta#e t *jeriut% e cila
11A
kishte thesht karakter deklarati#% tek ,akti *drkombtar i t Drejta#e ?i#ile
dhe ,olitike dhe tek (on#enta Europiane e t Drejta#e t *jeriut% e cila
nprmjet 7HED*H6s realizon mbrojtjen e t drejts pr informim prtej
mbrojtjes q neni 1 i (on#ents i jep ksaj t drejte'
Hurisprudenca e 7j&kats Europiane t t Drejta#e t *jeriut% me$jithse
fillimisht nuk ishte e hapur prsa i prket aksesit t informacionit% ka z$jeruar
mbrojtjen q (on#enta Europiane e t Drejta#e t njeriut ofron nprmjet
nenit 1' 3jo e trajton t drejtn pr informim n t d& kuptimet e saj) si liri e
sht&pit pr t dhn informacion dhe e drejt e publikut pr ta marr at'
.brojtja ofrohet si ndaj ide#e% ashtu edhe ndaj forms n t ciln
konkretizohet idea' 7j&kata shtrin kt mbrojtje n mn&r t #e+ant ndaj
media#e dhe mjete#e t komunikimit duke i pare t lidhura n$usht ato' ,or n
raport me kto t d&tat% i njeh shtetit liri m t madhe pr t ndrh&r dhe liri
#lersimi% ashtu si edhe pr informacionet ekonomike dhe reklamat'
E#oluimi i konceptit t s drejts pr informim reflektohet edhe n dokumentet
e hartuara n$a (shilli i Europs apo 0E6ja n dhjet#je+arin e fundit' (shtu
mund t prmendim (onventn e Ksht t Europs Mb aksesn
n
dokumentat zyrtare. Ven t evdentohen rst q sjell kjo (on#ent
duke
dhn prcaktme t rndsshme mb konceptn e dokument zyrtar
e
prshtatur me zh#illimet teknolo$jike dhe format e reja t ekzistencs s
dokumenta#e' ,o aq rndsi paraqet edhe prfshr|a n konceptn autortet
pubk t nsttucone#e q s|an tpke institucione t administrats
publike% si ato li$j#nse apo administratn $j&qsore edhe pse l liri m t
$jer pr
shtetet n kt aspekt'
,o aq rndsi paraqesin dokumentat e miratuara n$a 0E6ja si) (arta e t
Drejta#e Themelore e 0ashkimit Europian apo Rre$ullorja ;E?< *o
11DK21 t ,arlamentit Europian dhe (shillit mbi 3ksesin publik pr
dokumentat e ,arlamentit Europian% (shillit dhe (omisionit' 7j&kata
Europiane e Drejtsis dhe parashikimi i nj institucioni si >mbudsmani
Europian japin $aranci pr mbrojtjen e t drejts pr informim'
11D
R!&oma'-im!
N+ )+rf%'-im *+ &+*i ,*%-imiB '+ m+'yr+ mo-!,*!B m! 9+$$im 9+ *+ )+r,o,!*
$!i,$a(io'i ,59i)*ar )+r *+ -r!*+' )+r i'formim -5! #!)rim*aria &o'&r!*! *+
;a<o5!* '+ *+B )o )ara9!,im r!&oma'-im!* ! m+)o,5*m!
