1.1. Virusse word oorgedra deur vektore wat spesifiek is vir elke tipe ...

Technical & Support Services (Edms) Bpk<br />

HTG Gebou , Oxfordstraat 19, Durbanville, Suid-Afrika Posbus 2956, Durbanville, 7551<br />

T e l + 2 7 ( 0 ) 2 1 9 7 5 0 1 1 0 F a k s + 2 7 ( 0 ) 2 1 9 7 5 0 1 1 5 E - p o s f a n i e @ f p d . c o . z a<br />

f a n i e @ f p d . c o . z a<br />

AARTAPPEL VIRUSSE<br />

1. Algemeen:<br />

<strong>1.1.</strong> <strong>Virusse</strong> <strong>word</strong> <strong>oorgedra</strong> <strong>deur</strong> <strong>vektore</strong> <strong>wat</strong> <strong>spesifiek</strong> <strong>is</strong> <strong>vir</strong> <strong>elke</strong> <strong>tipe</strong> <strong>vir</strong>us. Sulke<br />

<strong>vektore</strong> <strong>is</strong> onder andere plantlu<strong>is</strong>e, blaaspootjies, grond gedraagde swamme,<br />

aalwurms en ander.<br />

1.2. In RSA <strong>is</strong> die Aartappel<strong>vir</strong>us Y (PVY) en Rolblad<strong>vir</strong>us (PLRV) die belangrikste<br />

oorsaak van opbrengs verlies <strong>deur</strong> <strong>vir</strong>usse op aartappels. Kromnek <strong>vir</strong>us <strong>is</strong> ook<br />

belangrik maar minder as bo genoemde. PVY en PLRV <strong>word</strong> <strong>deur</strong> lu<strong>is</strong>e versprei<br />

waarvan die groen perskelu<strong>is</strong> (Myzus persicae) en die aartappellu<strong>is</strong> (Macrosiphum<br />

euphorbiae) die belangrikste <strong>vektore</strong> <strong>is</strong>. Kromnek <strong>word</strong> <strong>deur</strong> blaaspootjies<br />

<strong>oorgedra</strong>.<br />

1.3. Jong plante <strong>is</strong> meer gevoelig <strong>vir</strong> <strong>vir</strong>us infeksie <strong>deur</strong>dat die <strong>vir</strong>us binne enkele dae<br />

na die knolle vervoer <strong>word</strong>.<br />

1.4. Lu<strong>is</strong>e ontwikkel vlerke wanneer beperkende faktore ontwikkel soos verswakking in<br />

voedselkwaliteit en hoë populasiedruk of weens ander stimuli soos dagliglengte<br />

ens.<br />

1.5. In die Hoëveld en Natal <strong>is</strong> die piek van lu<strong>is</strong>vlugte laat in Januarie en in die<br />

winterreëngebied tydens Februarie – Maart en weer Augustus – September en kan<br />

ook tot Oktober strek. Die piek lu<strong>is</strong>vlugte kan egter baie w<strong>is</strong>sel in die<br />

winterreëngebied afhangende van die klimaatsomstandighede gedurende die jaar.<br />

2. Aartappel Virus Y (PVY) of Mosaïek:<br />

2.1. Word <strong>oorgedra</strong> <strong>deur</strong> 25 van die ongeveer 50 lu<strong>is</strong> spesies <strong>wat</strong> bekend <strong>is</strong> om in<br />

aartappellande voor te kom. Die Perske-, Aartappel, Hawer-, sitrus- en Raaplu<strong>is</strong>e<br />

<strong>is</strong> egter die belangrikste <strong>vektore</strong>.<br />

2.2. Nie-volhoubare oordraging:<br />

2.2.1. Onbesmette lu<strong>is</strong>e <strong>word</strong> tydens die 1ste 15-60 sekondes van voeding op<br />

besmette plante ge-infekteer.<br />

2.2.2. Oordraging na gesonde plante vind onmiddelik plaas.<br />

2.2.3. Lu<strong>is</strong>e <strong>is</strong> gewoonlik nie meer infektief na 12 ure.<br />

2.3. Word hoofsaaklik <strong>deur</strong> gevleulde lu<strong>is</strong> besoekers vanaf eksterne bronne <strong>oorgedra</strong>.<br />

2.4. Binne land verspreiding <strong>deur</strong> lu<strong>is</strong>e kan met chemiese plaagbeheer beperk <strong>word</strong>.<br />

2.5. Kan meganies <strong>deur</strong> implemente en wiel beweging <strong>oorgedra</strong> <strong>word</strong>.<br />

2.6. Knol tot knol oordraging kan plaasvind d.m.v. lu<strong>is</strong>e wanneer spruite aanwesig <strong>is</strong>.<br />

