Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
19. Korxona qudratini boshqarish.pptx aysv
1.
2. HAR QANDAY TADBIRKORLAK FAOLIYATINING MUVAFFAQIYATI KO’PROQ XORIJIY
BIZNESDA MENEJMENTNIG TARKIBIY ELEMENTI BO’LGAN KORXONA (BU YERDA KORXONA
OSTIDA FIRMA, KONTSERN, KOMPANIYA, AKSIYADORLIK JAMIYATI, KOOPERATIV, IJARA,
KICHIK KORXONA VA BIZNESNING BOSHQA BIRLIKLARI TUSHUNILADI) XODIMLARINI
BOSHQARISHNING TO’G’RI TANLANGAN STRATEGIYASIGA BOG’LIQ.
3. STRATEGIYANI TANLASH O’Z
NAVBATIDA BIR NECHA
OMILLARGA BOG’LIQ:
KORXONA QO’YILGAN MAQSADLARGA KO’RA BOZORDAGI HULQNING U YOKI BU STRATEGIYASINITANLAYDI.
korxonasalohiyati qanday hajmiga ega;
korxona salohiyatining raqobatbardoshligi
darajasi qanchalik yuqori;
bozordagi uning ulushi qanday va u
etakchimi, raqibmi yoki orqada qoluvchimi;
korxona o’zining oldiga qanday maqsadlar
qo’ygan – yetakchilikni mustahkamlash,
yetakchilar safiga kirish, “o’rtada”
mustahkamlanish yoki inqirozdan qochish.
4. Korxona salohiyatini boshqarish texnologiyasining o’zi
quyidagi bosqichlarni o’z ichiga oladi:
Korxona salohiyatidan foydalanish
dinamikasi va samaradorligining
tuzilishini, uning bozordagi ulushini
baholash;
korxona salohiyati
raqobatbardoshligini
baholash;
tanlangan strategiya va
taktikadan kelib chiqqan holda
korxona salohiyatining
raqobatbardoshligini oshirish
bo’yicha tadbirlarni o’tkazish
korxona salohiyati
rezervlari va
yo’qotishlarini tahlil
korxona salohiyati
raqobatbardoshligini oshirish
bo’yicha strategiya va taktikani
5. Har qanday korxonaning iqtisodiy salohiyati – bu korxona ixtiyorida bo’lgan resurslar (mehnat, moddiy, nomoddiy, moliyaviy
va boshqalar)ning majmuasi va uning xodimlari va menejerlarining tovarlar, xizmatlarni yaratish va kattaroq daromad olish
maqsadida resurslardan foydalanish qobiliyatidir. Korxonaning iqtisodiy salohiyati to’rtta asosiy alomatlar bilan ta’riflanadi
4
Options
To’rtinchi alomat. Korxona salohiyatini
amalga oshirishning darajasi va natijalari
(yaratilgan mahsulotlar va
daromadlarning hajmi) yana tanlangan
tadbirkorlikning shakli va korxonaning
unga mos keluvchi tash- kiliy tuzilmasi
bilan belgilanadi.
3
Options
Uchinchi alomat. korxonaning salohiyati
nafaqat unda mavjud bo’lgan
imkoniyatlar va resurslar bilan, balki
uning ulardan tovarlar , xizmatlarni
yaratish va kattaroq foyda olish
maqsadida foydalanish qobiliyatilari
bilan ta’riflanadi.
2
Options
Korxonaning
salohiyati ham ishlab chiqarishga jalb
qilingan va ham jalb qilinmagan, ammo
unda foydalanish uchun tayyorlangan
resurslar va rezervlarning hajmi bilan
belgianadi.
1
Options
Birinchi alomat. Korxonaning
iqtisodiy salohiyati – uning iqtisodiy
faoliyatning u yoki bu sohasidagi
haqiqiy imkoniyatlari bidan
belgilanadi
6. TO’RTINCHI ALOMAT BO’YICHA MISOL QILIB KELTIRISHIMIZ MUMKINKI, IBM 1981 YILDA MAVJUD
TASHKILIY TUZILMA O’ZINI KO’RSATIB BO’LGANLIGI TUSHUNIB, MARKAZLASHTIRILGANLIKNI TUGATGAN.
NATIJADA BELGILANGANTIJORAT DOIRASIDA BIR BIRLARI BILAN HAQIQATDAN HAM RAQOBATLASHUVCHI
14 MUSTAQIL BIRLIKLAR – KOMPANIYALAR VUJUDGA KELGAN. BU FIRMA ICHIDAGI TADBIOKORLIKNI
RIVOJLANISHI VA UMUMAN IBMNING FOYDASINI KO’PAYISHIGA OLIB KELGAN. UNING BO’LINMALARI ENDI
NAFAQAT “FOYDA MARKAZLARI” SIFATIDA, BALKI “YANGILIK KIRITISHLAR MARKAZI” SIFATIDA FAOLIYAT
YURITMOQDALAR, BU NATIJADA HAM IBMGA VA HAM UNDAN AJRAB CHIQQAN 14 KOMPANIYALARDAN HAR
BIRIGA MUVAFFAQIYAT KELTIRMOQDA.