*Iitja e debatit mes jurist#e dhe sociolo$#e mbi raportin mes zh#illime#e
teknolo$jike tashm t pranishme dukshm n jetn ton profesionale e sociale
dhe komponentit etik% q lidhet me ndikimin q kto zh#illime kan n
raportet sociale t indi#idit' (& debat duhet t s&noj edhe n e#identimin e
ne#oja#e pr t realizuar amendime li$jore q do t #endosnin ekuilibrin mes
d& komponent#e t msiprm'
*dr$je$jsimi i komunitetit n lidhje me mundsit q ofron le$jislacioni pr
t drejtn pr informim dhe n mn&r specifike mbi aksesin n dokumentat
z&rtare' Cakti q n $j&kat ka nj numr t paprfillshm +shtjesh me objekt
realizimin e s drejts pr informim e konfirmon si t domosdoshm kt
rekomandim'
=sht momenti q Shqipria t nnshkruaj dhe ratifikoj (on#entn e
Ksht t Europs Mb aksesn n dokumentat zyrtare. Ky sht
n| rekomandim q #jen edhe n$a institucioni i 3#okatit t ,opullit% si $arant i
s drejts pr informim'
Realizimi i amendime#e n dh|e me g|n Pr t dre|tn pr nformm pr
dokumentat zyrtare, t cat duhet t syno|n:
Prkufzm m t pot mb konceptn dokument zyrtar,
duke $rshetuar kuptimin q atij i sht dhn jo #etm n kt li$j'
(shtu do t kemi nj koncept unik pr t% q do t lehtsonte edhe
komunikimin ndrinstitucional% pr#e+se do t $arantonte m mir t
drejtn e +do subjekti pr informim'
,rcaktimi m i qart dhe m i plot i konceptt autortet
pubk, duke prfshir edhe disa autoritete q pa#arsisht se nuk
cilsohen si or$ane t administrats publike% sipas parashikimit t br
n$a (odi i ,rocedura#e 3dministrati#e% n #eprimtarin e t&re
kr&ejn edhe
#eprimtari administrati#e apo duhet t funksionojn duke respektuar
edhe parmn e transparencs. Ksa| do t shrbente prfshr|a
n prkufizimin e li$jit t kuptimit q jep (on#enta e (shillit t
Europs Mb aksesn n dokumentat zyrtare'
Shkurtimi i afatit kohor pr marrjen e informacionit mbi dokumentat
z&rtare q do ta bnte m efikas ushtrimin e ksaj t drejte'
Trajnimi i npuns#e t administrats publike dhe or$ane#e t tjera t pushtetit
n lidhje me li$jin dhe det&rimet q ai prcakton pr to' .endojm se fokusi
duhet #endosur tek or$anet e pushtetit #endor q kan kontakte t drejprdrejta
me q&tetart dhe ne#ojat e t&re pr informacion' .aterialet baz mbi t cilat
mbshteten konkurimet pr tu prfshir n shrbimin ci#il duhet t prmbajn
12
edhe njohjen pr 5i$|n Pr t dre|tn pr nformm pr dokumentat
zyrtare
pr termn autortet pubk'
Domosdoshmria pr trajnime t tilla sht edhe pr sistemin $j&qsor'
M|afton t referohem sht|eve g|yqsore t tra|tuara n Kreun II t
kt|
punimi dhe do t e#identojm pa #shtirsi se)
Mosn|oh|a e g|t Pr t dre|tn pr nformm pr dokumentat
zyrtare reflektohet n #eprimtarin e $j&qtar#e% psh' me$jithse ai
sht pjes e bazs li$jore mbi t ciln mbshtetet krkes6padia% n
#endimin e dhn edhe emrtimi i li$jit nuk sht i sakt'
*uk njihen me saktsi krkesat e li$jit n fjal% aq sa pretendohet n$a
$j&qtari q mosdhnja e moti#it sht nj shkak i li$jshm pr t
refuzuar dhnjen e informacionit t krkuar'
*johja e administrats publike me det&rimn pr t qen n| admnstrat
e hapur, spas krkesave g|ore qoft t Lg|t Pr t dre|tn pr nformm
pr dokumentat zyrtare, ashtu edhe t Kodt t Procedurave
Admnstratve.