3. Aartappel Rolblad Virus (PLRV):<br />

3.1. Word <strong>oorgedra</strong> <strong>deur</strong> ongeveer 10 van die lu<strong>is</strong> spesies <strong>wat</strong> bekend <strong>is</strong> om in<br />

aartappellande voor te kom. Die Perske- en Aartappel lu<strong>is</strong>e <strong>is</strong> egter die<br />

belangrikste <strong>vektore</strong>.<br />

3.2. Volhoubare oordraging:<br />

3.2.1. Lu<strong>is</strong>e benodig 10-60 minute van voeding op besmette plante om ge-infekteer<br />

te <strong>word</strong>. ‘n Inkubasie periode van 12-48 uur <strong>is</strong> nodig voor oordraging na<br />

gesonde plante kan begin plaasvind .<br />

3.2.2. Na die inkubasie periode voltooi <strong>is</strong> vind oordraging plaas na so vinnig as 15<br />

minute voeding maar gewoonlik langer.<br />

3.2.3. Ge-infekteerde lu<strong>is</strong>e bly lewenslank infektief.

---

3.3. PLRV <strong>word</strong> oor lang afstande <strong>deur</strong> gevleulde lu<strong>is</strong>e <strong>oorgedra</strong> en sal in die land<br />

vermeerder indien lu<strong>is</strong>beheer nie toegepas <strong>word</strong> nie.<br />

3.4. Verspreiding kan makliker <strong>deur</strong> chemiese plaagbeheer beperk <strong>word</strong> as die geval<br />

met PVY aangesien besmetting van lu<strong>is</strong>e en plante stadiger plaasvind.<br />

3.5. Knol tot knol oordraging kan plaasvind d.m.v. lu<strong>is</strong>e wanneer spruite aanwesig <strong>is</strong>.<br />

4. Kromnek Virus (Tomato Spotted Wilt):<br />

4.1. Word <strong>oorgedra</strong> <strong>deur</strong> blaaspootjies.<br />

4.2. Die blaaspootjies <strong>word</strong> ge-infekteer tydens die eerste stadia van ontwikkelling maar<br />

kan die <strong>vir</strong>us eers oordra as volwassenes.<br />

4.3. Dit kan 14 dae neem vanaf infeksie tot vowassenheid bereik <strong>is</strong>.<br />

5. Beheer:<br />

5.1. Plant <strong>vir</strong>usvrye moere om die bron van besmetting so klein as moontlik te hou.<br />

5.<strong>1.1.</strong> Vra dat blaarmonster toetse gedoen <strong>word</strong> op die ouers van moere <strong>wat</strong><br />

geplant gaan <strong>word</strong> sodat:<br />

5.<strong>1.1.</strong>1. pro-aktief met plant suiwering begin kan <strong>word</strong>.<br />

5.<strong>1.1.</strong>2. die land kommersieel en nie <strong>vir</strong> moere aangewend <strong>word</strong> indien die<br />

na-kontrole te hoog <strong>is</strong>.<br />

5.1.2. Plant skoon moere verder as 500 meter van besmette bronne af.<br />

5.1.3. Beheer opslag in ou lande effektief.<br />

5.1.4. Beheer lu<strong>is</strong>e ook in nie-moer aanplantings.<br />

5.2. Plant gedurende tye en plekke wanneer en waar <strong>vir</strong>us/vektor druk so laag as<br />

moontlik <strong>is</strong>.<br />

5.3. Besoek lande waar moere geproduseer <strong>word</strong> 4 weke en 8 weke na opkoms om die<br />

voorkoms van <strong>vir</strong>usse en <strong>vektore</strong> te kontroleer.<br />

5.4. Verwyder besmette plante voor knolle 30 mm bereik en indien later moet knolle ook<br />

verwyder <strong>word</strong>.<br />

5.5. Verhoed hergroei na loofdood.<br />

5.6. Vehoed die voeding van lu<strong>is</strong>e op spruite van moere voor plant.<br />

5.7. Beheer <strong>vektore</strong> effektief.<br />

5.7.1. Plant met aldicarb of imidaklopried om te verseker dat plante reeds met<br />

opkoms beskerm <strong>is</strong>.<br />

5.7.2. Volg ‘n chemiese beheer program met ten minste weeklikse bespuitings tot<br />

loofdood. Plante moet 100% beskerm wees van opkoms tot loofdood.<br />

5.7.3. Dien slegs gereg<strong>is</strong>treerde lu<strong>is</strong>beheermiddels toe.<br />

5.7.4. Gebruik die volle dos<strong>is</strong> soos op etikette aangedui.<br />

5.7.5. Doen blok bespuitings van 2 tot 3 spuite na mekaar met dieselfde aktiewe<br />

groep en w<strong>is</strong>sel dit dan af met ander groepe.<br />

5.7.6. Probeer om dieselfde aktief nie meer as 4 keer per se<strong>is</strong>oen toe te dien nie<br />

om die opbou van weerstand te verhoed.<br />

5.7.7. Gebruik ‘n pH buffer in die spuitmengsel.<br />

5.7.8. Spuit gifmengsels so gou as moontlik na aanmaak om afbreek van aktiewes<br />

te beperk.<br />

5.7.9. Maak seker oor die mengbaarheid van verskillende middels.<br />

Verwysings:<br />

• “Potato D<strong>is</strong>eases”, NIVAA, Holland.<br />

• “The Potato”, Burton W.G.<br />

• “Potato Health Management”, Randall C. Rowe.<br />

• “Chips”, September/Oktober 2003,p.45.<br />

• “Chips”, Mei/Junie 2004,p.44.<br />

Let daarop dat die inligting in hierdie dokument in goeder trou gegee <strong>word</strong> as bestuurs hulpmiddel. Finale<br />

verantwoordelikheid rus egter by die produsent en daarom kan die FPD Groep geen aanspreeklikheid aanvaar <strong>vir</strong> verliese<br />

<strong>wat</strong> mag voorkom <strong>deur</strong> die gebruik van hierdie inligting nie.<br />

2