7. HAR QANDAY KORXONANING IQTISODIY SALOHIYATI
MODELI QUYIDAGICHA BELGILANILADI:
- unda mavjud bo’lgan resurslarning hajmi va sifati bilan (asosiy ishlab chiqarish va noishlab
chiqarish fondlarida band bo’lganlarning soni, aylanma fondlar va moddiy zaxiralar, moliyaviy va
nomoddiy resurslar – patentlar, litsenziyalar, axborotlar, texnologiyalar bilan);
- xodimlar (mutaxassislar, ishchilar, yordamchi xodimlar)ning qandaydir mahsulotni
yaratishga qobiliyatlari, boshqacha qilib aytganda ularning ma’lumotli, malakali,
psixofiziologik va undovchilik salohiyatlari bilan;
- menejerning korxonadagi mavjud resurslardan muvofiq foydalanishga qobiliyati (
menejerning tayyorgarligi, ist’edodi va kasbiy moslashganligi, korxona tashkiliy tuzilmasini
yaratish va yangilashni bilishi) bilan;
- innavtsion qobiliyatlari bilan ( ya’ni korxonani ishlab chiqarishlarni yangilash,
texnologiyalarni almashtirish va h.k.ga qobiliyatlari bilan);
- axborotli qobiliyatlari bilan (ya’ni axborotlarni ulardan ishlab chiqarishda foydalanish uchun
ishlab chiqish va “qo’shimcha ishlov berish” usuli);
- moliyaviy qobiliyatlari (korxonaning raqobatbardoshligi, moliya sohasidagi ichki va tashqi
qarzdorligi) va boshqalar bilan
8. XORIJIY BIZNESDA KORXONA SALOHIYATI RAQOBAT
BARDOSHLIGINI BAHOLASH UCHUN HAR XIL USULLARDAN
FOYDALANILADI.
INDIKATORLI USUL. UNING ASOSIGA INDIKATORLAR TIZIMI QO’YILGAN BO’LIB, UNING YORDAMIDA FIRMA,
KOMPANIYA, KORPORATSIYA, BOSHQA KORXONA VA UMUMAN MILLIY IQTISODIYOT SALOHIYATI
RAQOBATBARDOSHLIGINING BAHOSI BERILADI. XORIJIY BIZNESDA INDIKATOR OSTIDA U YOKI BU
TADQIQOT QILINAYOTGAN OB’EKTNI SHAKLLANTIRILGAN KO’RINISHDA BAYON QILISHGA IMKON BERUVCHI
TA’RIFLARNING MAJMUASI VA ULAR ASOSIDA UNI FAOLIYAT YURITISHINING PERFORMANCE
(NATIJAVIYLIGI)NI OSHIRISH BO’YICHA TAVSIYALARNI TANLAB OLISH TUSHUNILADI.
9. MATRITSA USULI. UNING ASOSIDA RAQOBAT
JARAYONINI ULARNI DINAMIKA BILAN BOG’LIQLIKDAKO’RIB
CHIQUVCHI G’OYA YOTADI. TOVARNING EGRI CHIZIQLI
YASHASH DAVRI USHBU USULNING METODOLOGIK ASOSI
BO’LADI.
70 –YILLARNING O’RTALARIDA “BOSTON
KONSALTING GRUPP” MARKETING FIRMASI O’ZINING
ETARLICHA ODDIY HOLATLARIGA ASOSLANGAN HOLDA HAR
XIL TOVARLARNING RAQOBATBARDOSHLIGINI
BAHOLASHNING MATRITSA USULINI ISHLAB CHIQQAN BO’LIB,
HOZIR U HAR XIL KORXONALAR VA SOHALARNING
RAQOBATBARDOSHLIGINI TADQIQOT QILISHDA QO’LLANILADI.
10. TADQIQOTNING ASOSIY QUROLI IKKITA KO’RSATKICHLAR ASOSIDA QURILGAN MATRITSADIR.
VERTIKAL BO’YICHA BOZOR SIG’IMINING TO’G’RI CHIZIQLI KO’LAMDAGI O’SISHI SUR’ATLARI KO’RSATILADI.
GORIZONTAL BO’YICHA ESA – TADBIRKOR YOKI KORXONANING BOZORDAGI LOGARIFMLI KO’LAMDAGI
ULUSHI. BARCHA KOMPANIYALAR, KORPORATSIYALAR, FIRMALAR VA BIZNESNING BOSHQA BIRLIKLARI BU
MATRITSADA O’ZLARINING PARAMETLARIVA BOZOR SHAROITLARIGAKO’RA JOYLASHADILAR. BOZORDA
ENG KATTA ULUSHGA EGA BO’LGANLAR RAQOBATBARDOSHROQ HISOBLANADILAR.