Unifikimi i praktika#e dhe procedura#e sipas t cila#e duhen konceptuar dhe
duhet t funksionojn z&rat e marrdhnje#e me publikun dhe t
informacionit% prmes miratimit me li$j ose akte nnli$jore t Rre$ullores Tip
t hartuar tashm prej kohsh n$a 3#okati i ,opullit pas diskutime#e me
$rupet e interesit' (jo si$urisht nuk duhet t cnoj autonomin e pushtetit
#endor'
,romo#imi i #eprimtari#e q informojn publikun dhe krijojn mundsi pr t
trhequr opinionin e publikut pr interesat e tij dhe mn&rs s realizimit t
det&rime#e n$a administrata publike'
Trajnimi i $azetar#e mbi t drejtn pr informim dhe t kushte#e q e
kufizojn at% si mbrojtja e pri#atsis apo informacionit t klasifikuar sekret
shtetror% kjo me s&nimin q $azetari $jat ushtrimit t profesionit t tij% q
sht po aq i rndsishm edhe pr publikun% t njoh raportin dhe kufijt q
duhet t ekzistojn mes t&re'
,rcaktimi me li$j i statusit t $azetarit q do t qartsonte raportin mes
$azetarit si profesionist dhe $azetarit si punmarrs'
@artimi i (odit t Etiks pr $azetarin shihet si nj ndrmarrje e
domosdoshme pr tu realizuar dhe #jen edhe si rekomandim n$a (omisioneri
pr .brojtjen e t Dhna#e ,ersonale'
121
BIBLIO>RAFIA
Li*!ra*%r+ ,59i)*ar!
1' ANASTASI A., E dre|ta kushtetuese Ck eksonesh, Tran 2003'
2' 0ER0ER4 S'% Eendra e e Studime#e ,arlamentare% Transparenca dhe
pjesmarrja e publikut n procesin le$jislati#% Tiran 22'
!' BIANKU L. T dre|tat e n|erut n Europ,Tran 2001'
1' DOB|ANI E., E dre|ta admnstratve 1 Tran 2007.
2' DOB|ANI E., E dre|ta admnstratve 1, Tran 2003'
8' D>0H3*4 E'% ,>55>"@3*4 0'% ST3/45E?4 E'%S354@U 5'% E drejta
administrati#e6aspekte krahasuese% Shkup 21'
9' E drejta e 3ksesit t Dokumenta#e t ,arlamentit Europian% (shillit dhe
(omisionit6.anual prdorimi% .inistria e 4nte$rimit% Tiran 211'
A' Cra$mente kr&esore% perz$jedhje e #endime#e $j&qsore t 7HED*H dhe
#endime#e e raporte#e t (omisionit E#ropian t t drejta#e t *jeriut% Tiran%
Shtator 1DDA'
D' IBRAHIMI G., G|yqsor dhe e dre|ta e nformmt n
Konfeferencn
(ombtare E drejta e informimit 6 e dre|ta themeore e n|erut, Tran 2003.
1' |AUPI A., Dokument zyrtar dhe g| Nr. 8503, dat 30.06.1999 Pr
t dre|tn pr tu nformuar pr dokumentat zyrtare, n
(onfeferencn (ombtare E drejta e informimit 6 e drejta themeore e
n|erut% Tiran 2!'
11' Lra e nformmt Manua tra|nm pr npunst zyrtar'
12' .anualet e t drejta#e t njeriut *r 2 Lra e shpreh|es N| udhzues
pr
zbatimin e nenit 1 t(ED*H% 0otimi i d&t%Tiran 2!'
1!' .brojtja ndrkombtare e t drejta#e t *jeriut% ?ikl leksionesh% >D4@R%
Tiran 2'
11' NOWICKI M. A.,Rreth Konvents Evropane komentar shkurtr,
Tran
2!'
12' OMARI L., Parme dhe nsttucone t s dre|ts pubke botm
g|asht,
Tiran 21'
122
18' S3DUS@4 S'% E drejta administrati#e 2, Tran 2005'
12!
19' SINANI G|., Buraokraca, pubku, koha n Konferencn Kombtare
E
drejta pr informim6e dre|t themeore e n|erut, Tran 2003.
1A' Udhzme praktke Lg| pr t dre|tn e nformmt pr dokumentet
zyrtare,
Tiran 21'
1D' Vzhgm mb t dre|tn pr nformm CAO, Tran 2004'
2' "373*H>R4 :@'% 3*3ST3S4 3'% L3*4 E'% Shteti i s drejts n
(ushtetutn e Republiks s Shqipris% 3delprint% Tiran 211'
Li*!ra*%r+ ! 5%a
1' Aen A., Uneasy Access: Prvacy for Women n a Free Socety,
RoJman and 5ittlefield% TotoJa% *'H' 1DAA'
2' AMOS M., Human Rghts Law, Portand US3% 28'
!' ANDERSON G.W., Costtutona Rghts ofter gobazaton.