11. 2. BOSHQARUV SAMARADORLIGINING
KO’RSATKICHLARI. KORXONANING SALOHIYATI HAR XIL TURDAGI
BOZORLARDAGI RAQOBAT KURASHIDA AMALGA OSHIRILADI. UNI
AMALGA OSHIRILISHINING MUVAFFAQIYATI KO’PROQ
MENEJERLARNING SAN’ATI, ULARNING BILIMLARI, TAJRIBASI VA
KASBIY MAHORATIGA BOG’LIQ. AMMO MUVAFFAQIYAT VA
MUVAFFAQIYATSIZLIKLARNING SABABLARIGA MUSTAQIL
EKSPERTLAR, MASLAHATCHILAR VA RAQIBLARNING KO’ZLARI BILAN
QARASH VA SOLISHTIRISH UCHUN MAXSUS ISHLAB CHIQILGAN
STANDARTLARDAN, YA’NI ETALON UCHUN QABUL QILINGAN HAR XIL
KORXONALAR, SOHALAR VA BOSHQALAR SALOHIYATILARI
RAQOBATBARDOSHLIGINING BAHOLARIDAN FOYDALANISH
FOYDALIDIR.
12. KORXONANING RAQOBATBARDOSHLIGI SALOHIYATI STANDARTLARI IQTISODIY VA SOTSIALLARGA
BO’LINADI. ULAR ODATDA SINCHIKLAB TANLAB OLINADILAR, ULAR ETARLICHA KO’P YOKI NISBATAN KAM
BO’LISHI MUMKIN. BU O’TKAZILAYOTGAN TADQIQOTNING KENGLIGIGA BOG’LIQDIR. BIZNING MINIMUM
KORXONA SALOHIYATI- NING IQTISODIY RAQOBATBARDOSHLIGINI BAHOLASHGA IMKON BERUVCHI BESHTA
INDIKATORLAR BILAN BELGILANADI. YA’NI: ASHYOVIY VA AXBORAT RESURSLARI, IQTISODIY KENGLIK, VAQT,
TEXNOLOGIYALAR, DAROMADLAR DARAJASIDAN FOYDALANISHNING SAMARADORLIGI.
13. RAQOBATBARDOSHLIKNING HAR BIR DARAJASIGA ANIQ KO’RSATKICHLAR KO’RINISHIDAGI
INDIKATORLARNING BELGILANGAN MAJMUASI MOS KELADI. ULARNING BARCHASI KORXONA SALOHIYATI
RAQOBATBARDOSHLIGINING MATRITSASINI TASHKIL QILADILAR, UNDA TANLAB OLINGAN
KO’RSATKICHLARNING NISBIY MIQDORLARI VA ULARNING FOIZLI-BALLI AKS ETTIRILISHI AKS ETTIRILADI
USHBU MATRITSANI ANIQ KO’RSATKICHLAR BILAN TO’LDIRISH OSON ISH EMAS. U KORXONADA MALAKALI
AQLIY MARKAZNI MAVJUD BO’LISHINI, RAQIBLAR TOMONIDAN YASHIRILGAN TIJORAT SIRINI QO’SHISH VA
O’ZINIKINI SAQLAB QOLISH, HAMDA AXBORAT MANBALARINI, SHU JUMLADAN XORIJNIKINI QO’SHIMCHA
O’RGANISH VA ULARDAN FOYDALANISHNI TAQAZO QILADI.
14. RAQOBATBARDOSHLIK MATRITSASIDA BUGUNGI ENG YUQORI – EKSPERT YO’LI BILAN OLINGAN
INDIKATORNING DARAJASI 100% DEB QABUL QILINADI VA SHUNGA KO’RA 100 BALL BO’LADI. USHBU
MATRITSA ASOSDA RAQOBATBARDOSHLIK DARAJASINI HAM ALOHIDAGI INDIKATORLAR BO’YICHA VA
HAM, UMUMAN, ULARNINGG BUTUN MAJMUASI BO’YICHA BALLI HISOBLANISHLARINI BERISH MUMKIN.