1' ANGELI F., Socet de nformazone un futuro neguae?, Mano 2002'
2' BALLESTEROS T G. Mezz d communicazione e s#iluppo democratico
in Spagna,6La socet de nformazone: bert, purasmo, rsorse6
3tti del convegno de Assocazone d Drtto Pubbco Comparato ed
Europea, G. 7iappichelli Editore% 28'
8' 0E/ERE 3'% ?ERR4 3'% 4l diritto di informazione e i diritti della persona64l
contto dea bert d pensero con onore, a rservatezza, dentt
personale% seconda edizione% 7iuffrF editore% .ilano 28'
9' Backstones Human Rghts seres Loca Authortes & Human
Rghts,
>Iford 21'
A' BUSCEMI L., I drtto d accesso a document ammnstratv
dee
Regone Scana , FLACCOVIO EDITORE;Paermo, 1998.
D' CALAMAND P., L nformazone e drtt dea persona6 ?entro
di iniziati#a $iuridica'
1' CARETTI P., Drtto de nformazone e dea communcazone,
Muno,
0olo$na% 1DD1'
11' ?53D4S .' S'% ,ublic /ision% ,ri#ate 5i#es) Rousseau% Reli$ion% and 21st6
?entur& Democrac&% >Iford Uni#ersit& ,ress% *eJ Nork% 2!'
121
12' ?3SS>*E 7'% 6 DE5 /E??@4> .'% 4l nuo#o Diritto 3mministrati#o6
Laccesso a document ammnstratv Drtto aa rservatezza e
accesso a document ammnstratv'
1!' Centro d nzatva gurdca L nformazone e drtto dea persona,
Casa
Editrice Ho#ene% *apoli% 1DA!'
11' CORDINI G.,Socet de nformazonee drtt costtutona, nw
La socet de nformazone: bert, purasmo, rsorse6Att de
convegno de 3ssociazione di Diritto ,ubblico ?omparato ed Europea%
7' 7iappichelli
Editore% 28'
12' CORSA G., Manuae d drtto ammnstratvo Torino% 21'
18' CRONE T., Law and Meda Edted by: Php Aberstat, Tom
Casses
Estelle >#ers% Cocal ,ress% Courth edition% 22
19' CUCCODORO E., Lbert e communcazone6Insttuzon e socet
cve fra paese reae e paese egae.
1A' ?UT3*D3 5 0' Tek) ?omparati#e #ieJ of administrati# laJ issues%
3lbdesi$n ,rintin$ @ouse% Tiran 21'
1D' D4 7R3/4> ,'% Sistemi di comunicazione e tutela della riser#atezza'
2' I drtto denformazone e comuncazone, Padova 1998.
21' 4l raporto su$li UR, per conto del .inistero per g Affar regona I
raporto tra Comune e cttadn come utent d servz n Comuncazone
Pubbca, n'81K2'
22' CE*G4?( @'% ?i#il 5iberties and @uman Ri$hts% Courth edition'
2!' Cloridi ?fr'5'% Cour ?hallen$es for a theor& of 4nformational pri#ac& nJ
Ethcs and Informaton Technoogy, 2006
21' FOIS Prncp costtuzona e bera manfestazone pensera Mano,
1957.
22' FRANCESCHELLI V., Computer e drtto
28' Freedom of expresson n Europe: Case6 laJ concernin$ 3rticle 1 of
the
European ?on#ention on @uman Ri$hts% @uman Ri$hts files% *o' 1A'
29' GARDINI Ganuca., Regoe de nformazone6 ,rincipi
$iuridici%
strument, cas, ,earson ,ara#ia% 0runo .ondador% S'p'3% 2D'
2A' GARRONE B. G., Appunt d drtto pubbco de nformazone e
dela comunnicazione% Hustutiam ?olimos% Torino% 1DDA
122
2D' GRAMANTONIO E., Manuae d drtto denformatca, Terza
edzone,
#olume 4% 2!'
!' GUIDI G., La socet de nformazone: bert, purasmo, rsorse6
Diritto ,ubblico ?omparato ed Europeo6 3tt de convegna
deAssocazone d San .arine% ! Septembre 22% 7'7iappichelli editore%
28'
!1' KLANG M., MURREY A., Human Rghts n the Dgta Age,
Canvedsh
,ublishin$ 5Zd% 22'
!2' La bert d expresson aux tats6unis et en Europe% nn drejtimin e Mlisabeth
"oller% (orrik 2A'
!!' 53.3N ?' 5' Hournalism and the Debate o#er ,ri#ac&% 5aJrence Erlbaum
3ssociates% *H% 2!'
!1' 5aJ and the media% Courth edition% Cocal ,ress% 22'
!2' .3*73*3R> C'% T3SS>*E 3' R'% I nuov drtt d cttadn drtto
d nformazone6Euaderni del Dipartimento di Scienza e Storia del diritto%
7iappichelli Editore% Torino% 22'
!8' MARINA P., La socet de nformazone tra reat e norma, A.
GIUFFRE
ED4T>RE% .ilano% 29'
!9' .3R(ES4*4S 0' S'% ,rotectin$ ,ri#ac&) The ?lifford ?hance 5ectures'
/olume) 1% >Iford Uni#ersit& ,ress% >Iford% 1DDD'
!A' MARTINES T., Drtto costtuzonae, 2003'
!D' MASS W., To Protect Amerca, Protect Prvacy: Wth Presdent
Bush Seekin$ to EItend the P,rotect 3merica 3ctP 4ndefinitel&% 4t 4s Time to
EIamine @oJ .akin$ This 5e$islation ,ermanent Gould 3ffect >ur Ri$ht to
Prvacy, The New Amercan, Voume: 23. Issue: 22, October 29, 2007'
1' MERLONI F., La transparenza ammnstratva, DOTT A.
GIUFFRE
ED4T>RE% .ilano% 2A'
11' .>>R |. H., Towards a Theory of ,ri#ac& in the 4nformation 3$e% in
?omputers and Socety 1997.
12' NEILL B., Protectng Prvacy: The Cfford Chance Lectures, Voume:
4,
>Iford Uni#ersit& ,ress% 1DDD
1!' ,3DRUS ?'% ?omparati#e #ieJ of administrati# laJ issues% 3lbdesi$n
,rintin$ @ouse% Tiran 21'
128
11' PAGALLO U., Mbro|t|a e prvatss n SHBA dhe n Europ'
129
12' PATTORA E., I drtto denformazone e comuncazone, Padova 1998.
18' PIETRANGELO M. La socet de nformazone tra reat e norma'
19' ,4RDE*4 3'% ?omparati#e #ieJ of administrati# laJ issues% 3lbdesi$n
1A' POTENZA M. G., La egttmt deg att ne nuovo ordnamento deg
Ent
Loca, Maggo Edtore, Rmn, 2002.
1D' ,ro$res raporti 211 pr shqiprin q shoqron +omunikatn e (omisionit pr
,arlamentin Europian dhe (shillin% Strate$jia e "$jerimit dhe Sfidat
(r&esore 2116212% ?>.;211<888'
2' R3N.>*D G'% 5aJ% .oralit& and the ,ri#ate Domain% @on$ (on$
Uni#ersit& ,ress% 2'
21' R3""3*TE R' Manuae d drtto de nformazone e dea
communcazone.
22' ROMANO D.F., FELICIOLI R.P., Comuncazone nterna e
processo organzzatvo Rafaeo Cortna Edtore, Mano 1992.
2!' ROSATI C., Gudo a ufco per e reazon con pubbco, Casa
Edtrce
?'E'5% 0er$amo% 1DD8'
21' ROSATI C., Prncp organzatv deUfco con pubbco ct. n
Teora e tecnche dea comuncazone pubbca a cura d Stefano
Roando, prma edizione ET3S% 21'
22' S5>0>74* ?'% ,ri#ac& at Risk) The *eJ 7o#ernment Sur#eillance and the
Courth 3mendment% Uni#ersit& of ?hica$o ,ress% ?hica$o% 29'
28' SWARTZ N., Kng Prvacy wth a Modem Information
.ana$ement
Hournal% /olume !8' 4ssue 2% SeptemberK>ctober 22'
29' "373*H>R4 :@'% ?omparati#e #ieJ of administrati# laJ issues% 3lbdesi$n
2A' G3DU3. H'%7R4CCTUES H'%Backstones Gude to The Freedom
of
Informaton Act 2000 Oxford Unversty Press, 2005.