16. KORXONA SALOHIYATINING REZERVLARI VA
YO’QOTISHLARI
Indikatorlar
Korxona
salohiyatinin
g yoqotishlari
va rezervlari
KR KT KE KD KU Barcha
rezervlar
va
yo’qotishla
r
1 2 3 4 5 6
Nisbiy
birlik
ballar Nisbiy
birlik
ballar Nisbiy
birlik
ballar Nisbiy
birlik
ballar Nisbiy birlik ballar ballar
REZERVLAR
1.Jahon
etakchiligi
RKR1 RKR1b RKT1 RKT1b RKE1 RKE1b RKD1 RKD1b RKU1 RKU1b R1b
2.Jahon
standarti
RKR2 RKR2b RKT2 RKT2b RKE2 RKE2b RKD2 RKD2b RKU2 RKU2b R2b
3. Xalq
xo’jaligi
etakchiligi
RKR3 RKR3b RKT3 RKT3b RKE3 RKE3b RKD3 RKD3b RKU3 RKU3b R3b
4. Xalq
xo’jaligi
standarti
RKR4 RKR4b RKT4 RKT4b RKE4 RKE4b RKD4 RKD4b RKU4 RKU4b R4b
5.Sohaviy
yetakchilik
RKR5 RKR5b RKT5 RKT5b RKE5 RKE5b RKD5 RKD5b RKU5 RKU5b R5b
bu yerda t –sarmoyadan samara olish va investitsiyalar kiritish vaqti. Shunda jadvalni qurish mumkin. U ustivor
tadbirlarni tanlash mantiqini – salohiyat raqobatbardoshligini oshirish bo’yicha korxona strategiyasining asoslarini ishlab
chiqilishini aks ettiradi.
17. SALOHIYATNING RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISH
BO’YICHA STRATEGIYANI TANLASH (JAHON ETAKCHILIGI
DARAJASI UCHUN)
Maqsadga
erishish uchun
mab- lag’lar va
resurslar
Indikatorlar
Investi-
tsiyalar
(I)
Vaqt
(t)
Iqti.
Samara
(Ef)
Samaradorlikning
integral koeffitsienti
(NKint)
Ustivorliklar
(firmaning
straregiyasi)
1.RKR1
2.RKT1
3.RKE1
4.RKD1
5.RKU1
Ikr
Ikt
Ike
Ikd
Iku
tip
1kt
tie
1>d
tny
Efkr
Efkt
Efke
Efkd
Efku
K1int
K2int
K3int
K4int
K5int
5
3
1
4
2
18. HAR BIR KORXONA TAVAKKALCHILIKNING O’ZI ENGIB O’TISHI MUMKIN BO’LGAN “PLANKA”SINI
TANLAYDI. BIZNESDA HAM JIZZAKILIK VA HAM ORTIQCHA KAMTARLIK QARAMA QARSHIDIR. KORXONA
REZERVLARINING BIR QISMINI SAFARBAR QILISHGA HARAKAT QILIB, “O’RTACHA” HOLATGA DA’VOGARLIK
QILISHI MUMKIN. FARAZ QILAMIZKI, K3INT > K5INT > K2INT > K4 INT> K1INT. BUNDA 5.5 – JADVALNIG 5 –
USTUNIDAGI RAQAMLASH KORXONA SALOHIYATI RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISHNING SILLIQLANISHI (
NAVBATIYLIGI)NI BERADI. DASTAVVAL KD, KEYIN KU VA KEYIN ESA KE VA H.K. INDIKATORINING DARAJASINI
OSHIRISH BO’YICHA ISHNI O’TKAZISH MAQSADGA MUVOFIQDIR. AGAR BARCHASIGA BIRDANIGA
KIRISHILSA, UNDA U YOKI BU DARAJADAGI RAQOBAT KURASHIDA MUTAHKAM O’RINNI EGALLASHGA KUCH
VA VAQT ETMAY QOLISHI MUMKIN.
19. Korxona salohiyati raqobatbardoshligini oshirish sohasidagi muvaffaqiyatning koeffitsienti
(Kus) deb quyidagi formulani hisoblash mumkin:
Rezervlar, yo’qotishlar,
samaradorlik
t1 t2 t3 … t1 … tp
1.Rezervlarning
o’zgarishi sur’atlari
TR1 TR1 TR1 TR1 TR1
2.Yo’qotishlarning
o’zgarishi sur’atlari
TP1 TP1 TP1 TP1 TP1
3.korxona salohiyati
samaradorligi integral
koeffitsientining
o’zgarishi sur’atlari
TK1int TK1int TK1int TK1int TK1int
Kus = TKint – TP max TR
Korxona salohiyati samaradorligi rezervlari, yo’qotishlari va integral koeffitsienti
balli baholarining dinamikasi
20. ENG YAXSHISI YO’QOTISHLAR DINAMIKASI NOLGA QADAR KESKIN PASAYISHI,
SAMARADORLIKNING INTEGRAL KOEFFITSIENTI O’ZGARISHLAR SUR’ATLARI TO’G’RI CHIZIG’I (TKINT) ESA
ULAR BIR BIRLARIGA NISBATAN ETARLICHA YAQINROQ JOYLASHISHLARIDAGI REZERVLAR O’ZGARISHLARI
SUR’ATLARI TO’G’RI CHIZIQLARIDAN YUQORIROQDALIGIDIR. YA’NI ENG KATTA MUVAFFAQIYATGA TP= 0,
TKINT> TR BO’LGAN HOLDA ERISHILADI. BU SHUNI BILDIRADIKI, KORXONA AGAR RAQOBATNING U YOKI BU
DARAJASIDAGI ETAKCHILARIGA EMAS, TENGLAR O’RTASIDAGI ENG YAXSHILARGA QARAB SHIDDAT BILAN
HARAKATLANADI.