2D' GEST4* 3lan C'% ,ri#ac& and Creedom% 3theneum press% *eJ Nork%1D89'
8' WILLIAM C.S.|. Ber Prvacy: A Vanshng Vaue?, Fordham
Unversty
,ress% *eJ Nork% 1DA'
12A
81' "E*>6"E*>/4?@ /'% La bert despresone, Muno
Contemporanea,
21'
12D
82' ZUANELLI E., Manuae d communcazone sttuzonae6Teorie
e applicazioni per azende e ammnstrazon pubbche, Edtore Coombo'
8!' ZACCARIA R., Diritto denformazone e dea comuncazone,
Torino
1DDA'
Do&%m!'*a -5! a&*! $i=or!
1' Conventon for the Protecton of Human Rghts and Fundamenta Freedom
n
@uman Ri$hts in international laJ% 0russels% 1DD2'
2' Expanatory Report about Counc of Europe ?on#ention on 3ccess
to
>fficial Documents;?ETS *o'22<'
!' /ersioni i konsoliduar i Traktate#e t 0ashkimit Europian dhe (arta e t
Drejta#e Themelore e 0ashkimit Europian% botim i .inistris s 4nte$rimit%
Tiran 2A'
1' (ushtetuta e Republiks s Shqipris e #itit 1DDA'
2' (ushtetuta dhe materiale shpje$uese% dhjetor 1DDA'
8' (odi i ,rocedura#e 3dministrati#e ;1DDD<'
9' (on#entn e 0E6s nr.108 t vtt 1981 Pr Mbro|t|en e ndvdve
nga prpunm automatk t dhnave personae dhe q eg|sacon
t&re $aranton kt mbrojtje dhe shtetet q jan subjekt i nj #endimi t 0E6s'
A' Lg| nr. 8503 dat 30.06.1999 Pr t dre|tn e nformmt pr
dokumentat zyrtare.
D' Lg| nr 8454,dat 4.2.1999 Pr Avokatn e Poput, ndryshuar me g|n
nr
A8% dat1'1'2'
1' Lg| nr.8517, dt. 22.07.1999 Pr mbro|t|en e t dhnave personae.
11' Lg| nr. 8457 dt. 11.02.1999 Pr nformaconn e kaskuar
sekret shtetror.
12' 5 g | Nr. 8410, dat 30.9.1998 Pr radon dhe teevzonn pubk e
prvat n Republikn e Shqprs, ndr&shuar me li$jin nr' A822 date
!1'9'2% me li$jin nr' A9D1 date 1'2'21% me li$jin nr'D18 date
2'2'2!% me li$jin
nr'D121 date 2D'9'2!% me li$jin D2!1 date 11'2'28 dhe me li$jin nr'
D899% date 1!'1'29'
18
1!' 5i$ji *r'D942, dat 28.5.2007 Pr transmetmet numerke n Repubkn
e
Shqprs.
11' Rekomandm Avokatt t Poput Pr mratmn e rreguores Tp pr
t
drejtn e informimit'
12' Rekomandimi ;22< 2 i (omitetit t .inistra#e pr shtetet antare t
(shillit t Europs mbi aksesin n dokumentat z&rtare'
18' Udhzimi nr'1'dat'1D'2'21 i (omisionerit pr .brojtjen e t Dhna#e
,ersonale% pika 1Ke'
"3. Udhzm Nr.4, dat 16.03.2010 pr Marr|en e masave t sgurs s
t
dhna#e personale n #eprimtarin e fushs s arsmt'
1A' VKM nr.934, dat 2.9.2009Pr prcaktmn e shteteve me n| nve
t m|aftueshm t mbro|t|es s t dhnave personae'
1D' VKM Nr.1232, dat 11.12.2009 Pr prcaktmn e rasteve pr
pr|ashtmet
n$a det&rimi pr njoftimin e t dhna#e personale q prpunohen.