21. KORXONA SALOHIYATI RAQOBATBARDOSHLIGI VA BOZOR FOYDALILIGINI BAHOLASHNING BIZ
TOMONIMIZDAN TAKLIF QILINGAN METODIKASI YAGONA VA UNIVERSAL EMAS. BUNDAY METODIKALARNING
ENG TURLI TUMAN VARIANTLARI BO’LISHI MUMKIN. U ANIQ DETALLARNI, KORXONA IQTISODIYOTINING
NOZIK TOMONLARINI HISOBGA OLISHI, AMMO SHUNING BILAN BIR VAQTDA O’Z ICHIGA UMUMIY QABUL
QILINGAN INDIKATORLARNI, SALOHIYATNING KO’RSATKICHLARINI VA BOZOR JARAYONLARINIOLISHI
KERAK.
KORXONA QUDRATINI BELGILOVCHI OMILLAR:
• MAHSULOT SIFATI;
• KORXONA IMIDJI;
• RAQOBATBARDOSHLIK;
• HAMKORLARBILAN ALOQADAGI MAVQENING YUQORILIGI;
• INNOVATSION TEXNOLOGIYA VA TEXNIKA BILAN TA’MINLANGANLIK DARAJASI
22. KORXONALAR BOSHQARUVI UNING PUL BILAN BOG‘LIQ BO‘LGAN KO‘RSATKICHLARI TAHLILIGA
ASOSLANGAN. AMMO BUNDAY YONDASHISH KORXONA FAOLIYATIDAGI BOSHQA MUHIM TOMONLARINI OCHIB
BEROLMAYDI. AMERIKALIK OLIMLAR R. KAPLAN VA D. NORTON 1990-YILLARDA 12 TA YIRIK KOMPANIYA XO‘JALIK
FAOLIYATINING PUL BILAN BOG‘LIQ BO‘LMAGAN KO‘RSATKICHLARINI HAM HISOBGA OLADIGAN NATIJALARNI
BAHOLASH TIZIMINI O‘RGANDILAR VA KO‘RSATKICHLARNING MUVOFIQLASHGAN TIZIMINING KONSEPSIYASINI
YARATDILAR.
BUNDAY YANGI TIZIM KORXONANING PUL BILAN BOG‘LIQ KO‘RSATKICHLARINI UNING BOSHQA
TURDAGI KO‘RSATKICHLARI BILAN BOG‘LASHGA YO‘NALTIRILGAN, BOSHQARUV TIZIMI KO‘RSATKICHLARIGA
AYLANTIRISH MASALALARI HAL QILINGAN. BUNING UCHUN KORXONANING ERISHGAN KO‘RSATKICHLARINI
KELAJAKDAGI OLINISHI MUMKIN BO‘LGAN NATIJALAR BILAN BOG‘LASH ZARUR BO‘LDI. KO‘RSATKICHLARNING
MUVOFIQLASHTIRILGAN BUNDAY TIZIMI AVVAL KORXONA DARAJASIDA, KEYINCHALIK KORXONANING
BO‘LIMLARI VA HATTO ALOHIDA XODIMLARI DARAJASIDAGI BOSHQARUV TIZIMIGA AYLANDI VA 1999-YILDAN
BOSHLAB DUNYONING 300 DAN ORTIQ (AQSH, KANADA, GERMANIYA, SHVEYTSARIYA) KORXONALARIDA TATBIQ
ETILA BOSHLADI. BANKLAR ESA (DENTCHE BANK) BU TIZIMNI O‘ZINING HISOBOTIGA INDIKATOR SIFATIDA
KIRITDILAR.
23. AMMO R. KAPLANNING TAN OLISHICHA, BU NAZARIYA TAKOMIL EMAS, CHUNKI
BUNDA ENG ASOSIY NARSA – BAHOLASH VOSITASI YO‘Q. R. KAPLANNING YUQORIDA
TA’QIDLANGAN USULINI INNOVATSIYA LOYIHALARIGA MOSLASHTIRILGAN HOLDA
QO‘LLASH MAQSADIDA QUYIDAGI CHORA-TADBIRLAR TIZIMI ISHLAB CHIQILDI:
Korxonaning ilmiy faoliyati ko‘rsatkichlariningmuvofiqlashtirilgantizimini ishlab chiqish, ko‘rsatkichlararobog‘liqlik
darajasini aniqlash, ularni statistik – matematik qayta ishlash formulalarini hisoblash, baholash va boshqarish
bo‘yicha dasturiy vositalarini yaratish;
Ko‘rsatkichlarnitashkilotning strategik maqsadlari, vazifalari bilan uzviy bog‘liqliginitaminlash,
ularni ko‘p funksiyali indikatorlargao‘tkazish,
Loyiha rivojlanishining qisqa va uzoq muddatga mo‘ljallangan
immitatsion modelini yaratish;
Ilmiy ishlab chiqarish va kichik innovatsiya
korxonalarining ko‘rsatkichlarimajmuasini
ishlab chiqish Ularning o‘lchov
birliklarini aniqlash:
24. 3. KORXONA QUDRATINI
RAQOBATBARDOSHLIGINI BAHOLASH.
KORXONANING IQTISODIY QUDRATI.
• KORXONA QUVVATI DEB, DASTGOH VA ISHLAB CHIQARISH MAYDONLARIDAN ILG’OR TEXNOLOGIYA, ISHLAB
CHIQARISH VA MEHNATNI TASHKIL ETISHNING ILG’OR USULLARIDAN TO’LIQ FOYDALANGAN SHAROITDA YILIGI
KORXONANING ENG KO’P MAHSULOT ISHLAB CHIQARISH YOKI XOM ASHYONI QAYTA ISHLASH IMKONIYATIGA
AYTILADI.
• KORXONA QUVVATI MAHSULOT QAYSI BIRLIKDA HISOBLANSA SHU BIRLIKLARDA ANIQLANADI. KORXONA
QUVVATI BAZIS YOKI REJA DAVRIDA NISBATAN FOIZ HISOBIDA HAM IFODALANADI.
• KORXONA QUVVATI - UNING YETAKCHI, TAYYOR MAHSULOT ISHLAB CHIQARUVCHI TSEXLARI BILAN TOPILADI.
25. ISHLAB CHIQARISH QUVVATIDAN UNUMLI, TO’LIQ
FOYDALANISHNI TA’MINLASH YO’LLARI QUYIDAGILAR:
ASOSIY FONDLARNI O’Z VAQTIDA YANGILAB TURISH;
ISHLAB CHIQARISH JARAYONIDAGI UZILISHLAR, TURG’UNLIK HOLATLARINI KELTIRIB
CHIQARUVCHI SABABLARNI YO’QOTISHYOKI KAMAYTIRISH;
ISHLAB CHIQARISHNI TASHKIL ETISHNING FOYDALI, ILG’OR SHAKLLARI, USULLARINI
QO’LLASH VA SHULAR HISOBIGA MEHNAT BUYUMLARIGA ISHLOV BERISH TARTIBINI
UZLUKSIZ VA BIR VAQTDA HAMMA ISH JOYLARIDA OLIB BOORISH;
MEHNATNI ISH JOYLARI BO’YICHA ANIQ TAQSIMLASH;
DASTGOHLARNING ISH VAQTI FONDIDAN TO’LIQ FOYDALANISHNI TA’MINLASH.
TEXNOLOGIK JARAYONLARNI BIR ME’YORDA TO’LIQ FOYDALANISHINI TA’MINLASH
26. 3. SIFAT MENEJMENTI TIZIMI VA
TEXNOLOGIYA.
QFOYDALILIGI. KORXONA RAHBARIDA, SMT QANDAY MAQSADDA TATBIQ ETILMOQDA DEGAN SAVOLNING TUG‘ILISHI TABIIY YODINGIZDA
BO‘LSIN, QANDAY FOYDA KELTIRISHINI BILMASANGIZ BIROR-BIRTIZIMNI JORIY QILISHDAN HECH QANDAY NAF YO‘Q.
KORXONALAR RAHBARLARIGA SMTNI TATBIQ ETISH MAQSADLARINI ANIQLASHDA PRINSIPIAL JIHATDAN O‘ZGACHA YONDOSHUVGA AMAL
QILISH TAVSIYA ETILADI. BUNDAY YONDOSHUV UCHTA ODDIY QOIDAGA ASOSLANGAN, XUSUSAN:
• 1. KORXONANGIZDA QANDAY JARAYON VA YOKI VAZIFALAR KORXONANGIZNING «TOR JOYI», NOZIK TOMONI HISOBLANADI HAMDA TUBDAN QAYTA
QURISH VA YAXSHILASHNI TALAB QILADI.
• 2. QAYTA QURISH – BU YANGILIK JARAYONI, UNI MUNOSIB KADRLAR BILAN MUSTAHKAMLANG, QO‘SHIMCHA RESURSLAR BILAN TA’MINLANG,
JARAYONNI TARTIBGA SOLING VA IMKON QADAR AVTOMATLASHTIRING.
• 3. ISO 9000 SERIYASI STANDARTLARI TALABLARIGA MUVOFIQ BU JARAYONNI BOSHQARING.
SHUNDAY QILIB, KORXONALAR RAHBARLARI BIR ME’YORDA ISHLAYOTGAN JARAYONLARNI HUJJATLASHTIRISH UCHUN RESURSLAR
SARFLAMASLIGI, AMMO BUTUN E’TIBORNI AYNAN TEZ ORADA YAXSHILASHNI TALAB QILAYOTGAN AMALIY JIHATLARGA QARATISHI ZARUR.
27. 9.4.XALQARO DARAJADA BOSHQARUV.