2' Vendm Nr.1, dat 4.03.2010 pr Prcaktmn e rreguave t hosshme
pr sgurmn e t dhnave personae.
Fa9! <yr*ar!E
J J J' f r ee domhous e 'o r $ K r e por t 6 t & p e sK f r e e do m 6 p ress
J J J'k e shi l li m i nis t r a # e 'a l
J J J'p a r l a ment' a l
J J J' a #ok a ti popul l it '$ o # 'a l
J J J'kmdp' a l
ht t p) K KJJ J 'kkrt' $ o#' a l
J%ri,)r%-!'(+
1' Lshtja Cumpana dhe Manzare v. Romana |GC|, No. 33348/96, 19
Dhjetor
21'
2' Lshtja Rza Dn v Turqs, No. 42437/98, 28 Tetor 2004.
!' Lshtja Tourancheau dhe |uy v France, No. 53886/00, 24.11.2005.
1' Lshtja Schpfer v Swtzerand, 20 Ma| 1998; Atn v Turqsw, *o'!DA22KDA%
8 ,rill 2'
181
2' Lshtja Bake v Mbretwrsw sw Bashkuar, No. 68890/01, 25 Tetor 2005.
182
8' Lshtja Groppera Rado dhe t t|ert v Zvcrs, 28 mars1990, Seres A
No.
19!'
9' Lshtja Savtch v Modova, No. 11039/02, 11 Tetor 2005.
A' Lshtja Lngens v Austra, 8 Korrk 1986, seres A No.103; Castes v Span,
2! ,rill 1DD2% Series 3 *o' 2!8'
D' Lshtja Krone Verag GmbH dhe CoKG v Austra, No. 46311/99, 5 Ma| 2002'
1' Lshtja Turhan v Turqsw, No. 48176/99, 19 Ma| 2005.
11' Lshtja (rone /erla$ 7mb@ dhe ?o(7 dhe .ediaprint "eitun$s6und
Zetschrftenverag GmbH& Co.KG v Austra, No. 42429/98, 20 Mars
2003.
12' Lshtja Ingemar L|enberg v. Sweden, Apm No. 9664/82, 1 Mars 1983.
1!' Lshtja Scentoogy v Sweden , Apkmn No. 7805/77, 5 Ma| 1979, DR 16.
11' Lshtja Krone Verag GmbH& Co.KG v Austra, No. 39069/97, 11 Dh|etor
2!'
12' Lshtja Badet Tromso and Stensaas v France|GC|, No. 29183/95, 21.1.1999
18' Lshtja 7j&kata e (asacionit e 4talis ;?ass' 1A'1'A1% n'222D% Cl%1DA1% 4%
2911<'
19' /endimi i 7j&kats (ushtetuese t Republiks s Shqipris% *r' 18 dat
11'11'21'
1A' /endimi i 7j&kats (ushtetuese t Republiks s Shqipris *r' 1DK2%
Cletore "&rtare nr' 2K2'
1D' /endimi i 7j&kats (ushtetuese t Republiks s Shqipris *r' 21K28'
2' /endimi *r' 811!% dat 1' 9' 2A% i 7j&kats s Rrethit 7j&qsor Tiran
Mb nx|err|en e sht|es |asht |urdksont.
21' /endim dates 9.03. 2011 Pr nx|err|en nga |urdkson g|yqesor,
G|ykata
e Rrethit 7j&qsor Tiran'
22' Rekomandimi i 3#okatit t ,opullit pr +shtjen me *r' Dok' 2928DK8'
2!' !'

Irma Baraku Fakulteti I Drejtesise

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Irma Baraku Fakulteti I Drejtesise

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

E drejta pr informim dhe mjetet e realizimit t saj n Republikn e Shqipris

aksest mb nformaconn persona, n prvatsn s kontro

pri#atsis sht ai q lidhet me imunitetin n$a ndr&shimet e panjohura dhe t

You might also like