TASHQI SAVDO, AGRAR SIYOSAT SOHASIDA, TIJORAT VA FUQAROLIK HUQUQI (RAQOBAT
ERKINLIGI, MONOPOLIYA VA SHARTNOMA), SOLIQ HUQUQLARIDA (SOLIQ TIZIMINING DAROMADGA
YAQINLASHUVI, MABLAG’NING AYLANIB TURISHIGA QARAB SOLIQ REJASINI BELGILASH, EH MABLAG’IGA
BEVOSITA BADALLAR TUSHUMI) YEVROPA QONUNCHILIK HUJJATLARI MILLIY QONUNLARNI ALMASHTIRA
OLADI
28. BIROQ, TASHQI BOSQICHDA TASHQI IQTISODIY SIYOSATDA
MILLIY HUKUMAT QUYIDAGI IMKONIYATLARGA EGA:
UCHINCHI BIR MAMLAKATNING MOLLARIGA IMPORT ULUSHINI KIRITISH;
BIRINCHI NAVBATDA TO’QIMACHILIK VA ELEKTRON MAHSULOTLAR TANNARXI ANCHA ARZON BO’LGAN
MAMLAKATLAR (MASALAN, YAPONIYA, JANUBIY KOREYA) BILAN «IXTIYORIYCHEKLANGAN EKSPORT»
SHARTNOMALARI TUZISH;
SOBIQ MUSTAMLAKA MAMLAKATLAR BILAN ALOHIDA SAVDO MUNOSABATLARINI SAQLAB QOLISH.
29. • 1990 YILLARNING BOSHLARIDA AQSH GA KANADANING 75-80% (YOKI KANADANING VNP 20%I)
EKSPORTI SAFARBAR ETILDI. AQSH UCHUN KANADA BOZORI CHET ELDA YUQORI O’RINDA TURADI.
BEVOSITA XORIJIY SARMOYALAR ULUSHI AMERIKADA KANADAGA NISBATAN 75%NI, KANADANING
AMERIKAGA NISBATAN ULUSHI ESA 9%NI TASHKIL ETADI. MEKSIKA DAVLATI UCHUN AQSH BILAN
IQTISODIY ALOQA O’RNATISH HAYOTIY ZARURATDIR.
• 1990 YILLARNING BOSHLARIDA AQSH GA MEKSIKANING 70% EKSPORTI YUBORILDI, U ERDAN ESA 65%
MEKSIKA IMPORTI KELIB TUSHDI. AYNI VAQTDA MEKSIKA VA KANADA O’RTASIDA ALOQALAR TABORO
RIVOJLANIB, SAVDO-SOTIQ, MOLIYA VA BOSHQA SOHALARDA O’ZARO HAMKORLIK KUCHAYDI.
30. • UMUMJAHON SAVDO TASHKILOTI (UST) 1995 YILNING 1-YANVARIDA TASHKIL TOPDI. UST KO’P
TOMONLAMA SAVDO TIZIMLARINING HUQUQIY VA INSTITUTIONAL ASOSIDIR.U MUHIM SHARTNOMA
MAJBURIYATLARNI TA’MINLAYDI. BU SHARTNOMA MAJBURIYATLARI HUKUMATLARGA ICHKI
QONUNCHILIKNI SHAKLLANTIRISH VA AMALGA OSHIRISHDA, SHUNINGDEK TASHQI SAVDONI
BOSHQARISHNI ANIQLAB BERADI. UST 1947 YILDA TASHKIL TOPGAN VA 1948 YILNING 1-YANVARIDAN
KUCHGA KIRGAN TARIFLAR VA SAVDO BO’YICHA BOSH KELISHUV (GATT)NING DAVOMCHISI
HISOBLANADI. UST KELISHUVI XALQARO SAVDONING YANGI QONUNIYATLARINI, URUGVAYDAGI KO’P
TOMONLAMA MUZOQARALAR JARAYONIDA ERISHILGAN BITIMLARNI UMUMIY IDORAGA JAMLASHNI
QAMRAB OLADI
31. • GATT-USTNING QISMI SIFATIDA QUYIDAGI ASOSIY QOIDALARGA EGA:
• TARIFLAR ORQALI MILLIY IQTISODIYOTNI HIMOYALASH. GATT ERKIN SAVDO BILAN SHUG’ULLANSA HAM USTGA A’ZO MAMLAKATLARI O’ZLARINING MILLIY SANOATINI TASHQI RAQOBATDAN
HIMOYA QILISH HUQUQIGA EGALIGINI TAN OLADI. BIROQ, GATT MAMLAKATLARDANTARIFLAR ORQALI HIMOYA QILISHNI TALAB ETADI. BU TAMOYILNI AMALDA BAJARILISHINI TA’MINLASH
UCHUN GATT QONUN - QOIDALARIGA KO’RA BIR NECHA ISTISNOLAR BO’YICHA MIQDORIY CHEKLOVLARDAN FOYDALANISH MAN ETILDI.
• «TARIFLARNIALOQALASH». DAVLATLAR KO’P TOMONLI SAVDO KELISHUVLARI ORQALI MILLIYSANOATNI QO’LLAB-QUVVATLASHNI KAMAYTIRISHI,ILOJI BO’LSA, TARIFLARNI KAMAYTIRIB,
BOSHQA SAVDO TO’SIQLARINIOLIB TASHLASHI KERAK. TARIFLARMA’LUM DARAJADA KAMAYIB «ALOQA»GA KIRMOQDA. ALOQAGA KIRISHISH SHUNI BILDIRADIKI,ANIQ BIR MAHSULOTNI
MUNOSABATGA KIRISHISHDAGITARIF DARAJASI UST A’ZOSINING MAJBURIYATIDIRVA ASOSIY SAVDO SHERIGI BILAN KOMPENSATSIYA HAQIDAGI KELISHUVSIZ TARIFNI OSHIRA OLMAYDI.
• «ENG QULAY REJIM» .GATT NING USHBU QONUNI AJRATMASLIK PRINSIPI HISOBLANADI. QONUNDA TA’KIDLANISHICHA, EKSPORTYOR VA IMPORTYORDAVLATLARGA O’ZGARTIRILGAN TARIF VA
BOSHQA ME’YORLAR USTNING A’ZOSI BO’LGAN BOSHQA DAVLATLARGA HAM KAMSITISHLARSIZ QO’LLANILISHI KERAK.XECH QANDAY DAVLAT BOSHQASIGA ALOHIDA SAVDO FOYDASI YOKI
KAMSITUVCHI CHORALAR QO’YA OLMAYDI. HAMMA BIR XIL DARAJADA VA HAMMA SAVDO TO’SIQLARINI TUSHIRISHMAQSADIDAGI BARCHA CHORALARDAN FOYDA OLADI.
• «MILLIYREJIM». AGAR AFZAL KO’RILGAN DAVLATLARDA KAMSITISH MAN QILINGAN BO’LSA, «MILLIY REJIM» QOIDASIDA ESA BOZORGA CHIQARILGAN TOVARLAR DAVLAT ICHIDA ISHLAB
CHIQARILGAN EKVIVALENT TOVARLAR BILAN BIR XIL SHART- SHAROITDA AMALGA OSHIRILISHI KERAK
32. • TASHQI SAVDO OPERATSIYALARINI TARTIBGA SOLISHDA ASOSIY O’RINNI TARIF USLUBLARI XUSUSAN, IMPORT BOJXONA TARIFI EGALLAYDI. O’Z TABIATIGA KO’RA
IMPORT BOJXONA TARIFLARI BIR-BIRIGA BOG’LANGAN TO’RT ASOSIY ELEMENTDAN TARKIB TOPADI:
• MAMLAKATGA KIRITILADIGAN TOVARLAR TURKUMINING (NOMENKLATURASI) TIZIMGA SOLINGAN TARKIBI. ODATDA U BOJXONA HAMKORLIGI KENGASHI
TOMONIDAN ISHLAB CHIQILGAN VA UST/GATT TIZIMIDA TAN OLINGAN «TOVARLARNI TAVSIFLASH VA KODLASHTIRISHNING KOMIL TIZIMI» (INGL. HARMONISED
COMMODITY DESCRIPTION AND CODING SYSTEM) ASOSIDA AMALGA OSHIRILADI. KO’PGINA HOLLARDA U SODDA TARZDA «TASHQI IQTISODIY FAOLIYAT TOVAR
NOMENKLATURASI»;
• BOJXONA QIYMATINI ANIQLASH USLUBLARI VA BOJLAR UNDIRISH TARTIBI. U TEGISHLI DAVLATNING BOJXONA KODEKSI VA BOJ TARIFLARI TO’G’RISIDAGI QONUN
VA HUKUMATNING MAXSUS QARORLARI ASOSIDA AMALGA OSHIRILADI;
• BOJLARNI KIRITISH VA BEKOR QILISH MEXANIZMI (TARTIBI). BU ELEMENTLAR HAM BOJXONA KODEKSI, BOJ TARIFLARI TO’G’RISIDAGI QONUN HAMDA HUKUMAT
YOKI QONUN CHIQARUVCHI ORGANLARNING MAXSUS QARORLARI ASOSIDA AMALGA OSHIRILADI;
• TOVARLARNI KELIB CHIQISH MEXANIZMINI ANIQLASH QOIDALARI. UST/GATT HAMDA XALQARO BOJXONA TASHKILOTI YO’RIQNOMALARI, TAVSIYALARI ASOSIDA
TOVARGA QAYSI MANZILDA KO’PROQ QO’SHIMCHA QIYMAT QO’SHILGANLIGIGA ASOSLANIB, UNGA ASOSIY ISHLAB CHIQARILGAN DAVLAT MANZILINI BELGILASH.
